wo"anej przez czynniki biologiczne. Far- wyjaĘnia Thomas K. Wood, biochemik w warunkach laboratoryjnych  przy-
by stale ulegają Ęcieraniu, a ciąg"e do- w University of Connecticut. Zarówno znaje Earthman. Ale z pomocą s"uŻb
dawanie do wody olbrzymich iloĘci on, jak i James C. Earthman z Universi- technicznych z jego kampusu zmonto-
biocydów jest drogie i moÅ»e byç niebez- ty of California w Irvine pierwsi wpa- wa" ostatnio uk"ad, w którym faktycznie
pieczne w przypadku ich przedostania dli na pomys" wykorzystania  do- moÅ»na sprawdziç wp"yw zmodyfiko-
si´ do Ęrodowiska. W duÅ»ym stopniu broczynnych mikroorganizmów do wanych genetycznie bakterii na rury
pomocne by"oby zastosowanie bardziej ochrony rur. Ci dwaj badacze wymyĘli- z zimną wodą.
wytrzyma"ych metali (np. zastÄ…pienie li potem jeszcze bardziej obiecujÄ…cÄ… stra- Testowane rury zosta"y od"Ä…czone od
Å»elaza stalÄ… nierdzewnÄ…), ale rozwiÄ…za- tegi´  uzyskanie takich bakterii tleno- g"ównego obiegu, tak wi´c Earthman
nie takie cz´sto jest zbyt kosztowne. Dla- wych, które wydziela"yby peptyd nie musia" borykaç si´ z prawnymi ure-
czego wi´c po prostu nie rozprawiç si´ zabójczy dla ich redukujÄ…cych siarczany gulowaniami, które trzeba spe"niç, by
z bakteriami odpowiedzialnymi za towarzyszy.  Naszym celem jest wsta- wypuĘciç do Ęrodowiska zmienione me-
przyspieszanie korozji? wienie genu (kodującego ten peptyd) todami inŻynierii genetycznej bakterie.
PodobnÄ… do p"ytki naz´bnej pow"o- do bakterii, która jest juÅ» «zadomowio- Jednak zarówno on, jak i inni badacze
k´ bakteryjn´ (tzw. biofilm), powstajÄ…- na w rurach  twierdzi Wood. Pozwo- lansujÄ…cy to rozwiÄ…zanie sÄ… Ęwiadomi,
cÄ… we wn´trzu metalowych rur, tworzÄ… li to bioinÅ»ynierom pobraç mikroor- Å»e wkrótce przyjdzie im zmierzyç si´ i
bakterie tlenowe, które nie czynią jed- ganizmy naleŻące do jakiegokolwiek z tym problemem.
nak wielkich szkód.  Prawdziwymi nieszkodliwego szczepu Żyjącego we- Nawet jeĘli prawodawcy zajmujący
z"oczył
cami sÄ… bakterie redukujÄ…ce siar- wnÄ…trz danego urzÄ…dzenia przemys"o- si´ sprawami ochrony Ęrodowiska po-
czany  t"umaczy David C. White, zaj- wego, zmodyfikowaç je, a nast´pnie zwolÄ…, by tak zmodyfikowane mikro-
mujÄ…cy si´ ekologiÄ… mikroorganizmów wpuĘciç tam z powrotem, aby mog"y organizmy wykorzystano w urzÄ…dze-
w University of Tennessee. Te nienawi- zabiç niszczycielskie bakterie reduku- niach przemys"owych, nie mamy
dzÄ…ce tlenu drobnoustroje rozwijajÄ… si´ jÄ…ce siarczany. gwarancji, Å»e bakterie juÅ» w nich Å»yjÄ…ce
tam, gdzie pow"oka bakteryjna styka  Kuracja jogurtowa dla ch"odni ko- pozwolÄ… zadomowiç si´ tam przyby-
si´ z metalem. W wyniku przeprowa- minowej? By"oby wspaniale, gdyby szom. Organizmy poddane manipula-
dzanych przez te mikroorganizmy uda"o im si´ to zrobiç  zauwaÅ»a cjom genetycznym mog"yby okazaç si´
reakcji metabolicznych atomy metalu White, nawiÄ…zujÄ…c do powszechnie sto- znacznie gorzej przystosowane niÅ» te
tracÄ… elektrony i przechodzÄ… do roz- sowanego domowego sposobu lecze-  dzikie i bardzo szybko wyginÄ…ç.
tworu. To ich  rozpuszczanie si´ po- nia, polegajÄ…cego na zastÄ…pieniu pato- Badacze zdajÄ… sobie spraw´, Å»e wspó"-
woduje powstanie ma"ych nadÅ»erek, gennych mikroorganizmów dobro- zawodnictwo mi´dzy bakteriami mo-
które mogÄ… si´ powi´kszaç, tworzÄ…c czynnymi bakteriami znajdujÄ…cymi Å»e byç problemem nie do rozwiÄ…za-
p´kni´cia, co zazwyczaj koÅ‚
czy si´ si´ w jogurcie. ChociaÅ» sposób ten zo- nia. Niemniej jednak sÄ… optymistami.
uszkodzeniem rury. sta" opatentowany w maju ub. r. bada- Wood stwierdza:  WciąŻ uwaŻamy, Że
 PoczÄ…tkowo zamierzaliĘmy wpro- cze sÄ… wciÄ…Å» jeszcze dalecy od wykaza- nasze przedsi´wzi´cie ma duÅ»e szanse
wadziç do rur pierwotniaki, które mia"y nia, Å»e metoda ta rzeczywiĘcie si´ powodzenia .
zjesç bakterie redukujÄ…ce siarczany  sprawdza.  PrzetestowaliĘmy jÄ… tylko David Schneider
INFORMATYKA
nology i Sudeshna Sinha z Instytutu chaotyczne mogÄ… robiç wszystko to, co
Chaotyczne rachunki Nauk Matematycznych w Madrasie w In- dzisiejsze maszyny, a nawet wi´cej. Czy
diach opublikowali pierwsze plany kom- b´dÄ… w tym lepsze  nie wiadomo.  Le-
W sercu nowego
putera opartego na chaosie. To nowe piej znaczy szybciej lub taniej, a pó"prze-
komputera kryje si´
urzÄ…dzenie b´dzie wykorzystywaç w"a- wodniki majÄ… za sobÄ… d"ugi okres roz-
nieprzewidywalnoĘç przyrody
Ęnie owe niestabilnoĘci, które w innych woju  podkreĘla Gauthier. Pewne jest
komputerach starannie si´ eliminuje. jednak, Å»e urzÄ…dzenia oparte na chaosie
Jak na razie dzia"anie nowego kom- b´dÄ… inne niÅ» wczeĘniejsze.
idomym znakiem, Å»e jakaĘ putera tylko symulowano matematycz- PojawiÄ… si´ pod róŻnymi postaciami.
dziedzina wiedzy osiÄ…gn´"a nie; zbudowanie prototypu zajmie par´ Pierwsze maszyny b´dÄ… zapewne wy-
Wwiek dojrza"y, jest fakt, iÅ» ofe- miesi´cy. Jednak wedle s"ów badacza korzystywaç lasery lub elektroniczne
ruje Ęwiatu nowy typ komputera. Ma- chaosu Daniela J. Gauthiera z Duke uk"ady analogowe. W zasadzie da si´ je
szyna róŻnicowa na mosi´Å»nych kó"kach University projekt jest  bardzo intere- zbudowaç, jak podkreĘla Ditto, z dowol-
z´batych Charlesa Babbage a by"a ukoro- sujÄ…cy . Wyniki badaÅ‚
symulacyjnych nych uk"adów, które mogÄ… pracowaç
nowaniem XIX-wiecznej mechaniki, lam- wskazują, Że  chaotyczny komputer w modzie chaotycznym; chaos to nie
py elektronowe komputera ENIAC  b´dzie potrafi" dodawaç i mnoÅ»yç licz- przypadkowe zachowanie, chodzi tu
jawnym dowodem s"usznoĘci fizyki ato- by, wykonywaç operacje logiczne, a na- o cykliczne przebiegi, bardzo czu"e na
mowej, a obwody scalone  triumfem wet bardziej skomplikowane rachunki, najmniejsze zmiany warunków począt-
wczesnej fizyki materia"owej. Niedaw- na przyk"ad znajdowanie najmniejszej kowych, co powoduje, Że nie moŻna ich
no genetycy zmusili DNA do rozwiÄ…zy- wspólnej wielokrotnoĘci kilku liczb. Wy- na d"uÅ»szÄ… met´ przewidzieç. Teoretycz-
wania zadał
matematycznych, a fizycy starczy to, wed"ug Ditto, do stworzenia nie  procesory te mog"yby byç tak pro-
zbudowali prosty komputer kwantowy. uniwersalnego komputera. Komputery ste jak, dajmy na to, kapiÄ…cy kran.
Wydaje si´ natomiast, Å»e teoria chaosu kwantowe i oparte na DNA, jak si´ wy- Zbudowaç komputer z kapiÄ…cego
 debiutantka w latach osiemdziesiÄ…- daje, radzÄ… sobie tylko z pewnymi dzie- kranu? To "atwiejsze niÅ» si´ wydaje i do-
tych  jest juÅ» doros"a. We wrzeĘniu Wil- dzinami, na przyk"ad "amaniem szy- brze ilustruje zasad´ dzia"ania chaotycz-
liam L. Ditto z Georgia Institute of Tech- frów czy algebrą zespoloną; komputery nego komputera. Gdy cieknący kran jest
24 ÂWIAT NAUKI Luty 1999
ac Ęcianie uk"ad kranów, tak aby kapanie z
b
górnych sterowa"o kapaniem z kranów
dolnych.
ZAKRóCONY ZAKRóCONY
Rzecz jasna, Ditto i jego wspó"pra-
cownicy majÄ… zamiar pos"uÅ»yç si´ uk"a-
dami, które są znacznie szybsze 
nowoczesnych laserów wysy"ających
ODKRóCONY
ODKRóCONY
JEDNA KROPLA NIE CIEKNIE
femtosekundowe pulsy Ęwiat"a, których
NA SEKUNDó
biliony mieszczÄ… si´ z "atwoĘciÄ… w jed-
nej sekundzie.
 Sprz´gajÄ…c lasery ze sobÄ…, tak aby
ZAKRóCONY
Ęwiat"o z jednego wnika"o cz´Ä˜ciowo do
CIEKNŃCE KRANY mogÄ… wykonywaç obliczenia, nast´pnych, b´dziemy mogli wyko-
wykorzystujÄ…c chaos. Kran zakr´cony tak, Å»e wyp"ywa z niego
nywaç miliardy lub nawet biliony ope-
jedna kropla na sekund´, dzia"a podobnie do bramki NOR (a).
racji na sekund´  mówi lekko oszo"o-
Dodatkowa kropla wody w kaŻdej z rur doprowadzających
miony tymi perspektywami Ditto. 
moÅ»e tak zmieniç ciĘnienie wywierane na zawór,
Pracujemy takŻe nad krzemowymi
Że przep"yw ustanie ca"kowicie (b). Bramki NOR
uk"adami scalonymi do sterowania Ży-
moÅ»na ze sobÄ… "Ä…czyç (c) w celu wykonania operacji logicznych.
wymi neuronami, które takŻe zachowu-
jÄ… si´ chaotycznie  dodaje. Sieç takich
bardzo s"abo zakr´cony, krople kapiÄ… pod które podstawiamy lejek i mierzy- cyberkomórek b´dzie potrafi"a praco-
z niego chaotycznie w tempie w duÅ»ej my, ile wody wyp"ynie przez minut´. waç nad wieloma róŻnymi cz´Ä˜ciami
mierze zaleÅ»nym od ciĘnienia wody Operacje logiczne sÄ… tylko odrobin´ jednego zadania jednoczeĘnie.  To na-
w sieci wodociÄ…gowej. Z lepiej dokr´- trudniejsze. Trik polega na takim usta- prawd´ nowy paradygmat w dziedzi-
conego kranu krople kapiÄ… w regular- wieniu kurka, aby woda kapa"a z cz´- nie komputerów.
nym rytmie. Tak wi´c kurek steruje nie stoĘciÄ… dok"adnie jednej kropli na mi- Nowe paradygmaty proponowano
tylko iloĘciÄ… wyp"ywajÄ…cej wody, ale nut´, ale gdy do rurki doprowadzajÄ…cej w informatyce zbyt cz´sto i zbyt po-
takÅ»e tym, czy przep"yw jest regularny, dodamy choç jednÄ… kropl´  przesta- chopnie. Ale skoro teoria chaosu z naiw-
czy chaotyczny. wa"a kapaç. Prawie wszystkie systemy nej koncepcji przeobrazi"a si´ w dojrza-
Dodawanie trzech liczb  x, y, z  chaotyczne majÄ… takie punkty krytycz- "Ä… nauk´, moÅ»e warto dok"adnie
moÅ»na po prostu zrealizowaç za pomo- ne i dzi´ki teorii chaosu daje si´ je "a- przemyĘleç perspektywy komputerów
cÄ… trzech kranów, kapiÄ…cych odpowied- two znaleÄ™ç. MoÅ»emy wi´c programo- chaotycznych.
nio x, y lub z kropel w ciÄ…gu minuty, waç  hydraulicznie , umieszczajÄ…c na W. Wayt Gibbs
ROK NAUKI W TYDZIEÄ„
prof. Rainer Dieterich potwierdza:
prof. Rainer Dieterich potwierdza:
1138 s"ów i zwrotów w ciągu tygodnia
1138 s"ów i zwrotów w ciągu tygodnia
TAK, chc´ szybko nauczyç si´ j´zyka
PROSZó O:
ZAMAWIAM: (zaznaczajÄ…c )
rach. uproszczony
urzÄ…dzenie Relax Master 784,00 z"
faktur´ VAT*
angielski podstawowy 240,00 z"
niemiecki podstawowy 240,00 z"
* Ja, niŻej podpisany, jestem p"atnikiem podatku VAT
i wyraÅ»am zgod´ na wystawienie faktury VAT bez mojego podpisu
prosz´ tylko o bezp"atnÄ… pe"nÄ… informacj´
imi´, nazwisko, firma NIP
Przychodzi Marsjanin, Sulkanin i Ziemianin do pubu, siadają przy barze. Mówi Marsjanin:
 Nasi naukowcy wymyĘlili rewelacyjnÄ… metod´ uczenia z wykorzystaniem neutrotinów.
ulica
W ciÄ…gu godziny opanowa"em j´zyk galaktyczny.
kod miasto tel.
Na co obrusza si´ Sulkanin:
 E, tam! Ja przy"ączy"em swój mózg do komputera i nastąpi"a bezpoĘrednia transmisja
potwierdzam zamówienie na sum´: , z"
wiedzy do mózgu. JuŻ po minucie mówi"em po galaktycznemu!
data podpis Âwiat Nauki 2/99
Kosmici spojrzeli na Ziemianina, a ten odpr´Å»onym, pewnym siebie g"osem mówi:
01-022 Warszawa, ul. Bellottiego 3
0
1
-
0
2
2
W
a
r
s
z
a
w
a
,
u
l
.
B
e
l
l
o
t
t
i
e
g
o
3
 A ja przez tydzieł
relaksowa"em si´...
tel. [phone], fax [phone]
t
e
l
.
8
3
8
7
5
5
6
,
6
3
6
9
0
9
1
,
f
a
x
8
3
8
9
1
8
4
 I co? I co?
P"atne przy odbiorze. Koszt przesy"ki (15 z"  kursy, 20 z"  urzÄ…dzenie z kursami) ponosi
P
"
a
t
n
e
p
r
z
y
o
d
b
i
o
r
z
e
.
K
o
s
z
t
p
r
z
e
s
y
"
k
i
(
1
5
z
"

k
u
r
s
y
,
2
0
z
"

u
r
z
Ä…
d
z
e
n
i
e
z
k
u
r
s
a
m
i
)
p
o
n
o
s
i
odbiorca. UrzÄ…dzenia SITA posiadajÄ… 12-miesi´cznÄ… gwarancj´. Dla dobra naszych klien-
o
d
b
i
o
r
c
a
.
U
r
z
Ä…
d
z
e
n
i
a
S
I
T
A
p
o
s
i
a
d
a
j
Ä…
1
2
-
m
i
e
s
i
´
c
z
n
Ä…
g
w
a
r
a
n
c
j
´
.
D
l
a
d
o
b
r
a
n
a
s
z
y
c
h
k
l
i
e
n
-
 W ciÄ…gu tygodnia w stanie G"´bokiego Relaksu przyswoi"em sobie galaktyczny, w którym
tów istnieje moÅ»liwoĘç zwrotu urzÄ…dzenia oraz kursów dostarczonych wysy"kowo w ciÄ…-
t
ó
w
i
s
t
n
i
e
j
e
m
o
Å»
l
i
w
o
Ę
ç
z
w
r
o
t
u
u
r
z
Ä…
d
z
e
n
i
a
o
r
a
z
k
u
r
s
ó
w
d
o
s
t
a
r
c
z
o
n
y
c
h
w
y
s
y
"
k
o
w
o
w
c
i
Ä…
-
g
u
1
4
d
n
i
.
U
r
z
Ä…
d
z
e
n
i
e
p
r
o
s
i
m
y
z
a
t
r
z
y
m
a
ç
t
y
l
k
o
w
p
r
z
y
p
a
d
k
u
,
g
d
y
j
e
s
t
e
Ę
c
i
e
P
a
Å‚

s
t
w
o
w
z
u
-
teraz z wami rozmawiam. gu 14 dni. UrzÄ…dzenie prosimy zatrzymaç tylko w przypadku, gdy jesteĘcie PaÅ‚
stwo w zu-
pe"noĘci przekonani o jego skutecznoĘci. W przypadku rezygnacji prosimy o odes"anie
p
e
"
n
o
Ę
c
i
p
r
z
e
k
o
n
a
n
i
o
j
e
g
o
s
k
u
t
e
c
z
n
o
Ę
c
i
.
W
p
r
z
y
p
a
d
k
u
r
e
z
y
g
n
a
c
j
i
p
r
o
s
i
m
y
o
o
d
e
s
"
a
n
i
e
 ?!
zakupionego towaru i podanie numeru konta, na które odeĘlemy pieniądze. Ceny waŻne
z
a
k
u
p
i
o
n
e
g
o
t
o
w
a
r
u
i
p
o
d
a
n
i
e
n
u
m
e
r
u
k
o
n
t
a
,
n
a
k
t
ó
r
e
o
d
e
Ę
l
e
m
y
p
i
e
n
i
Ä…
d
z
e
.
C
e
n
y
w
a
Å»
n
e
do momentu ukazania si´ nowego cennika. Ceny zawierajÄ… podatek VAT.
d
o
m
o
m
e
n
t
u
u
k
a
z
a
n
i
a
s
i
´
n
o
w
e
g
o
c
e
n
n
i
k
a
.
C
e
n
y
z
a
w
i
e
r
a
j
Ä…
p
o
d
a
t
e
k
V
A
T
.
 Ale co tam j´zyk. Nareszcie jestem zrelaksowany!
LAURIE GRACE
www.sita.pl
TEKST REKLAMOWY