Prawo Unii Europejskiej
1
Prawo Unii Europejskiej
Unia Europejska
Ten artykuł jest częścią serii o:
Polityce i instytucjach
Unii Europejskiej
Instytucje Europejskie
Komisja Europejska (Komisja José Barroso)
PrzewodniczÄ…cy (José Barroso)
Wysoki przedstawiciel (Catherine Ashton)
Rada Europejska
PrzewodniczÄ…cy (Herman Van Rompuy)
Rada UE
Prezydencja (Dania)
Parlament
PrzewodniczÄ…cy (Martin Schulz)
Członek PE
Okręgi wyborcze
Wybory (wg państwa)
2009 (UE 27)
2007 (Bułgaria i Rumunia)
2004 (EU 25)
Grupy polityczne
Stałe komitety
Jurysdykcja
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości (Członkowie)
SÄ…d
Sąd do spraw Służby Publicznej
Rewizja finansów
Trybunał Obrachunkowy
Instytucje finansowe
Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Inwestycyjny
Europejski Fundusz Inwestycyjny
Prawo Unii Europejskiej
2
Ciała doradcze
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Komitet Regionów
Ciała zdecentralizowane
Agencje UE
Prawo
Acquis communautaire
Procedura
Traktaty
RozporzÄ…dzenia · Dyrektywy · Decyzje
Europejska Inicjatywa Obywatelska
Zalecenia · Opinie
Inne
Unia Gospodarcza i Walutowa
Eurogrupa
Rozszerzenia
Relacje zagraniczne
Paneuropejskie partie polityczne
Budżet UE
"
" Wikiprojekt Unia Europejska
Przez prawo Unii Europejskiej rozumiemy zbiór aktów składających się na skomplikowany system prawny Unii
Europejskiej. Całość dorobku prawnego Unii Europejskiej, łącznie z np. orzeczeniami ETS, nosi nazwę acquis.
Przed Traktatem z Lizbony znaczna część uregulowań wymienionych w niniejszym artykule występowała pod
nazwą prawo wspólnotowe. Wraz z wejściem w życie Traktatu, z dniem 30 listopada 2009 roku Wspólnota
Europejska (a wraz z nią prawo wspólnotowe jako odrębna kategoria) przestała istnieć, a jej spadkobiercą prawnym
została Unia Europejska.
y
ródła prawa Unii Europejskiej
Podstawowym podziałem prawa UE jest podział na prawo pierwotne  stanowione przez państwa członkowskie
jako część prawa międzynarodowego oraz prawo wtórne  stanowione przez instytucje Unii. W razie konfliktu
norm prawnych z zakresu prawa pierwotnego i prawa wtórnego, pierwszeństwo przysługuje prawu pierwotnemu.
Prawo pierwotne
Na prawo pierwotne składają się traktaty zawierane przez Państwa członkowskie - z prawnego punktu widzenia są to
zwyczajne umowy międzynarodowe, jednakże jedynie początkowo zawierane w sposób uregulowany Konwencją
wiedeńską o prawie traktatów. Obecnie tryb zmiany traktatów opisany jest w artykule 48 Traktatu o Unii
Europejskiej.
Lista aktów prawa pierwotnego (akty zaznaczone na szaro jeszcze nie obowiązują lub już przestały):
"
" traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej
" Traktat paryski z 1951 r. (obowiązywał w latach 1952-2002)
"
" Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali
" Traktaty rzymskie z 1957 r. (weszły w życie w 1958 r.)
"
" Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą
"
" Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
Prawo Unii Europejskiej
3
" Traktat z Maastricht z 1992 r. (wszedł w życie w 1993 r.)
" Konstytucja dla Europy z 2004 r. (nie weszła w życie)
"
" umowy zawarte między państwami członkowskimi zmieniające i uzupełniające traktaty założycielskie
" Konwencja o niektórych instytucjach wspólnych dla EWG i EWEA z 1957 r. (weszła w życie w 1958 r.)
"
" Protokół dotyczący Antyli Holenderskich z 1978 r.)
" Traktat fuzyjny z 1965 r. (wszedł w życie w 1967 r.)
" Luksemburski traktat budżetowy z 1970 r.
" Brukselski traktat budżetowy z 1975 r.
" Traktat zmieniający niektóre postanowienia Protokołu w sprawie Statutu EBI z 1975 r.
"
" Traktat grenlandzki z 1984 r.
" Jednolity Akt Europejski z 1986 r. (wszedł w życie w 1987 r.)
" Traktat amsterdamski z 1997 r. (wszedł w życie w 1999 r.)
" Traktat nicejski z 2001 r. (wszedł w życie w 2003 r.)
" Traktat lizboński z 2007 r. (wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.)
"
" traktaty akcesyjne
"
" Traktat o przystąpieniu Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii z 1972 r. (wszedł w życie w 1973 r.)
"
" Traktat o przystąpieniu Grecji z 1979 r. (wszedł w życie w 1981 r.)
"
" Traktat o przystąpieniu Hiszpanii i Portugalii z 1985 r. (wszedł w życie w 1986 r.)
"
" Traktat o przystąpieniu Austrii, Finlandii i Szwecji z 1994 r. (wszedł w życie w 1995 r.)
" Traktat ateński z 2003 r. (wszedł w życie w 2004 r.)
" Traktat o przystąpieniu Bułgarii i Rumunii z 2005 r. (wszedł w życie 1 stycznia 2007)
" ogólne zasady prawa Unii Europejskiej  szereg zasad prawa UE wypracowanych na podstawie orzeczeń
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, które nie zawsze wynikają wprost z Traktatów. Również zasady, do
których przestrzegania zobowiązała się Unia Europejska (głównie Europejska Konwencja Praw Człowieka);
"
" postanowienia Rady, gdy jej członkowie działają jako przedstawiciele państw członkowskich
" Akt dotyczący wyboru przedstawicieli Parlamentu Europejskiego w drodze powszechnych wyborów
bezpośrednich z 1976 r.
"
" inne
Częścią prawa pierwotnego są również załączniki (w formie protokołów) dołączone do wyżej wymienionych umów.
Prawo wtórne
Prawo wtórne (nazywane często pochodnym) znajduje swoje umocowanie w art. 288 Traktatu z Lizbony, dawny art.
249 TWE.
Prawo wtórne jest tworzone przez instytucje Unii na podstawie prawa pierwotnego. Składa się ono z ogromnej
liczby aktów prawnych o różnorodnej postaci. Warto zwrócić uwagę, że choć analogie pomiędzy typami aktów
prawnych a aktami prawa krajowego sÄ… wyraz
ne, mogą jednak prowadzić do błędów. Nie zawsze bowiem nazwa
aktu odpowiada jego faktycznej zawartości - przyjmowane są np. rozporządzenia o faktycznym charakterze decyzji
(i odwrotnie).
Wyróżnia się (na podstawie treści art. 288) pięć kategorii aktów prawnych.
RozporzÄ…dzenia
Swoim charakterem rozporządzenia zbliżone są do ustaw polskiego porządku prawnego, pełnią rolę ujednolicającą
przepisy prawa w krajach wspólnotowych UE, mają charakter wiążący, zasięg ogólny (adresatami mogą być
zarówno państwa, jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotyczą nieokreślonej liczby przypadków / sytuacji). Podlegają
ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Każde rozporządzenie wchodzi w życie w terminie w nim zawartym.
Obowiązują bezpośrednio, to znaczy, że nie wymagana jest dodatkowo transpozycja zawartego w rozporządzeniach
Prawo Unii Europejskiej
4
prawa do krajowych porządków prawnych ani inne dodatkowe działanie legislacyjne. W praktyce do rozporządzeń
dodawane są również akty wykonawcze. Władze krajowe mają obowiązek uchylenia wszelkich przepisów
niezgodnych z treścią rozporządzenia oraz zakaz wydawania aktów prawnych niezgodnych z jego treścią.
Dodatkowo państwa członkowskie nie posiadają żadnej swobody regulacyjnej w ramach wprowadzania /
wykonywania postanowień zawartych w rozporządzeniu. Artykuł 296 akapit 2 Traktatu o Funkcjonowaniu UE
nakazuje uzasadniać rozporządzenia.
Publikacja w Dzienniku Urzędowym UE
Zgodnie z art. 297 pkt. 1 akapit drugi oraz pkt. 2 akapit drugi Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Wchodzi w życie z dniem
określonym w rozporządzeniu bądz
dwadzieścia dni po jego ogłoszeniu (jeśli w rozporządzeniu nie zawarto daty
wejścia w życie).
W 2007 roku ETS wypowiedział się w kwestii mocy obowiązującej przepisów rozporządzenia przed jego publikacją
w oficjalnym Dzienniku Urzędowym UE a po opublikowaniu treści rozporządzenia na stronie internetowej Eur-Lex.
TrybunaÅ‚, w sprawie Skoma-Lux sro vs. Celní Y
editelství Olomouc, C-161/06, wyrokiem z dnia 11 grudnia 2007 r.
stwierdził, że opublikowanie treści aktu prawnego w internecie nie jest równoznaczne z tym, że przepisy takiego
aktu prawnego uzyskują moc obowiązującą. Czyli możliwość zapoznania się z treścią aktu nie czyni go jeszcze
wiążącym. Tak więc akty prawne mogą nabrać mocy obowiązującej dopiero po ich publikacji w Dzienniku
Urzędowym UE w języku urzędowym danego państwa. W przypadku braku takiej publikacji nie obowiązują.
Bezpośrednie obowiązywanie rozporządzenia i wykonanie rozporządzenia
Bezpośrednia skuteczność oznacza, że wejście w życie rozporządzenia i stosowanie na korzyść lub niekorzyść tych,
którzy mu podlegają, jest całkowicie niezależne od prawa danego państwa członkowskiego. Zgodnie z orzeczeniem
w sprawie 34/73 F. Variola SpA v. Włoski Zarząd Finansów (Zbiór Orzeczeń 1973, s. 981) "postanowienia prawa
krajowego reprodukujące treść bezpośrednio skutecznego postanowienia wspólnotowego nie mogą w żaden sposób
wpływać na bezpośrednią skuteczność lub jurysdykcję Trybunału wynikającą z Traktatu." Ponadto w orzeczeniu tym
stwierdzono, że prawo krajowe nie może uchylać postanowień rozporządzenia. Zgodnie z wyrokiem w sprawie
40/69 Bollman państwo członkowskie nie może podejmować takich kroków w celu wykonania rozporządzenia,
które doprowadziłyby do zmiany jego treści.
Dyrektywy
Mają charakter wiążący, zaś adresatami dyrektyw mogą być wyłącznie państwa członkowskie UE. Wiążą wyłącznie
co do rezultatu, państwo członkowskie ma swobodę wyboru formy i środków implementacji danej dyrektywy.
Dyrektywy podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Okres transpozycji podany jest każdorazowo w
treści dyrektywy  na ogół wynosi od roku do 3 lat. W tym czasie państwa są zobowiązane do dostosowania prawa
krajowego do założeń i postanowień dyrektywy. Transpozycja następuje poprzez przyjęcie przez odpowiednie
organy prawodawcze danego państwa odpowiedniego aktu prawnego, powszechnie obowiązującego (w polskim
porządku prawnym rolę taką pełni ustawa). Obowiązek transpozycji dyrektywy jest jednym z podstawowych
obowiązków ciążących na państwach członkowskich, w świetle art. 10 TWE, który ustanawia tzw. zasadę lojalności.
Monitorem poprawnego transponowania oraz póz
niejszego przestrzegania praw zawartych w dyrektywach jest
Komisja Europejska. Naruszenie zobowiązania pełnej i terminowej transpozycji dyrektywy może być podstawą
wniesienia przez Komisję lub państwo członkowskie skargi do ETS o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom
wspólnotowym. Wynikiem tego może być narzucona na dane państwo  naruszyciela sankcji finansowych lub
możliwość wystąpienia z postępowaniem roszczeniowym przeciwko własnemu państwu przez osobę fizyczną lub
osobę prawną (odpowiedzialność odszkodowawcza). Funkcją dyrektyw nie jest ujednolicanie krajowych porządków
prawnych państw członkowskich, lecz ich harmonizowanie.
Prawo Unii Europejskiej
5
Decyzje
Swoim charakterem odpowiadajÄ… decyzjom wydawanym w polskim porzÄ…dku prawnym. Decyzje majÄ… charakter
indywidualny i konkretny co oznacza, że każda z nich jest skierowana do ściśle określonego grona adresatów i
dotyczą ściśle określonych spraw / sytuacji. Adresatami decyzji są przede wszystkim państwa członkowskie lub
osoby prawne / fizyczne, dla których mają one charakter wiążący. Jeżeli decyzja jest adresowana do wszystkich
państw członkowskich, wówczas podlega publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, jeżeli zaś skierowana jest do
mniejszej liczby adresatów  podlega notyfikacji adresatom, do których jest skierowana.
Opinie
Nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często stosowane w postępowaniu między instytucjami i
organami wspólnot
Zalecenia
Nie mają mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.
Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje są wydawane przez Radę Unii Europejskiej, niekiedy przy współudziale
Parlamentu Europejskiego (procedury współpracy i współdecydowania). Wyłączna inicjatywa ustawodawcza w tym
zakresie przysługuje Komisji Europejskiej (wyjątkiem jest prawo Parlamentu do opracowania projektu jednolitej
ordynacji wyborczej do PE).
Szczególny rodzaj rozporządzeń, tzw. rozporządzenia wykonawcze, są wydawane przez Komisję Europejską. W
hierarchii aktów prawnych stoją one niżej od zwykłych rozporządzeń, mogą je jednak zmieniać, jeśli w
rozporządzeniu na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie wykonawcze zapisano taką możliwość.
Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów unijnych.
Oprócz wyżej wymienionych aktów prawnych istnieje też wiele rodzajów aktów nienazwanych w traktatach, lecz
mogących mieć niekiedy moc wiążącą. Są one nazywane aktami sui generis. Noszą one rozmaite nazwy:
oświadczenie, deklaracja, program działania, protokół, rezolucja, konkluzje, wnioski, wspólne działanie, komunikat,
obwieszczenie.
Inne z
ródła prawa
Niektóre ze z
ródeł prawa wspólnotowego nasuwają wątpliwości co do ich przynależności do prawa pierwotnego czy
wtórnego:
" umowy międzynarodowe zawarte przez Unię z państwami trzecimi i innymi organizacjami międzynarodowymi;
należą tu m.in. traktaty stowarzyszeniowe (w tym Układ Europejski z Polską), układ o Europejskim Obszarze
Gospodarczym czy układ powołujący Światową Organizację Handlu.
"
" ogólne zasady prawa:
"
" ogólne zasady wspólne dla wszystkich systemów prawnych państw członkowskich;
" ogólne zasady prawa międzynarodowego;
" prawa i wolności fundamentalne  obecnie zapisane są w Karcie Praw Podstawowych niemającej jeszcze
mocy wiążącej w znaczeniu prawa pierwotnego.
Prawo Unii Europejskiej
6
Publikacja aktów prawnych
Większość aktów normatywnych prawa wspólnotowego jest publikowana w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej (do 2003 r. nosił on nazwę Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich). Jest on wydawany we
wszystkich językach oficjalnych UE; każda z wersji językowych jest jednakowo autentyczna.
Podstawowe zasady wspólnotowego systemu prawnego i ich pochodzenie
"
" Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego
"
" Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego
"
" Zasada bezpośredniej skuteczności prawa wspólnotowego
"
" Zasada jednolitości
"
" Zasada subsydiarności
"
" Zasada proporcjonalności
"
" Zasada równowagi kompetencyjnej
"
" Zasada autonomii prawa wspólnotowego
"
" Zasada solidarności (Unia Europejska)
"
" Zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym
"
" Zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich wobec jednostek za naruszenie prawa
wspólnotowego
" Zasady acte claire i acte eclaire
W większości przypadku zasady te stwierdzane są przez ETS w toku jego pracy orzeczniczej i nie są bezpośrednio
zapisane w prawie pierwotnym.
" Polski Urząd Komitetu Integracji Europejskiej w objaśnieniach fundamentów współpracy i rozwoju Unii
Europejskiej wymienia też główne zasady przyświecające tym celom: ... zasadę subsydiarności, zasadę
jednolitych ram instytucjonalnych, zasadę oparcia UE na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności oraz rządów prawa, zasadę poszanowania tożsamości narodowej państw
członkowskich.[1]
Procedury stanowienia prawa
Inicjatywę ustawodawczą ma co do zasady Komisja Europejska. Rolę prawodawczą pełnią zasadniczo Parlament
Europejski i Rada Unii Europejskiej. Zakres ich roli zależy jednak od stosowanej procedury prawodawczej.
"
" zwykła procedura ustawodawcza
Procedura która zakłada równorzędne współdziałanie Rady i Parlamentu.
"
" specjalna procedura ustawodawcza
Zbiorcza nazwa na procedury opisane w różnych miejscach traktatu. Rola Parlamentu Europejskiego jest w nich
znacząco (choć w zależności od konkretnego przepisu w różnym stopniu) ograniczona, a zasadniczym prawodawcą
jest w nich Rada.
Prawo Unii Europejskiej
7
Podział prawa Unii Europejskiej ze względu na treść
Prawo instytucjonalne
Na prawo instytucjonalne składa się całokształt regulacji zawartych w aktach prawa zarówno pochodnego jak i
pierwotnego (w przeważającej części tego drugiego), które określają strukturę, kompetencje oraz wzajemne relacje
instytucji i organów Unii Europejskiej, takich jak Parlament Europejski, Rada Europejska czy Trybunał
Sprawiedliwości. Stanowi odpowiednik ustrojowych części ustaw zasadniczych uchwalanych przez państwa.
Prawo materialne
Na prawo materialne Unii Europejskiej składa się zbiór pozainstytucjonalnych norm prawnych regulujących
stosunki między państwami członkowskimi, między państwami członkowskimi a podmiotami prywatnymi oraz
między podmiotami prawnymi. Akty prawa materialnego uchwalane są w dziedzinach, w których traktaty przyznały
odpowiednie kompetencje Unii. Akty prawa materialnego nakierowane są przede wszystkim na zbliżenie
gospodarek państw członkowskich, dotyczą przykładowo reguł konkurencji i czterech swobód:
"
" swobody przepływu towarów
"
" swobody przepływu usług
"
" swobody przepływu osób
"
" swobody przepływu kapitału
Linki zewnętrzne
" EUR-Lex [2]
" Wykład profesora Władysława Czaplińskiego o prawie wspólnotowym [3]
" Zasady stosowania prawa wspólnotowego w państwach członkowskich Unii Europejskiej [4]
" ABC prawa wspólnotowego [5]
" Prawo w dzienniku Rzeczpospolita [6]
Przypisy
[1] witryna Komitetu Integracji Europejskiej (podglÄ…d z dn. 25 maja, 2009) (http:/ / www. cie. gov. pl/ WWW/ quest. nsf/ ($PrintView)/
4BC67C61950B9630C1256E860027C0CC?Open)
[2] http:/ / eur-lex. europa. eu/ pl/ index. htm
[3] http:/ / www. hfhrpol. waw. pl/ pliki/ WladyslawCzaplinskiZarysPrawaEuropejskiego. pdf
[4] http:/ / www. natolin. edu. pl/ pdf/ zeszyty/ Natolin_8-2003. pdf
[5] http:/ / ec. europa. eu/ publications/ booklets/ eu_documentation/ 02/ txt_pl. pdf
[6] http:/ / www. rp. pl/ temat/ 63036. html
y
ródła i autorzy artykułu
8
y
ródła i autorzy artykułu
Prawo Unii Europejskiej y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=30203935 Autorzy: Bukaj, Eteru, Inrobert, Nazwa ekranowa, Siekierki, Spacejam2, 2 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:UE 2007.PNG y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:UE_2007.PNG Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Danutz
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/