Bartosz Pawłowski Informacja nr 874 (IP-98 M)
Czym jest prawo Unii Europejskiej?
Dlaczego Polska zmienia swoje prawo? I do czego jest ono dostosowywane?
Polskę wiąże Układ Europejski1 ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą
Polską z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z
drugiej strony, podpisany 16 grudnia 1991 r., wszedł w życie 1 lutego 1994 r., część
handlowa obowiązuje od 1 marca 1992 r. (Dz. U. nr 17, poz. 69, ze zmianami). Układ w art.
68 stanowi, że Strony uznają, że istotnym warunkiem wstępnym integracji gospodarczej
Polski ze Wspólnotą jest zbliżanie istniejącego i przyszłego ustawodawstwa Polski do
ustawodawstwa istniejącego we Wspólnocie. Polska podejmie wszelkie starania w celu
zapewnienia zgodności jej przyszłego ustawodawstwa z ustawodawstwem Wspólnoty.
 Zapewnienie zgodności obejmuje: zmiany w obowiązujących już aktach prawnych,
uchwalanie ustaw zawierających nową materię regulacyjną, wydawanie aktów
wykonawczych.
Celem Układu jest członkostwo Polski we Wspólnocie, a stowarzyszenie ma Polsce
pomóc osiągnąć ten cel (co wynika z preambuły do Układu). Układ jest dla Polski
zobowiązaniem międzynarodowym.
W Układzie Europejskim mowa jest o  ustawodawstwie Wspólnoty (wspólnotowym).
W chwili jego zawierania nie istniała jeszcze Unia Europejska. W póz
niejszych polskich
aktach prawnych pojawia się zwrot:  prawo Unii Europejskiej . Czy jest to zatem to samo
pojęcie, czy też pod różnymi terminami kryją się różne znaczenia.
Poniżej przedstawione zostaną te akty prawne, w których pojawia się zwrot:  prawo Unii
Europejskiej , z czego z kolei wynika konieczność przybliżenia tego terminu.
Ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o Komitecie Integracji Europejskiej (Dz.U. z 1996 r.
nr 106, poz. 494), w art. 2 stanowi, iż do zadań Komitetu, który jest naczelnym organem
administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach
związanych z integracją Polski z Unią Europejską oraz programowania i koordynowania
działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania
działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej, należy
m.in. inicjowanie i koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych
oraz opiniowanie projektów aktów prawych co do ich zgodności z prawem Unii
Europejskiej.
Należy także pamiętać o uchwale nr 13 Rady Ministrów  Regulamin prac Rady
Ministrów (M.P. z 1997 r. nr 15, poz. 144, ze zmianami). Regulamin w ż 7 przewiduje, iż o
zamiarze podjęcia inicjatywy opracowania indywidualnie określonego dokumentu rządowego
należy zawiadomić Prezesa Rady Ministrów. Zawiadomienie  w przypadku aktów
normatywnych - powinno zawierać m.in. wstępną ocenę, z punktu widzenia harmonizacji
prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej, dokonaną przez organ wnioskujący.
1
Stosownie do art. 118 Układu, jest on zawarty na czas nieokreślony. Każda ze Stron może wypowiedzieć
Układ drugiej Stronie w drodze notyfikacji. Układ utraci moc po upływie sześciu miesięcy od dnia takiej
notyfikacji.
Również do samego projektu aktu normatywnego należy dołączyć, opracowaną przez
organ wnioskujący, wstępną opinię o zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej (ż 9
ust. 4).
Regulamin prac Rady Ministrów zawiera także odrębny rozdział zatytułowany: Ocena
projektów aktów prawnych pod względem ich zgodności z prawem Unii Europejskiej (ż 14
- ż 16). I tak, projekty aktów normatywnych i innych aktów prawnych podlegają badaniu pod
względem ich zgodności z prawem Unii Europejskiej w toku postępowania
uzgodnieniowego. Organ wnioskujący, kierując projekt aktu prawnego do uzgodnień, jest
obowiązany przekazać do Komitetowi Integracji Europejskiej, za pośrednictwem Sekretarza
Komitetu, w celu opracowania i przedstawienia Radzie Ministrów opinii Komitetu Integracji
Europejskiej co do zgodności tego aktu z prawem Unii Europejskiej, zwanej dalej "opinią
Komitetu". Sekretarz Komitetu przekazuje opinię Komitetu organowi wnioskującemu, który
jest obowiązany dołączyć ją do projektu aktu prawnego.
W praktyce parlamentarnej podstawowe znaczenie ma natomiast Regulamin Sejmu
(M. P. z 1998 r. nr 44, poz. 618, ze zmianami), który w stosunku do wszystkich projektów
ustaw wprowadza wymóg, by uzasadnienie projektu zawierało oświadczenie o zgodności
projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej lub o stopniu i powodach niezgodności z tym
prawem albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem
Unii Europejskiej (art. 31 ust. 2 pkt. 7).2
Wprowadzono rozwiązanie, stosownie do którego Marszałek Sejmu, po otrzymaniu
projektu ustawy, z wyjątkiem projektów wnoszonych przez Radę Ministrów, przed
skierowaniem projektu do pierwszego czytania zarządza sporządzenie przez ekspertów
Kancelarii Sejmu opinii w sprawie zgodności wniesionego projektu z prawem Unii
Europejskiej (art. 31 ust. 7). W przypadku gdy opinia ta wskazuje na niezgodność projektu z
prawem Unii Europejskiej, Marszałek Sejmu kieruje projekt do Komisji Integracji
Europejskiej celem wyrażenia przez nią opinii. Opinię Komisji Marszałek Sejmu przekazuje
wnioskodawcy (art. 31 ust. 8).
W sprawach dotyczących zgodności przepisów rozpatrywanych projektów ustaw z
prawem Unii Europejskiej Regulamin Sejmu przewiduje obowiązkowe zasięganie opinii
Komitetu Integracji Europejskiej (art. 39 ust. 3a). Opinię Komitetu Integracji Europejskiej w
tej sprawie dołącza się do sprawozdania komisji (art. 40 ust. 1). Komitet Integracji
Europejskiej jest także proszony o opinię w odniesieniu do poprawek Senatu (art. 50 ust. 1).3
Pojęciem prawa Unii Europejskiej posługuje się także Regulamin Senatu (M.P. z
2000 r. nr 8, poz. 170). W art. 68 przewiduje, że uchwalona przez Sejm ustawa jest
przekazywana do Senatu wraz z uzasadnieniem oraz informacją o zgodności ustawy z
prawem Unii Europejskiej, zakresie i powodach niezgodności albo o pozostawaniu poza
obszarem regulacji tego prawa.
Odpowiednie regulacje występują także w rozdziale poświęconym postępowaniu w
sprawie inicjatyw ustawodawczych Senatu. Sprawozdanie komisji senackich  po pierwszym
czytaniu projektu - obejmuje informację o zgodności projektu ustawy z prawem Unii
Europejskiej, zakresie i powodach niezgodności albo o pozostawaniu poza obszarem
regulacji tego prawa (art. 80 ust. 3). Uchwałę o wniesieniu inicjatywy ustawodawczej
2
Jeżeli takiego oświadczenia nie ma, Marszałek może zwrócić projekt ustawy na podstawie art. 31 ust. 5
Regulaminu.
3
Kolejną zmianą, istotną z punktu widzenia integracji europejskiej, była zmiana Regulaminu Sejmu, dokonana
13 maja 2000 r. Zmiana ta powołała do życia nową, nadzwyczajną komisję sejmową: Komisję Prawa
Europejskiego. Nowelizacja ta wprowadziła odrębny tryb postępowania z projektami ustaw dostosowujących
polskie ustawodawstwo do prawa Unii Europejskiej (tj. takich, w stosunku do których Rada Ministrów
zadeklarowała, że mają one na celu dostosowanie polskiego ustawodawstwa do prawa UE  art. 56u i n.).
Marszałek Senatu przekazuje Marszałkowi Sejmu. Do uchwały załącza się m.in. informację o
zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej, o zakresie i powodach
niezgodności albo o pozostawaniu poza obszarem regulacji tego prawa (art. 83).
Termin prawo Unii Europejskiej pojawia się także w kilku innych aktach prawnych.
Np. rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykonania niektórych przepisów
ustawy o umowach międzynarodowych (Dz. U. z 2000 r. nr 79, poz. 891), w ż 5, 8, 10, 15
i 17 stanowi, iż do wniosku o udzielenie zgody na podpisanie umowy międzynarodowej, do
wniosku o ratyfikację lub zatwierdzenie umowy międzynarodowej, do projektu ustawy
wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, do wniosku o wypowiedzenie
umowy międzynarodowej oraz do projektu ustawy wyrażającej zgodę na wypowiedzenie
umowy międzynarodowej należy dołączyć opinię o zgodności z prawem Unii Europejskiej.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie aplikacji legislacyjnej (Dz. U.
z 2000 r. nr 38, poz. 422, ze zm.) w ż 4 przewiduje, iż aplikanci zapoznają się z prawem Unii
Europejskiej.
W literaturze, w mediach spotyka się jeszcze inne terminy: prawo europejskie, prawo
integracji europejskiej, europejskie prawo integracyjne, prawo Unii Europejskiej, prawo
unijne, (europejskie) prawo wspólnotowe, prawo Wspólnot Europejskich. Który zatem jest
właściwy i co one oznaczają.
Czym jest Unia Europejska  krótka charakterystyka
Unia Europejska powstała na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) przyjętego
7 lutego 1992 r., który wszedł w życie 1 listopada 1993 r. (tzw. traktat z Maastricht).
Unia Europejska składa się z tzw. trzech filarów: Wspólnoty Europejskie (czyli:
Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Gospodarcza i EURATOM - I
filar), oraz dwóch polityk: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (II filar) i
współpracy sądowej i policyjnej w sprawach karnych.
Traktaty nie definiują Unii. Jedynie częściowo ją opisują. Stosownie do art. 1 TEU Unia
jest zbudowana na Wspólnotach Europejskich, uzupełnionych politykami i formami
współpracy ustanowionymi Traktatem o Unii Europejskiej. Jej misją jest zorganizowanie w
sposób spójny i solidarny stosunków między państwami członkowskimi i ich narodami.
Cele Unii (w skrócie): popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego
poziomu zatrudnienia i doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju,
potwierdzanie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej, wzmacnianie ochrony praw i
interesów obywateli państw członkowskich przez utworzenie obywatelstwa Unii.
Unia nie ma osobowości prawnej, choć mają ją Wspólnoty Europejskie (I filar Unii).
Prawo wspólnotowe a prawo Unii Europejskiej
Prawo wspólnotowe nie jest tożsame z prawem Unii Europejskiej. Prawo wspólnotowe
to prawo tworzone przez Wspólnoty Europejskie  dotyczy zatem tylko tzw. I filaru Unii
Europejskiej. Prawo Unii Europejskiej obejmuje: prawo wspólnotowe (I filar), prawo z
zakresu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (II filar) i prawo z zakresu
współpracy sądowej i policyjnej w sprawach karnych (III filar).
Należy tu jednak zaznaczyć, że zwrot:  prawo wspólnotowe choć raczej tożsamy
z użytym w Układzie Europejskim zwrotem  ustawodawstwo Wspólnot Europejskich nie
występuje w żadnym akcie prawnym. Jest raczej określeniem zwyczajowym, potocznym lub
doktrynalnym.
Krótka charakterystyka prawa wspólnotowego
Najważniejsze cechy prawa wspólnotowego to:
" pierwszeństwo prawa wspólnotowego przed prawem krajowym,
" skutek bezpośredni norm prawa wspólnotowego w krajowych porządkach prawnych,
" gospodarcza natura prawa wspólnotowego,
" transgraniczny charakter prawa wspólnotowego.
I. Podstawową cechą prawa wspólnotowego jest jego pierwszeństwo przed prawem
krajowym państw członkowskich. Prymat wszystkich norm prawa wspólnotowego powinien
być zachowany w razie sprzeczności z jakąkolwiek póz
niejszą lub wcześniejsza normą prawa
krajowego (dotyczy to także konstytucji). Żaden organ krajowy nie może podważyć ważności
przepisu wspólnotowego ani generalnie (a więc unieważnić przepisu wspólnotowego), ani
w konkretnym przypadku (nie może pominąć normy wspólnotowej, która ma zastosowanie
w danym przypadku). Jedynymi uprawnionymi organami do wypowiadania się na ten temat
są sądy wspólnotowe, zwłaszcza ETS.
Z zasady pierwszeństwa wynika zakaz stosowania przez krajowe organy administracji
i sądy jakichkolwiek przepisów krajowych sprzecznych z prawem wspólnotowym. W razie
wątpliwości co do relacji między przepisem krajowym a wspólnotowym lub co do ważności
przepisu wspólnotowego należy zwrócić się do ETS (tzw. odesłanie prejudycjalne).
Traktaty założycielskie nie przesądzają o prymacie pierwszeństwa prawa
wspólnotowego, aczkolwiek pośrednio wywodzi się tę zasadę z art. 249 Traktatu o
ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej (TWE), który dotyczy charakteru i mocy
obowiązującej rozporządzenia. Zasadę wyinterpretował ETS: wyrok w sprawie Flaminio
Costa przeciwko ENEL, sprawa 6/64.
II. Skutek bezpośredni ma miejsce wówczas, gdy przepis spełnia pewne warunki 
zwłaszcza precyzji i bezwarunkowości. Norma zawarta w takim przepisie dociera na poziom
krajowy, czyniąc osoby (zwłaszcza fizyczne i prawne) bezpośrednimi podmiotami tego
prawa. Jednostki mogą powoływać się na prawo wspólnotowe przed sądami krajowymi, w
pewnym zakresie także przed sądami wspólnotowymi. Stosownie jednak do orzecznictwa
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, skutek bezpośredni nie dotyczy wszystkich
przepisów prawa wspólnotowego.
III. Podnosi się, że prawo wspólnotowe ma charakter gospodarczy. Pogląd ten jest
wywodzony z art. 2 TWE, który stanowi, że zadaniem Wspólnoty jest popieranie
harmonijnego, zrównoważonego i stałego rozwoju działań gospodarczych, wysokiego
poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej, równości kobiet i mężczyzn, stałego i
nieinflacyjnego wzrostu, wysokiego stopnia konkurencyjności i zbieżności dokonań
gospodarczych, wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości życia, spójności gospodarczej
i społecznej oraz solidarności między państwami członkowskimi. Zatem prawo wspólnotowe
miałoby zastosowanie do danej sytuacji tylko o tyle, o ile stanowi ona działalność
gospodarczą w rozumieniu TWE. Nie jest to już jednak pogląd do końca prawdziwy.
Stopniowo wprowadzano do prawa wspólnotowego zagadnienia nie związane z działalnością
gospodarczą np.: obywatelstwo Unii, kwestie wiz i imigracji, ochronę środowiska
naturalnego, ochronę zdrowia, oświatę, kulturę. Nadal jednak zagadnienia gospodarcze
dominują w prawie wspólnotowym.
IV. Prawo wspólnotowe reguluje sytuacje z elementem transgranicznym (sytuacja
towarów, osób, usług z jednych państw członkowskich w innych państwach członkowskich),
a do sytuacji czysto narodowych nie ma zastosowania. Daje się jednak zauważyć tendencja
przenoszenia rozwiązań wspólnotowych na grunt krajowy. Państwa członkowskie
implementując prawo wspólnotowe, wykorzystują gotowe wzory i odnoszą je także do
własnych obywateli.
Prawo wspólnotowe ma także zastosowanie do sytuacji zachodzących poza terytorium
Unii Europejskiej, jeżeli mają dostateczne powiązanie ze Wspólnotą.
y
ródła prawa wspólnotowego
I. Prawo wspólnotowe można obrazowo przedstawić jako piramidę. Szczyt piramidy
tworzy prawo pierwotne - konstytuujące Wspólnoty. Zaliczyć tu należy:
1 - traktaty założycielskie:
1) ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25 marca 1957 r. (EWG,
obecnie: Wspólnota Europejska, TWE),
2) ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej Euratom z 25 marca 1957 r.
(EWEA),
3) ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 18 kwietnia 1951 r. (EWWiS).
Trzy Wspólnoty (Wspólnota Europejska, EWEA, EWWiS) zwane są Wspólnotami
Europejskimi;
2 - traktaty zmieniające traktaty założycielskie:
1) Jednolity Akt Europejski (JAE) podpisany 17 i 28 lutego 1986 r.
2) Traktat o Unii Europejskiej (TUE) - podpisany został 7 lutego 1992 roku w
Maastricht (wszedł w życie 1 listopada 1993 roku). TUE wprowadził zmiany do traktatów
założycielskich (EWG, EWWiS, Euratom),
3) Traktat amsterdamski, podpisany 2 paz
dziernika 1997 roku zmieniającego Traktat o
Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i inne odnośne akty.
Traktat amsterdamski wszedł w życie 1 maja 1999 roku,
4) W dniu 26 lutego 2001 roku podpisano traktat uzgodniony w Nicei w grudniu 2000
roku. Traktat nicejski, jeśli wejdzie w życie, zmieni obowiązujące traktaty, co powinno
nastąpić po ratyfikowaniu go przez 15 państw członkowskich zgodnie z odpowiednimi
procedurami przewidzianymi w konstytucjach tych państw. Procedura ratyfikacyjna już się
rozpoczęła.4
3 - do prawa pierwotnego zalicza się także traktaty o przystąpieniu nowych członków.
II. y
ródłem prawa wspólnotowego są również niektóre umowy międzynarodowe.
Umiejscawiane hierarchicznie pomiędzy prawem pierwotnym i prawem pochodnym (zob.
niżej), ale bliżej prawa pierwotnego. Muszą one spełniać następujące przesłanki:
- zostały podpisane i weszły w życie już po powstaniu Wspólnot,
- przynajmniej w części mieszczą się w kompetencji Wspólnot,
- są objęte jurysdykcją Trybunału Sprawiedliwości,
- stroną jest Wspólnota - sama lub razem z krajami członkowskimi,
- zawarte zostały zgodnie z art. 300 Traktatu o WE.
4
Do 12 grudnia 2001 r. procedura zakończyła się jedynie w Danii, Francji i Luksemburgu.
y
ródłem prawa są również takie umowy, które zostały zawarte między państwami
członkowskimi w ramach kompetencji określonych prawem wspólnotowym lub
 spontanicznie , warunkiem jest poddanie umowy jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości.
Szczególnym typem umów są układy o stowarzyszeniu, zawierane na podstawie art.
310 Traktatu o WE (przykładem jest Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między
Rzecząpospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami
członkowskimi z drugiej strony).
III. Trzecim elementem wspólnotowego porządku prawnego jest prawo wtórne
(pochodne). Zalicza się do niego: rozporządzenie, dyrektywę, decyzję, zalecenie i opinię.
Poniżej omówione zostaną instrumenty prawne powołane przez Traktat o utworzeniu
Wspólnoty Europejskiej i w takim znaczeniu, jakie Traktat poszczególnym instrumentom
nadaje. Tak więc z
ródłami prawa pochodnego tworzonego przez organy Wspólnoty na
podstawie upoważnień prawa pierwotnego są:
1 - Rozporządzenie (art. 249 ust. 2). Pojęcie  rozporządzenie w prawie wspólnotowym
nie odpowiada znaczeniowo temu pojęciu w prawie polskim. Rozporządzenie wspólnotowe
jest raczej zbliżone do ustawy, choć Komisja może też wydawać rozporządzenia, które mają
charakter aktów wykonawczych. Odnoszenie  rozporządzenia wspólnotowego do  ustawy
polskiej może być też mylące w kontekście procesu legislacyjnego. W Polsce to parlament
jest ciałem ustawodawczym; Parlament Europejski zaś, mimo iż jego rola w tworzeniu prawa
wspólnotowego systematycznie wzrasta, nie jest głównym organem w tym procesie (art. 249 -
252).
Rozporządzenie zawiera regulacje o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Oznacza
to, iż obowiązuje w całości - we wszystkich jego częściach oraz powszechnie - we wszystkich
państwach członkowskich ( ma zasięg ogólny - art. 249 ust. 2). Rozporządzenie stosuje się
bezpośrednio w państwach członkowskich, co oznacza że nie podlega ono transpozycji do
krajowego porządku prawnego ani ogłoszeniu przewidzianemu dla aktów prawa krajowego -
obowiązuje w formie przyjętej przez organy wspólnotowe. Bezpośrednie stosowanie jest
zabezpieczone zakazem ich transpozycji do prawa krajowego przez np. powtarzanie ich
postanowień w aktach prawa krajowego. Rozporządzenia obowiązują bowiem automatycznie
na mocy opublikowania ich w Dzienniku Urzędowym WE (wyrok ETS z 7 lutego 1973 r.
w sprawie Komisja przeciwko Republice Włoskiej, sprawa 39/72).
Bezpośrednia skuteczność rozporządzenia oznacza, iż ma ono zastosowanie zarówno
w stosunkach państwo - jednostka, jak i w relacjach pomiędzy poszczególnymi jednostkami.
Rozporządzenie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot staje się częścią
krajowego porządku prawnego każdego z państw członkowskich. Rozporządzenie wchodzi w
życie w terminie w nim określonym lub dwudziestego dnia od ogłoszenia w Dzienniku
Urzędowym (art. 254 ust. 1 i 2).
2 - Dyrektywa (art. 249 ust. 3). Ten akt prawny nie znajduje odpowiednika w polskim
systemie prawa. Dyrektywa ma charakter wiążący w stosunku do państwa członkowskiego,
do którego jest skierowana. Dyrektywa, w odróżnieniu od rozporządzenia, nie wiąże w
całości, lecz tylko co do samego skutku, który musi być osiągnięty przez państwo
członkowskie (adresata). Państwu pozostawia się więc swobodę wyboru środków i metod
zmierzających do takiego przekształcenia (dostosowania) porządku krajowego, aby cel
dyrektywy został osiągnięty. Dyrektywa nabiera mocy wiążącej z chwilą notyfikacji stronom,
do których jest skierowana; dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich oraz
dyrektywy podjęte wspólnie przez Parlament Europejski oraz Radę są publikowane w
Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich i wchodzą w życie w terminie w nich
określonym lub dwudziestego dnia od ogłoszenia (art. 254).
Zasadniczo więc, dyrektywa zakłada pewną swobodę państwa w zakresie działań
normatywnych, w praktyce jednak zdarza się, że określa cele w sposób tak szczegółowy, iż w
rzeczywistości nie pozostawia państwu wyboru form i metod działania.
Po realizacji dyrektywy, organy władzy państwowej (jeśli posiadają odpowiednie
kompetencje) oraz sądy krajowe, zobowiązane są do dokonywania takiej wykładni prawa
wewnętrznego, aby cele dyrektywy zostały osiągnięte. Państwo nie może powoływać się na
swoje prawo wewnętrzne celem usprawiedliwienia braku wydania przepisów zapewniających
realizację dyrektywy w terminie (wskazując np. jako uzasadnienie długotrwałość procesu
legislacyjnego lub fakt, że parlament krajowy jest rozwiązany), nie może też w tym celu
powoływać się na zaniedbania innych państw w zakresie wykonania dyrektywy.
Mogą zdarzyć się sytuacje, w których mimo braku odpowiednich działań ze strony
państwa, dyrektywa będzie stosowana: jeśli termin do podjęcia działań przez państwo już
upłynął, a jej postanowienia nadają się do bezpośredniego stosowania. Taka bezpośrednia
skuteczność odnosi się tylko do relacji państwo - jednostka (skutek wertykalny), nie ma
zastosowania do stosunków pomiędzy indywidualnymi podmiotami (brak skutku). Dotyczy to
tylko takich norm dyrektywy, które spełniają kryteria dostatecznej precyzyjności i
bezwarunkowości.
3 - Decyzja (art. 249 ust. 4) obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana.
Decyzja jest więc aktem o charakterze indywidualnym - ściśle określa adresata norm w niej
zawartych (lub adresat nadaje się do indywidualizacji) i w tym znaczeniu jest zbliżona do
decyzji administracyjnej na gruncie prawa wewnętrznego (np. polskiego). Adresatem decyzji
mogą być osoby prawne, osoby fizyczne, państwa członkowskie. W tym ostatnim przypadku
oczywista jest różnica pomiędzy decyzją w prawie wspólnotowym a decyzją w prawie
krajowym (samo państwo nigdy nie jest adresatem decyzji administracyjnej). Decyzja, w
odróżnieniu od dyrektywy wiąże w całej swej treści - adresat nie ma uprawnienia wyboru
metod czy środków.
Decyzja nabiera mocy wiążącej z chwilą jej notyfikacji stronom; decyzje podjęte
wspólnie przez Parlament Europejski i przez Radę - ogłaszane w Dzienniku Urzędowym
Wspólnot - wchodzą w życie w terminie w nich określonym lub dwudziestego dnia od
ogłoszenia.
Decyzja - w zależności od swojej treści - może bezpośrednio przyznawać uprawnienia
lub nakładać obowiązki na jednostki (osoby fizyczne lub prawne), albo zobowiązywać bądz

nakładać na państwo członkowskie obowiązek wydania jakiegoś aktu normatywnego. W tym
ostatnim przypadku może pojawić się problem rozróżnienia między dyrektywą a decyzją.
W praktyce Wspólnot występują także decyzje sui generis - noszą one nazwę decyzji,
ale nie są nimi w rozumieniu art. 249 ust. 4 (np. decyzja o utworzeniu Sądu Pierwszej
Instancji, decyzje w sprawie programów wspólnotowych).
W art. 249 Traktat wymienia jeszcze takie instrumenty działania organów
wspólnotowych jak - zalecenia i opinie (ust. 5). Nie mają one mocy wiążącej. Brak mocy
wiążącej nie oznacza jednak, że instrumenty te nie mogą mieć skutku prawnego. Jeśli np.
przepisy traktatowe przewidują, że Komisja w określonych okolicznościach wydaje opinię, to
wydanie takiej opinii staje się warunkiem, bądz
ma wpływ na dalszy bieg określonej
procedury. Zgodnie np. z art. 226 ust. 1 Traktatu, Komisja przed wniesieniem do Trybunału
Sprawiedliwości sprawy o naruszenie przez państwo zobowiązań traktatowych, musi wydać
w tej sprawie umotywowaną opinię; również w trakcie określonej Traktatem procedury
legislacyjnej, w której uczestniczą różne organy wspólnotowe, wymagane są opinie tych
organów.
Ponadto, państwo stosujące się do określonego zalecenia, wydając w tym celu akt o
charakterze normatywnym, przy dokonywaniu jego wykładni posługuje się zaleceniem.
Do wydawania zaleceń i opinii upoważniona jest Komisja, nie tylko w przypadkach
ściśle w Traktacie wskazanych, ale zawsze - gdy uzna to za konieczne.
W prawie wspólnotowym istnieją także, nie wspomniane wcześniej w ramach
wymienionych kategorii, wspólnotowe akty prawa wewnętrznego: regulaminy instytucji
wspólnotowych, akty organu wspólnotowego wiążące inny organ wspólnotowy, akty prawne
normujące status prawny funkcjonariuszy Wspólnot.
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Cele II filaru
Ogólnie można powiedzieć, że przepisy II filaru  wspólnej polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa  mają służyć wzmocnieniu tożsamości Europy, jej niezależności, co ma
sprzyjać promowaniu pokoju, bezpieczeństwa i postępu na tym kontynencie i w świecie
(preambuła i art. 2 ust. 2 TUE). Konkretne cele wspólnej polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa są następujące (art. 11 TUE):
" ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności
Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych;
" umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszelkich formach;
" utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego, zgodnie z
zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu Końcowego z Helsinek i celami Karty
Paryskiej, w tym dotyczącymi granic zewnętrznych;
" popieranie współpracy międzynarodowej;
" rozwijanie i umacnianie demokracji i rządów prawa, jak również poszanowanie praw
człowieka i podstawowych wolności
Prawne i polityczne instrumenty wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (II
filar)
" zasady i ogólne wytyczne wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa określa
Rada Europejska; akty te nie mają mocy wiążącej;
" wspólne strategie  przyjmowane przez Radę Europejską; dotyczą one dziedzin,
w których państwa członkowskie mają ważne wspólne interesy; stosownie do art. 13 TUE
muszą one precyzować swoje cele, czas trwania i środki, jakie Unia i państwa członkowskie
powinny dostarczyć; w wykonaniu wspólnych strategii Rada uchwala wspólne działania
i wspólne stanowiska;
" wspólne działania (art. 14 TUE) dotyczą niektórych sytuacji, w których działanie
Unii uznaje się za niezbędne; muszą one określać swoje cele zasięg, środki oddane do
dyspozycji Unii, warunki dotyczące ich wykonania oraz w razie potrzeby czas ich trwania;
wspólne działania wiążą państwa członkowskie w zakresie przyjmowanych przez siebie
stanowisk i w prowadzeniu ich działania; każde zajęcie stanowiska lub podjęcie działania
krajowego w wykonaniu wspólnego działania musi być notyfikowane w czasie pozwalającym
na uprzednie uzgodnienie w ramach Rady (w razie potrzeby);
" wspólne stanowiska (art. 15 TUE) określają podejście Unii co do poszczególnych
kwestii o charakterze geograficznym lub tematycznym; wydaje są iż są one wiążące dla
państw członkowskich (np. państwa członkowskie zobowiązane są bronić wspólnych
stanowisk na międzynarodowych forach);
" decyzje przyjmowane przez Radę (nie są tożsame z decyzjami z I filaru);
" umowy międzynarodowe z państwami trzecimi lub innymi organizacjami
międzynarodowymi zawierane w dziedzinach objętych wspólną polityką (art. 24 TUE); do
zawarci takich umów dochodzi, gdy jest to niezbędne do wkonania przepisów II filaru;
umowy takie wiążą tylko te państwa członkowskie, które nie zastrzegą, iż muszą stosować się
do własnych reguł konstytucyjnych.
Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych
Cele III filaru
Cele Unii Europejskiej w ramach w ramach III filaru ujęte są następująco (art. 2 ust. 4
TUE): utrzymanie i rozwijanie Unii jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości, w ramach której zapewniony zostanie swobodny przepływ osób w
powiązaniu z właściwymi środkami w zakresie kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji
oraz zapobiegania przestępczości. Celem Unii jest zapewnienie obywatelom wysokiego
poziomu ochrony w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości przez
opracowanie wspólnego działania między państwami członkowskimi w dziedzinie
współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, zapobieganie rasizmowi, ksenofobii
oraz walkę z tymi zjawiskami.
Cel ten ma być osiągnięty przez zapobieganie przestępczości zorganizowanej lub innej i
walkę z tym zjawiskiem, a w szczególności z terroryzmem, handlem ludz
mi, przestępstwami
przeciwko dzieciom, handlem narkotykami, handlem bronią, korupcją i nadużyciami.
Zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości mają z kolei służyć: ściślejsza współpraca między
siłami policyjnymi, władzami celnymi i innymi właściwymi władzami w państwach
członkowskich, bezpośrednio i za pośrednictwem Europejskiego Urzędu Policji
(EUROPOLU), ściślejsza współpraca między władzami sądowymi i innymi właściwymi
władzami państw członkowskich, wreszcie zbliżanie norm prawa karnego.
Prawne i polityczne instrumenty współpracy policyjnej i sądowej w sprawach
karnych (III filar) - podejmowane przez Radę
" sprzyjanie współpracy (rezolucje, zalecenia i konkluzje  nie wymienione w
sposób wyraz
ny w Traktacie)  nie mają mocy wiążącej;
" wspólne stanowiska  określają podejście Unii do konkretnej kwestii; nie wiadomo
czy są wiążące, ale państwa członkowskie mają obowiązek ich obrony w organizacjach
międzynarodowych i podczas konferencji międzynarodowych, w których uczestniczą;
" decyzje ramowe  służą zbliżeniu przepisów ustawodawczych i wykonawczych
państw członkowskich; wiążą państwa członkowskie co do rezultatu, który ma być osiągnięty,
pozostawiając instancjom krajowym kompetencję co formy i środków; są zatem zbliżone do
dyrektyw, ale nigdy nie wywołują skutków bezpośrednich;
" decyzje  używane w każdym innym celu z wyłączeniem zbliżenia przepisów
ustawodawczych i wykonawczych państw członkowskich; są wiążące lecz nie wywołują
skutków bezpośrednich;
" Rada uchwala konwencje  których stronami stają się państwa członkowskie  stają
się one wiążące po przyjęciu przez przynajmniej połowę państw członkowskich, chyba, że
sama konwencja stanowi inaczej;
" traktaty zawierane przez Radę z państwami trzecimi i organizacjami
międzynarodowymi  umowy te stają się wiążące dla tych państw członkowskich, których
przedstawiciele opowiedzą się za ich przyjęciem i które je zaakceptują.
Wybór literatury:
Traktaty europejskie, oprac. Ewa Wojtaszek-Mik, Cezary Mik, wyd. Zakamycze 2000.
Prawo Wspólnot Europejskich, t. 1 i 2, red. Władysław Czapliński, Rudolf Ostrihansky, Przemysław Saganek,
Anna Wyrozumska, wyd. Scholar Warszawa 1997.
Prawo europejskie, Michael Ahlt, wyd. C.H. Beck, Warszawa 1995.
Podstawy europejskiego prawa wspólnotowego, Jan Galster, Cezary Mik, wyd. Comer, Toruń 1996.
Prawo materialne i polityki Wspólnot i Unii Europejskiej, Gerard Druesne, wyd. Scholar, Warszawa 1996.
Europejskie prawo wspólnotowe, Cezary Mik, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2000.