19. Władza królewska w Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Po przywróceniu Królestwa Polskiego w 1320r silnie

podkreślono suwerenny charakter Państwa niezależnego.
Sprawujący władze najwyższy Król był suwerenem. Praktyka
wyboru Jagiellonów, mających dziedziczenie prawa do tronu
na Litwie, na elekcyjny tron polski utrzymała się do
bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta.

1573 – Sejm w Warszawie – ustalenie zasad elekcji –

elekcja przez szlachtę – zasada ta umożliwiała magnatom
uzyskanie wpływu na wybór odpowiadającego ich interesom
kandydata do tronu. Na sejmie elekcyjnym w 1573r wybrano
Henryka Walezego, uchwalono zbiór podstawowych zasad
ustrojowych, określonych jako artykuły henrykowskie.
Zawarto tez z nowym królem pacta conventa, zawierały one
osobiste zobowiązania króla. Po ucieczce Walezego w 1574
do Francji tron Polski znowu opustoszał. W trakcie
bezkrólewia doszło do podwójnego wyboru (Maksymilian II
Habsburg i Stefan Batory), ostatecznie królem wybrany został
Batory (1575).

W wyniku zmieniającej się roli instytucji ustrojowych

w szczególności sejmu od pierwszej połowy XVI w.
następowało stopniowe ograniczenie samodzielności króla w
zakresie:



ustawodawstwa



naczelnego dowództwa



sądownictwa.

Król zachował uprawnienia do wydawania aktów

ustawodawczych wobec miast królewskich, Żydów. W rękach
króla pozostało wyłączne prawo mianowania urzędników (w
tym urzędy senatorskie). Król kierował polityką zagraniczną i
sprawował zwierzchnictwo na lennami.

Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów z woli szlachty

ustalono

zasady

ustrojowe,

zawarte

w

artykułach

henrykowskich. Odtąd władza Króla oparta była na umowie
między elektem a szlachtą. Twórcy artykułów henrykowskich
dążyli do osłabienia pozycji monarchy w RP.