„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janina Neska
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
Zdun 712[08].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr inż. Halina Dorecka
mgr inż. Danuta Gąsiorowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Janina Neska
Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[08].Z1.04
Przygotowanie zapraw ognioodpornych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu Zdun 712[08].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
4
2. Wymagania wstępne
6
3. Cele kształcenia
7
4. Materiał nauczania
8
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciw pożarowej
stosowane podczas przygotowania zapraw ognioodpornych
8
4.1.1. Materiał nauczania
8
4.1.2. Pytania sprawdzające
9
4.1.3. Ćwiczenia
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
10
4.2. Podstawowe wiadomości o zaprawach budowlanych
11
4.2.1. Materiał nauczania
11
4.2.2. Pytania sprawdzające
12
4.2.3. Ćwiczenia
12
4.2.4. Sprawdzian postępów
13
4.3. Rodzaje i właściwości gliny
15
4.3.1. Materiał nauczania
15
4.3.2. Pytania sprawdzające
15
4.3.3. Ćwiczenia
16
4.3.4. Sprawdzian postępów
17
4.4. Rodzaje, skład i właściwości zapraw ognioodpornych
18
4.4.1. Materiał nauczania
18
4.4.2. Pytania sprawdzające
19
4.4.3. Ćwiczenia
20
4.4.4. Sprawdzian postępów
21
4.5. Przygotowanie zapraw ognioodpornych
22
4.5.1. Materiał nauczania
22
4.5.2. Pytania sprawdzające
23
4.5.3. Ćwiczenia
23
4.5.4. Sprawdzian postępów
25
4.6. Urabianie zapraw ognioodpornych
26
4.6.1.Materiał nauczania
26
4.6.2. Pytania sprawdzające
26
4.6.3. Ćwiczenia
27
4.6.4. Sprawdzian postępów
27
4.7. Moczenie i zarabianie gliny
28
4.7.1. Materiał nauczania
28
4.7.2. Pytania sprawdzające
29
4.7.3. Ćwiczenia
30
4.7.4. Sprawdzian postępów
31
4.8. Podstawowe wiadomości o plastyczności gliny
32
4.8.1. Materiał nauczania
32
4.8.2. Pytania sprawdzające
34
4.8.3. Ćwiczenia
34
4.8.4. Sprawdzian postępów
35
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
4.9. Sposób wiązania gliny z innymi materiałami stosowanymi do budowy pieców
i trzonów kuchennych
36
4.9.1. Materiał nauczania
36
4.9.2. Pytania sprawdzające
36
4.9.3. Ćwiczenia
36
4.9.4. Sprawdzian postępów
37
4.10. Przyleganie gliny do cegieł i kafli
38
4.10.1. Materiał nauczania
38
4.10.2. Pytania sprawdzające
39
4.10.3. Ćwiczenia
39
4.10.4. Sprawdzian postępów
40
4.11. Marznięcie i rozmrażanie gliny
41
4.11.1. Materiał nauczania
41
4.11.2. Pytania sprawdzające
41
4.11.3. Ćwiczenia
41
4.11.4. Sprawdzian postępów
42
4.12. Czyszczenie gliny z zanieczyszczeń organicznych i grubszych frakcji
kruszywa
43
4.12.1. Materiał nauczania
43
4.12.2. Pytania sprawdzające
43
4.12.3. Ćwiczenia
43
4.12.4. Sprawdzian postępów
44
4.13. Gotowe zaprawy ogniotrwałe
45
4.13.1. Materiał nauczania
45
4.13.2. Pytania sprawdzające
47
4.13.3. Ćwiczenia
47
4.13.4. Sprawdzian postępów
48
4.14. Inne rodzaje zapraw budowlanych i ich zastosowanie
49
4.14.1. Materiał nauczania
49
4.14.2. Pytania sprawdzające
51
4.14.3. Ćwiczenia
51
4.14.4. Sprawdzian postępów
53
5. Sprawdzian osiągnięć
54
6. Literatura
58
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten wskaże Ci metody i zasady potrzebne do zrealizowania celów nauczania
zawartych w jednostce modułowej „Przygotowanie zapraw ognioodpornych”. Opracowany jest
na podstawie programu modułowego, podstawy programowej kształcenia w zawodzie Zdun
712[08] oraz standardu wymagań egzaminacyjnych,
Poradnik pomoże Ci w kształtowaniu umiejętności potrzebnych do przygotowania
i sporządzania zapraw stosowanych do robót zduńskich z uwzględnieniem zapraw
ognioodpornych i ogniotrwałych. Nauczysz się rozpoznawać i dobierać składniki zapraw oraz
organizować stanowisko do ich sporządzania. Poradnik ten będzie również wskazywał, jakich
informacji powinieneś poszukać i gdzie ewentualnie możesz je znaleźć.
Poradnik składa się z następujących części:
−
Wprowadzenie.
−
Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do przyswojenia wiedzy i umiejętności
związanych ze sporządzaniem zapraw ognioodpornych w określonych warunkach zgodnie
z zasadami sztuki budowlanej.
−
Cele kształcenia w zakresie opanowania wiadomości ogólnozawodowych, umiejętności
specjalistycznych przydatnych na stanowisku pracy, a także do pozytywnego nastawienia
do ogólnie pojmowanej pracy zawodowej.
−
Materiał nauczania, który umożliwi Ci osiągnięcie zaplanowanych w programie jednostki
modułowej celów kształcenia. Materiał nauczania zawiera: podstawowe pojęcia, definicje,
rysunki, oraz opisy stosowanych technologii i przebiegu procesów technologicznych
na poszczególnych
etapach
sporządzania
zapraw
ognioodpornych.
Umożliwia
samodzielne przygotowanie się do zaliczania sprawdzianów wiedzy i wykonywania
zalecanych ćwiczeń.
−
Do materiału nauczania dołączono zestawy pytań sprawdzających wiadomości,
a poprawne odpowiedzi na te pytania powinny Cię utwierdzić w przekonaniu, że jesteś
przygotowany do wykonania zaplanowanych ćwiczeń. Ćwiczenia staraj się wykonywać
dokładnie, zgodnie z zaleceniami i wskazówkami nauczyciela, ponieważ tylko wówczas
wyrobisz i ukształtujesz sobie nawyki zawodowe. W trakcie wykonywania ćwiczeń
skorzystaj z informacji podanych przez nauczyciela w formie instruktażu wstępnego,
bieżącego i końcowego. Jeżeli napotkasz na trudności ze zrozumieniem treści tematu lub
ćwiczeń zwróć się z prośbą do nauczyciela o dokładniejsze ich wyjaśnienie. Po wykonaniu
zaplanowanych ćwiczeń, sprawdź poziom swoich umiejętności według zamieszczonego
sprawdzianu postępów. Ukształtowanie umiejętności przygotowania i urabiania zapraw
ognioodpornych ma szczególne znaczenie w robotach zduńskich gdyż zaprawa zduńska
decyduje o jakości i bezpieczeństwie obiektu zduńskiego. Dużą trudnością może być na
początku samodzielne rozróżnianie rodzajów glin oraz właściwe dobranie gliny i jej
przygotowanie przez schudzenie lub wzbogacenie. Rzetelne wykonywanie ćwiczeń
pozwoli Ci na ukształtowanie tych umiejętności.
−
Sprawdzian osiągnięć. Na zakończenie cyklu kształcenia jednostki modułowej będzie
przeprowadzony sprawdzian osiągnięć, który umożliwi Ci sprawdzenie wiadomości
i umiejętności nabytych podczas realizacji jednostki programowej. Sprawdzian zawiera
zadania testowe teoretyczne oraz zadania praktyczne wraz z kartą obserwacji. Do zestawu
zadań dołączone są instrukcje dotyczące przebiegu testowania. i karta odpowiedzi
−
Ponadto znajdziesz wykaz literatury umożliwiający pogłębienie wiedzy z zakresu
programu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Przygotowanie zapraw ognioodpornych, jest jednym z modułów
koniecznych do zapoznania się z konstrukcjami zduńskimi i kominiarskimi.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
Schemat układu jednostek modułowych
712[08].Z1
Konstrukcje zdu
ńskie i kominiarskie
712[08].Z1.01
Spalanie paliw technicznych
712[08].Z1.02
Prowadzenie kana
łów wentylacyjnych,
spalinowych i dymowych
712[08].Z1.03
Przygotowanie materia
łów stosowanych
w konstrukcjach ognioodpornych
712[08].Z1.04
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
712[08].Z1.05
Wykonywanie podstawowych operacji
technologicznych
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji tej jednostki modułowej powinieneś:
−
rozróżniać podstawowe elementy budynków,
−
rozróżniać podstawowe spoiwa i lepiszcza budowlane,
−
rozróżniać podstawowe kruszywa budowlane,
−
rozróżniać podstawowe wyroby ceramiczne,
−
rozróżniać podstawowe składniki zaczynów i zapraw budowlanych,
−
dobierać narzędzia i sprzęt do sporządzania zapraw,
−
stosować zasady przygotowania składników zapraw budowlanych,
−
sporządzać podstawowe zaprawy budowlane,
−
rozróżniać podstawowe cechy techniczne zapraw budowlanych,
−
dobierać ubranie robocze i środki ochrony indywidualnej,
−
przestrzegać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
−
stosować zasady składowania i magazynowania podstawowych materiałów budowlanych,
−
posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem budowlanym,
−
odczytywać wielkości z rysunków, tabel, schematów,
−
posługiwać się dokumentacją budowlaną,
−
organizować stanowisko pracy,
−
korzystać z różnych źródeł informacji.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
−
zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej.
i przeciwporażeniowej obowiązujące podczas przygotowywania zapraw ognioodpornych,
−
rozróżnić zaprawy ognioodporne,
−
określić skład zapraw ognioodpornych,
−
zastosować zasady dozowania składników zapraw ognioodpornych metodą: objętościową,
wagową, wagowo-objętościową,
−
wykonać zaprawy metodą: ręczną, mechaniczną,
−
określić konsystencję i urabialność mieszanki,
−
rozróżnić rodzaje i przydatność gliny,
−
rozróżnić właściwości gliny chudej i tłustej,
−
zastosować zasady dozowania składników zaprawy w zależności od struktury gliny,
−
wykonać moczenie i zarabianie gliny,
−
urobić glinę w zależności od plastyczności,
−
urobić glinę w zależności od zawartości iłu i jego rodzaju,
−
wyjaśnić sposób wiązania gliny z innymi materiałami,
−
wyjaśnić zasady przylegania gliny do cegieł i kafli,
−
wyjaśnić proces marznięcia i rozmrażania gliny,
−
urobić zaprawy glinowo-piaskowe,
−
zagęścić gliny,
−
oczyścić gliny z nadmiaru naleciałości organicznych,
−
zbadać urabialność gliny,
−
zastosować gotowe zaprawy ogniotrwałe,
−
przygotować zaprawy wapienne,
−
przygotować zaprawy wapienno-cementowe,
−
przygotować zaprawy o nietypowym składzie.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciw
pożarowej
stosowane
podczas
przygotowania
zapraw
ognioodpornych
4.1.1. Materiał nauczania
Stanowisko pracy zduna powinno zapewniać swobodę ruchów w czasie pracy zduna
i pomocnika oraz wykluczać możliwość potknięć, upadków i skaleczeń. Czynnikiem
uciążliwym przy robotach zduńskich jest powstawanie dużej ilości kurzu i pyłu.
Przy rozbiórkach zaś i remontach wydobywa się mnóstwo sadzy. Należy zadbać o to, aby
zarówno w warsztacie zduńskim jak i w miejscu pracy zduna na budowie, zapewnione było
sprawne odświeżanie zanieczyszczonego i zepsutego powietrza – zależnie od warunków –
drogą naturalną przez okna i drzwi lub drogą wentylacji sztucznej (mechanicznej). Stanowisko
pracy powinno być utrzymane w należytej czystości, a materiały potrzebne do robót ułożone
w odpowiedniej odległości.
Zdun musi być wyposażony w odpowiedni zestaw narzędzi i sprzęt potrzebny
do wykonania prac. Narzędzia i sprzęt stosowany do sporządzania zapraw ognioodpornych to:
skrzynie do przygotowania zapraw, skrzynka zduńska, łopaty, graca, kielnia, ubijak drewniany,
urządzenie do urabiania gliny, wiadra, sita do przesiewania kruszyw, mieszarki wolnoobrotowe
do sporządzania zapraw z gotowych mieszanek. Wszystkie narzędzia muszą być utrzymane
w czystości; narzędzia ręczne dobrze osadzone na trzonkach, naostrzone i najlepiej
przechowywane w skrzynce na narzędzia. Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić
stan narzędzi. Wszystkie drobne usterki powinny być natychmiast usunięte aby nie
spowodowały w czasie pracy wypadku.
W czasie pracy zdun musi posiadać ubranie robocze i fartuchy przednie (z „bawetami”),
nakrycie głowy, obuwie robocze, oraz środki ochrony indywidualnej takie jak: maska
ochronna, okulary i rękawice ochronne. Należy właściwie dostosować narzędzia do rodzaju
i sposobu wykonywanej pracy a także dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej.
Np. w czasie przycinania cegieł, płytek i kafli stosować rękawice, okulary ochronne, w czasie
szlifowania stosować również maski ochronne.
Prace murarskie i zduńskie na wysokości powyżej 100 cm powinny być wykonywane
z pomostu roboczego ułożonego na rusztowaniu. Rusztowania muszą być okresowo
kontrolowane, a sprawdzone codziennie przed użyciem. W szczególności należy sprawdzić czy
deski pomostu właściwie opierają się na leżniach, czy pomosty wzniesione powyżej 100 cm
nad terenem zaopatrzone są w deskę krawędziową o wysokości 15 cm i poręcze ochronne
przymocowane do stojaków od strony wewnętrznej rusztowania na wysokości 60 cm i 110 cm
od poziomu pomostu. Na rusztowaniach nie należy gromadzić nadmiernych ilości materiałów.
1) Jeżeli zachodzi konieczność transportu taczkami po drodze nieutwardzonej to należy
ją wcześniej przygotować przez ułożenie pomostu z desek o grubości 48 mm. Szerokość
pomostu powinna wynosić około 100cm. Deski pomostu połączyć od dołu poprzeczkami
z desek co ok. 150 cm. Z boku przybić deski krawędziowe o wysokości ok. 0,15 m.
Zdun powinien zachować ostrożność podczas pobierania gliny oraz jej rozrabiania. Brak
porządku lub rozlana zawiesina gliniana mogą spowodować poślizgnięcie się pracownika.
W czasie kopania gliny wykopy powinny być zabezpieczone przed zasypaniem i obsunięciem
się gruntu.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Transport materiałów wykonywać z zachowaniem obowiązujących zasad. Drogi
komunikacyjne dla środków transportowych takich jak wózki i taczki nie mogą być nachylone
więcej niż:
−
4% dla wózków szynowych,
−
5% dla wózków bezszynowych,
−
10% dla taczek.
Dopuszczalna masa przewożona na taczkach po nawierzchni twardej powinna wynosić
najwyżej 100 kg, nie licząc masy taczek: a na nawierzchni nieutwardzonej najwyżej 75 kg.
Drogi komunikacyjne dla taczek powinny być czyste, a pomosty z desek powinny mieć
szerokość co najmniej 100 cm. Ładunek powinien być zabezpieczony przed upadkiem,
przemieszczeniem i zsypywaniem się ze środka transportu. Nie powinien zasłaniać pola
widzenia. Zabroniony jest transport ciężarów taczkami przez chłopców w wieku do 16 lat
i przez dziewczęta w wieku do 18 lat.
Należy zachować szczególną ostrożność podczas obsługi mieszarek do zapraw, szlifierek,
pilarek i innych narzędzi o napędzie elektrycznym ze względu na zagrożenie porażenia
prądem. Pracownicy muszą być zapoznani z przepisami obowiązującymi podczas korzystania
z tego rodzaju maszyn.
Podczas sporządzania zapraw z suchych mieszanek nie można dopuścić do wdychania
unoszącego się pyłu i należy stosować maseczki przeciwpyłowe. W czasie sporządzania
zapraw wapiennych i cementowo- wapiennych należy stosować obowiązujące środki
ostrożności. Wapno gaszone w postaci ciasta wapiennego jest materiałem żrącym (zasada
wapniowa Ca(OH)
2
) i może spowodować uszkodzenie naskórka, a odpryski mleka
wapiennego mogą spowodować uszkodzenie wzroku. Należy stosować rękawice ochronne
oraz okulary ochronne. W przypadku zaprószenia oczu należy je przemyć czystą wodą i udać
się do lekarza. Należy także chronić naskórek przez stosowanie kremów ochronnych. W czasie
urabiania i nakładania zapraw zduńskich gołymi rękami należy także chronić naskórek przez
stosowanie kremów ochronnych, które należy wetrzeć w dłonie po dokładnym umyciu.
Po skończonej pracy należy uporządkować stanowisko pracy, odpady przenieść
na właściwe miejsce składowania. Pracownik musi mieć zapewnione miejsce do przebrania się
i do skorzystania z umywalni.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Co rozumiesz pod nazwą czynniki uciążliwe?
2. Jakie czynniki uciążliwe występują podczas robót zduńskich?
3. Jakie środki ochrony indywidualnej stosowane podczas sporządzania zapraw zduńskich?
4. W jakim zakresie należy sprawdzić stan techniczny rusztowania przed użyciem?
5. Jakie zagrożenia mogą wystąpić podczas pobierania gliny z wykopu lub osadnika?
6. Jakie jest dopuszczalne nachylenie dróg komunikacyjnych dla wózków szynowych,
bezszynowych i taczek?
7. Jaka jest dopuszczalna masa materiałów przewożonych na taczkach i od czego zależy?
8. Jakie zagrożenia występują podczas obsługi mieszarki wolnoobrotowej?
9. Jakie zagrożenia występują podczas sporządzania zapraw z gotowych suchych mieszanek?
10. Jakie zagrożenia występują podczas sporządzania zapraw wapiennych i cementowo-
wapiennych?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z podanego zestawu odzieży roboczej wybierz środki ochrony indywidualnej stosowane
w czasie sporządzania zaprawy z gotowych mieszanek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wybrać środki ochrony indywidualnej niezbędne przy sporządzaniu zapraw,
2) określić sposób korzystania ze środków ochrony indywidualnej zgodnie z przeznaczeniem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
ubranie robocze, kombinezon roboczy, czapka, obuwie robocze, maska ochronna, okulary
ochronne, rękawice ochronne, beret, fartuchy przednie (z „bawetami”), kask.
Ćwiczenie 2
Przygotuj na terenie placu budowy drogę nie utwardzoną do transportu piasku za pomocą
taczek. Długość drogi wynosi ok. 300 cm. Załaduj na taczki piasek do zapraw i przetransportuj
go po przygotowanej drodze. W czasie wykonywania ćwiczenia zastosuj obowiązujące zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) sprawdzić stan techniczny drogi nie utwardzonej,
4) przygotować pomost komunikacyjny z desek,
5) załadować taczki piaskiem zachowując zasady bezpieczeństwa,
6) przetransportować piasek w taczkach po ułożonym pomoście pod warunkiem, że Twój
wiek przekracza 16 lat (dla chłopców),
7) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: deski o grubości 48 mm, szerokości 15 cm i długości 300cm, deski o grubości
48 mm, szerokości 15 cm i długości 100cm gwoździe, piasek do zapraw,
−
narzędzia i sprzęt: taczki, łopata, młotek.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wyjaśnić, jakie czynniki uciążliwe występują podczas robót zduńskich?
2) odróżnić odzież roboczą od środków ochrony indywidualnej?
3) rozpoznać narzędzia do sporządzania zapraw?
4) sprawdzić stan techniczny narzędzi potrzebnych do sporządzania zapraw?
5) wymienić zagrożenia które mogą wystąpić podczas pobierania gliny
z wykopu lub osadnika?
6) bezpiecznie skorzystać z taczek do transportu?
7) zastosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej podczas
sporządzania różnych zapraw?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
4.2. Podstawowe wiadomości o zaprawach budowlanych
4.2.1. Materiał nauczania
Zaprawy budowlane to mieszaniny spoiwa z wodą zarobową i drobnym kruszywem lub
innym materiałem wypełniającym. Powinny mieć dobre właściwości wiążące i dobrą
przyczepność do podłoża. W zależności od przeznaczenia muszą posiadać odpowiednie cechy
techniczne takie jak: wytrzymałość, urabialność, izolacyjność termiczną, szczelność,
ognioodporność, mrozoodporność, kurczliwość. Do zapraw mogą być stosowane specjalne
domieszki poprawiające ich właściwości.
Spoiwami mineralnymi stosowanymi do zapraw budowlanych są najczęściej: cement,
wapno i gips. Rzadziej stosuje się spoiwa takie jak szkło wodne i żywice sztuczne. Materiałem
wiążącym w zaprawach używanych do robót zduńskich jest glina nazywana lepiszczem
ze względu na inny sposób wiązania. W zależności od zastosowanych spoiw rozróżnia się
następujące zaprawy budowlane: wapienną, cementową, cementowo-wapienną, gipsową,
gipsowo-wapienną, cementowo-glinianą, glinianą.
Woda służąca do sporządzania zapraw budowlanych nazywa się wodą zarobową i powinna
być czysta, nadająca się do picia lecz nie mineralna. Najbardziej nadaje się woda
wodociągowa. Nie należy stosować wody słonej, bagiennej, zmiękczanej i innej wody
zawierającej zanieczyszczenia chemiczne lub organiczne. Jeśli są wątpliwości odnośnie
właściwości wody wówczas należy wykonać próby badawcze.
Zaczynem budowlanym nazywa się mieszaninę spoiwa mineralnego i wody zarobowej.
Kruszywo do zapraw jest to materiał sypki w postaci ziaren (okruchów), który
po wymieszaniu z upłynnionym spoiwem stanowi szkielet zaprawy. Kruszywo może być
naturalne, tj. rozdrobnione przez siły przyrody, lub rozdrobnione sztucznie (kruszone lub
łamane).
Do zapraw zwykłych stosuje się kruszywo naturalne – piasek nie zawierający szkodliwych
zanieczyszczeń pyłami, iłami i cząstkami organicznymi. Do zapraw budowlanych najczęściej
stosuje się piasek o wymiarach ziaren w granicach od 0,25 do 2,0 mm.
Piasek zanieczyszczony mułem, gliną, ziemią roślinną, należy przed użyciem oczyścić,
płucząc go bieżącą wodą.
Do zapraw zduńskich jako kruszywo stosuje się zmielony przesiany proszek szamotowy
lub dynasowy o uziarnieniu zależnym od przeznaczenia zapraw. Proszek szamotowy lub
dynasowy pochodzi z rozkruszenia zużytych wyrobów ogniotrwałych lub z glin ogniotrwałych
uprzednio wypalonych, np. z cegły szamotowej lub z wyrobów krzemionkowych.
Domieszki poprawiające właściwości zapraw dodaje się do wody zarobowej. Mogą one
spełniać różne funkcje, np. przyśpieszają wiązanie, uplastyczniają mieszankę, uszczelniają,
zwiększają izolacyjność cieplną, poprawiają mrozoodporność, poprawiają odporność na
szkodliwe promieniowanie. Należy je stosować ściśle według instrukcji producenta.
Skład zapraw budowlanych określa się podając stosunek objętościowy lub wagowy
składników to znaczy: ilość spoiwa do ilości kruszywa, np. 1:2. Ilość składników powinna być
dokładnie odmierzona z zastosowaniem wyskalowanych pojemników, lub dokładnie
odważona.
Konsystencję zapraw i zaczynów określa się najczęściej za pomocą stożka pomiarowego
i za pomocą penetrometru. Stożek lub wgłębnik penetrometru zanurza się w zaprawie tym
głębiej im ma ona rzadszą konsystencję. Głębokość zanurzenia stożka odczytuje się
w centymetrach ze skali umieszczonej na jego powierzchni (patrz rysunek nr 1).
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Rys.1. Naczynie i stożek pomiarowy do badania konsystencji.[12, s.125]
W warunkach budowy konsystencje zapraw określa się, przyporządkowując głębokości
zanurzenia stożka nazwy konsystencji. Są następujące rodzaje konsystencji w zależności
od głębokości zanurzenia stożka:
−
bardzo gęsta 1 do 4 cm,
−
gęsta 4 do 7 cm,
−
plastyczna 7 do 10 cm,
−
rzadka 10 do 12 cm.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe składniki zapraw budowlanych?
2. Jakie są cechy świeżych zapraw budowlanych?
3. Jakie spoiwa mineralne stosuje do przygotowania zapraw?
4. Dlaczego glina nazywana jest lepiszczem?
5. Jakie znasz rodzaje zapraw budowlanych w zależności od zastosowanego spoiwa?
6. Co oznacza pojęcie woda zarobowa?
7. Jakie są wymagania dotyczące wody do zapraw?
8. Jakie są składniki zaczynu zaczynu?
9. Jakie kruszywa stosuje się do zapraw?
10. W jakim celu stosuje się domieszki do zapraw?
11. Jakimi metodami określa się konsystencję zapraw?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz spoiwa i kruszywa stosowane do przygotowania zwykłych zapraw budowlanych
z podanego przez nauczyciela zestawu. Dokonaj wyboru dla zaprawy wapiennej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować rodzaje zapraw budowlanych,
2) przeanalizować składniki zapraw budowlanych,
3) dokonać wyboru odpowiednich spoiw do sporządzenia zaprawy wapiennej,
4) dokonać wyboru odpowiednich kruszyw do sporządzenia zaprawy wapiennej,
5) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia uzasadniając wybór spoiw i kruszyw.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
kruszywa: piasek drobny, piasek gruby, żwir,
−
spoiwa: cement, wapno, gips, wapno hydratyzowane, klej żywiczny, klej kostny, klej
skórny, szkło wodne potasowe, olej lniany, żywice naturalne z drzew.
Ćwiczenie 2
Z podanego niżej zbioru kruszyw utwórz dwa zestawy kruszyw stosowanych do zapraw
budowlanych:
I zestaw: kruszywa o naturalnym uziarnieniu,
II zestaw: kruszywa otrzymywane przez rozkruszenie lub łamane,
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować składniki zapraw budowlanych,
2) dokonać wyboru kruszyw o naturalnym uziarnieniu,
3) dokonać wyboru kruszyw otrzymywanych przez kruszenie lub łamanie skał,
4) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia uzasadniając wybór kruszyw.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
piasek,
−
żwir,
−
otoczaki,
−
grys,
−
proszek szamotowy,
−
miał, ,
−
piasek kruszony.
Ćwiczenie 3
Dokonaj pomiaru konsystencji dwóch przygotowanych wcześniej zapraw budowlanych.
Określ głębokość zanurzenia stożka w naczyniu pomiarowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) napełnić naczynie pomiarowe zaprawą nr 1,
4) dokonać pomiaru głębokości zanurzenia stożka w zaprawie,
5) napełnić naczynie pomiarowe zaprawą nr 2,
6) dokonać pomiaru głębokości zanurzenia stożka w zaprawie,
7) zapisać wyniki pomiarów w zeszycie przedmiotowym,
8) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
9) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
naczynie i stożek pomiarowy,
−
dwie próbki zapraw budowlanych w pojemnikach,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) scharakteryzować cechy zaprawy do robót murarskich?
2) wymienić spoiwa do zapraw budowlanych?
3) wymienić rodzaje zapraw ze względu na zastosowane spoiwo?
4) wymienić składniki zaczynu cementowego?
5) wymienić kruszywa stosowane do zwykłych zapraw budowlanych?
6) zastosować odpowiednie materiały do sporządzania zwykłych zapraw
budowlanych?
7) dozować składniki zapraw metodą objętościową?
8) dozować składniki zapraw metodą wagową?
9) wykonać zaprawy budowlane?
10) określić konsystencję zaprawy?
11) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
4.3. Rodzaje i właściwości gliny
4.3.1. Materiał nauczania
Glina jako końcowy produkt wietrzenia skał znajduje się w skorupie ziemskiej. Jest ona
mieszaniną różnych nierozpuszczalnych składników, wśród których najważniejsze są minerały
ilaste. Najczęściej glina ma zabarwienie żółtawe. Domieszki innych składników, a mianowicie
związków żelaza powodują, że gliny mogą mieć zabarwienie od jasno-szarego poprzez
bladożółte, jasnobrązowe, szarozielone aż do ciemnobrązowego.
Gliny tłuste - zawierają powyżej 30 % minerałów ilastych. Glina tłusta w stanie wilgotnym
ma połysk. Zgniatana w stanie naturalnej wilgotności nie kruszy się, zarobiona wodą da się
rozciągnąć na cienkie wałki, skręcona w pierścień nie kruszy się. Zawartość iłów w glinie
tłustej może sięgać 95%. Gliny te mają zdolność wiązania różnych materiałów nieplastycznych
bez utraty zdolności do formowania. Są trudne do przerobu (rozdrabniania, nawilżania,
mieszania). Po zarobieniu dają jednak masę bardzo plastyczną, łatwą do formowania. Masa
ta zawiera dużą ilość wchłoniętej wody zarobowej. Wpływa to na zwiększenie czasu suszenia
i wykazują duży skurcz podczas suszenia. Wyroby uformowane z gliny tłustej są skłonne
do pękania i deformacji. Gliny tłuste są schudzane przez dodanie drobnych kruszyw
mineralnych. Służą do produkcji różnych wyrobów ceramicznych, do sporządzania zapraw
ogniotrwałych i do sporządzania zawiesiny glinianej, która jest surowcem do zapraw.
Gliny chude zawierają małe ilości (około 20 % ) minerałów ilastych oraz dużą ilość piasku
i innych składników. Łatwo zarabiają się wodą. Mają wygląd matowy i są bardziej kruche
w stanie wilgotnym. Glina chuda gładzona palcem w stanie nieco wilgotnym daje matowy
połysk. Zarobiona wodą nie da się rozciągnąć na cienkie wałki, skręcona w pierścień rwie się.
Tłustość gliny chudej zwiększa się przez dodanie gliny tłustej. Gliny te wykazują podczas
suszenia małą skurczliwość. Ich wytrzymałość mechaniczna po wysuszeniu jest mała. Służą
do produkcji
budowlanych
wyrobów
ceramicznych,
fajansu,
porcelitu,
porcelany,
do sporządzania zapraw zduńskich i zawiesiny glinianej.
Gliny średnio tłuste zawierają około 30 % minerałów ilastych i mają właściwości
pośrednie. Służą do produkcji wyrobów ceramicznych, do sporządzania zapraw zduńskich
i zawiesin glinianych stosowanych do zapraw glinianych i cementowo-glinianych.
Gliny ogniotrwałe charakteryzują się temperaturą spiekania od 1580
o
C do 1770
o
C i nadają
się do wytwarzania ogniotrwałych wyrobów szamotowych, kamionkowych i fajansowych oraz
do zapraw ogniotrwałych. Glina ogniotrwała zawiera głównie kaolin i ma barwę białą, szarą
lub bladożółtą. Dostarczana jest na budowę w postaci proszku. Glina ogniotrwała jest zawsze
zbyt tłusta, aby zrobić z niej zaprawę, należy ją schudzić. Do tego celu używa się wyłącznie
mielonej cegły ogniotrwałej, szamotowej.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jak powstały gliny i jakie są główne składniki glin?
2. Jakie są barwy gliny?
3. Jakie są rodzaje gliny pod względem zawartości iłu?
4. Jakie są cechy gliny tłustej w czasie urabiania?
5. Jakie są cechy gliny tłustej w czasie suszenia?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
6. W jaki sposób schudza się gliny tłuste?
7. Jakie wyroby i surowce otrzymuje się z gliny tłustej?
8. Jakie są cechy gliny chudej w czasie urabiania?
9. Jakie są cechy gliny chudej w czasie suszenia?
10. W jaki sposób poprawia się tłustość gliny chudej?
11. Jakie wyroby i surowce otrzymuje się z gliny chudej?
12. Dlaczego glina średnio tłusta ma właściwości pośrednie między gliną tłustą i chudą?
13. Jaki jest skład i barwa gliny ogniotrwałej?
14. Jakie wyroby i surowce otrzymuje się z gliny ogniotrwałej?
15. W jaki sposób schudza się gliny ogniotrwałe?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbadaj urabialność i wygląd gliny tłustej. Badanie wykonaj najpierw na próbce gliny
w stanie plastycznym a następnie po jej wysuszeniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) urobić ręcznie próbkę gliny tłustej,
4) wykonać z gliny wałek, określić wygląd wałka i sprawdzić, czy są spękania,
5) zanotować spostrzeżenia po oględzinach i wysuszyć próbkę gliny,
6) zbadać po 24 godzinach wygląd gliny tłustej po wysuszeniu,
7) zapisać wyniki obserwacji w sprawozdaniu z badania,
8) uporządkować stanowisko pracy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: próbki gliny tłustej, woda,
−
sprzęt: naczynia do urabiania próbki gliny,
−
wzór sprawozdania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj schudzenie dwóch próbek gliny tłustej o masie około 0,5 kg za pomocą drobnego
piasku dodawanego do gliny. Do jednej próbki dodaj 1 kg przesianego piasku, a do drugiej
2 kg przesianego piasku. Po urobieniu próbek dokonaj oceny ich plastyczności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć dwie próbki gliny tłustej o masie 0,5 kg,
4) odważyć próbkę piasku drobnego o masie 1 kg,
5) odważyć próbkę piasku drobnego o masie 2 kg,
6) dodać 1 kg przesianego piasku, do jednej próbki gliny tłustej,
7) urabiać glinę dodając wody do otrzymania konsystencji plastycznej,
8) dodać 2 kg przesianego piasku do drugiej próbki gliny tłustej,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
9) urabiać glinę dodając wody do otrzymania konsystencji plastycznej,
10) porównać otrzymane próbki przez oględziny,
11) zapisać wyniki obserwacji w sprawozdaniu z badania,
12) zlikwidować stanowisko pracy,
13) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: próbki gliny tłustej, przesiany piasek, woda,
−
sprzęt: waga, naczynia do urabiania próbki gliny,
−
wzór sprawozdania.
Ćwiczenie 3
Wykonaj poprawienie plastyczności dwóch próbek gliny chudej o masach po 1 kg
(poprawienie tłustości), poprzez dodawanie gliny tłustej w różnych ilościach i wody.
Po urobieniu próbek dokonaj oceny ich plastyczności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć dwie próbki gliny chudej o masie 1 kg,
4) odważyć próbkę gliny tłustej o masie 0,25 kg,
5) odważyć próbkę gliny tłustej o masie 0,5 kg,
6) dodać 0,25 kg gliny tłustej do próbki gliny chudej o masie około 1 kg,
7) urabiać glinę, dodając wody do otrzymania konsystencji plastycznej,
8) dodać 0,5 kg gliny tłustej do próbki gliny chudej o masie około 1 kg,
9) urabiać glinę, dodając wody do otrzymania konsystencji plastycznej,
10) porównać otrzymane próbki przez oględziny,
11) wyniki obserwacji zapisać w sprawozdaniu z badania,
12) zlikwidować stanowisko pracy,
13) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: próbki gliny chudej i tłustej, piasek, woda.
−
sprzęt: waga, naczynia do urabiania próbki gliny.
−
wzór sprawozdania.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) rozróżnić rodzaje glin na podstawie wyglądu i urabialności?
2) rozróżnić rodzaje glin na podstawie obserwacji wysuszonych próbek?
3) urobić glinę w zależności od plastyczności?
4) urobić glinę w zależności od tłustości (zawartości iłu)?
5) schudzić glinę tłustą?
6) poprawić tłustość gliny bardzo chudej?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
4.4. Rodzaje, skład i właściwości zapraw ognioodpornych
4.4.1. Materiał nauczania
Zaprawa zduńska, zwykła służy do łączenia poszczególnych części składowych pieca.
Składa się z dobrej gliny gruntowej i wody. W razie potrzeby glinę należy odpowiednio
doprawić, by nie była zbyt chuda lub zbyt tłusta. Glina niezbyt chuda może być od razu użyta
jako zaprawa, jeśli ma odpowiednią konsystencję. Jeśli glina chuda zawiera nadmiar piasku,
natłuszcza się ją przez dodanie gliny bardzo tłustej, najlepiej ogniotrwałej. Glinę tłustą schudza
się dodając czysty drobnoziarnisty piasek. Piaski gruboziarniste nie nadają się do tego celu.
Skład zapraw glinianych
Zaprawy gliniane mogą mieć następujące proporcje objętościowe składników liczone
według objętości rzadkiej zawiesiny glinianej:
przy glinach tłustych – glina: piasek – od 1:3 do 1:4,
przy glinach średnich – glina: piasek – od 1:2 do 1:3,
przy glinach chudych – glina: piasek – od 1:0 do 1:2.
Jeśli zaprawa zduńska sporządzona jest ze zwykłej gliny, to nie należy jej stosować do budowy
palenisk. Do budowy tych części pieca stosuje się zaprawę zduńską z gliny ogniotrwałej lub
zaprawę szamotową.
Zaprawa ogniotrwała jest mieszaniną chudej gliny z mieloną glinką ogniotrwałą.
Zaprawy szamotowe stosowane są do łączenia ceramicznych elementów ogniotrwałych
przy budowie palenisk i urządzeń, poddawanych działaniu wysokich temperatur. Rozróżnia się
pięć gatunków zapraw szamotowych o zawartości tlenku glinu (Al
2
O
3
) równej: 38, 33, 30, 28
i 17%. Zaprawa szamotowa składa się z plastycznej gliny ogniotrwałej i z mieszaniny
zmielonego proszku szamotowego (pochodzącego ze zużytych wyrobów ogniotrwałych lub
z glin ogniotrwałych uprzednio wypalonych).
W zaprawach szamotowych stosowane są następujące proporcje: 1:2 lub 1:3 lub 1:4 (stosunek
objętościowy gliny ogniotrwałej do proszku szamotowego). W częściach pieca narażonych
na wysokie temperatury np. paleniska należy murować na zaprawie chudszej tj. 1:4 .
Do składu zapraw, które nie będą się stykać z urządzeniami o temperaturze ponad 1000
o
C
można dodać od 10 do 30% cementu portlandzkiego klasy 32,5 lub szkła wodnego. Dodatki te
przyśpieszają twardnienie zapraw, jednak w temperaturze przekraczającej 1000
o
C działają jak
topniki i mogą spowodować łatwe zniszczenie wykładzin ogniotrwałych.
Uziarnienie wypełniaczy (proszku szamotowego) zależy od szerokości spoin i nie powinno być
większe od 2mm. Zaprawy zarabia się wodą. Mury na zaprawie szamotowej powinny być
zabezpieczone od dostępu wilgoci. Na działanie żaru mogą być wystawione dopiero
po zupełnym wyschnięciu, ponieważ wilgotna zaprawa pęka pod działaniem ognia.
Zaprawy krzemionkowe stosuje się do łączenia kształtek krzemionkowych narażonych
na działanie temperatury do 1200
o
C. Sporządza się je ze zmielonego i przesianego kwarcytu,
piasku i łupku kwarcytowego z dodatkiem od 10 do 20% plastycznej gliny ogniotrwałej. Jeśli
temperatura wynosi poniżej 1200
o
C - zaleca się dodawać jako topnik szkło wodne sodowe
w ilości od 5 do 15 % w stosunku do suchej zaprawy.
Zaprawy termalitowe produkuje się z mieszaniny ziemi okrzemkowej i plastycznej glinki
ogniotrwałej. Zaprawy termalitowe stosuje się do łączenia cegieł termalitowych.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Zaprawy magnezytowe i chromomagnezytowe stosowane są w budownictwie
przemysłowym. Są to suche proszki otrzymane z wypalonego i zmielonego minerału
magnezytu lub chromitu i magnezytu. Spoiny najczęściej zasypuje się tymi proszkami.
Zaprawy te przygotowuje się również z wymienionych proszków z domieszką od 10 do 15%
smoły z węgla kamiennego, stosowane w stanie gorącym. Podobnie sporządza się zaprawę
dolomitową z proszku dolomitowego i małej ilości smoły. Ilość smoły powinna być
minimalna, taka jednak aby zaciśnięta w dłoni zaprawa nie rozsypywała się. Zaprawę stosuje
się na gorąco.
Właściwości i zastosowanie zapraw ognioodpornych
Podstawowym składnikiem zapraw ognioodpornych jest glina. Zaprawy gliniane
są odporne na wysoką temperaturę. Ze względu na swoje właściwości nazywają się
ognioodporne; ogniotrwałe, jeśli są odporne na temperaturę do 1580
o
C. Zaprawy
te są stosowane w budownictwie do murowania palenisk, do budowy mieszkaniowych pieców
ogrzewczych, trzonów kuchennych i pieców piekarniczych. Wiele odmian zapraw
ogniotrwałych jest stosowana do budowy pieców przemysłowych.
Zaprawa gliniana jest nieodporna na działanie wilgoci. Dodatek cementu zmienia
właściwości zaprawy; poprawia szczelność lecz obniża odporność na wysokie temperatury.
Zaprawy cementowo-gliniane mają dobrą odporność na wilgoć.
W odróżnieniu od zwykłych zapraw budowlanych zaprawy ogniotrwałe mają znacznie
niższą przyczepność i wytrzymałość. Spełniają one głównie funkcję wypełnienia nierówności
między cegłami, kaflami i blokami.
Spoiny są najsłabszymi miejscami murów ogniotrwałych, najbardziej podlegającymi
niszczącemu działaniu spalin, żużli, metali i pyłów mineralnych. Aby uszkodzenia
i odkształcenia były mało szkodliwe, stosowane są spoiny możliwie jak najcieńsze, jakość zaś
zaprawy jak najlepsza. Od jakości zaprawy, obok umiejętności i staranności wykonania, zależy
trwałość konstrukcji i okładzin ogniotrwałych.
Główna cecha zapraw - ogniotrwałość – powinna być bliska lub równa ogniotrwałości
stosowanych cegieł, zaprawa podlega bowiem działaniu tych samych czynników co cegła.
Z tego powodu zaprawa powinna zawierać takie same składniki, jak odnośna cegła
ogniotrwała, bez obcych domieszek: wapno, cement, żużle, margle itp., które wpływają
znacznie na obniżenie temperatury topnienia zaprawy.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje zapraw ognioodpornych?
2. Do jakich robót stosuje się zaprawy zduńskie?
3. Jakie są składniki zapraw zduńskich?
4. Jakie są proporcje objętościowe składników zapraw glinianych?
5. Od czego zależą proporcje składników zapraw glinianych?
6. Jaką zaprawę należy zastosować do budowy palenisk w piecach grzewczych?
7. Jaki jest skład zaprawy szamotowej?
8. Od czego zależy dodatek cementu do zaprawy szamotowej?
9. Jakie surowce są stosowane do produkcji proszku szamotowego?
10. Gdzie stosuje się zaprawy krzemionkowe?
11. Na czym polega ogniotrwałość zapraw?
12. Jakie są ujemne cechy zapraw ogniotrwałych?
13. Dlaczego spoiny z zapraw ogniotrwałych powinny być cienkie?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj dwa zestawy składników na 30 litrów zaprawy glinianej.
Surowcami są: zawiesina gliniana i piasek drobny, a stosunek objętościowy składników
wynosi: 1:1 oraz 1:2.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odmierzyć 15 litrów zawiesiny glinianej za pomocą wyskalowanego wiadra,
4) odmierzyć 15 litrów drobnego piasku za pomocą wyskalowanego wiadra,
5) umieścić składniki pierwszego zestawu w pojemniku na zaprawy,
6) odmierzyć 10 litrów zawiesiny glinianej za pomocą wyskalowanego wiadra,
7) odmierzyć 20 litrów drobnego piasku za pomocą wyskalowanego wiadra,
8) umieścić składniki drugiego zestawu w pojemniku na zaprawy,
9) uporządkować stanowisko pracy,
10) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: zawiesina gliniana, piasek drobny, woda.
−
sprzęt: wyskalowane co 1 l wiadra o pojemności 10 litrów, pojemniki do zapraw.
Ćwiczenie 2
Po rozpoznaniu kruszywa określ jego cechy techniczne oraz pochodzenie i zastosowanie
tego kruszywa do celów budowlanych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przeprowadzić badanie makroskopowe piasku (sprawdzić uziarnienie, czystość wilgotność,
gęstość, określić pochodzenie i przeznaczenie),
4) przyporządkować odpowiednie właściwości i określić zastosowanie piasku,
5) przeprowadzić badanie makroskopowe proszku szamotowego (sprawdzić uziarnienie,
czystość wilgotność, gęstość, określić pochodzenie i przeznaczenie),
6) przyporządkować odpowiednie właściwości i określić zastosowanie proszku szamotowego,
7) uporządkować stanowisko pracy,
8) zapisać wyniki obserwacji w sprawozdaniu z ćwiczenia,
9) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
1 pojemnik drobnego piasku,
−
1 pojemnik proszku szamotowego,
−
wzór sprawozdania z ćwiczenia.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Ćwiczenie 3
Przygotuj składniki do sporządzenia 30 litrów zaprawy szamotowej w stosunku
objętościowym 1:2.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odmierzyć za pomocą wyskalowanego naczynia odpowiednią gliny ogniotrwałej,
4) odmierzyć za pomocą wyskalowanego naczynia odpowiednią proszku szamotowego,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: glina ogniotrwała w postaci proszku, proszek szamotowy.
−
sprzęt: wyskalowane co 1 l wiadro o pojemności 10 litrów, pojemniki do zapraw.
Ćwiczenie 4
Sporządź zaprawę ogniotrwałą z 1kg gliny chudej, 0,2 kg glinki ogniotrwałej i wody.
Określ cechy i przeznaczenie otrzymanej zaprawy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) dodać glinki ogniotrwałej do gliny chudej,
4) urobić dokładnie zaprawę dodając wody do otrzymania konsystencji plastycznej,
5) ocenić jej przydatność zaprawy do robót zduńskich,
6) wyniki obserwacji zapisać w sprawozdaniu z ćwiczenia,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
próbki gliny chudej,
−
glinka ogniotrwała w postaci proszku,
−
woda,
−
naczynia do urabiania próbki gliny,
−
wzór sprawozdania.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wymienić rodzaje i określić zastosowanie zapraw ognioodpornych?
2) wymienić składniki zaprawy glinianej?
3) wymienić zaprawy stosowane do budowy palenisk?
4) określić skład zaprawy szamotowej?
5) wyjaśnić jak otrzymuje się szamot?
6) wymienić wypełniacze do zapraw ognioodpornych?
7) określić zastosowanie zapraw ogniotrwałych?
8) wymienić wady zapraw ognioodpornych?
9) urobić zaprawę zduńską z gliny chudej i glinki ogniotrwałej?
10) przygotować składniki zaprawy dozowane objętościowo?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
4.5. Przygotowanie zapraw ognioodpornych
4.5.1. Materiał nauczania
Podstawowe składniki zapraw ognioodpornych to: glina, woda i wypełniacze. Z gliny
zwykłej i wody sporządza się zawiesinę glinianą. Zaprawę ognioodporną można sporządzić
bezpośrednio z gliny ogniotrwałej, gliny chudej i wody.
Zawiesina gliniana
Do przygotowania zawiesiny glinianej należy stosować jeden z trzech rodzajów glin:
−
glina tłusta o zawartości piasku do 3%,
−
glina średnio tłusta o zawartości piasku od 3do15%,
−
glina chuda o zawartości piasku od 15 do 30%.
Zaleca się stosować gliny średnio tłuste.
Użyta glina nie powinna zawierać zanieczyszczeń organicznych, dopuszczalna jest mała
(do 0,4 %) zawartość siarczków żelaza. Zawartość piasku o ziarnach większych niż 0,125 mm
nie powinna przekraczać 30%.
Przygotowanie zawiesiny
Mieszanie można przeprowadzić ręcznie lub mechanicznie.
Glinę tłustą moczoną przez 24 godziny należy umieścić w skrzyni i zalać wodą w ilości
nieco mniejszej niż objętość załadowanej gliny. Mieszanie ręczne powinno trwać
do otrzymania jednolitej (bez grudek) zawiesiny o konsystencji gęstej śmietany. Przy
mieszaniu mechanicznym (np. w betoniarce) objętość gliny i wody powinna być
w przybliżeniu równa. Mieszanie powinno trwać 4 – 6 min.
Glinę średnio tłustą (wysuszoną i rozdrobnioną do 4 cm) należy umieścić w skrzyni z wodą
w ilości około1/3 wody. Po rozmięknięciu należy mieszać ręcznie do otrzymania zawiesiny
o konsystencji gęstej śmietany. Nie zaleca się stosowania mieszania mechanicznego.
Glinę chudą (przesianą przez sito o oczkach od 10 do 15 mm) należy stopniowo wsypywać
do skrzyni wodą, równocześnie mieszając, aż do otrzymania zawiesiny o konsystencji gęstej
śmietany. Przy mieszaniu mechanicznym ilość gliny i wody powinna być w przybliżeniu
równa, a mieszanie powinno trwać 4-6 min.
Po rozmieszaniu gliny zawiesinę należy przelać przez sito o oczkach 8-10 mm, a następnie
zlać do osadników. Gotowa zawiesina powinna mieć konsystencję 15 cm stożka pomiarowego.
Wypełniacze
Są to drobne kruszywa będące składnikami zapraw. Do zapraw ognioodpornych stosuje
się: piasek drobnoziarnisty lub lepiej miał z cegły palonej lub mączkę szamotową otrzymaną
ze zmielenia cegły ogniotrwałej.
Składniki zaprawy powinny być rozdrobnione i przesiane przez odpowiednie sito stosownie
do przewidywanej grubości spoin:
−
przy spoinie 4 mm wielkość ziaren nie powinna być większa od 2mm,
−
przy spoinie 2 mm ziarna nie powinny być większe od 1 mm,
−
przy spoinie 1mm ziarna nie powinny być większe od 0,75 mm.
Zależnie od konsystencji zaprawy ogniotrwałe mogą być:
−
gęste – z dodaniem 400 l wody na m
3
suchej mieszanki,
−
plastyczne – z dodaniem 500 l wody na m
3
suchej mieszanki,
−
rzadkie – z dodaniem 600 l wody na m
3
suchej mieszanki.
Zaprawy gęste stosowane są do spoin o grubości ≥ 4 mm;
−
zaprawy plastyczne - do spoin o grubości około 3 mm;
−
zaprawy rzadkie - do spoin grubości poniżej 2 mm.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Woda zarobowa
Woda do przygotowania zapraw powinna spełniać wymagania określone w normie PN-
EN-10008: 2004 Woda zarobowa do betonów.
Bez uprzedniego badania można stosować tylko wodę wodociągową. Do zapraw nie należy
stosować wody słonej, mineralnej, zmiękczanej, zanieczyszczonej cząstkami organicznymi,
ściekami, kwasami, tłuszczami itp.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje gliny stosuje się do sporządzania zapraw ognioodpornych?
2. Jakie są wymagania dotyczące gliny w odniesieniu do zanieczyszczeń?
3. W jaki sposób wykonuje się zawiesinę glinianą z gliny tłustej?
4. W jaki sposób wykonuje się zawiesinę glinianą z gliny średnio tłustej?
5. W jaki sposób wykonuje się zawiesinę glinianą z gliny chudej?
6. W jaki sposób określa się konsystencje zawiesiny?
7. Jakie wypełniacze stosuje się do zapraw ognioodpornych?
8. Od czego zależy wielkość ziaren kruszywa zastosowanego do zaprawy?
9. Jakie są zasady doboru konsystencji zapraw w zależności od grubości spoin?
10. Jakie są wymagania dotyczące wody do zapraw?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź zawiesinę glinianą z 3 kg wysuszonej gliny średnio tłustej, rozdrobnionej
do postaci granulek o wielkości do 4 cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć 3 kg wysuszonej gliny średnio tłustej,
4) umieścić glinę w skrzyni i zalać wodą w ilości około 1/3 wody,
5) dobrać sprzęt do mieszania gliny,
6) wykonać ręczne mieszanie gliny po rozmięknięciu,
7) przecedzić przez sito o oczkach 3 mm otrzymaną zawiesinę do osadnika,
8) uzasadnić sposób wykonania ćwiczenia (namoczenie gliny, dobór narzędzi do mieszania
gliny, przelewanie zawiesiny do osadnika przez sito),
9) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: glina średnio tłusta, woda,
−
narzędzia i sprzęt: waga, pojemniki, drąg do rozbijania grudek gliny, mieszadło ręczne,
pojemnik, sito o oczkach 3 mm, osadnik w kształcie dużego pojemnika.
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiaru konsystencji zawiesiny otrzymanej podczas wykonywania ćwiczenia
nr 1.Określ głębokość zanurzenia stożka w naczyniu pomiarowym.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) napełnić naczynie pomiarowe zawiesiną glinianą,
4) dokonać pomiaru głębokości zanurzenia stożka w zawiesinie,
5) zapisać wyniki pomiarów w zeszycie przedmiotowym,
6) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
7) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
naczynie i stożek pomiarowy,
−
zawiesina gliniana otrzymana podczas wykonywania ćwiczenia nr 1,
Ćwiczenie 3
Przygotuj 6 kg piasku do wykonania zaprawy ognioodpornej. Kruszywo to należy przesiać
przez sito o oczkach 1 mm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przygotować partię piasku do przesiewu,
4) odważyć 6 kg piasku,
5) przesiać piasek przez sito o oczkach 1 mm,
6) uzasadnić sposób wykonania ćwiczenia,
7) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiał: piasek w pryzmach,
−
narzędzia i sprzęt: sito, łopata, waga, pojemnik o pojemności około 10 litrów.
Ćwiczenie 4
Sporządź zaprawę o konsystencji gęstej z zawiesiny glinianej przygotowanej w ćwiczeniu
1 i piasku przygotowanego w ćwiczeniu 3. Mieszanie zaprawy wykonaj za pomocą mieszarki
wolnoobrotowej. Zmierz konsystencję otrzymanej zaprawy za pomocą naczynia i stożka
pomiarowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) umieścić zaczyn gliniany w pojemniku na zaprawę i dodać piasek,
4) mieszać zaprawę za pomocą mieszarki wolnoobrotowej,
5) dodać odpowiednią ilość wody do uzyskania konsystencji gęstej,
6) zmierzyć konsystencję za pomocą aparatu do mierzenia,
7) scharakteryzować otrzymaną mieszankę,
8) zlikwidować stanowisko pracy.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: zawiesina gliniana otrzymana w ćwiczeniu 1, piasek przesiany otrzymany
w ćwiczeniu 3, woda.
−
sprzęt: mieszarka wolnoobrotowa, pojemnik na zaprawę, naczynie i stożek pomiarowy.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) przygotować zawiesinę glinianą z gliny tłustej, średnio tłustej, chudej?
2) zmierzyć konsystencję zawiesiny glinianej?
3) przesiać piasek lub mielony szamot przez sito w celu otrzymania kruszywa
o odpowiedniej wielkości ziaren?
4) dobrać odpowiednie uziarnienie kruszywa w zależności od grubości spoin?
5) określić ilości składników do przygotowania zaprawy na podstawie
stosunku objętościowego lub wagowego składników?
6) przygotować składniki zaprawy dozowane wagowo?
7) dobrać konsystencję zaprawy w zależności od grubości spoin?
8) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
4.6. Urabianie zapraw ognioodpornych
4.6.1. Materiał nauczania
Zaprawę stosowaną do robót zduńskich przygotowuje się ręcznie z zawiesiny glinianej,
miałkiego piasku lub miału z cegły palonej i mączki szamotowej. Dopuszcza się dodanie
do zaprawy zduńskiej małej ilości cementu (ok. 10 % ), jeśli łączone zaprawą elementy nie
będą pracowały w temperaturze większej niż 1000
o
C. Stosunek objętościowy gliny
do wypełniaczy wynosi około 1:2.
Glinę rozrabia się ręcznie, aby można było usunąć z zaprawy kamyczki, grudki gliny i inne
zanieczyszczenia wyczuwalne w palcach podczas przerabiania gliny w rękach. Po uzyskaniu
jednorodnej masy glinianej dodaje się w następnej kolejności małą ilość cementu i ręcznie
rozkrusza wszystkie grudki, a nie dające się rozkruszyć trzeba usunąć. Miesza się i rozdrabnia
tak długo, aby nie tylko uzyskać jednorodną konsystencję, lecz by przygotowywana zaprawa
była bez widocznych plam i smug o innym zabarwieniu. Później dodaje się w odpowiednich
proporcjach przesiany piasek lub miał z cegły palonej i mączkę szamotową. Zarówno piasek
jak i mączkę szamotową należy dobrze ręcznie wymieszać do uzyskania jednorodnej
konsystencji. Ilość dodawanego piasku jest zależna od stopnia tłustości gliny. Trzeba uważać,
by nie zrobić za tłustej zaprawy, gdyż potem w fugach powstaną pęknięcia (jak
w wyschniętych błotach wysuszonych przez słońce).
Przygotowana zaprawa powinna być dobrze, ręcznie wymieszana i wykorzystana w ciągu
dwóch godzin, nim nastąpi wiązanie cementu. Do wiążącej zaprawy nie dodawać wody lecz
wyrzucić ją i zrobić nową. Zaprawa zduńska powinna być wyrobiona gołymi rękami. Tylko
w ten sposób zdun może dokładnie stwierdzić czy glina jest nie za tłusta, usunąć z niej kamyki
lub niepożądane zanieczyszczenia, sprawdzić plastyczność zaprawy zduńskiej czy dokładność
jej wyrobienia. Zaprawa ugniatana w ręku, powinna pozostawiać na dłoni osad, a na próbce
powinny odcinać się linie ręki.
Konsystencję zaprawy glinianej reguluje się przez dodanie odpowiedniej ilości wody.
Konsystencja zaprawy jest zależna od jej przeznaczenia i szerokości spoin.
Na przykład zaprawa przygotowana do łączenia kafli, zaciśnięta w dłoni, powinna się
łatwo przedostawać między palcami. Najlepiej przyrządzić zaprawę nieco gęstszą niż potrzeba
i ostatecznie uregulować jej gęstość przed samym użyciem.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie materiały są potrzebne do urobienia zaprawy ognioodpornej?
2. Kiedy dopuszcza się dodanie cementu do zapraw ognioodpornych?
3. Dlaczego zaprawy zduńskie urabia się gołymi rękami?
4. W jakiej kolejności miesza się składniki zaprawy w czasie urabiania?
5. Od czego zależy ilość dodanego piasku do zaprawy zduńskiej?
6. Dlaczego należy urobić taką ilość zaprawy, aby ją zużyć w ciągu dwóch godzin?
7. Dlaczego nie można użyć zaprawy, która zaczęła wiązać (twardnieć)?
8. Jakie cechy ma właściwie urobiona zaprawa zduńska?
9. Jak reguluje się konsystencję urabianej zaprawy?
10. Od czego zależy dobór właściwej konsystencji zaprawy?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbkę zaprawy ognioodpornej według podanej receptury:
−
0.5 kg zawiesiny glinianej z gliny średnio tłustej,
−
0,5 kg przesianego proszku szamotowego o ziarnach co najwyżej 1mm,
−
0,5 kg przesianego piasku o ziarnach co najwyżej 1mm,
−
0,05 kg cementu glinowego lub portlandzkiego klasy 32,5,
−
odpowiednia ilość wody dla uzyskania konsystencji plastycznej.
Otrzymaną zaprawę podziel na dwie próbki, wykonaj schudzenie jednej próbki przez dodanie
0,25 kg piasku.
Porównaj cechy techniczne sporządzonych zapraw.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć składniki zaprawy,
4) wymieszać składniki stosując odpowiednią kolejność dozowania (do wymieszanej
zawiesiny glinianej dodać piasek – wymieszać, dodać proszek szamotowy i wymieszać),
5) wyrobić ręcznie zaprawę, dodając wodę,
6) zbadać zaprawę przez oględziny,
7) sprawdzić dokładność urobienia,
8) określić tłustość mieszanki,
9) podzielić mieszankę na dwie części,
10) dodać do jednej części mieszanki 0,25 kg przesianego piasku i wyrobić,
11) porównać konsystencję i wygląd obu mieszanek biorąc pod uwagę ich tłustość
i urabialność,
12) wyniki obserwacji zapisać w sprawozdaniu,
13) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
14) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: zawiesina z gliny średnio tłustej, piasek, proszek szamotowy, cement glinowy
lub portlandzki klasy 32,5, woda do zapraw,
−
sprzęt: waga, naczynia do odmierzenia składników i wyrobienia zaprawy,
−
wzór sprawozdania.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) dobrać składniki do zapraw ognioodpornych?
2) uzasadnić sposób urabiania zaprawy gołymi rękami?
3) dozować składniki zaprawy zduńskiej w odpowiedniej kolejności?
4) dokładnie urobić zaprawę?
5) uzyskać odpowiednią konsystencję zaprawy przez dozowanie wody?
6) ocenić tłustość i urabialność zaprawy?
7) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
4.7. Moczenie i zarabianie gliny
4.7.1. Materiał nauczania
Nakopaną glinę luźno nasypuje się do skrzyni zalewa wodą. Nie należy gliny ubijać, gdyż
ciasno ubita górna jej warstwa nie dopuściłaby wody do warstw spodnich. Ilość wody jest
zależna od stopnia wilgotności gliny. Gliny tłuste zalewa się wodą prawie w całości, glinę
średnio tłustą zalewa się do 1/3 objętości. Dobrze namoczoną glinę (najlepiej następnego dnia)
starannie przerabia się, aby rozbić wszystkie grudki. Można wówczas dodać w miarę potrzeby
środka schudzającego a następnie wymieszać aż do otrzymania jednolitej masy o konsystencji
gęstej śmietany. Glinę chudą, rozdrobnioną wsypuje się do pojemnika z wodą, jednocześnie
mieszając, aż do uzyskania właściwej konsystencji.
Rysunki nr 2, nr 3 i nr 4 przedstawiają urządzenie, skrzynię i drąg do rozrabiania gliny.
Rys.2. Urządzenie do rozrabiania gliny [7, s. 12]
Rys.3. Skrzynia do rozrabiania gliny [7, s.12]
Rys. 4. Drąg do rozrabiania gliny [7, s.13]
Zaprawę miesza się ręcznie łopatą lub gracą. Grudki gliny po rozmoczeniu najlepiej
rozgniatać krótkim drągiem drewnianym zaopatrzonym w uchwyt. Mieszanie ręcznie odbywa
się w skrzyniach drewnianych (folach) lub mechanicznie w betoniarkach lub mieszarkach.
Po wymieszaniu przecedza się zawiesinę przez siatkę o oczkach 8 do 10 mm (patrz rysunek
nr 5) i wylewa do koryta prowadzącego do pierwszej komory osadnika dwukomorowego.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Rys 5. Siatka na wylocie betoniarki. [16, s.280]
Z koryta zawiesina wypływa na ramkę z siatką o oczkach 2 do 3 mm (patrz rysunek nr 6).
W komorze pierwszej osadzają się piaski i grubsze pyły, a zawiesina gliniana w postaci
koloidalnego roztworu przechodzi przelewem do komory drugiej. Komora druga jest
właściwym zasobnikiem zawiesiny glinianej przeznaczonej do sporządzania zapraw. Przy
glinach tłustych, zawierających mniej niż 3%, piasku można korzystać z osadnika
jednokomorowego. Tak przygotowaną zawiesinę o konsystencji 15 cm używa się
do sporządzania zapraw glinianych mieszając z piaskiem lub z innymi domieszkami w
proporcji zależnej od tłustości gliny.
Rys. 6. Osadnik dwukomorowy na zawiesinę glinianą. [16, s.280]
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. W jaki sposób wykonuje się moczenie gliny w zależności od tłustości?
2. Dlaczego glina tłusta rozmaka w czasie powyżej 24 godzin?
3. Do jakiej konsystencji należy rozmieszać glinę?
4. Dlaczego rozmoczoną glinę należy przecedzić przez sito podczas przelewania do osadnika?
5. W jakim celu stosuje się osadnik dwukomorowy?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź zawiesinę glinianą z 5 kg gliny średnio tłustej z wykorzystaniem mieszarki
wolnoobrotowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć ok. 5 kg gliny średnio tłustej rozdrobnionej do bryłek o średnicy ok. 4 cm,
4) umieścić glinę w pojemniku i zalać bryłki gliny wodą w ilości 1/3 wody,
5) rozmieszać dokładnie glinę mieszarką wolnoobrotową w celu rozbicia wszystkich grudek,
6) przelać zawiesinę przez sito o oczkach ok. 3 mm do jednokomorowego osadnika,
7) zlać nadmiar wody po osadzeniu gliny na dnie (na drugi dzień),
8) wykorzystać zawiesinę do sporządzania zapraw zduńskich,
9) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
10) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: świeżo ukopana glina średnio tłusta, woda,
−
narzędzia i sprzęt: skrzynia do rozrabiania gliny, drąg do rozbijania grudek gliny, graca,
sito o oczkach 3mm, duży pojemnik z tworzywa sztucznego jako osadnik.
Ćwiczenie 2
Sporządź zawiesinę glinianą z 5 kg gliny tłustej z wykorzystaniem mieszarki
wolnoobrotowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć ok. 5 kg gliny tłustej rozdrobnionej do bryłek o średnicy ok. 4 cm,
4) umieścić glinę w pojemniku i zalać bryłki gliny wodą w całości,
5) rozmieszać dokładnie glinę mieszarką wolnoobrotową na drugi dzień, po dokładnym
namoknięciu gliny, w celu rozbicia wszystkich grudek,
6) przelać zawiesinę przez sito o oczkach ok. 3 mm do jednokomorowego osadnika,
7) zlać nadmiar wody po osadzeniu gliny na dnie (za kilka dni),
8) wykorzystać zawiesinę do sporządzania zapraw zduńskich,
9) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
10) zlikwidować stanowisko pracy.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: świeżo ukopana glina tłusta, woda.
−
narzędzia i sprzęt: skrzynia do rozrabiania gliny, drąg do rozbijania grudek gliny, graca,
sito o oczkach 3mm, duży pojemnik z tworzywa sztucznego jako osadnik.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) namoczyć glinę tłustą dodając odpowiednią ilość wody?
2) namoczyć glinę średnio tłustą dodając odpowiednią ilość wody?
3) namoczyć glinę chudą dodając odpowiednią ilość wody?
4) sporządzić zawiesinę z gliny tłustej?
5) sporządzić zawiesinę z gliny średnio tłustej?
6) sporządzić zawiesinę z gliny chudej?
7) przecedzić zawiesinę przez sito?
8) przelać zawiesinę glinianą do osadnika?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
4.8. Podstawowe wiadomości o plastyczności gliny
4.8.1. Materiał nauczania
W celu określenia przydatności gliny na surowiec budowlany należy po pobraniu próbek
gliny wykonać podstawowe badania zwane makroskopowymi. Za pomocą prostych badań
można określić rodzaj gliny, stan, barwę, wilgotność, zanieczyszczenia. Pozwoli to określić
zastosowanie gliny do celów budowlanych.
Rozpoznanie rodzaju i składu gruntów spoistych do których należy glina wykonuje się
na podstawie próby wałeczkowania, rozcierania i rozmakania (wg PN-88/B-04481).
Stan gruntów spoistych (konsystencję) określa się na podstawie ilości kolejnych
wałeczkowań tej samej kulki gruntu. Wydzielono cztery podstawowe stany gruntów: zwarty,
półzwarty, plastyczny i płynny.
Badanie plastyczności i stanu gliny
Tabela 1. Oznaczanie rodzaju gruntu spoistego metodą makroskopową [10, s. 51]
Rodzaje i nazwy gruntów w zależności od
zawartości frakcji piaskowej
Wyniki badania
grupa I
II grupa
III grupa
Próba rozcierania w wodzie
Rodzaj gruntu, stopień
plastyczności (I
p
) i zawartość
frakcji iłowej (f
i
)
Wyczuwa się
dużo ostrego
piasku
Wyczuwa się
pojedyncze
drobne
ziarenka
nie
wyczuwa
się ziarenek
piasku
Próba
wałeczkowania
Próba
rozmakania
mało spoisty:
a) I
p
<0,05
f
i
<5%
piasek
gliniasty
pył piaszczysty
pył
kulka rozpłaszcza się
lub rozsypuje; grunt
nie
daje
się
wałeczkować
grudka
rozmaka
natychmiast
b) I
p
=0,05 – 0,10
f
i
=5% - 10%
piasek
gliniasty
pył piaszczysty pył
wałeczek rozwarstwia
się podłużnie
grudka
rozmaka
w
ciągu 0,5 - 5
min.
średnio spoisty
I
p
=0,10 – 0,20
f
i
=10% - 20%
glina
piaszczysta
glina
glina pylasta
od początku do końca
wałeczkowania
powierzchnia
wałeczka bez połysku;
wałeczek
pęka
poprzecznie
grudka
rozmaka
w
ciągu 5 - 60
min.
zwięzło spoisty
I
p
=0,20 – 0,30
f
i
=20% - 30%
glina
piaszczysta
zwięzła
glina zwięzła
glina pylasta
zwięzła
wałeczek początkowo
bez
połysku,
przy
końcu wałeczkowania
z
połyskiem,
pęka
poprzecznie
grudka
rozmaka
w
ciągu 1 – 24
godz.
Rodzaje
i nazwy
gruntów
w zależności od
wyników próby
wałeczkowania
lub rozmakania
bardzo
spoisty
I
p
> 0,30
f
i
> 30%
Ił piaszczysty
Ił
Ił pylasty
kulka i wałeczek od
początku z połyskiem.
Grudka
rozmaka
w
czasie
dłuższym niż 1
doba
Grunty średnio spoiste zawierające około 20 % minerałów ilastych są to gliny chude.
Grunty zwięzło spoiste zawierające około 30% minerałów ilastych są to gliny średniotłuste.
Grunty bardzo spoiste zawierające ponad 30% minerałów ilastych są to gliny tłuste.
I sposób
Próba wałeczkowania polega na uformowaniu z gruntu kulki średnicy około 7 mm, a następnie
rozwałkowaniu tej kulki na dłoni kciukiem drugiej dłoni do chwili otrzymania wałeczka
o średnicy około 3 mm. Podczas wałeczkowania należy obserwować wygląd kulki i wałeczka.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Gdy uformowany wałeczek nie uszkodzi się, tj. nie pękł poprzecznie, nie rozwarstwił się
podłużnie lub rozsypał, należy uformować ponownie kulkę i wałeczkować ją powtórnie.
Czynności te powtarza się tak długo, aż wałeczek ulegnie wyżej wymienionym uszkodzeniom.
Próbę wałeczkowania nie można przeprowadzić na gruntach będących w stanie zwartym,
półzwartym i płynnym ponieważ są zbyt twarde lub za bardzo wilgotne.
Na podstawie wyników badań i tabeli nr 1 można określić rodzaj gliny pamiętając, że glina
chuda zawiera około 20% iłu (oznaczenie J), glina średnio tłusta zawiera ok. 30% iłu, a glina
tłusta zawiera ponad 30% iłu.
II sposób
Badanie plastyczności wykonuje się za pomocą rozrywania wałków gliny. Z próbki gliny
należy pobrać jedną garść gliny i przez dodanie wody przygotować ciasto gliniane o gęstości
normalnej, tj. takiej przy której glina daje się swobodnie formować nie przylepiając do rąk i do
formy. Z tak przygotowanego ciasta glinianego należy przygotować wałeczek o średnicy
1,5 do 2 cm, o długości 7 cm (patrz rysunek 7). Uformowany w ten sposób wałeczek należy
poddać powolnemu rozrywaniu, rozciągając go palcami. Rodzaj gliny i orientacyjną zawartość
piasku należy określić z wyglądu i długości szyjki otrzymanej po rozerwaniu.
Glina tłusta o zawartości piasku od 0 do 3% w miejscu rozerwania daje cienką i długą
szyjkę (patrz rysunek 7 a).
Glina średnio tłusta o zawartości piasku od 3 do 15% w miejscu rozerwania daje szyjkę
krótką i grubą (patrz rysunek 7 b).
Glina chuda o zawartości piasku od 15 do 30% i więcej przy rozerwaniu nie wydłuża się
i nie daje żadnej szyjki w miejscu rozerwania (patrz rysunek 7 c).
Rys. 7. Badanie plastyczności gliny [ 16, s.277]
III sposób
Badanie plastyczności wykonuje się za pomocą próby rozmakania. Do wiadra lub naczynia
pomiarowego o średnicy i wysokości ok. 20 cm należy nałożyć ok. 5 kg ukopanej gliny
o wilgotności naturalnej i dodawać stopniowo wodę, starannie mieszając całą zawartość
w naczyniu do otrzymania mieszaniny o konsystencji gęstej śmietany.
Gliny piaszczyste i chude rozsypują się przy kopaniu, rozpadają się w wodzie podczas
mieszania w ciągu 5 minut.
Gliny średnio tłuste wymagają mieszania od 10 do 20 minut.
Gliny tłuste wymagają uprzedniego moczenia w ciągu 24 do 48 godzin.
Próba rozcierania próbki gruntu w wodzie jest badaniem, w którym określa się ilość ziaren
piasku w badanym gruncie. W tym celu należy grudkę badanego gruntu rozcierać między
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
palcami zanurzonymi w wodzie. Szacunkowa ilość ziaren oraz wyniki wałeczkowania
umożliwiają ustalenie rodzaju gruntu spoistego na podstawie tabeli nr 1.
4.8.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Kiedy wykonuje się badania makroskopowe?
2. Jakie właściwości gruntów spoistych można określić za pomocą badań makroskopowych?
3. Jakimi metodami wykonuje się badania makroskopowe?
4. Na czym polega badanie gliny metodą wałeczkowania?
5. Jak wykonuje się badanie gliny metodą rozrywania wałeczka?
6. Jak bada się glinę metodą rozmakania?
7. w jakim celu wykonuje się próbę rozcierania gruntu w wodzie?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie próbki gliny metodą wałeczkowania i określ rodzaj gliny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) ze świeżo ukopanej gliny wykonać na dłoni kciukiem najpierw kulkę o średnicy 7 mm
a następnie wałeczek o średnicy ok. 3 mm,
4) określić nazwę gliny na podstawie wyglądu wałeczka, jego rozwarstwiania i pękania,
korzystając z tabeli 1,
5) odczytać z tabeli zawartość iłu w glinie,
6) odpowiedzieć na pytanie czy badana glina należy do glin tłustych, średnio tłustych
czy chudych,
7) uporządkować stanowisko badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
próbka świeżo ukopanej gliny o wilgotności naturalnej, naczynie do urabiania gliny,
−
tabela 2 do rozpoznania rodzaju gruntów spoistych.
Ćwiczenie 2
Wykonaj badanie próbki gliny metodą rozrywania wałeczka i określ rodzaj gliny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) z próbki gliny należy pobrać jedną garść gliny i przez dodanie wody przygotować ciasto
gliniane o gęstości normalnej, tj. takiej przy której glina daje się swobodnie formować nie
przylepiając do rąk i do formy,
4) z tak przygotowanego ciasta glinianego należy przygotować wałeczek o średnicy
1,5 do 2 cm, o długości 7 cm,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
5) uformowany w ten sposób wałeczek należy poddać powolnemu rozrywaniu, rozciągając
go palcami,
6) określić rodzaj gliny i orientacyjną zawartość piasku z wyglądu i długości szyjki
otrzymanej po rozerwaniu,
7) uporządkować stanowisko badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
próbka świeżo ukopanej gliny o wilgotności naturalnej,
−
naczynie do urabiania gliny,
−
rysunek nr 7 przedstawiający próbkę z badania plastyczności gliny z opisem.
Ćwiczenie 3
Wykonaj próbę rozmakania gliny i określ rodzaj gliny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) próbkę gliny umieść na sicie o oczkach 2 mm,
4) zanurzyć sito z gliną w pojemniku z wodą,
5) zmierzyć czas potrzebny do przesączenia się gliny przez sito,
6) na podstawie czasu rozmakania określić rodzaj gliny,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) uporządkować stanowisko badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: próbka świeżo ukopanej gliny o wilgotności naturalnej,
−
sprzęt: sito o oczkach 2 mm, naczynie z wodą do zanurzenia próbki, zegarek, tabela 1 -
Oznaczanie rodzaju gruntu spoistego metodą makroskopową.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wyjaśnić na czym polegają badania makroskopowe?
2) wymienić metody badań makroskopowych?
3) wykonać badanie gliny metodą wałeczkowania?
4) określić rodzaj gliny na podstawie wyników próby wałeczkowania i tabeli
do rozpoznania gruntów spoistych?
5) wykonać próbę rozrywania wałków z gliny?
6) wykonać próbę rozmakania gliny?
7) wykonać próbę rozcierania gruntu w wodzie?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
4.9. Sposób wiązania gliny z innymi materiałami stosowanymi
do budowy pieców i trzonów kuchennych
4.9.1. Materiał nauczania
Wiązanie gliny przebiega inaczej niż innych spoiw. Jeśli spoiwa wapienne, gipsowe czy
cementowe wiążą i twardnieją w wyniku procesów chemicznych zachodzących
po ich zmieszaniu z wodą, to tężenie gliny odbywa się w wyniku procesu fizycznego, jakim
jest odparowanie wody z gliny. W odróżnieniu od innych spoiw glinę w zastosowaniu
samodzielnym zwykło się nazywać lepiszczem. Jednakże glina zmieszana z innym spoiwem
traci własności lepiszcza i nabiera cech spoiw. Wiązanie tego rodzaju mieszanek przebiega
w wyniku procesów chemicznych, w których glina bierze udział.
Jeszcze inaczej zachowuje się glina stosowana do stawiania pieców czy trzonów
kuchennych. Tam po pierwszym okresie twardnienia, wynikającego ze schnięcia gliny,
następuje po rozpoczęciu palenia częściowe wypalenie gliny i dalszy przyrost wytrzymałości.
Zaprawa gliniana dobrze łączy tylko cegły i bloki surówki (nie wypalone), dla których jest
jedyną właściwą zaprawą, natomiast słabo łączy cegły wypalone, a najgorzej kamienie
naturalne.
4.9.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jak przebiega proces wiązania spoiw budowlanych takich jak cement, wapno, gips?
2. Jak przebiega proces wiązania i twardnienia gliny?
3. Dlaczego glina nazywana jest lepiszczem?
4. Jak przebiega proces wiązania i twardnienia zapraw glinianych zawierających dodatki
cementu?
5. Jak przebiega proces dojrzewania gliny stosowanej do stawiania pieców czy trzonów
kuchennych?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź zaprawę glinianą według receptury. Rozłóż zaprawę na grubość około 0,5 cm
na warstwie cegieł i pozostaw do wyschnięcia. Omów sposób wysychania zaprawy.
Receptura zaprawy gliniano-piaskowej o stosunku wagowym składników 1:2:
−
0,5 kg zawiesiny glinianej,
−
1,0 kg drobnego przesianego piasku,
−
woda w odpowiedniej ilości do uzyskania konsystencji plastycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przygotować składniki zaprawy,
4) urobić zaprawę ręcznie dodając wodę,
5) rozłożyć zaprawę na warstwę ułożonych cegieł i pozostawić do wyschnięcia,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie i dokonać samooceny,
7) zlikwidować stanowisko pracy.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: zawiesina gliniana, drobny piasek, woda, 4 cegły,
−
sprzęt: pojemniki na zaprawę, waga,
Ćwiczenie 2
Sporządź zaprawę cementowo glinianą według receptury. Rozłóż zaprawę na grubość
około 0,5 cm na warstwie cegieł i pozostaw do związania. Omów sposób wiązania zaprawy.
Receptura zaprawy cementowo glinianej o stosunku wagowym składników 1:1:6.
−
0,2 kg cementu portlandzkiego,
−
0,2 kg zawiesiny glinianej,
−
1,2 kg drobnego przesianego piasku,
−
woda w odpowiedniej ilości do uzyskania konsystencji plastycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przygotować składniki zaprawy,
4) urobić zaprawę ręcznie dodając wodę,
5) rozłożyć zaprawę na warstwę ułożonych cegieł na grubość około 0,5 cm i pozostawić
do związania,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie i dokonać samooceny,
7) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: zawiesina gliniana, cement portlandzki klasy 32,5, drobny piasek, woda, 4 cegły,
−
sprzęt: pojemniki na zaprawę, waga.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wyjaśnić proces wiązania spoiw budowlanych?
2) wyjaśnić proces twardnienia gliny?
3) wyjaśnić dlaczego glina nazywana jest lepiszczem?
4) uzasadnić zastosowanie gliny do budowy pieców i trzonów kuchennych?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
4.10. Przyleganie gliny do cegieł i kafli
4.10.1. Materiał nauczania
Cegły piecowe są zazwyczaj wykonywane ręcznie, z masy chudej, tzn. z większą ilością
piasku, bez marglu, pirytu itp. Cegły zbyt tłuste bardziej się zniekształcają i mają większy
współczynnik rozszerzalności cieplnej. Użycie cegieł maszynowych z pras taśmowych
do pieców jest niewskazane, ponieważ mają one skłonność do rozwarstwiania się. Cegły
klinkierowe nie nadają się do pieców ze względu na słabą przyczepność gliny do tych cegieł.
Cegły piecowe przed wmurowaniem, powinny być moczone w czasie prac, by zaprawa
dobrze zassała i wypełniła szczelnie spoiny. Cegły, należy moczyć także dlatego, aby nie
wchłaniały wilgoci z zaprawy, bo to może przerwać jej wiązanie. Gdyby cegły były suche,
spowodowałyby odciągnięcie wody zarobowej z zaprawy co utrudniłoby wiązanie zaprawy
i cegła byłaby nie połączona z pozostałymi.
Cegły szamotowe przed wmurowaniem spryskuje się wodą, lecz nie moczy ponieważ
moczenie je niszczy.
Budowa pieca, podobnie jak kominka, powinna postępować stopniowo warstwami
poziomymi i niezbyt szybko, aby do czasu ułożenia następnej warstwy cegieł, zaprawa
w poprzedniej warstwie mogła stężeć. Cegły przed ułożeniem powinny być dobrze oblepione
zaprawą, aby w spoinach między nimi nie występowały puste miejsca i tak ułożone, aby nie
zachodziła potrzeba ich poprawiania. Układaną cegłę należy docisnąć jednym wprawnym
ruchem ręki, bez przesuwania, poprawiania i postukiwania młotkiem lub prostowania
skrzywionej ściany. Przy dociśnięciu nadmiar zaprawy zostaje wyciśnięty na zewnątrz. Każda
cegła powinna być przyssana do poprzednio ułożonych minimalną ilością zaprawy w spoinie,
wypełniającą nierówności. Cegła ułożona na miejscu nie może być poruszona.
Cegłę poruszoną należy zdjąć, oczyścić z zaprawy, nałożyć nową, następnie ponownie
ułożyć. Poruszona cegła i pozostawiona bez ponownego ułożenia nie zostanie związana
zaprawą z sąsiadującymi cegłami i osłabi konstrukcję pieca.
Spoiny w murze powinny być jak najcieńsze, możliwie o grubości do 5 mm; z grubych
spoin glina wykrusza się przy nagrzewaniu. Przy układaniu ścianek powinna być przestrzegana
zasada przewiązywania cegieł. Jednakże cegieł ogniotrwałych nie należy wiązać z cegłami
zwykłymi ze względu na różne współczynniki rozszerzalności cieplnej. Wskazane jest nawet,
aby ściany paleniska i początek kanału ogniowego, poza otworem drzwiczkowym, były
oddzielone od ścian zewnętrznych pieca pustą przestrzenią o grubości ok. 5 mm.
Przy układaniu płytek ceramicznych stosuje się podane zasady, przy czym jeżeli płytki
służą jako okładziny zewnętrzne, dociska się je szczelnie do licowanych ścianek. Do płytek
zwykłych ceramicznych stosuje się zaprawę glinianą jak do cegieł, do płytek szamotowych
zaprawę szamotową. Spoiny między płytkami daje się większe niż między cegłami.
Powierzchnie kanałów wygładza się przez przetarcie szmatą maczaną w rzadkiej glinie
(„zupie”). Smarowanie gliną części wewnętrznych jest niedopuszczalne, ponieważ glina łatwo
by pękała i wykruszała się.
Warstwy kafli znajdujące się na jednym poziomie, ustawia się we wszystkich ściankach
jednocześnie. Zamoczone kafle dopasowuje się najpierw bez zaprawy, a następnie ustawia się
na zaprawie glinianej z przesunięciem spoin na pól kafla. Przestrzenie między kołnierzami
kafli należy wypełnić zaprawą glinianą i tłuczniem z mocnego kamienia (np. z otoczaków
polnych). Skrzynki kafli wypełnia się płytkami ceramicznymi, cegłą lub również tłuczniem
kamiennym na zaprawie glinianej. Kołnierze kafli należy połączyć stalowymi klamrami.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
4.10.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje cegieł najlepiej nadają się do połączenia przy użyciu gliny?
2. Dlaczego cegły i kafle do budowy pieców należy zamoczyć przed ich wmurowaniem?
3. Dlaczego nie należy moczyć cegieł szamotowych?
4. Jakie są zasady układania cegieł zaprawą zduńską, aby glina dobrze przylegała do cegieł?
5. Dlaczego tempo wznoszenia pieca nie powinno być zbyt duże?
6. Dlaczego cegieł zwykłych nie należy wiązać z cegłami ogniotrwałymi?
7. Jakie są zasady licowania ścianek pieca płytkami?
8. Jak należy wykończyć powierzchnię kanałów piecowych?
9. Jakie są zasady łączenia kafli zaprawą zduńską?
10. W jaki sposób należy wypełnić przestrzenie między kołnierzami kafli?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj fragment muru o grubości 1/4 z cegły szamotowej na zaprawie szamotowej.
Zastosuj spoiny o grubości ok. 3 mm. Dokonaj odbioru jakościowego muru. Oceń opisowo
wykonaną pracę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) spryskać cegły szamotowe wodą,
4) ułożyć pierwszą warstwę muru o grubości 1/4 cegły na zaprawie glinianej (rysunek 8),
5) na pierwszej warstwie cegieł rozłożyć warstwę zaprawy glinianej w ilości niezbędnej
dla uzyskania spoin o grubości co najwyżej 3 mm,
6) ułożyć drugą warstwę muru na zaprawie glinianej zachowując przesunięcie spoin
o ½ cegły,
7) zakończyć mur z jednej strony strzępiami,
8) kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
9) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
10) dokonać samooceny wykonanego przez siebie fragmentu muru,
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Rys. 8. Fragment muru z cegły
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: cegły szamotowe – około 8 sztuk, wcześniej przygotowana w pojemniku
zaprawa szamotowa konsystencji plastycznej,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
−
narzędzia, sprzęt i przyrządy pomiarowe: młotek do cięcia cegieł, kielnia, poziomnica,
liniał z podziałką o długości 100 cm.
Ćwiczenie 2
Wymuruj narożnik z kafli o wysokości dwóch warstw i długości po 2 kafle z każdej strony
kafla narożnikowego.
Kafle układaj na zaprawie glinianej, spinając stalowymi klamrami. Grubości spoin od 1 mm
do 1,5 mm. Kołnierzy kafli nie wypełniaj tłuczniem z zaprawą. Dokonaj odbioru jakościowego
narożnika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) sprawdzić stan techniczny narzędzi i sprzętu,
4) ułożyć pierwszą warstwę kafli łącząc je zaprawą,
5) połączyć sąsiednie kafle klamerkami z drutu ocynkowanego,
6) ułożyć zaprawę glinianą na pierwszej warstwie kafli,
7) ułożyć drugą warstwę kafli z przesunięciem spoin pionowych łącząc je zaprawą,
8) połączyć sąsiednie kafle klamerkami z drutu ocynkowanego,
9) kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
10) zaprezentować wykonany narożnik,
11) dokonać samooceny w odniesieniu do zachowania grubości spoin i poziomu warstw,
12) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: 8 sztuk kafli środkowych, 2 sztuki kafli narożnych, stalowe klamry w ilości
25 sztuk, wcześniej przygotowana w pojemniku zaprawa gliniana o konsystencji
plastycznej,
−
narzędzia, sprzęt i przyrządy pomiarowe: kielnia, młotek murarski, poziomnica, liniał
z podziałką o długości 100 cm.
4.10.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) uzasadnić dobór odpowiednich cegieł do budowy pieca?
2) przygotować cegły i kafle do wbudowania i oblicowania?
3) wykonać mur z cegieł ceramicznych, piecowych na zaprawie glinianej?
4) wykonać mur z cegieł szamotowych na zaprawie szamotowej?
5) wykonać mur z kafli na zaprawie glinianej?
6) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
4.11. Marznięcie i rozmrażanie gliny
4.11.1. Materiał nauczania
Zamrożenie wpływa dodatnio na jakość gliny. Zamarzająca w glinie woda rozsadza grudki
na drobne cząstki i grudki te łatwo rozpadają się po stopieniu lodu. Zmniejsza się wówczas
wysiłek potrzebny na rozbicie grudek, co znacznie ułatwia urobienie gliny. W zakładach
produkcyjnych zajmujących się wydobyciem gliny np. do produkcji wyrobów ceramicznych,
przed okresem zimowym wydobywa się urobek (glinę) na zwały, przykrywa matami
z tworzyw sztucznych w celu ochrony przed zanieczyszczeniami i pozostawia do wiosny, aby
w czasie zimowych mrozów nastąpiło rozbicie grudek gliny.
W okresie zimowym dobrze jest ogrzewać glinę w stalowym kotle. Przyśpiesza
to rozrobienie gliny, ponieważ w czasie wzrostu temperatury cząsteczki wody zawarte
zwiększają swoją objętość i rozdrabniają grudki gliny. Zmniejsza to nakład pracy w czasie
urobienia gliny i daje zaprawę ciepłą, co sprawia, że praca w czasie chłodów jest dużo
przyjemniejsza.
4.11.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Dlaczego zamrożenie gliny ułatwia jej urobienie po rozmrożeniu?
2. Jak wykorzystuje się w zakładach produkcyjnych zjawisko zwiększania objętości wody
po zamrożeniu?
3. Dlaczego glina ułożona w zwały powinna być przykryta matami?
4. W jaki sposób podgrzewanie gliny wpływa na jej właściwości?
4.11.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie zamrażania i podgrzewania gliny. Sprawdź urabialność gliny po jej
zamrożeniu i podgrzewaniu. Badanie wykonaj na dwóch próbkach gliny zwartej, tłustej
o masie po ok. 0,5 kg.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przygotować dwie próbki gliny zwartej, tłustej,
4) umieścić próbki w pojemniku z wodą zanurzając je,
5) po około dwóch godzinach wyjąć jedną próbkę z wody i sprawdzić łatwość urobienia,
6) włożyć obie próbki wilgotnej gliny do foliowych woreczków na mrożonki i umieść
je w zamrażarce na 24 godziny,
7) wyjąć próbki z zamrażarki na drugi dzień, rozmrażać w temperaturze pokojowej,
8) urabiać ponownie jedną próbkę po rozmrożeniu,
9) porównać łatwość urabiania gliny przed i po zamrożeniu,
10) wnioski z obserwacji zapisać w sprawozdaniu,
11) drugą próbkę podgrzać w blaszanym pojemniku, a następnie sprawdzić łatwość urabiania
tej próbki gliny,
12) porównać łatwość urabiania gliny po podgrzaniu z poprzednimi próbami,
13) wnioski z obserwacji zapisać w sprawozdaniu,
14) uporządkować stanowisko badań.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: próbki gliny tłustej w stanie zwartym, woda,
−
sprzęt: waga, naczynie o pojemności ok. 10 l na wodę, woreczki foliowe, naczynie
blaszane do podgrzewania gliny, zamrażarka, piecyk elektryczny do podgrzewania gliny,
naczynie lub kuweta do urabiania gliny,
−
wzór sprawozdania.
4.11.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wyjaśnić dlaczego zamrożenie gliny wpływa korzystnie na łatwość jej
urobienia?
2) wyjaśnić dlaczego w cegielniach, glinę z wykopu pozostawia się w pryzmach
w czasie zimy?
3) wyjaśnić jak wpływa podgrzewanie gliny na łatwość jej urobienia?
4) zbadać wpływ zamrożenia na urabialność gliny?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
4.12. Czyszczenie gliny z zanieczyszczeń organicznych i grubszych
frakcji kruszywa
4.12.1. Materiał nauczania
Oczyszczenie gliny z kamieni i żwiru należy wykonać przez namoczenie i rozrobienie
gliny z dużą ilością wody na rzadką masę o konsystencji śmietany.
Masę taką po jednodniowym odstaniu przecedza się przez sito o oczkach wielkości 5 mm
lub wylewa na lekko pochyloną rynnę. Wówczas cięższe cząstki (kamienie) opadają na spód
i pozostają na rynnie, zaś rzadka glina spływa do innej skrzyni. Jeśli glina zawiera lekkie
zanieczyszczenia organiczne pływające na powierzchni masy to należy je usunąć.
Glina zanieczyszczona większymi częściami organicznymi lub marglami nie nadaje się
do przygotowania zaprawy zduńskiej. Cząstki organiczne w warunkach wilgotnych powodują
korozję materiałów budowlanych, ponieważ zawierają mikroorganizmy, które mogą się
rozwijać. Ponadto zawierają kwasy organiczne, które powodują korozje stali, betonu
i wyrobów ceramicznych.
Margle zawarte w glinie utrudniają wiązanie gliny, znacznie obniżają wytrzymałość spoin
i utrudniają urobienie gliny. Mogą się pojawiać w glinie w postaci jasnych smug lub w postaci
„igiełek”.
Badanie zawartości zanieczyszczeń organicznych:
Próbkę gruntu (gliny lub piasku) o masie około 0,5 kg w stanie naturalnym wkłada się
do naczynia szklanego o pojemności 1 litra i zalewa 3 procentowym roztworem wodorotlenku
sodu (NaOH) do wysokości równej dwukrotnej wysokości nasypanej próbki. Miesza się
i pozostawia w spokoju na 24 godziny. Na drugi dzień sprawdza się barwę cieczy nad próbką:
−
barwa cieczy jasnożółta wskazuje na nieobecność zanieczyszczeń organicznych,
−
barwa żółta wskazuje na ślady zanieczyszczeń organicznych,
−
barwa brunatna wskazuje na obecność zanieczyszczeń organicznych w ilości szkodliwej.
Zakłady produkcji kruszyw (piaskownie, żwirownie) stosują rozdzielanie kruszywa
na poszczególne frakcje. Jest to tzw. frakcjonowanie kruszyw. Służą do tego przesiewacze
mechaniczne. Ponadto kruszywo jest oczyszczane z zanieczyszczeń organicznych i gliny
za pomocą spryskiwaczy i intensywnego wypłukiwania.
4.12.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. W jaki sposób usuwa się z gliny grubsze frakcje kruszywa?
2. W jaki sposób usuwa się z gliny zanieczyszczenia organiczne?
3. W jaki sposób określa się zawartość cząstek organicznych w próbce gliny lub piasku?
4. Dlaczego nadmierna zawartość zanieczyszczeń organicznych w glinie jest szkodliwa?
5. Jakie sposoby podniesienia jakości piasku stosuje się w zakładach produkcyjnych?
4.12.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj oczyszczenie dwóch próbek gliny z drobnych kamieni i żwiru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
44
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) pierwszą próbkę gliny umieścić w pojemniku i zalać wodą,
4) sporządzić rzadki zaczyn gliniany,
5) przecedzić zaczyn przez sito o oczkach 5 mm w celu oddzielenia kamieni i żwiru,
6) zlać oczyszczony zaczyn do osadnika.
7) drugą próbkę gliny umieścić w pojemniku i zalać wodą,
8) sporządzić zaczyn o konsystencji śmietany, mocno zamieszać, odczekać ok. 30 sekund,
zlać z wierzchu zawiesinę,
9) zlać oczyszczony zaczyn do osadnika,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: glina świeżo ukopana, zanieczyszczona drobnymi kamieniami,
−
sprzęt: pojemniki do urabiania gliny, sito o oczkach 5 mm, mieszadło, osadnik – większy
pojemnik lub skrzynia zduńska.
Ćwiczenie 2
Zbadaj próbkę gliny o masie około 0,5 kg pod względem zawartości zanieczyszczeń
organicznych i oceń jej przydatność do sporządzania zaprawy zduńskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) umieścić próbkę rozdrobnionej gliny w naczyniu szklanym o pojemności 1 litr,
4) zalać próbkę 3 procentowym roztworem wodorotlenku sodu (NaOH) do wysokości równej
dwukrotnej wysokości nasypanej próbki.
5) mocno zamieszać i pozostawić w spokoju na 24 godziny,
6) na drugi dzień dokonać oględzin rozwodnionej próbki sprawdzając barwę cieczy nad
próbką,
7) opisać w sprawozdaniu wyniki obserwacji,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) określić przydatność gliny do sporządzenia zaprawy zduńskiej,
10) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: glina świeżo ukopana ok. 0,5 kg, 3% roztwór wodorotlenku sodu,
−
sprzęt: naczynie szklane o pojemności ok. 1 l na zawiesinę glinianą, mieszadło.
4.12.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) oddzielić glinę od zawartości grubszych frakcji kruszyw?
2) oczyścić glinę od zanieczyszczeń organicznych?
3) uzasadnić dlaczego nadmierna zawartość zanieczyszczeń organicznych w
glinie jest szkodliwa?
4) wyjaśnić dlaczego zanieczyszczenia gliny marglami są niedopuszczalne?
5) wymienić sposoby poprawy jakości piasku w zakładach produkcyjnych?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
45
4.13. Gotowe zaprawy ogniotrwałe
4.13.1. Materiał nauczania
Rodzaje zapraw ogniotrwałych
Zaprawy ogniotrwałe szamotowe
Tabela 2 Rodzaje gotowych zapraw ogniotrwałych [19, 20]
Gatunek
Składniki: rodzaj lepiszcza
i kruszywo
Max. temp.
pracy °C
Zawartość Al
2
O
3
min. %
Ogniotrwałość
zwykła
min. Sp
ZSz0
Glina ogniotrwała
palonki szamotowe
1450
38
173
ZSz1
Glina ogniotrwała
palonki szamotowe
1400
33
175
ZSz2
Glina ogniotrwała
palonki szamotowe
900 - 1300
28
169
ZSz4
Glina ogniotrwała
palonki szamotowe
dodatki spiekające
1300
28
167
Uwaga: Palonki szamotowe to materiał w postaci proszku uzyskany ze zmielenia złomu
z wyrobów ogniotrwałych lub z palonej gliny ogniotrwałej.
Zaprawy wysokoglinowe
Tabela 3 Rodzaje gotowych zapraw ogniotrwałych wysokoglinowych [19, 20]
Gatunek
Składniki: rodzaj
lepiszcza i kruszywo
Max. temp.
pracy °C
Zawartość Al
2
O
3
min. %
Ogniotrwałość
zwykła
min. Sp
ZAL60
Glina ogniotrwała,
palonki
wysokoglinowe
1500
45
173
ZAL70/A
Glina ogniotrwała,
andaluzyt
1550
55
175
ZAL70/B
Glina ogniotrwała,
boksyt
1600
63
>177
ZAK
Glina ogniotrwała,
elektrokorund
1650
80
>177
Zaprawy z węglika krzemu
Tabela 4 Rodzaje gotowych zapraw ogniotrwałych z węglika krzemu [19, 20]
Gatunek
Składniki: rodzaj
lepiszcza
i kruszywo
Max. temp.
pracy °C
Zawartość
SiC min. %
Ogniotrwałość
zwykła
min. Sp
ZSiC 1
Glina ogniotrwała
węglik krzemu
1450
75
175
ZSiC 2
Glina ogniotrwała
węglik krzemu
1400
65
175
Przedstawione w tabelach nr 2 nr 3 nr 4 dane techniczne są wartościami średnimi i nie
stanowią warunków odbioru.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
46
Zastosowanie i charakterystyka
Zaprawy ogniotrwałe stosuje się do łączenia wyrobów wymurówki cieplnej w temperaturze
do 1650°C.
Służą do wykonania spoin w murach z cegieł ogniotrwałych. Cechą
charakterystyczną wyrobów ogniotrwałych jest maksymalna temperatura do jakiej wyroby
te mogą być zastosowane. Ponadto wyroby te charakteryzuje wskaźnik ogniotrwałości zwykłej
oznaczany symbolem Sp. Jest to liczba wskazująca na temperaturę topnienia materiału.
Im wyższa jest ta liczba tym większa ogniotrwałość tzn. wyższa temperatura do jakiej można
zastosować wyrób.
Pierwszym warunkiem prawidłowej przyczepności zaprawy do wyrobów i jej spieczenia
jest prawidłowy dobór zaprawy do gatunku łączonych wyrobów w zależności od ich
temperatury pracy. Zaleca się stosować zaprawę tego samego gatunku co łączone z nią
wyroby.
Zaprawy ogniotrwałe bywają zazwyczaj dostarczane przez te same wytwórnie, które
produkują cegły ogniotrwałe. Producent ściśle określa ich zastosowanie.
Symbole gotowych zapraw ogniotrwałych
Rys. 9. Zastosowanie zapraw ogniotrwałych w zależności od temperatury. [19]
Drugim warunkiem prawidłowego zastosowania zaprawy jest właściwy dobór uziarnienia
zaprawy do grubości spoin łączonych elementów, w zależności od ciężaru łączonych
wyrobów.
−
przy spoinie 4 mm wielkość ziaren nie powinna być większa od 2mm,
−
przy spoinie 2 mm ziarna nie powinny być większe od 1 mm,
−
przy spoinie 1mm ziarna nie powinny być większe od 0,75 mm.
Przechowywanie gotowych zapraw ogniotrwałych
Gotowe zaprawy ogniotrwałe przechowuje się przez okres nieograniczony pod warunkiem,
że będą szczelnie przykryte folią, w suchym magazynie.
Zaprawy szamotowe są dostępne w sprzedaży w opakowaniach:
−
worki po 25 i 10 kg,
−
wiaderka - opakowania 5 kg.
Przygotowanie zapraw z gotowych mieszanek
Zaprawy miesza się z wodą ręcznie lub stosuje się mieszadła mechaniczne wolnoobrotowe.
Przygotowanie zapraw z gotowych mieszanek wykonuje się ściśle według instrukcji
na opakowaniu. np. aby przygotować zduńską zaprawę szamotową ZSz2 należy do 0,25 litra
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
47
wody wsypać 1 kg suchej mieszanki zaprawy i mieszać mieszadłem wolnoobrotowym przez
około 2- 3 minuty. Zaleca się krótkie powtórne mieszanie po ujednorodnieniu. Nie należy
przedłużać mechanicznego mieszania zapraw, gdyż prowadzi to do napowietrzenia mieszanki
i obniżenia szczelności.
4.13.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe cechy gotowych zapraw ogniotrwałych?
2. Jakie są warunki prawidłowego doboru zaprawy do łączonych elementów?
3. Jakie są rodzaje zapraw ogniotrwałych?
4. W jaki sposób należy przechowywać gotowe zaprawy ogniotrwałe?
5. W jakiej formie są dostępne gotowe zaprawy ogniotrwałe?
6. Jakie są zasady sporządzania zapraw z gotowych mieszanek?
4.13.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj informacje na temat gotowych zapraw ogniotrwałych korzystając z różnych
źródeł, a przede wszystkim z instrukcji umieszczonych na opakowaniu zapraw oraz kart
technologicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) poszukać informacji na temat gotowych zapraw ogniotrwałych w lokalnych ośrodkach
handlowych lub w internecie. Każdy uczeń powinien dysponować kartą technologiczną lub
opakowaniem gotowej zaprawy ogniotrwałej.
2) zaprezentować zebrane informacje na temat gotowych zapraw ogniotrwałych,
3) obejrzeć dokładnie opakowaną fabrycznie dowolną zaprawę ogniotrwałą,
4) odczytać na opakowaniu nazwę zaprawy, oznaczenie, przeznaczenie zaprawy, szerokość
spoin, oraz temperaturę do jakiej może być zastosowana zaprawa,
5) odczytać z instrukcji sposób przygotowania zaprawy ogniotrwałej,
6) zaprezentować instrukcję zastosowania zaprawy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
opakowania z zaprawy ogniotrwałej,
−
karty technologiczne gotowych zapraw ogniotrwałych.
Ćwiczenie 2
Sporządź dwie próbki zaprawy ogniotrwałej o konsystencji plastycznej stosując dwa
sposoby mieszania: ręczny i mechaniczny. Wykorzystaj gotowe mieszanki zapraw o masie
po około 1 kg.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją sporządzenia i zastosowania zaprawy umieszczoną
na opakowaniu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
48
4) odważyć dwie porcje suchej mieszanki o masie po 1 kg,
5) postępować ściśle według instrukcji umieszczonej na opakowaniu,
6) zastosować odpowiednie proporcje składników,
7) odmierzyć wodę za pomocą wyskalowanego naczynia a suchą mieszankę za pomocą wagi,
8) urobić ręcznie pierwszą próbkę, a drugą mechanicznie z wykorzystaniem mieszadła
wolnoobrotowego,
9) zbadać i porównać obie próbki przez oględziny,
10) zapisać wyniki z obserwacji w sprawozdaniu,
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: fabryczne opakowanie z zaprawą ogniotrwałą, woda.
−
sprzęt: naczynia o pojemności około 5 litrów do przygotowania zapraw, wyskalowane
naczynie do odmierzania wody, waga, mieszarka wolnoobrotowa z napędem elektrycznym,
mieszadło.
4.13.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wymienić cechy zapraw ogniotrwałych produkowanych fabrycznie?
2) wymienić rodzaje gotowych zapraw ogniotrwałych?
3) dobrać odpowiednie gotowe zaprawy do łączenia wyrobów ogniotrwałych?
4) czytać ze zrozumieniem instrukcje sporządzenia zapraw?
5) sporządzić zaprawę plastyczną z gotowej mieszanki sposobem ręcznym?
6) sporządzić zaprawę plastyczną z gotowej mieszanki wykorzystując
mieszarkę wolnoobrotową?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
49
4.14. Inne rodzaje zapraw budowlanych i ich zastosowanie
4.14.1. Materiał nauczania
Do robót budowlanych stosuje się następujące rodzaje zapraw:
−
zaprawy cementowe – przygotowane w odpowiednim stosunku mieszaniny cementu
piasku i wody i ewentualnie domieszek. Są używane do silnie obciążonych elementów
budynku, do cienkich ścian działowych, do murowania ścian, fundamentów, słupów,
sklepień, do wiązania elementów narażonych na wilgoć, do mocowania kotew iłączników,
do murowania kominów nad dachem, do wykonania ścieków i kanałów, do wykonania
gładzi na posadzce.
−
zaprawy wapienne – przygotowane w odpowiednim stosunku mieszaniny wapna lub ciasta
wapiennego, piasku i wody. Stosowane do wykonywania ścian w budynkach niskich
(jednokondygnacyjnych), do wznoszenia murów nadziemnych mało obciążonych.
−
zaprawy cementowo wapienne - przygotowane w odpowiednim stosunku mieszaniny
cementu, wapna lub ciasta wapiennego, piasku i wody oraz ewentualnie domieszek.
Są stosowane do murowania ścian i fundamentów oraz do wykonywania tynków
zewnętrznych i wewnętrznych.
−
zaprawy cementowo gliniane – przygotowane w odpowiednim stosunku mieszaniny
cementu, zawiesiny glinianej, piasku i wody. Stosowane do wykonywania fundamentów
na gruntach suchych i podmokłych, do murowania ścian i filarów w warunkach
wilgotnych, do murowania ścian z kanałami dymowymi, spalinowymi i wentylacyjnymi,
do murowania ścian z elementów glinobetonowych i żużlobetonowych.
−
zaprawy gipsowe i gipsowo – wapienne – przygotowane z mieszaniny spoiwa gipsowego,
wapna (lub ciasta wapiennego), piasku i wody oraz ewentualnie środków opóźniających
wiązanie gipsu. Stosowane do murowania ścian z elementów gipsowych nie narażonych
na działanie wilgoci oraz do tynkowania wewnątrz pomieszczeń suchych.
W budownictwie stosuje się ponadto zaprawy o specjalnym przeznaczeniu np.:
−
zaprawy ciepłochronne sporządzane ze spoiwa, mielonego kruszywa lekkiego np. żużel,
keramzyt, perlit i z wody. Mogą zawierać ponadto wypełniacz izolacyjny np. granulki
styropianu, trociny lub miazgę drzewną. Stosowane są do murowania ścian z pustaków lub
bloczków gazobetonowych, a także do poprawy izolacyjności przegród budowlanych.
−
zaprawy wodoszczelne otrzymuje się przez odpowiedni dobór składników zaprawy,
dodawanie środków uszczelniających i zastosowanie odpowiedniej techniki sporządzania.
Są to zazwyczaj zaprawy cementowe zawierające dodatki uszczelniające np. hydrobet,
plastibet lub inne domieszki produkowane przez specjalistyczne firmy. W handlu dostępne
są także gotowe zaprawy wodoszczelne.
−
zaprawy barwione otrzymuje się stosując pigmenty (odporne na działanie alkaliów), które
dodaje się do wody zarobowej.
Ponadto stosuje się zaprawy ognioodporne i ogniotrwałe opisane w poprzednich
rozdziałach.
Podstawowe cechy techniczne zapraw
Konsystencja zaprawy - zależy od ilości wody zużytej w czasie jej przyrządzania.
Decyduje o przydatności zaprawy do określonych robót budowlanych np.: tynkarskich,
murarskich, podłogowych, zduńskich itp.
Konsystencję zapraw do robót murarskich i tynkarskich oznacza się według normy PN-EN
1015-4:2000 za pomocą penetrometru.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
50
Badanie polega na pomiarze głębokości zanurzenia 90 – gramowego wgłębnika
penetrometru (rysunek nr 10) w próbce zaprawy umieszczonej w naczyniu cylindrycznym.
W warunkach laboratoryjnych penetrometr jest umocowany na statywie ustawionym tak aby
trzonek wgłębnika znajdował się w pozycji idealnie pionowej.
Rys 10. Penetrometr do pomiaru konsystencji zapraw [13, s.271]
Naczynie pomiarowe należy napełnić przygotowaną do badania zaprawą i wyrównać
poziom zaprawy w naczyniu. Kolejno opuszcza się wgłębnik penetrometru w badaną zaprawę.
Odczytu głębokości zanurzenia dokonuje się na skali z dokładnością 1 cm w ciągu 10 sekund
od chwili opuszczenia wgłębnika. Jako wynik podaje się wartość średnią z trzech pomiarów,
które nie różnią się między sobą więcej niż o 1mm.
Wytrzymałość zapraw na ściskanie.
Zaprawy mogą być mocniejsze lub słabsze w zależności od składu. Wytrzymałość zapraw
bada się na próbkach wykonanych z normowej zaprawy, które poddaje się próbom zginania
i ściskania w prasie mechanicznej. Wytrzymałość zaprawy na ściskanie nazywa się Marką
zaprawy i oznacza symbolem M z podaniem liczby która oznacza wytrzymałość na ściskanie
w MPa. Są następujące marki zapraw: M0,3; M0,6; M1; M2; M4; M7; M12; M15; M20.
Podczas dokonywania obliczeń statyczno wytrzymałościowych projektanci posługują się
pojęciem Klasy zaprawy, które oznacza wytrzymałość zaprawy na ściskanie. Inne cechy
techniczne zapraw to: gęstość objętościowa, mrozoodporność, przyczepność zaprawy do
podłoża, skurcz zapraw.
Zasady dozowania składników zapraw budowlanych
Kolejność dozowania składników zaprawy zależy od jej składu i sposobu mieszania:
Zaprawa cementowa (przy mieszaniu ręcznym i mechanicznym): piasek, cement, woda.
Zaprawa cementowo-wapienna
−
z zastosowaniem wapna hydratyzowanego (przy mieszaniu ręcznym i mechanicznym):
piasek, cement, wapno, woda.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
51
−
z zastosowaniem ciasta wapiennego (przy mieszaniu ręcznym): woda, ciasto wapienne,
cement, piasek;
−
z zastosowaniem ciasta wapiennego (przy mieszaniu mechanicznym): piasek, cement,
ciasto wapienne, woda.
Zaprawa cementowo wapienna sporządzona w stosunku objętościowym składników 1:2:10
(cement: wapno: piasek) jest typową zaprawą murarską stosowaną przy pracach zduńskich.
Należy pamiętać że podmurówki wszelkiego rodzaju pieców należy wykonać na zaprawie
cementowo wapiennej.
Zaprawa wapienna (przy mieszaniu ręcznym i mechanicznym)
−
z zastosowaniem wapna hydratyzowanego: piasek, wapno, woda.
−
z zastosowaniem ciasta wapiennego: woda, ciasto wapienne, piasek..
Zaprawa cementowo gliniana (przy mieszaniu ręcznym i mechanicznym): woda, zawiesina
gliniana, cement, piasek..
Zaprawa gipsowa (przy mieszaniu ręcznym i mechanicznym): woda (z dodatkiem opóźniacza),
piasek, spoiwo gipsowe.
Zaprawa gipsowo-wapienna (przy mieszaniu ręcznym i mechanicznym): woda, piasek, wapno
hydratyzowane lub ciasto wapienne, spoiwo gipsowe.
4.14.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje zapraw stosowanych w budownictwie?
2. Jakie są składniki zapraw cementowo-wapiennych?
3. Gdzie stosuje się zaprawy cementowo-wapienne?
4. W jakim celu stosuje się zaprawę cementowo wapienną w robotach zduńskich?
5. Jakie są proporcje składników zaprawy cementowo - wapiennej stosowanej w robotach
zduńskich?
6. Jakie są składniki zapraw gipsowo-wapiennych?
7. Gdzie stosuje się zaprawy gipsowo-wapienne?
8. Jakie są składniki zapraw cementowo-glinianych?
9. Gdzie stosuje się zaprawy cementowo-gliniane?
10. Jakie są podstawowe cechy techniczne zapraw?
11. W jaki sposób bada się konsystencję zaprawy?
12. Co to jest marka zaprawy?
13. Jakie są zasady dozowania składników zapraw budowlanych?
4.14.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj suche składniki do sporządzenia około 20 kg zaprawy cementowo-wapiennej
stosowanej przy pracach zduńskich z zastosowaniem dozowania wagowego o proporcji 1:2:10.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
52
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przygotować około 19,5 kg suchych składników zaprawy cementowo-wapiennej (stosunek
wagowy składników powinien wynosić1:2:10; liczby pomnożyć przez 1,5),
4) odważyć właściwe ilości poszczególnych składników,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: cement portlandzki klasy 32,5, wapno hydratyzowane, czysty piasek
o uziarnieniu do 2mm, woda.
−
sprzęt: waga, naczynia na składniki zaprawy.
Ćwiczenie 2
Z przygotowanych w ćwiczeniu 1 składników sporządź zaprawę o konsystencji
plastycznej. Zastosuj mieszanie mechaniczne. Otrzymaną zaprawę wykorzystaj do wykonania
podmurówki pod piec. Podmurówkę o wymiarach: 51 cm x 51 cm wykonaj z dwóch warstw
cegły pełnej ceramicznej ułożonej na płask.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) wsypać do pojemnika do zapraw poszczególne składniki,
4) wymieszać suche składniki za pomocą mieszadła ręcznego dla uzyskania jednolitej barwy,
5) dolewać stopniowo wodę, mieszając do całkowitego wymieszania składników i uzyskania
konsystencji plastycznej,
6) na przygotowanym podeście wytyczyć podmurówkę o wymiarach: 51 cm x 51 cm,
7) rozłożyć zaprawę na podeście,
8) ułożyć pierwszą warstwę cegieł według rysunku umieszczonego poniżej, układając
zaprawę na powierzchnię boczną cegieł przy zachowaniu właściwej szerokości spoin,
9) rozłożyć zaprawę na ułożonej warstwie cegieł na właściwą grubość,
10) ułożyć drugą warstwę cegieł według rysunku umieszczonego poniżej, układając zaprawę
na powierzchnię boczną cegieł przy zachowaniu właściwej szerokości spoin,
11) kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
12) zaprezentować wykonaną podmurówkę,
13) dokonać samooceny w odniesieniu do zachowania grubości spoin i poziomu warstw,
14) w razie potrzeby wykonać rozbiórkę wykonanej podmurówki, cegły oczyścić ze świeżej
zaprawy, ułożyć, zaprawę zgromadzić w jednym pojemniku,
15) uporządkować stanowisko pracy.
Rys 11. Warstwy podmurówki
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
53
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: cement portlandzki klasy 32,5, wapno hydratyzowane, czysty piasek
o uziarnieniu do 2 mm, woda, cegły ceramiczne – 16 sztuk.,
−
narzędzia i sprzęt: pojemnik do zapraw, pojemniki na składniki zaprawy, mieszarka
wolnoobrotowa z napędem elektrycznym, mieszadło ręczne, kielnia, młotek murarski,
poziomnica, liniał o długości 100 cm.
Ćwiczenie 3
Przygotuj zaprawę cementową w ilości około 5 litrów, zabarwioną na kolor brązowo-
czerwony (ceglasty). Zastosuj dozowanie wagowo-objętościowe o proporcji 1:3. Cement
i domieszki barwiące dozuj wagowo w kilogramach a wodę i piasek objętościowo w litrach.
Do wody zarobowej należy dodać domieszkę barwiącą tzn. drobno zmieloną mączkę ceglaną
w ilości 5% masy cementu. Stosunek ilościowy cementu do wody zarobowej wynosi 1:0,5.
Do sporządzenia zaprawy zastosuj mieszarkę wolnoobrotową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) odważyć 1 kg cementu,
4) odmierzyć 3 litry przesianego piasku,
5) odważyć 0,05 kg mączki ceglanej,
6) odmierzyć 0,5 litra wody,
7) wymieszać piasek z cementem do uzyskania jednolitej barwy,
8) wymieszać domieszkę barwiącą z wodą,
9) wlać wodę do suchych składników i dokładnie wymieszać,
10) uzyskać plastyczną konsystencję dodając wody,
11) zaprezentować wykonaną zaprawę,
12) dokonać analizy cech i przydatności zaprawy,
13) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
materiały: cement portlandzki klasy 32,5, czysty piasek o uziarnieniu do 2mm, mączka
ceglana, woda.
−
sprzęt: waga, wyskalowane co 1 litr naczynia na składniki zaprawy, pojemnik na zaprawę
lub wiadro o pojemności 10 l, mieszarka wolnoobrotowa z mieszadłem.
4.14.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak
Nie
1) wymienić rodzaje zapraw stosowane w budownictwie?
2) dobrać odpowiednie składniki do zapraw budowlanych?
3) wymienić zastosowanie poszczególnych rodzajów zapraw?
4) wyjaśnić podstawowe cechy techniczne zapraw budowlanych takie jak:
konsystencja i marka zaprawy?
5) zbadać konsystencję zaprawy za pomocą penetrometru?
6) w odpowiedniej kolejności dozować składniki zapraw budowlanych?
7) dozować składniki zapraw?
8) wymieszać zaprawę sposobem ręcznym?
9) wymieszać zaprawę sposobem mechanicznym?
10) przygotować składniki zaprawy dozowane wagowo i objętościowo?
11) przygotować zaprawę o nietypowym składzie?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
54
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test składa się z 20 zadań. Na rozwiązanie tych zadań masz 45 minut.
5. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej Karcie odpowiedzi. W zadaniach 1 - 7 uzupełnij
zdania. Zadania 8-15 zawierają cztery podpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna.
Wybraną odpowiedź oznacz krzyżykiem. Jeżeli popełnisz pomyłkę to błędną odpowiedź
oznacz kółkiem, a następnie ponownie napisz odpowiedź prawidłową. Zadania 16 – 17
polegają na właściwym przyporządkowaniu kolumn. W zadaniach 18 – 20 udziel krótkiej
odpowiedzi, którą wpisz w odpowiednie miejsce na karcie odpowiedzi.
6. Zadania oznaczone gwiazdką mogą wydawać Ci się trudne, rozwiąż pozostałe i ponownie
spróbuj rozwiązać trudniejsze.
7. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Za każdą prawidłową odpowiedź możesz otrzymać 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
otrzymasz 0 punktów.
Powodzenia !
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
55
ZADANIA TESTOWE
1. Podczas zastosowania wapna gaszonego do sporządzania zapraw budowlanych należy
zachować szczególną ostrożność gdyż występuje zagrożenie ..............................................
2. Podstawowe cechy techniczne zapraw budowlanych to:.......................................................
3. Konsystencję zapraw mierzy się za pomocą ......................................................................,
miarą konsystencji jest............................................................................................................
4. Zwykłą zaprawę zduńską sporządza się z...............................................................................
5. *Zamrożenie i rozmrożenie gliny znacznie ułatwia jej urobienie, ponieważ ........................
........................................................................................................................................................
6. Glinę tłustą schudza się dodając..............................................................................................
7. Plastyczność gliny zbyt chudej poprawia się dodając.............................................................
8. Podstawowe składniki zapraw oprócz wody to:
a) klej, piasek,
b) piasek, żwir,
c) spoiwo, żwir,
d) spoiwo, kruszywo drobne.
9. Do sporządzenia 5 kg zaprawy zduńskiej z gliny tłustej w postaci rzadkiego
ciasta(zawiesiny glinianej) i drobnego piasku w stosunku wagowym 1:4 należy
przygotować:
a) 4kg gliny i 1 kg piasku,
b) 1kg gliny i 4 kg piasku,
c) 1 litr gliny i 4 kg piasku,
d) 4 litry gliny i 1 kg piasku.
10. Glina chuda zawiera minerały ilaste w ilości:
a) około 5%,
b) około 20%,
c) około 30 %,
d) ponad 30 %.
11. Do badań makroskopowych gruntów spoistych (gliniastych) należy badanie:
a) uziarnienia,
b) rozmakania,
c) przyczepności,
d) wytrzymałości.
12. Kolejność dozowania składników zaprawy cementowo-wapiennej z zastosowaniem wapna
hydratyzowanego przy mieszaniu mechanicznym jest następująca:
a) piasek, cement, wapno, woda,
b) cement, wapno, piasek, woda,
c) piasek, woda, cement, wapno,
d) woda, cement, wapno, piasek.
13. Podczas sporządzania zaprawy z gotowych mieszanek należy zastosować następujące
środki ochrony indywidualnej:
a) ubranie robocze,
b) fartuch i okulary zdrowotne,
c) nakrycie głowy i obuwie robocze,
d) okulary ochronne i maskę przeciw pyłową.
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
56
14. *Zawartość cząstek organicznych i margli w glinie może spowodować:
a) poprawienie wiązania i twardnienia gliny,
b) wzrost wytrzymałości i przyczepności gliny,
c) poprawienie urabialności zaprawy zduńskiej,
d) korozję materiałów i obniżenie wytrzymałości zaprawy zduńskiej.
15. Czynniki uciążliwe występujące podczas robót zduńskich to:
a) przeciągi,
b) zatrucia organizmu,
c) praca na wysokości,
d) duże ilości pyłu i kurzu.
16. Przyporządkuj składniki zapraw z kolumny prawej do rodzaju zapraw w kolumnie lewej.
a) zaprawa zduńska ogniotrwała
1. glina ogniotrwała, proszek szamotowy.
b) zaprawa cementowo-wapienna
2. glina chuda z mieloną glinką ogniotrwałą.
c) zaprawa szamotowa
3. glina ogniotrwała, mielony kwarcyt.
d) zaprawa krzemionkowa
4. cement, wapno, piasek.
17. * Przyporządkuj właściwości gliny z kolumny prawej do rodzaju gliny w kolumnie lewej.
a) glina tłusta
1. Zawiera głównie kaolin i ma barwę białą, szarą lub bladożółtą,
dostarczana na budowę w postaci proszku.
b) glina chuda
2. Zgniatana w stanie naturalnej wilgotności ma połysk., nie kruszy się,
zarobiona wodą da się rozciągnąć na cienkie wałki.
c) glina ogniotrwała
3. Łatwo zarabia się wodą, ma wygląd matowy, krucha w stanie
wilgotnym, zarobiona wodą nie da się rozciągnąć na cienkie wałki.
18. Dlaczego zaprawę zduńską powinno się urabiać ręcznie?
19. *Jakie cechy posiada zaprawa szamotowa po dodaniu małej ilości cementu w czasie
urabiania?
20. Dlaczego spoiny między kaflami powinny być jak najcieńsze, możliwie o grubości
do 2 mm?
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
57
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko.......................................................................................klasa.........................
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
Wpisz brakujące części zdania ,zakreśl poprawną odpowiedź, dobierz właściwą
odpowiedź lub udziel krótkiej odpowiedzi.
Nr
zadania
Odpowiedzi
Uzyskana
ilość
punktów
1.
2.
3.
4.
5. *
6.
7.
8.
a
b
c
d
9.
a
b
c
d
10.
a
b
c
d
11.
a
b
c
d
12.
a
b
c
d
13.
a
b
c
d
14. *
a
b
c
d
15.
a
b
c
d
a
b
c
16.
d
a
b
17. *
c
18.
19. *
20.
Razem
„Projekt wspó
łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
58
6. LITERATURA
1. Birszenk A.: Roboty zduńskie. Arkady Warszawa 1973.
2. Brejnak A.: Metoda przewodniego tekstu w kształceniu praktycznym. CODN,
Warszawa 1993
3. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów BHP i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002
4. Francuz W. M. :Vademecum kształcenia w zawodach budowlanych – Pakiet edukacyjny,
Kraków 1997
5. Francuz W. M., Sokołowski R. :Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. KWP Bud-
Ergon OW PZITB, Warszawa 1998.
6. Lenkiewicz W., Michnowski Z.: Poradnik zduna. BWCT, Warszawa 1970
7. Lenkiewicz W., Michnowski Z.: O materiałach budowlanych. WSiP, Warszawa 2002
8. Martinek W., Szymański E.: Murarstwo i tynkarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999
9. Paradistal J.: Roboty zduńskie Część I. Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa
Zawodowego, Warszawa 1960
10. Podawca K.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 2003
11. Praca zbiorowa. Materiałoznawstwo. Wydawnictwa Naukowo Techniczne, Warszawa
1969
12. Praca zbiorowa Reforma kształcenia zawodowego. CODN, Warszawa 1997
13. Praca zbiorowa. Technologia budownictwa. Część 1. WSiP, Warszawa 1995
14. Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 2. WSiP, Warszawa 1996
15. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Wydawnictwo Instytutu
Technologii Eksploatacji, Radom 1995
16. Szymański E.: Materiały budowlane - Podręcznik WSiP, Warszawa 2003
17. Wolski Z.: Zarys materiałoznawstwa budowlanego. WSiP, Warszawa 1994
18. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1997
19. Żenczykowski W.:– Budownictwo ogólne Tom I. Arkady, Warszawa 1995
20. Żenczykowski Wacław: Budownictwo ogólne. Tom IV. Arkady, Warszawa 1970
21. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Roboty
zduńskie. MBiPMB Warszawa 1974
22. www.jaro.pl
23. www.ekometalurgia.pl
Polskie normy i rozporządzenia
24. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków i innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. nr 80 z 2006 r. poz. 563)
25. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. (Dz. U. 2003 Nr 47 poz.401)
26. Grunty budowlane. Badania próbek gruntu. PN-88/B-04481
27. Geotechnika – Badania polowe PN-B-04452:2002
28. Konstrukcje murowe niezbrojone. Projektowanie i obliczanie. PN-B-03002:1999
29. Materiały ogniotrwałe, metody badań wyrobów ogniotrwałych. Oznaczanie ogniotrwałości
zwykłej. PN-EN 993-12:2000
30. Metody badań zapraw do murów – Określenie konsystencji świeżej zaprawy za pomocą
penetrometru. PN-EN 1015-4:2000
31. Metody badań zapraw do murów - Określenie gęstości objętościowej świeżej zaprawy. PN
- EN-1015-6:2000
32. Metody badań zapraw do murów - Określenie wytrzymałości na zginanie i ściskanie
stwardniałej zaprawy. PN-EN 1015-11:2001
33. Woda zarobowa do betonów. PN-EN-1008: 2004
34. Wymagania dotyczące zapraw do murów. PN-EN-998-1:2004- Zaprawa tynkarska.
35. Wymagania dotyczące zapraw do murów. PN-EN-998-2:2004- Zaprawa murarska.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
04 Przygotowanie zapraw ognioodpornych
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
11 Przygotowywanie zapraw, klej Nieznany (2)
1 Przygotowanie zapraw, klejów i mieszanek?tonowych
02 Przygotowanie zapraw, klejow Nieznany (2)
2010 04 Przygotowanie chorego n Nieznany (2)
02 Przygotowanie zapraw, klejów i mieszanek betonowych
11 Przygotowywanie zapraw, klejów i zaczynów gipsowych
Rozdzial 04 Przygotowanie do instalacji
02 Przygotowanie zapraw, klejów i mieszanek betonowych 2
1 Przygotowanie zapraw, klejów i mieszanek betonowych
2014 04 konspekt-final, Różne, Przygotowanie do ŚDM w Krakowie 2016 rok, Grudzień 2013 rok, Styczeń
04 Petle programowe cwiczenia przygotowujace
Przygotowywanie projektów UE 04 14r (2) Kopia (1)
Jak przygotować kompost, Ogrodnictwo, 04. Rady i Porady
2014 04 medytacja 4, Różne, Przygotowanie do ŚDM w Krakowie 2016 rok, Grudzień 2013 rok, Styczeń 201
2014 04 celebracja, Różne, Przygotowanie do ŚDM w Krakowie 2016 rok, Grudzień 2013 rok, Styczeń 2014
więcej podobnych podstron