HISTORIA ELEKTRYKI I ELEKTROENERGETYKI

NA TERENIE DZIAŁALNOŚCI BĘDZIŃSKIEGO ZE

Zagłębie Dąbrowskie stanowiące część Polskiego Zagłębia Węglowego oraz znaczna część

wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - to tereny na których dzisiaj prowadzi swoją działalność

Będziński Zakład Elektroenergetyczny.

Dzieje historyczne tych obszarów położonych w niedalekiej odległości od Krakowa były długie i

burzliwe. Takie miejscowości jak Sławków, Siewierz czy Czeladź i Będzin znane były już w XIII i

XIV wieku jako dynamicznie rozwijające się osady. Późniejsze wydarzenia historyczne jak najazdy

wojny i powstania, a na końcu rozbiory Polski zahamowały rozwój gospodarczy tych ziem. Dopiero

w połowie XIX wieku kiedy do Królestwa Polskiego dotarła rewolucja przemysłowa ziemie zasobne

w węgiel i inne kopaliny uzyskały szansę rozwoju. W 1859 roku zakończono budowę odnogi Kolei

Warszawsko-Wiedeńskiej. która połączyła Ząbkowice. Dąbrowę, Będzin i Sosnowiec. W tym

czasie zaczęli się na terenie Zagłębia pojawiać inwestorzy niemieccy, francuscy i szwajcarscy.

Nikomu się jeszcze me śniło o Będzińskim Zakładzie Elektroenergetycznym, ale w tym momencie

zaistniały okoliczności decydujące o rozwoju przemysłu i energetyki na obszarze, który obecnie

obejmuje zakład . Teren ten ograniczony jest od zachodu Brynicą, a od południa Wisłą i obejmuje

Zagłębie Dąbrowskie, Siewierz, Zawiercie, Pilicę, Wolbrom Olkusz, Chrzanów, Trzebinię,

Jaworzno i Mysłowice.

Wtedy to powstały na tych terenach kopalnie i huty oraz zakłady nie związane z przemysłem

wydobywczym i hutniczym: wytwórnie maszyn, fabryki drutu i naczyń emaliowanych, huty szkła,

zakłady włókiennicze i zakłady chemiczne. Ożywienie gospodarcze spowodowało oczywiście

napływ ludności i rozwój miast. Przykładowo można pokazać jak powiększał się Sosnowiec,

największe obecnie miasto leżące na obszarze BZE S.A. . W 1870 roku mieszkało w nim 6,5 tys.

ludzi, w 1910 roku 99 tys.. a obecnie mieszka w nim 250 tys. mieszkańców. Dla rozwijającego się

przemysłu i mieszkających tu ludzi, niezbędna była energia elektryczna.

Najpierw prąd wykorzystywano do oświetlenia zakładów pracy i zasilania blisko położonych

domów mieszkalnych. Pierwsze elektrownie powstawały przede wszystkim na terenie zakładów

przemysłowych. W 1880 roku założona została elektrownia w Przędzalni i Tkalni Towarzystwa

Akcyjnego Zawiercie. W 1883 roku wybudowano elektrownię w Hucie Milowice-Handtke, w 1890

roku w Przędzalni Wełny Czesankowej . Dietla, a w 1892 roku w Zakładach Elektrochemicznych w

Ząbkowicach. Kolejne elektrownie uruchomiono w 1894 roku w Kopalni „Hrabia Renard" w

Sosnowcu, w 1898 roku przy Szybie Rudolf w Jaworznie, a później w kopalni Czeladź-Piaski,

Cementowni Szczakowa, kopalniach Jowisz, Matylda, Grodziec 2 i Hucie Bankowa. Wzrastające

potrzeby energetyczne i względy ekonomiczne powodowały, że położone w bliskim sąsiedztwie

większe elektrownie łączono do pracy równoległej. Moc zainstalowanych turbozespołów wzrosła z

0,3 MW w 1906 roku do 72,2 MW w 1918 roku.

Coraz szersze zastosowanie energii w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej powodowało

konieczność budowy źródeł prądu elektrycznego przeznaczonego wyłącznie na te cele. W

Zagłębiu Dąbrowskim stało się to możliwe 9 marca 1909 roku czyli w dniu. w którym od Magistratu

Sosnowieckiego uzyskano koncesję na „wytwarzanie i sprzedaż energii elektrycznej dla

gospodarstw domowych i oświetlenia ulicznego miasta Sosnowca" przez gwarectwo Hrabia

Renard. Została więc wybudowana przy ul. Sienkiewicza mała elektrownia o mocy 450 kW w

trzech jednostkach maszynowych. Po 2 latach eksploatacji gwarectwo sprzedało elektrownię

Towarzystwu Akcyjnemu Sosnowiecka Stacja Elektryczna. Towarzystwo to otrzymało wkrótce

koncesję od rządu rosyjskiego na elektryfikację Sosnowca i okolic łącznie z budową większej

elektrowni. Nową elektrownię postanowiono wybudować na skraju wsi Małobądz ze względu na

bliskość rzeki Przemszy i linii kolejowej. Tutaj można przytoczyć pewną opowieść, która stała się

już anegdotą.

Otóż. budowa elektrowni od razu wprowadziła porządek szczególnie w geografii. Przyczyniła się

do uregulowania granic administracyjnych między Sosnowcem i Będzinem. Początkowo

elektrownia należała do Sosnowca, ale Zarząd Miasta Będzina zainteresowany wpływami

podatkowymi doprowadził do starannego wytyczenia granic między miastami i w efekcie

elektrownia znalazła się w granicach Będzina.

Po dopełnieniu wszystkich formalności w oparciu o miejscową kadrę techniczną w 1913 roku

rozpoczęto budowę nowej elektrowni. Jednakże plany pomieszała historia. Wybuch I Wojny

Światowej zahamował prace. Pierwszy turbozespół trójfazowy AEG o mocy 5 MW uruchomiono w

1916 roku, a montaż drugiego turbozespołu ukończono w 1918 roku.

Podobno początki są trudne - skarżono się na wszystko np. "na ujemne okoliczności wywołane

stosunkami wojennymi, nadmierne podwyższanie się rzeczowych i osobistych kosztów ruchów

obejmujących wszystkie oddziały". W zasadzie nie wiadomo było dlaczego tyle narzekań skoro - w

roku 1916 zysk elektrowni wyniósł ponad 2 miliony rubli. Także w rejonie Trzebinia-Siersza nie

próżnowano. W 1913 roku w Sierszy Wodnej uruchomiono elektrownię o mocy 2,5 MW, która jako

jedyna do 1918 roku zasilała Trzebinię, Chrzanów i okoliczne wsie.

W Jaworznie elektryfikacja rozpoczęła się w latach 1908 - 1910, kiedy to w szybie Karol kopalni

Fryderyk August zainstalowano pierwszy turbozespół z generatorem trójfazowym o mocy 800 kVA.

Elektrownia ta zasilała pompy odwadniające kopalni i napędy maszyn warsztatowych oraz

pokrywała potrzeby oświetleniowe pobliskich osiedli i głównych ulic miasta. Kilka lat później

wzrosło zapotrzebowanie na energię elektryczną. Rozbudowano elektrownię, zamontowano dwa

turbozespoły - pierwszy o mocy 3300 kVA, drugi 3500 kVA. Całkowita moc elektrowni wynosiła

wówczas 7600 kVA.

Rozwijający się w Dąbrowskim Zagłębiu Węglowym przemysł potrzebował energii elektrycznej. Dla

jej wyprodukowania i użytkowania były niezbędne nie tylko maszyny, ale także ludzie technicy i

inżynierowie, dla których energia elektryczna byłaby pasją życia. Rozwiązywanie niełatwych

problemów technicznych sprzyjało nawiązywaniu różnych społecznych kontaktów i działalności

pozazawodowej wśród elektryków. Zrzeszali się oni zazwyczaj przy istniejących już wówczas

stowarzyszeniach technicznych. Początki Koła Elektrotechników w Sosnowcu sięgają 1911 roku.

Wówczas to elektrycy zatrudnieni w miejscowych zakładach przemysłowych, zbierali się regularnie

raz w tygodniu na pogawędki i dyskusje dotyczące fachowych zagadnień z codziennego życia

zawodowego. Warto wspomnieć, że w oczach zaborców takie nielegalne spotkania me były zbyt

mile widziane. Dlatego postanowiono przystąpić do jedynego działającego legalnie na terenie

Zagłębia Dąbrowskiego stowarzyszenia technicznego, o nazwie „Sekcja Górniczo-Hutnicza

Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu". W 1913 roku

powstała w Kole Elektrotechników myśl powołania do życia Stowarzyszenia Techników w

Sosnowcu. Dnia 24 czerwca 1913 roku z inicjatywy Koła zwołano w Resursie Obywatelskiej w

Sosnowcu zebranie techników wszystkich specjalności, zamieszkałych w Zagłębiu Dąbrowskim,

na którym to zebraniu uchwalono powołanie do życia Stowarzyszenia Techników. Przy nowo

utworzonym Stowarzyszeniu Techników Zagłębia Dąbrowskiego ukonstytuowało się formalnie

Koło Elektrotechników.

Odzyskanie niepodległości i połączenie dawnych zaborów wywołało naturalne dążenie do

zespolenia prac prowadzonych w organizacjach fachowych w różnych dzielnicach Polski. 24

marca 1919 roku Koło Elektrotechników przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie powołało

Komitet organizacyjny Ogólnopolskiego Zjazdu Elektrotechników . Koło Sosnowieckie brało czynny

udział w pracach przygotowawczych do zjazdu i w samym Zjeździe. Opracowany na Zjeździe

statut został zatwierdzony 7 sierpnia 1920 roku. Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich zostało

wpisane do rejestru stowarzyszeń i związków, stając się odtąd pełnoprawną organizacją

elektryków w wolnym kraju. Jako założyciele Koła Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich

uznano Koła w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Sosnowcu.

Tereny na których śledzimy rozwój elektroenergetyki dotąd znajdujące się pod okupacją różnych

zaborców, weszły w skład jednego państwa polskiego. W odrodzonym państwie bez przeszkód

nastąpił dynamiczny jej rozwój . Najbardziej do tego rozwoju w Zagłębiu Dąbrowskim i Krakowskim

przyczyniła się spółka „Siła i Światło", która została założona w 1918 roku. Na terenie Zagłębia

Dąbrowskiego spółka przejęła akcje elektrowni w Małobądzu, tworząc Towarzystwo Akcyjne

Elektrowni Sosnowieckiej, które w 1923 roku zmieniło nazwę na Elektrownię Okręgową w Zagłębiu

Dąbrowskim - Spółka Akcyjna. W roku 1921 powołano na tym terenie Przedsiębiorstwo Sieci

Elektryczne, które istniało do 1925 roku. Natomiast na terenie Zagłębia Krakowskiego spółka „Siła i

Światło" przejęła elektrownię w Sierszy, która działała pod nazwą „Elektrownia Okręgowa w

Zagłębiu Krakowskim S.A.".

Zaraz po wyzwoleniu najważniejszym krokiem było stworzenie podstaw prawnych, które

umożliwiłyby dalszy rozwój energetyki oczywiście po to by uniknąć bałaganu. Zorganizowano

Urząd Elektryfikacyjny, który działał przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Przekształcony później

w Wydział Elektryczny przy Ministerstwie Robót Publicznych. Pierwszym i najważniejszym dziełem

tego urzędu było opracowanie projektu Ustawy Energetycznej, który przedstawił Sejmowi Minister

Robót Publicznych Gabriel Narutowicz późniejszy Pierwszy Prezydent RP.. Ustawa została

uchwalona 21 marca 1922 roku, miała postępowy charakter i pozwalała na ingerencję państwa w

sprawy elektryfikacji. Jej główne postanowienia to:

• obowiązek uzyskania przez przedsiębiorstwo elektryfikacyjne państwowego

uprawnienia energetycznego na budowę i elektryfikację.

•

prawo do wyłączności elektryfikacyjnej na określonym terenie z prawem wstępu i

użytkowania obcych gruntów, w celu budowy urządzeń elektrycznych za odszkodowaniem.

• obowiązek zbywania energii elektrycznej na określonych w uprawnieniu warunkach.

Obszar zasilania energią elektryczną stale wzrastał i na początku lat dwudziestych wynosił 100

kilometrów kwadratowych obejmując takie miasta jak: Sosnowiec, Będzin, Dąbrowę Górniczą,

Niwkę, Łagiszę, Gołonóg i Czeladź, o łącznej liczbie 210 tysięcy mieszkańców. W 1921 roku

koncern „Siła i Światło" utworzył spółkę Sieci Elektryczne S.A., której zadaniem było zbudowanie

linii napowietrznej o napięciu 35 kV z elektrowni małobądzkiej poprzez Zawiercie w kierunku

Częstochowy. Celem tej linii miało być umożliwienie elektryfikacji miejscowości położonych w jej

pobliżu oraz zasilanie licznych zakładów przemysłowych. Uzyskano wówczas Uprawnienia

Rządowe nr 3 na prawo przesyłania, przetwarzania i rozdzielania energii elektrycznej, w celu

zawodowego jej zbytu na obszarze gmin powiatu częstochowskiego i 15 gmin powiatu

będzińskiego z wyłączeniem rozdziału energii na obszarze Zawiercia, posiadającego własne sieci

elektryczne, oraz na przesyłanie energii do Częstochowy.

Pozyskanie nowych terenów działania i związany z tym przyrost ilości urządzeń

elektroenergetycznych doprowadził do wzrostu zatrudnienia sprzyjając integracji środowiska

energetyków i wzrostu jego rangi. W efekcie w 1929 roku Sosnowieckie Koło SEP przemianowano

na Oddział Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Sosnowcu. W 1931 roku Zarząd Oddziału -

wychodząc z założenia, że jego działalność obejmuje całe Polskie Zagłębie Węglowe, na którym

jedynym stowarzyszeniem elektryków jest Oddział Sosnowiecki - postanowił zmienić nazwę na

Oddział Zagłębia Węglowego SEP.

W okresie II Wojny Światowej zagłębiowski przemysł został przestawiony przez niemieckiego

okupanta na potrzeby przemysłu zbrojeniowego, dlatego rosło zapotrzebowanie na energię

elektryczną. Okupant zmuszony był do zajmowania się elektroenergetyką prowadząc niezbędną

eksploatację i realizując nawet modernizację oraz rozbudowę urządzeń. Rozbudowano elektrownię

w Będzinie opracowano plany budowy nowych elektrowni w Łagiszy i Jaworznie oraz węzła

sieciowego Byczyna. Lokalizacje obu elektrowni zostały wykorzystane po wojnie do budowy

Elektrowni Łagisza i Jaworzno II, znacznie większych od projektowanych przez okupanta.

Działalność Niemców ograniczała się tylko do wymaganej i niezbędnej modernizacji i rozbudowy.

Niestety w 1943 roku rozpoczęto na szeroką skalę demontowanie w sieci niskiego i średniego

napięcia miedzianych przewodów, miedź była bowiem potrzebna do produkcji pocisków.

Stare przewody zastępowano nowymi żelaznymi lub aluminiowymi, a urządzenia w elektrowniach

wykonywano ponad miarę, zaniedbywano terminy przeglądów .

Na szczęście wojna się skończyła. Szybko też okazało się, że należy zaspokoić potrzeby

energetyczne kraju, który trzeba było odbudować ze zniszczeń, a jak wiadomo do tego niezbędna

jest energia elektryczna. Ośrodkiem organizacyjnym zagłębiowskiej energetyki stał się Wydział

Energetyczny przy Pełnomocniku Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów w Katowicach.

Wydział ten został zlikwidowany w kwietniu 1945 roku. Powodem likwidacji było powołanie w

marcu tego roku Zjednoczenia Energetyki Zagłębia Węglowego. Zjednoczenie przejmowało

przedsiębiorstwa według stanu organizacyjnego z poprzedniego okresu me zmieniając ich

organizacji wewnętrznej, czy nazw dodając jedynie określenie „pod zarządem państwa". Każde

przedsiębiorstwo miało osobowość prawną i zajmowało się produkcją, rozdziałem i sprzedażą

energii oraz inwestycjami, a zjednoczenie kontrolowało i koordynowało działalność zrzeszonych w

nim przedsiębiorstw.

W pięciu największych elektrowniach Zjednoczenia Energetyki Zagłębia Węglowego z ogólnej

mocy zainstalowanej 391 MW po wojnie zdolne do pracy były urządzenia o mocy 215 MW. W

elektrowniach kopalnianych moc zainstalowana wynosiła 600 MW, ale moc dyspozycyjna tych

zakładów wynosiła 300 MW.

Dla energetyki istotne są oczywiście nie tylko urządzenia wytwarzające energię, nie można

zapomnieć o sieciach rozprowadzających prąd do odbiorców, które po wojnie również były bardzo

zdewastowane i należało je wyremontować. Tu natrafiono na nieoczekiwane trudności, a były one

bardzo prozaiczne. Otóż brakowało środków transportu, nie było ani samochodów, ani pociągów,

które mogłyby dowozić niezbędny do remontów materiał. Na szczęście mieszkańcy Zagłębia i

energetycy jak wiadomo mają głowy na karku i takie drobne niedogodności nie były w stanie im

przeszkodzić w osiągnięciu celu. Materiały budowlane przenoszono na ramionach, przewożono

rowerami lub chłopskimi furmankami. Te metody dały błyskawiczne efekty, już 28 stycznia 1945

roku podano energię dla miejskich tramwajów w dwa dni później była czynna większość sieci

rozdzielczych. Bardzo ważne było wybudowanie w Łagiszy stacji 220/1 10 kV i połączenie jej z

elektrownią w Będzinie odcinkiem linii 110 kV oraz ze stacją w Janowie koło Łodzi pierwszą w

kraju linią 220 kV o długości 161 km. Linia 220 kV była pierwszą w kraju wielką budową

energetyczną zrealizowaną w 384 dni, a więc krócej niż terminy oferowane przez przedsiębiorstwa

zagraniczne.

Do tej pory mówiąc o energetyce po drugiej wojnie światowej skupiliśmy się na odbudowie i

modernizacji elektrowni i sieci przesyłowej, ale równie ważne dla energetyki były zmiany

organizacyjne i prawne jakie w niej nastąpiły. Mocą Ustawy o Planowanej gospodarce

energetycznej powołano do życia Okręgowe Zjednoczenia Energetyczne posiadające osobowość

prawną. Jednocześnie przedsiębiorstwa zrzeszone w dotychczasowych zjednoczeniach straciły

osobowość prawną. Ponadto do zjednoczeń energetycznych weszły wszystkie zakłady

energetyczne położone na terenie danego okręgu energetycznego bez względu czyją stanowiły

własność, z wyjątkiem elektrowni będących własnością dużych zakładów pracy takich jak huty czy

kopalnie.

20 lipca 1948 roku cały obszar kraju został podzielony na 14 okręgów energetycznych, a

Zjednoczenie Energetyczne Zagłębia Węglowego przekształcono w Zjednoczenie Energetyczne

Okręgu Górnośląskiego z siedzibą w Katowicach. W ramach ZEOG zostało wydzielonych kilka

jednostek organizacyjnych, jedną z nich był Podokręg Będzin z elektrownią Będzin. Granice jego

działalności odpowiadały granicom działalności dawnej Elektrowni Okręgowej w Zagłębiu

Dąbrowskim i wynosiły 1482 km kwadratowe, na których mieszkało 340 tysięcy mieszkańców i

znajdowało się 67 tys. odbiorców.

Kolejna zmiana nastąpiła w 1949 roku . Po zniesieniu Ministerstwa Przemysłu i Handlu, Centralny

Zarząd Górnictwa i Energetyki został podporządkowany nowemu Ministerstwu Górnictwa i

Energetyki, jednak ta zmiana nie znalazła uznania w oczach ówczesnych władz. Rok później

Centralny Zarząd Energetyki podporządkowano Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego. Zmiany nie

kończyły się tylko na zmianach ministerstwa, któremu była podległą energetyka .

Na początku lat 50-tych dokonano nowego podziału kraju na okręgi energetyczne. Zamiast

istniejących 14 Zjednoczeń Energetycznych Okręgów utworzono 6 okręgów energetycznych, w

tym Okręg Południowy z siedzibą w Katowicach. Był to prawdziwy moloch - w jego obrębie

znalazło się województwo katowickie, prawie całe województwo opolskie, kilkanaście gmin

województwa wrocławskiego, większa część województwa krakowskiego i część województwa

łódzkiego.

Minister Przemysłu Ciężkiego nie cieszył się długo z możliwości kierowania rozwojem energetyki w

kraju. W marcu 1952 roku wszyscy, którzy pracowali w przemyśle związanym z produkcją i

przesyłaniem energii, doczekali się wreszcie swojego własnego ministerstwa, Ministerstwa

Energetyki . Jednym z pierwszych posunięć nowego ministerstwa była likwidacja Centralnego

Zarządu Energetyki. Wtedy ministerstwo działało przy pomocy aparatu centralnego i sześciu

Zakładów Energetycznych Okręgów . Te ostatnie niebawem zostały przekształcone w Zarządy

Energetyczne Okręgów . Ich funkcją było planowanie, nadzór i kontrola działalności wydzielonych

elektrowni, zakładów sieci energetycznych, zakładów zbytu energii, zakładów remontowych i

elektrowni w budowie .

Te wszystkie zmiany strukturalne miały duży wpływ na energetykę zagłębiowską. w ich wyniku

teren Podokręgu Będzin został podporządkowany Zakładowi Sieci Elektrycznych Częstochowa

oraz Zakładowi Zbytu Energii w Katowicach . Zakłady zbytu zajmowały się :

•

zakupem energii od wszystkich elektrowni zawodowych i przemysłowych na terenie okręgu,

a także zakupem energii od sąsiednich zakładów zbytu i jej sprzedażą.

• sprzedażą energii odbiorcom własnego okręgu,

•

sprawowaniem z upoważnienia Państwowej Inspekcji Energetycznej kontroli nad

prawidłowym użytkowaniem energii elektrycznej oraz przestrzeganiem zasad budowy,

eksploatacji i bezpieczeństwa energetycznych urządzeń odbiorczych w przemyśle.

Tak więc do zadań zakładów zbytu energii należała gospodarka energią elektryczną i finansowanie

elektrowni jak i zakładów sieci elektrycznych.

Zakłady Sieci Elektrycznych natomiast zajmowały się przede wszystkim eksploatacją, konserwacja

i rozbudową sieci elektrycznych, a także eksploatacją małych niewydzielonych elektrowni.

Niedocenione należycie Zakłady spełniają więc rolę bardzo istotną. Co z tego, że elektrownie

produkują energię? Gdyby nie sieci przesyłowe, to energia ta nie dotarłaby przecież do odbiorców.

Tym zakładom i ludziom tam pracującym również zawdzięczamy to, że w naszych mieszkaniach

wieczorem jest jasno.

Lata pięćdziesiąte to chyba najburzliwszy okres w dziejach energetyki nie tylko zagłębiowskiej. ale

ogólnopolskiej. Po reformach przeprowadzonych na początku lat pięćdziesiątych, pod koniec

tychże lat zabrano się za dalsze przekształcenia energetyki. Utworzono nowe ministerstwo

zajmujące się energetyką - Ministerstwo Górnictwa i Energetyki powstałe z połączenia

Ministerstwa Energetyki i Ministerstwa Górnictwa. Konsekwencją tych przekształceń była

likwidacja zakładów zbytu energii i zakładów sieci elektrycznych. W wyniku połączenia Zakładu

Sieci Elektrycznych Częstochowa i części jednostek organizacyjnych Zakładu Zbytu Energii w

Katowicach powstał Zakład Energetyczny w Częstochowie. Dawne rejony sieci elektrycznych i

rejony zbytu energii zostały połączone w rejony energetyczne. Tak się złożyło, że w dalszym ciągu

rozwojem energetyki w Zagłębiu kierowano z Częstochowy miasta, które z Zagłębiem niewiele ma

wspólnego. Energetyka Zagłębiowską została podzielona na dwie niezależne jednostki

organizacyjne to jest elektrownię Będzin i Rejon Energetyczny Będzin.

Na początku działalności skupiono się przede wszystkim na: remontowaniu i modernizacji

istniejącej sieci m.in. sieć 3 kV przełączono na 6 kV. Kolejnym krokiem było zastąpienie sieci 3 x

220V siecią 3 x 380/220V i wymiana przewodów roboczych i odgromowych, żelaznych na

aluminiowe oraz wymiana słupów i izolacji linii .

Dla Zagłębia Dąbrowskiego . a szczególnie dla energetyki Zagłębiowskiej, bardzo ważny był rok

1960. Pierwszego marca rozpoczęto prace przy wykopie pod budynek główny elektrowni

zawodowej w Łagiszy. Prace trwały 11 lat, a ich efektem było wybudowanie Elektrowni Łagisza,

która stała się wkrótce podstawowym źródłem zasilania w energię elektryczną w Zagłębiu, a jej

moc osiągnęła wartość 875 MW.

Śledząc losy energetyki , nie można pominąć terenów sierszańsko-jaworznickich, nie należących

przecież do Zagłębia Dąbrowskiego. Jednak zrządzeniem losu w wyniku podziałów

administracyjnych kraju, przedsiębiorstwa znajdujące się na tym terenie zostały ściśle powiązane z

Zagłębiem. Po zakończeniu wojny, aby zaspokoić rosnące potrzeby zdecydowano się rozbudować

Elektrownię Jaworzno 1 i wybudować rozdzielnię napowietrzną 110 kV. Eksploatacją sieci

zarządzanych dotychczas przez elektrownię w Sierszy oraz przez magistraty Olkusza i Stawkowa

zajął się Okręgowy Zakład Elektrowni Jaworznickich podporządkowany Zjednoczeniu

Energetycznemu Okręgu Krakowskiego. W tym okresie udało się, wybudować stacje redukcyjne w

Olkuszu i Wolbromiu. Przystąpiono również do bardzo ważnego i trudnego zadania, na szeroką

skalę rozpoczęto elektryfikację wsi.

Kolejny ważny etap dla energetyki to rozpoczęcie w 1949 roku budowy nowej elektrowni Jaworzno

2 Wilhelm. Budowę zakończono w 1962 roku, a łączna moc zainstalowana wyniosła 350 !V1W.

Jednocześnie wybudowano rozdzielnie 220 kV w Sierszy i Jaworznie. Po likwidacji w 1951 roku

Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Krakowskiego, w miejsce Okręgowego Zakładu Elektrowni

Jaworznickich powstają dwa rejony sieciowe w Jaworznie i Sierszy. Rejon w Jaworznie

eksploatował sieci leżące na terenach ówczesnych powiatów Jaworzno, Olkusz, Miechów i w

części powiatu chrzanowskiego. W tym czasie dla energetyki wciąż świeci zielone światło - trwa

dobra passa rozwija się przemysł i wzrasta zapotrzebowanie na energię. Efektem tego jest

rozbudowa sieci , oddawanie do użytku kolejnych stacji elektroenergetycznych 110 kV. Największą

inwestycją na tym terenie była budowa elektrowni Jaworzno 3 z sześcioma blokami o mocy 200

MW każdy oraz przekazanie do użytku 20 - polowej rozdzielni 220 kV w Byczynie powiązanej 5

liniami 220 kV z krajową siecią 220 kV.

Budowa nowych elektrowni, rozdzielni, nowych linii przesyłowych, wymiana i modernizacja starych

urządzeń niewątpliwie cieszą każdego energetyka. Zdarzają się jednak i takie chwile, które

skłaniają do refleksji i zadumy, które powodują, że w oku kręci się łza. W roku 1961 ze względu na

przestarzałe urządzenia zlikwidowano elektrownię Siersza - Wodna. Jednak to nie był koniec

energetyki w Sierszy, bowiem dwa lata wcześniej rozpoczęto budowę elektrowni Siersza.

W 1959 roku w wyniku połączenia Rejonu Sieci Elektrycznych i Rejonu Zbytu Energii w

Chrzanowie powstał Rejon Energetyczny Siersza. Obejmował on swoją działalnością obszar 2

tysięcy kilometrów kwadratowych i obsługiwał 100 tysięcy odbiorców, miał 14 Placówek

Energetycznych. Jednak to nie był koniec zmian. W celu poprawy organizacji dostaw energii

utworzono na tym terenie dwa dodatkowe rejony energetyczne w Wadowicach i Kętach. Po

reorganizacji rejon sierszański zmniejszył się o 50 % , ubyło także odbiorców.

Lata 60-te to dynamiczny rozwój przemysłu ciężkiego w Zagłębiu Dąbrowskim, aby mógł się

rozwijać przemysł potrzebni są ludzie, którzy będą pracować w nowych zakładach. Do Zagłębia

przyjechało więc wielu ludzi z innych regionów kraju, zaczęto budować nowe osiedla i powiększać

stare. Wszystko to spowodowało znaczny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną i

cieplną. W efekcie 1-go stycznia 1965 roku zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki powstał

Zakład Energetyczny Będzin na bazie Rejonu Energetycznego Będzin wydzielonego z Zakładu

Energetycznego Częstochowa. W skład zakładu wszedł także posterunek monterski „Ząbkowice"

wydzielony z Rejonu Energetycznego Zawiercie i posterunek monterski „Mysłowice" z Rejonu

Energetycznego Katowice oraz Elektrownia Będzin.

Zadaniem nowego Zakładu Energetycznego była eksploatacja urządzeń przesyłowo-rozdzielczych,

kompleksowa obsługa odbiorców, produkcja energii elektrycznej i cieplnej oraz działalność

inwestycyjno-remontowa. Na początku istnienia zakładu z jego usług korzystało 118 tys.

odbiorców, w tym 245 odbiorców przemysłowych, sprzedano także ponad 1038 GWh

energii elektrycznej. Moc szczytowa zakładu wynosiła 209 MW, na terenie należącym do Zakładu

Energetycznego Będzin znajdowało się 628 stacji transformatorowych, a łączna długość linii

wynosiła 2856 km. Jego działalność obejmowała 595 kilometrów kwadratowych, na jego terenie

znajdowały się takie miasta jak: Sosnowiec, Będzin, Czeladź. Dąbrowa Górnicza, Mysłowice.

W początkowym okresie działalności ZE Będzin posiadał trzy rejony: Rejon Najwyższych Napięć z

siedzibą w Sosnowcu, Rejon Energetyczny Będzin, Rejon Oświetlenia Ulicznego w Będzinie oraz

Wydział Wytwarzania - Elektrownia Będzin. Będziński zakład rozwijał się bardzo dynamicznie,

duży wpływ na jego rozwój miały inwestycje związane z budową na jego terenie Huty Katowice. W

1974 roku powołano dwa nowe rejony energetyczne w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej,

jednocześnie rozwiązując rejon oświetlenia ulicznego, jego działalność została przejęta przez

nowe rejony. Nastąpił duży wzrost inwestycji wtedy to wybudowano stację 220/110 kV Jamki stacje

transformatorowe 110/ŚN Środula, Pekin i Ostrogórska w Sosnowcu, stacje 110/ŚN Brzezinka w

Mysłowicach i Lipówka w Dąbrowie Górniczej . Rozpoczęto budowę największego obiektu jakim

była stacja 400/110 kV Tucznawa . Kontynuowano również rozbudowę Elektrowni Będzin o 60 MW

mocy elektrycznej i 120 Gcal/h mocy cieplnej. Dla intensywnie rozwijającego się budownictwa

mieszkaniowego wybudowano 308 stacji transformatorowych SN/nn , 220 km linii kablowych ŚN

oraz 345 km linii napowietrznych SN.

Kolejna zmiana nastąpiła w roku 1976 i była spowodowana wprowadzeniem nowego podziału

administracyjnego kraju. Zakład przejął z ZE Kraków - Teren Rejony Energetyczne w Jaworznie i

Sierszy, a z ZE Częstochowa Rejon Energetyczny Zawiercie. Natomiast Rejon Energetyczny

Sosnowiec przejął działalność w zakresie sieci średnich i niskich napięć oraz oświetlenia ulicznego

z Rejonu Energetycznego Mikołów na terenie kilku miejscowości. W tym samym roku od zakładu

odłączono Elektrownię Będzin. W wyniku tych wszystkich zmian znacznie powiększy! się obszar

zakładu i wyniósł 2514 kilometrów kwadratowych, obsługiwał 298 tys. odbiorców w tym aż 708 tzw.

,,odbiorców wielkich", którzy konsumowali łącznie 4729 GWh energii elektrycznej rocznie.

Także następne lata są dla Będzińskiego Zakładu pomyślne, liczba odbiorców w dalszym ciągu

wzrasta, w 1985 roku było ich już 412 tysięcy, w tym 918 dużych zakładów pracy, a liczba zużyte]

energii wynosiła 6285 GWh. Druga połowa lat 70. i pierwsza 80. charakteryzowała się wysoką

dynamiką w zakresie sprzedaży energii, sprzedaż ta wzrosła aż o 33%, wzrosła też ilość

odbiorców o 38%. W 1985 roku Zakład Energetyczny Będzin eksploatował : 344 km linii 220 kV ,

730 km linii 110 kV, 3242 km linii ŚN, 7320 km linii nn oraz ponad 2500 stacji transformatorowych

wszystkich napięć.

Dla usprawnienia obsługi odbiorców na terenie miasta Mysłowice w 1987 roku został utworzony

Rejon Energetyczny Mysłowice , który powstał na bazie Posterunku Energetycznego Mysłowice

wchodzącego w skład Rejonu Energetycznego Jaworzno.

Druga połowa lat osiemdziesiątych i początek lat dziewięćdziesiątych to pogłębiający się kryzys w

Polsce tempo inwestycji zostało zahamowane, część zakładów działających na terenie

obsługiwanym przez ZE Będzin nie sprostała konkurencji, którą niesie ze sobą gospodarka

rynkowa. Zupełnie załamało się budownictwo mieszkaniowe, w efekcie tego przestała się

zwiększać liczba odbiorców.

Dla Zakładu szczególnie ważny był jeden dzień 12-07-1993 roku przestał wtedy istnieć Zakład

Energetyczny Będzin, który został przekształcony w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu

Państwa pod nazwą Będziński Zakład Elektroenergetyczny Spółka Akcyjna. Od tamtej pory

właśnie z tą nazwą mieszkańcom Zagłębia kojarzy się energia elektryczna.

Sytuacja gospodarcza kraju spowodowała powstawanie nowych małych zakładów przemysłowych,

które powiększały ilość odbiorców energii elektrycznej i tak w roku 1996 ilość ich wzrosła do 459

tys. Pod względem sprzedaży energii elektrycznej najgorszy był rok 1993, ale później ilość

sprzedanej energii systematycznie rosła by w 1995 roku wynieść 5867 GWh.

Od lipca 2004 roku zakład funkcjonuje jako oddział Spółki Akcyjnej ENION.

Jerzy Wątroba