HISTORIA ELEKTRYKI  I ELEKTROENERGETYKI 

NA TERENIE DZIAŁALNOŚCI BĘDZIŃSKIEGO ZE

 

 

Zagłębie Dąbrowskie stanowiące część Polskiego Zagłębia Węglowego oraz znaczna część 

wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - to tereny na których dzisiaj prowadzi swoją działalność 

Będziński Zakład Elektroenergetyczny. 

 

Dzieje historyczne tych obszarów położonych w niedalekiej odległości od Krakowa były długie i 

burzliwe. Takie miejscowości jak Sławków, Siewierz czy Czeladź i Będzin znane były już w XIII i 

XIV wieku jako dynamicznie rozwijające się osady. Późniejsze wydarzenia historyczne jak najazdy 

wojny i powstania, a na końcu rozbiory Polski zahamowały rozwój gospodarczy tych ziem. Dopiero 

w połowie XIX wieku kiedy do Królestwa Polskiego dotarła rewolucja przemysłowa ziemie zasobne 

w węgiel i inne kopaliny uzyskały szansę rozwoju. W 1859 roku zakończono budowę odnogi Kolei 

Warszawsko-Wiedeńskiej. która połączyła Ząbkowice. Dąbrowę, Będzin i Sosnowiec. W tym 

czasie zaczęli się na terenie Zagłębia pojawiać inwestorzy niemieccy, francuscy i szwajcarscy. 

Nikomu się jeszcze me śniło o Będzińskim Zakładzie Elektroenergetycznym, ale w tym momencie 

zaistniały okoliczności decydujące o rozwoju przemysłu i energetyki na obszarze, który obecnie 

obejmuje zakład . Teren ten ograniczony jest od zachodu Brynicą, a od południa Wisłą i obejmuje 

Zagłębie Dąbrowskie, Siewierz, Zawiercie, Pilicę, Wolbrom Olkusz, Chrzanów, Trzebinię, 

Jaworzno i Mysłowice. 

 

Wtedy to powstały na tych terenach kopalnie i huty oraz zakłady nie związane z przemysłem 

wydobywczym i hutniczym: wytwórnie maszyn, fabryki drutu i naczyń emaliowanych, huty szkła, 

zakłady włókiennicze i zakłady chemiczne. Ożywienie gospodarcze spowodowało oczywiście 

napływ ludności i rozwój miast. Przykładowo można pokazać jak powiększał się Sosnowiec, 

największe obecnie miasto leżące na obszarze BZE S.A. . W 1870 roku mieszkało w nim 6,5 tys. 

ludzi, w 1910 roku 99 tys.. a obecnie mieszka w nim 250 tys. mieszkańców. Dla rozwijającego się 

przemysłu i mieszkających tu ludzi, niezbędna była energia elektryczna. 

 

Najpierw prąd wykorzystywano do oświetlenia zakładów pracy i zasilania blisko położonych 

domów mieszkalnych. Pierwsze elektrownie powstawały przede wszystkim na terenie zakładów 

przemysłowych. W 1880 roku założona została elektrownia w Przędzalni i Tkalni Towarzystwa 

Akcyjnego Zawiercie. W 1883 roku wybudowano elektrownię w Hucie Milowice-Handtke, w 1890 

roku w Przędzalni Wełny Czesankowej . Dietla, a w 1892 roku w Zakładach Elektrochemicznych w 

Ząbkowicach. Kolejne elektrownie uruchomiono w 1894 roku w Kopalni „Hrabia Renard" w 

Sosnowcu, w 1898 roku przy Szybie Rudolf w Jaworznie, a później w kopalni Czeladź-Piaski, 

Cementowni Szczakowa, kopalniach Jowisz, Matylda, Grodziec 2 i Hucie Bankowa. Wzrastające 

potrzeby energetyczne i względy ekonomiczne powodowały,  że położone w bliskim sąsiedztwie 

większe elektrownie łączono do pracy równoległej. Moc zainstalowanych turbozespołów wzrosła z 

0,3 MW w 1906 roku do 72,2 MW w 1918 roku. 

 

Coraz szersze zastosowanie energii w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej powodowało 

konieczność budowy źródeł prądu elektrycznego przeznaczonego wyłącznie na te cele. W 

Zagłębiu Dąbrowskim stało się to możliwe 9 marca 1909 roku czyli w dniu. w którym od Magistratu 

Sosnowieckiego uzyskano koncesję na „wytwarzanie i sprzedaż energii elektrycznej dla 

gospodarstw domowych i oświetlenia ulicznego miasta Sosnowca" przez gwarectwo Hrabia 

Renard. Została więc wybudowana przy ul. Sienkiewicza mała elektrownia o mocy 450 kW w 

trzech jednostkach maszynowych. Po 2 latach eksploatacji gwarectwo sprzedało elektrownię 

Towarzystwu Akcyjnemu Sosnowiecka Stacja Elektryczna. Towarzystwo to otrzymało wkrótce 

koncesję od rządu rosyjskiego na elektryfikację Sosnowca i okolic łącznie z budową większej 

elektrowni. Nową elektrownię postanowiono wybudować na skraju wsi Małobądz ze względu na 

bliskość rzeki Przemszy i linii kolejowej. Tutaj można przytoczyć pewną opowieść, która stała się 

już anegdotą. 

  

Otóż. budowa elektrowni od razu wprowadziła porządek szczególnie w geografii. Przyczyniła się 

do uregulowania granic administracyjnych między Sosnowcem i Będzinem. Początkowo 

elektrownia należała do Sosnowca, ale Zarząd Miasta Będzina zainteresowany wpływami 

podatkowymi doprowadził do starannego wytyczenia granic między miastami i w efekcie 

elektrownia znalazła się w granicach Będzina. 

 

Po dopełnieniu wszystkich formalności w oparciu o miejscową kadrę techniczną w 1913 roku 

rozpoczęto budowę nowej elektrowni. Jednakże plany pomieszała historia. Wybuch I Wojny 

Światowej zahamował prace. Pierwszy turbozespół trójfazowy AEG o mocy 5 MW uruchomiono w 

1916 roku, a montaż drugiego turbozespołu ukończono w 1918 roku. 

 

Podobno początki są trudne - skarżono się na wszystko np. "na ujemne okoliczności wywołane 

stosunkami wojennymi, nadmierne podwyższanie się rzeczowych i osobistych kosztów ruchów 

obejmujących wszystkie oddziały". W zasadzie nie wiadomo było dlaczego tyle narzekań skoro - w 

roku 1916 zysk elektrowni wyniósł ponad 2 miliony rubli. Także w rejonie Trzebinia-Siersza nie 

próżnowano. W 1913 roku w Sierszy Wodnej uruchomiono elektrownię o mocy 2,5 MW, która jako 

jedyna do 1918 roku zasilała Trzebinię, Chrzanów i okoliczne wsie. 

 

W Jaworznie elektryfikacja rozpoczęła się w latach 1908 - 1910, kiedy to w szybie Karol kopalni 

Fryderyk August zainstalowano pierwszy turbozespół z generatorem trójfazowym o mocy 800 kVA. 

Elektrownia ta zasilała pompy odwadniające kopalni i napędy maszyn warsztatowych oraz 

pokrywała potrzeby oświetleniowe pobliskich osiedli i głównych ulic miasta. Kilka lat później 

wzrosło zapotrzebowanie na energię elektryczną. Rozbudowano elektrownię, zamontowano dwa 

turbozespoły - pierwszy o mocy 3300 kVA, drugi 3500 kVA. Całkowita moc elektrowni wynosiła 

wówczas 7600 kVA. 

 

Rozwijający się w Dąbrowskim Zagłębiu Węglowym przemysł potrzebował energii elektrycznej. Dla 

jej wyprodukowania i użytkowania były niezbędne nie tylko maszyny, ale także ludzie technicy i 

inżynierowie, dla których energia elektryczna byłaby pasją  życia. Rozwiązywanie niełatwych 

problemów technicznych sprzyjało nawiązywaniu różnych społecznych kontaktów i działalności 

pozazawodowej wśród elektryków. Zrzeszali się oni zazwyczaj przy istniejących już wówczas 

stowarzyszeniach technicznych. Początki Koła Elektrotechników w Sosnowcu sięgają 1911 roku. 

Wówczas to elektrycy zatrudnieni w miejscowych zakładach przemysłowych, zbierali się regularnie 

raz w tygodniu na pogawędki i dyskusje dotyczące fachowych zagadnień z codziennego życia 

zawodowego. Warto wspomnieć, że w oczach zaborców takie nielegalne spotkania me były zbyt 

mile widziane. Dlatego postanowiono przystąpić do jedynego działającego legalnie na terenie 

Zagłębia Dąbrowskiego stowarzyszenia technicznego, o nazwie „Sekcja Górniczo-Hutnicza 

Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu". W 1913 roku 

powstała w Kole Elektrotechników myśl powołania do życia Stowarzyszenia Techników w 

Sosnowcu. Dnia 24 czerwca 1913 roku z inicjatywy Koła zwołano w Resursie Obywatelskiej w 

Sosnowcu zebranie techników wszystkich specjalności, zamieszkałych w Zagłębiu Dąbrowskim, 

na którym to zebraniu uchwalono powołanie do życia Stowarzyszenia Techników. Przy nowo 

utworzonym Stowarzyszeniu Techników Zagłębia Dąbrowskiego ukonstytuowało się formalnie 

Koło Elektrotechników. 

 

Odzyskanie niepodległości i połączenie dawnych zaborów wywołało naturalne dążenie do 

zespolenia prac prowadzonych w organizacjach fachowych w różnych dzielnicach Polski. 24 

marca 1919 roku Koło Elektrotechników przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie powołało 

Komitet organizacyjny Ogólnopolskiego Zjazdu Elektrotechników . Koło Sosnowieckie brało czynny 

udział w pracach przygotowawczych do zjazdu i w samym Zjeździe. Opracowany na Zjeździe 

statut został zatwierdzony 7 sierpnia 1920 roku. Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich zostało 

wpisane do rejestru stowarzyszeń i związków, stając się odtąd pełnoprawną organizacją 

elektryków w wolnym kraju. Jako założyciele Koła Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich 

uznano Koła w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Sosnowcu. 

  

Tereny na których śledzimy rozwój elektroenergetyki dotąd znajdujące się pod okupacją różnych 

zaborców, weszły w skład jednego państwa polskiego. W odrodzonym państwie bez przeszkód 

nastąpił dynamiczny jej rozwój . Najbardziej do tego rozwoju w Zagłębiu Dąbrowskim i Krakowskim 

przyczyniła się spółka „Siła i Światło", która została założona w 1918 roku. Na terenie Zagłębia 

Dąbrowskiego spółka przejęła akcje elektrowni w Małobądzu, tworząc Towarzystwo Akcyjne 

Elektrowni Sosnowieckiej, które w 1923 roku zmieniło nazwę na Elektrownię Okręgową w Zagłębiu 

Dąbrowskim - Spółka Akcyjna. W roku 1921 powołano na tym terenie Przedsiębiorstwo Sieci 

Elektryczne, które istniało do 1925 roku. Natomiast na terenie Zagłębia Krakowskiego spółka „Siła i 

Światło" przejęła elektrownię w Sierszy, która działała pod nazwą „Elektrownia Okręgowa w 

Zagłębiu Krakowskim S.A.". 

 

Zaraz po wyzwoleniu najważniejszym krokiem było stworzenie podstaw prawnych, które 

umożliwiłyby dalszy rozwój energetyki oczywiście po to by uniknąć bałaganu. Zorganizowano 

Urząd Elektryfikacyjny, który działał przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Przekształcony później 

w Wydział Elektryczny przy Ministerstwie Robót Publicznych. Pierwszym i najważniejszym dziełem 

tego urzędu było opracowanie projektu Ustawy Energetycznej, który przedstawił Sejmowi Minister 

Robót Publicznych Gabriel Narutowicz późniejszy Pierwszy Prezydent RP.. Ustawa została 

uchwalona 21 marca 1922 roku, miała postępowy charakter i pozwalała na ingerencję państwa w 

sprawy elektryfikacji. Jej główne postanowienia to: 

 

• obowiązek   uzyskania   przez   przedsiębiorstwo   elektryfikacyjne   państwowego   

uprawnienia energetycznego na budowę i elektryfikację. 

• 

prawo do wyłączności elektryfikacyjnej na określonym terenie z prawem wstępu i 

użytkowania obcych gruntów, w celu budowy urządzeń elektrycznych za odszkodowaniem. 

• obowiązek zbywania energii elektrycznej na określonych w uprawnieniu warunkach. 

 

Obszar zasilania energią elektryczną stale wzrastał i na początku lat dwudziestych wynosił 100 

kilometrów kwadratowych obejmując takie miasta jak: Sosnowiec, Będzin, Dąbrowę Górniczą, 

Niwkę,  Łagiszę, Gołonóg i Czeladź, o łącznej liczbie 210 tysięcy mieszkańców. W 1921 roku 

koncern „Siła i Światło" utworzył spółkę Sieci Elektryczne S.A., której zadaniem było zbudowanie 

linii napowietrznej o napięciu 35 kV z elektrowni małobądzkiej poprzez Zawiercie w kierunku 

Częstochowy. Celem tej linii miało być umożliwienie elektryfikacji miejscowości położonych w jej 

pobliżu oraz zasilanie licznych zakładów przemysłowych. Uzyskano wówczas Uprawnienia 

Rządowe nr 3 na prawo przesyłania, przetwarzania i rozdzielania energii elektrycznej, w celu 

zawodowego jej zbytu na obszarze gmin powiatu częstochowskiego i 15 gmin powiatu 

będzińskiego z wyłączeniem rozdziału energii na obszarze Zawiercia, posiadającego własne sieci 

elektryczne, oraz na przesyłanie energii do Częstochowy. 

 

Pozyskanie nowych terenów działania i związany z tym przyrost ilości urządzeń 

elektroenergetycznych doprowadził do wzrostu zatrudnienia sprzyjając integracji środowiska 

energetyków i wzrostu jego rangi. W efekcie w 1929 roku Sosnowieckie Koło SEP przemianowano 

na Oddział Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Sosnowcu. W 1931 roku Zarząd Oddziału -

wychodząc z założenia, że jego działalność obejmuje całe Polskie Zagłębie Węglowe, na którym 

jedynym stowarzyszeniem elektryków jest Oddział Sosnowiecki - postanowił zmienić nazwę na 

Oddział Zagłębia Węglowego SEP. 

 

W okresie II Wojny Światowej zagłębiowski przemysł został przestawiony przez niemieckiego 

okupanta na potrzeby przemysłu zbrojeniowego, dlatego rosło zapotrzebowanie na energię 

elektryczną. Okupant zmuszony był do zajmowania się elektroenergetyką prowadząc niezbędną 

eksploatację i realizując nawet modernizację oraz rozbudowę urządzeń. Rozbudowano elektrownię 

w Będzinie opracowano plany budowy nowych elektrowni w Łagiszy i Jaworznie oraz węzła 

sieciowego Byczyna. Lokalizacje obu elektrowni zostały wykorzystane po wojnie do budowy 

Elektrowni  Łagisza i Jaworzno II, znacznie większych od projektowanych przez okupanta. 

Działalność Niemców ograniczała się tylko do wymaganej i niezbędnej modernizacji i rozbudowy. 

Niestety w 1943 roku rozpoczęto na szeroką skalę demontowanie w sieci niskiego i średniego 

napięcia miedzianych przewodów, miedź była bowiem potrzebna do produkcji pocisków. 

  

Stare przewody zastępowano nowymi żelaznymi lub aluminiowymi, a urządzenia w elektrowniach 

wykonywano ponad miarę, zaniedbywano terminy przeglądów . 

 

Na szczęście wojna się skończyła. Szybko też okazało się,  że należy zaspokoić potrzeby 

energetyczne kraju, który trzeba było odbudować ze zniszczeń, a jak wiadomo do tego niezbędna 

jest energia elektryczna. Ośrodkiem organizacyjnym zagłębiowskiej energetyki stał się Wydział 

Energetyczny przy Pełnomocniku Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów w Katowicach. 

Wydział ten został zlikwidowany w kwietniu 1945 roku. Powodem likwidacji było powołanie w 

marcu tego roku Zjednoczenia Energetyki Zagłębia Węglowego. Zjednoczenie przejmowało 

przedsiębiorstwa według stanu organizacyjnego z poprzedniego okresu me zmieniając ich 

organizacji wewnętrznej, czy nazw dodając jedynie określenie „pod zarządem państwa". Każde 

przedsiębiorstwo miało osobowość prawną i zajmowało się produkcją, rozdziałem i sprzedażą 

energii oraz inwestycjami, a zjednoczenie kontrolowało i koordynowało działalność zrzeszonych w 

nim przedsiębiorstw. 

 

W pięciu największych elektrowniach Zjednoczenia Energetyki Zagłębia Węglowego z ogólnej 

mocy zainstalowanej 391 MW po wojnie zdolne do pracy były urządzenia o mocy 215 MW. W 

elektrowniach kopalnianych moc zainstalowana wynosiła 600 MW, ale moc dyspozycyjna tych 

zakładów wynosiła 300 MW. 

 

Dla energetyki istotne są oczywiście nie tylko urządzenia wytwarzające energię, nie można 

zapomnieć o sieciach rozprowadzających prąd do odbiorców, które po wojnie również były bardzo 

zdewastowane i należało je wyremontować. Tu natrafiono na nieoczekiwane trudności, a były one 

bardzo prozaiczne. Otóż brakowało środków transportu, nie było ani samochodów, ani pociągów, 

które mogłyby dowozić niezbędny do remontów materiał. Na szczęście mieszkańcy Zagłębia i 

energetycy jak wiadomo mają  głowy na karku i takie drobne niedogodności nie były w stanie im 

przeszkodzić w osiągnięciu celu. Materiały budowlane przenoszono na ramionach, przewożono 

rowerami lub chłopskimi furmankami. Te metody dały błyskawiczne efekty, już 28 stycznia 1945 

roku podano energię dla miejskich tramwajów w dwa dni później była czynna większość sieci 

rozdzielczych. Bardzo ważne było wybudowanie w Łagiszy stacji 220/1 10 kV i połączenie jej z 

elektrownią w Będzinie odcinkiem linii 110 kV oraz ze stacją w Janowie koło  Łodzi pierwszą w 

kraju linią 220 kV o długości 161 km. Linia 220 kV była pierwszą w kraju wielką budową 

energetyczną zrealizowaną w 384 dni, a więc krócej niż terminy oferowane przez przedsiębiorstwa 

zagraniczne. 

 

Do tej pory mówiąc o energetyce po drugiej wojnie światowej skupiliśmy się na odbudowie i 

modernizacji elektrowni i sieci przesyłowej, ale równie ważne dla energetyki były zmiany 

organizacyjne i prawne jakie w niej nastąpiły. Mocą Ustawy o Planowanej gospodarce 

energetycznej powołano do życia Okręgowe Zjednoczenia Energetyczne posiadające osobowość 

prawną. Jednocześnie przedsiębiorstwa zrzeszone w dotychczasowych zjednoczeniach straciły 

osobowość prawną. Ponadto do zjednoczeń energetycznych weszły wszystkie zakłady 

energetyczne położone na terenie danego okręgu energetycznego bez względu czyją stanowiły 

własność, z wyjątkiem elektrowni będących własnością dużych zakładów pracy takich jak huty czy 

kopalnie. 

 

20 lipca 1948 roku cały obszar kraju został podzielony na 14 okręgów energetycznych, a 

Zjednoczenie Energetyczne Zagłębia Węglowego przekształcono w Zjednoczenie Energetyczne 

Okręgu Górnośląskiego z siedzibą w Katowicach. W ramach ZEOG zostało wydzielonych kilka 

jednostek organizacyjnych, jedną z nich był Podokręg Będzin z elektrownią Będzin. Granice jego 

działalności odpowiadały granicom działalności dawnej Elektrowni Okręgowej w Zagłębiu 

Dąbrowskim i wynosiły 1482 km kwadratowe, na których mieszkało 340 tysięcy mieszkańców i 

znajdowało się 67 tys. odbiorców. 

 

Kolejna zmiana nastąpiła w 1949 roku . Po zniesieniu Ministerstwa Przemysłu i Handlu, Centralny 

Zarząd Górnictwa i Energetyki został podporządkowany nowemu Ministerstwu Górnictwa i 

Energetyki, jednak ta zmiana nie znalazła uznania w oczach ówczesnych władz. Rok później 

Centralny Zarząd Energetyki podporządkowano Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego. Zmiany nie 

kończyły się tylko na zmianach ministerstwa, któremu była podległą energetyka . 

  

Na początku lat 50-tych dokonano nowego podziału kraju na okręgi energetyczne. Zamiast 

istniejących 14 Zjednoczeń Energetycznych Okręgów utworzono 6 okręgów energetycznych, w 

tym Okręg Południowy z siedzibą w Katowicach. Był to prawdziwy moloch - w jego obrębie 

znalazło się województwo katowickie, prawie całe województwo opolskie, kilkanaście gmin 

województwa wrocławskiego, większa część województwa krakowskiego i część województwa 

łódzkiego. 

 

Minister Przemysłu Ciężkiego nie cieszył się długo z możliwości kierowania rozwojem energetyki w 

kraju. W marcu 1952 roku wszyscy, którzy pracowali w przemyśle związanym z produkcją i 

przesyłaniem energii, doczekali się wreszcie swojego własnego ministerstwa, Ministerstwa 

Energetyki . Jednym z pierwszych posunięć nowego ministerstwa była likwidacja Centralnego 

Zarządu Energetyki. Wtedy ministerstwo działało przy pomocy aparatu centralnego i sześciu 

Zakładów Energetycznych Okręgów . Te ostatnie niebawem zostały przekształcone w Zarządy 

Energetyczne Okręgów . Ich funkcją było planowanie, nadzór i kontrola działalności wydzielonych 

elektrowni, zakładów sieci energetycznych, zakładów zbytu energii, zakładów remontowych i 

elektrowni w budowie . 

 

Te wszystkie zmiany strukturalne miały duży wpływ na energetykę zagłębiowską. w ich wyniku 

teren Podokręgu Będzin został podporządkowany Zakładowi Sieci Elektrycznych Częstochowa 

oraz Zakładowi Zbytu Energii w Katowicach . Zakłady zbytu zajmowały się : 

• 

zakupem energii od wszystkich elektrowni zawodowych i przemysłowych na terenie okręgu, 

a także zakupem energii od sąsiednich zakładów zbytu i jej sprzedażą. 

• sprzedażą energii odbiorcom własnego okręgu, 

• 

sprawowaniem z upoważnienia Państwowej Inspekcji Energetycznej kontroli nad 

prawidłowym użytkowaniem   energii   elektrycznej   oraz   przestrzeganiem   zasad      budowy,   

eksploatacji   i bezpieczeństwa energetycznych urządzeń odbiorczych w przemyśle. 

Tak więc do zadań zakładów zbytu energii należała gospodarka energią elektryczną i finansowanie 

elektrowni jak i zakładów sieci elektrycznych. 

 

Zakłady Sieci Elektrycznych natomiast zajmowały się przede wszystkim eksploatacją, konserwacja 

i rozbudową sieci elektrycznych, a także eksploatacją małych niewydzielonych elektrowni. 

Niedocenione należycie Zakłady spełniają więc rolę bardzo istotną. Co z tego, że elektrownie 

produkują energię? Gdyby nie sieci przesyłowe, to energia ta nie dotarłaby przecież do odbiorców. 

Tym zakładom i ludziom tam pracującym również zawdzięczamy to, że w naszych mieszkaniach 

wieczorem jest jasno. 

 

Lata pięćdziesiąte to chyba najburzliwszy okres w dziejach energetyki nie tylko zagłębiowskiej. ale 

ogólnopolskiej. Po reformach przeprowadzonych na początku lat pięćdziesiątych, pod koniec 

tychże lat zabrano się za dalsze przekształcenia energetyki. Utworzono nowe ministerstwo 

zajmujące się energetyką - Ministerstwo Górnictwa i Energetyki powstałe z połączenia 

Ministerstwa Energetyki i Ministerstwa Górnictwa. Konsekwencją tych przekształceń była 

likwidacja zakładów zbytu energii i zakładów sieci elektrycznych. W wyniku połączenia Zakładu 

Sieci Elektrycznych Częstochowa i części jednostek organizacyjnych Zakładu Zbytu Energii w 

Katowicach powstał Zakład Energetyczny w Częstochowie. Dawne rejony sieci elektrycznych i 

rejony zbytu energii zostały połączone w rejony energetyczne. Tak się złożyło, że w dalszym ciągu 

rozwojem energetyki w Zagłębiu kierowano z Częstochowy miasta, które z Zagłębiem niewiele ma 

wspólnego. Energetyka Zagłębiowską została podzielona na dwie niezależne jednostki 

organizacyjne to jest elektrownię Będzin i Rejon Energetyczny Będzin. 

 

Na początku działalności skupiono się przede wszystkim na: remontowaniu i modernizacji 

istniejącej sieci m.in. sieć 3 kV przełączono na 6 kV. Kolejnym krokiem było zastąpienie sieci 3 x 

220V siecią 3 x 380/220V i wymiana przewodów roboczych i odgromowych, żelaznych na 

aluminiowe oraz wymiana słupów i izolacji linii . 

 

Dla Zagłębia Dąbrowskiego . a szczególnie dla energetyki Zagłębiowskiej, bardzo ważny był rok 

1960. Pierwszego marca rozpoczęto prace przy wykopie pod budynek główny elektrowni 

zawodowej w Łagiszy. Prace trwały 11 lat, a ich efektem było wybudowanie Elektrowni Łagisza, 

która stała się wkrótce podstawowym źródłem zasilania w energię elektryczną w Zagłębiu, a jej 

moc osiągnęła wartość 875 MW. 

 

Śledząc losy energetyki , nie można pominąć terenów sierszańsko-jaworznickich, nie należących 

przecież do Zagłębia Dąbrowskiego. Jednak zrządzeniem losu w wyniku podziałów 

administracyjnych kraju, przedsiębiorstwa znajdujące się na tym terenie zostały ściśle powiązane z 

Zagłębiem. Po zakończeniu wojny, aby zaspokoić rosnące potrzeby zdecydowano się rozbudować 

Elektrownię Jaworzno 1 i wybudować rozdzielnię napowietrzną 110 kV. Eksploatacją sieci 

zarządzanych dotychczas przez elektrownię w Sierszy oraz przez magistraty Olkusza i Stawkowa 

zajął się Okręgowy Zakład Elektrowni Jaworznickich podporządkowany Zjednoczeniu 

Energetycznemu Okręgu Krakowskiego. W tym okresie udało się, wybudować stacje redukcyjne w 

Olkuszu i Wolbromiu. Przystąpiono również do bardzo ważnego i trudnego zadania, na szeroką 

skalę rozpoczęto elektryfikację wsi. 

 

Kolejny ważny etap dla energetyki to rozpoczęcie w 1949 roku budowy nowej elektrowni Jaworzno 

2 Wilhelm. Budowę zakończono w 1962 roku, a łączna moc zainstalowana wyniosła 350 !V1W. 

Jednocześnie wybudowano rozdzielnie 220 kV w Sierszy i Jaworznie. Po likwidacji w 1951 roku 

Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Krakowskiego, w miejsce Okręgowego Zakładu Elektrowni 

Jaworznickich powstają dwa rejony sieciowe w Jaworznie i Sierszy. Rejon w Jaworznie 

eksploatował sieci leżące na terenach ówczesnych powiatów Jaworzno, Olkusz, Miechów i w 

części powiatu chrzanowskiego. W tym czasie dla energetyki wciąż  świeci zielone światło - trwa 

dobra passa rozwija się przemysł i wzrasta zapotrzebowanie na energię. Efektem tego jest 

rozbudowa sieci , oddawanie do użytku kolejnych stacji elektroenergetycznych 110 kV. Największą 

inwestycją na tym terenie była budowa elektrowni Jaworzno 3 z sześcioma blokami o mocy 200 

MW każdy oraz przekazanie do użytku 20 - polowej rozdzielni 220 kV w Byczynie powiązanej  5 

liniami 220 kV z krajową siecią 220 kV. 

 

Budowa nowych elektrowni, rozdzielni, nowych linii przesyłowych, wymiana i modernizacja starych 

urządzeń niewątpliwie cieszą każdego energetyka. Zdarzają się jednak i takie chwile, które 

skłaniają do refleksji i zadumy, które powodują, że w oku kręci się łza. W roku 1961 ze względu na 

przestarzałe urządzenia zlikwidowano elektrownię Siersza - Wodna. Jednak to nie był koniec 

energetyki w Sierszy, bowiem dwa lata wcześniej rozpoczęto budowę elektrowni Siersza. 

W 1959 roku w wyniku połączenia Rejonu Sieci Elektrycznych i Rejonu Zbytu Energii w 

Chrzanowie powstał Rejon Energetyczny Siersza. Obejmował on swoją działalnością obszar 2 

tysięcy kilometrów kwadratowych i obsługiwał 100 tysięcy odbiorców, miał 14 Placówek 

Energetycznych. Jednak to nie był koniec zmian. W celu poprawy organizacji dostaw energii 

utworzono na tym terenie dwa dodatkowe rejony energetyczne w Wadowicach i Kętach. Po 

reorganizacji rejon sierszański zmniejszył się o 50 % , ubyło także odbiorców. 

 

Lata 60-te to dynamiczny rozwój przemysłu ciężkiego w Zagłębiu Dąbrowskim, aby mógł się 

rozwijać przemysł potrzebni są ludzie, którzy będą pracować w nowych zakładach. Do Zagłębia 

przyjechało więc wielu ludzi z innych regionów kraju, zaczęto budować nowe osiedla i powiększać 

stare. Wszystko to spowodowało znaczny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną i 

cieplną. W efekcie 1-go stycznia 1965 roku zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki powstał 

Zakład Energetyczny Będzin na bazie Rejonu Energetycznego Będzin wydzielonego z Zakładu 

Energetycznego Częstochowa. W skład zakładu wszedł także posterunek monterski „Ząbkowice" 

wydzielony z Rejonu Energetycznego Zawiercie i posterunek monterski „Mysłowice" z Rejonu 

Energetycznego Katowice oraz Elektrownia Będzin. 

 

Zadaniem nowego Zakładu Energetycznego była eksploatacja urządzeń przesyłowo-rozdzielczych, 

kompleksowa obsługa odbiorców, produkcja energii elektrycznej i cieplnej oraz działalność 

inwestycyjno-remontowa. Na początku istnienia zakładu z jego usług korzystało 118 tys. 

odbiorców, w tym 245 odbiorców przemysłowych, sprzedano także ponad  1038 GWh 

  

energii elektrycznej. Moc szczytowa zakładu wynosiła 209 MW, na terenie należącym do Zakładu 

Energetycznego Będzin znajdowało się 628 stacji transformatorowych, a łączna długość linii 

wynosiła 2856 km. Jego działalność obejmowała 595 kilometrów kwadratowych, na jego terenie 

znajdowały się takie miasta jak: Sosnowiec, Będzin, Czeladź. Dąbrowa Górnicza, Mysłowice.  

 

W początkowym okresie działalności ZE Będzin posiadał trzy rejony: Rejon Najwyższych Napięć z 

siedzibą w Sosnowcu, Rejon Energetyczny Będzin, Rejon Oświetlenia Ulicznego w Będzinie oraz 

Wydział Wytwarzania - Elektrownia Będzin. Będziński zakład rozwijał się bardzo dynamicznie, 

duży wpływ na jego rozwój miały inwestycje związane z budową na jego terenie Huty Katowice. W 

1974 roku powołano dwa nowe rejony energetyczne w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej, 

jednocześnie rozwiązując rejon oświetlenia ulicznego, jego działalność została przejęta przez 

nowe rejony. Nastąpił duży wzrost inwestycji wtedy to wybudowano stację 220/110 kV Jamki stacje 

transformatorowe 110/ŚN Środula, Pekin i Ostrogórska w Sosnowcu, stacje 110/ŚN Brzezinka w 

Mysłowicach i Lipówka w Dąbrowie Górniczej . Rozpoczęto budowę największego obiektu jakim 

była stacja 400/110 kV Tucznawa . Kontynuowano również rozbudowę Elektrowni Będzin o 60 MW 

mocy elektrycznej i 120 Gcal/h mocy cieplnej. Dla intensywnie rozwijającego się budownictwa 

mieszkaniowego wybudowano 308 stacji transformatorowych SN/nn , 220 km linii kablowych ŚN 

oraz 345 km linii napowietrznych SN. 

 

Kolejna zmiana nastąpiła w roku 1976 i była spowodowana wprowadzeniem nowego podziału 

administracyjnego kraju. Zakład przejął z ZE Kraków - Teren Rejony Energetyczne w Jaworznie i 

Sierszy, a z ZE Częstochowa Rejon Energetyczny Zawiercie. Natomiast Rejon Energetyczny 

Sosnowiec przejął działalność w zakresie sieci średnich i niskich napięć oraz oświetlenia ulicznego 

z Rejonu Energetycznego Mikołów na terenie kilku miejscowości. W tym samym roku od zakładu 

odłączono Elektrownię  Będzin. W wyniku tych wszystkich zmian znacznie powiększy! się obszar 

zakładu i wyniósł 2514 kilometrów kwadratowych, obsługiwał 298 tys. odbiorców w tym aż 708 tzw. 

,,odbiorców wielkich", którzy konsumowali łącznie 4729 GWh energii elektrycznej rocznie. 

 

Także następne lata są dla Będzińskiego Zakładu pomyślne, liczba odbiorców w dalszym ciągu 

wzrasta, w 1985 roku było ich już 412 tysięcy, w tym 918 dużych zakładów pracy, a liczba zużyte] 

energii wynosiła 6285 GWh. Druga połowa lat 70. i pierwsza 80. charakteryzowała się wysoką 

dynamiką w zakresie sprzedaży energii, sprzedaż ta wzrosła aż o 33%, wzrosła też ilość 

odbiorców o 38%. W 1985 roku Zakład Energetyczny Będzin eksploatował : 344 km linii 220 kV , 

730 km linii 110 kV, 3242 km linii ŚN, 7320 km linii nn oraz ponad 2500 stacji transformatorowych 

wszystkich napięć. 

 

Dla usprawnienia obsługi odbiorców na terenie miasta Mysłowice w 1987 roku został utworzony 

Rejon Energetyczny Mysłowice , który powstał na bazie Posterunku Energetycznego Mysłowice 

wchodzącego w skład Rejonu Energetycznego Jaworzno. 

 

Druga połowa lat osiemdziesiątych i początek lat dziewięćdziesiątych to pogłębiający się kryzys w 

Polsce tempo inwestycji zostało zahamowane, część zakładów działających na terenie 

obsługiwanym przez ZE Będzin nie sprostała konkurencji, którą niesie ze sobą gospodarka 

rynkowa. Zupełnie załamało się budownictwo mieszkaniowe, w efekcie tego przestała się 

zwiększać liczba odbiorców. 

 

Dla Zakładu szczególnie ważny był jeden dzień 12-07-1993 roku przestał wtedy istnieć Zakład 

Energetyczny Będzin, który został przekształcony w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu 

Państwa pod nazwą  Będziński Zakład Elektroenergetyczny Spółka Akcyjna. Od tamtej pory 

właśnie z tą nazwą mieszkańcom Zagłębia kojarzy się energia elektryczna. 

Sytuacja gospodarcza kraju spowodowała powstawanie nowych małych zakładów przemysłowych, 

które powiększały ilość odbiorców energii elektrycznej  i tak w roku 1996 ilość ich wzrosła do 459 

tys. Pod względem sprzedaży energii elektrycznej najgorszy był rok 1993, ale później ilość 

sprzedanej energii systematycznie rosła by w 1995 roku wynieść 5867 GWh. 

  

Od lipca 2004 roku zakład funkcjonuje jako oddział Spółki Akcyjnej ENION. 

 

Jerzy Wątroba