

CUKRZYCA -

to choroba układowa, charakteryzująca się



Wystąpieniem hiperglikemii, hiperlipidemii,
hiperaminoacydemii, a spowodowana spowodowana



Spadkiem wydzielania lub zmniejszoną aktywnoscią



Insuliny.



Choroba ta często powiązana jest ze stanami
patologicznymi o typie

makroangiopatii

,

polineuropati

i,



Jest czynnikiem usposabiającym do narastania zmian



Miażdżycowych.



BADANIA DIAGNOSTYCZNE W CUKRZYCY





Do badań wykonywanych w cukrzycy tzw. Samokontrolii



Należy oznaczanie glukozy we krwi i w moczu oraz



Związków ketonowych w moczu.



Analizy te można wykonywać w domu za pomocą



Tzw. Metod

paskowy

(suchych testów). Wspólną cechą tych



Metod jest

to,że do wykonania analizy używa się



Odpowiedniego paska papieru, w kontakcie z krwią lub



Moczem zmienia swoje właściwości (kolor, przewodnictwo



Elektryczne). Do wykrywania glukozy we krwi i w moczu



Używa się zwykle pasków nasączonych barwnikiem



(chromogenem), w których zachodzi swoista reakcja



Enzymatyczna dla glukozy (paski posiadają aktywność
enzymatyczną glukoosksydazy peroksydazy wodoru). Do
wykrywania związków ketonowych stosuje się paski, w
których zachodzi barwna reakcja chemiczna związków
ketonowych z nitroprusydkiem sodu (w metodzie tej
wykrywa się głównie aceton).



Ocena stężenia glukozy we krwi
Do kontrolowania stężenia glukozy we krwi (glikemii)
bezpośrednio przez chorego na cukrzycę używa się krwi
włośniczkowej. Określenie stężenia glukozy we krwi dla
kontroli glikemii w ciągu doby jest zalecane szczególnie u
pacjentów z cukrzycą leczonych insuliną. Zwykle zaleca się
ocenę glikemii w następujących porach w ciągu doby: rano
na czczo,



2 godziny po śniadaniu,



przed obiadem,



przed kolacją,



późno wieczorem przed snem.



Lekarz może często zalecić, aby powyższy schemat do

oceny dobowego profilu stężenia glukozy był uzupełniony
o oznaczenie glukozy we krwi: 2 godziny po obiedzie i 2

godziny po kolacji. W wyjątkowych sytuacjach może

zalecić wykonanie jeszcze dodatkowo oznaczenia glukozy

we krwi około 3-4-tej godziny nad ranem.

Dla każdego pacjenta z cukrzycą lekarz prowadzący może

ustalić indywidualnie najbardziej korzystne momenty w

ciągu doby do kontroli glikemii. W zależności od przebiegu

choroby lekarz może też ustalić indywidualnie częstość

określania dobowych profili stężenia glukozy we krwi w

poszczególnych dniach tygodnia.

Należy pamiętać, że zawsze obowiązuje następująca

kolejność podejmowanych czynności: najpierw

sprawdzenie stężenia glukozy we krwi, następnie

wstrzyknięcie insuliny, potem jedzenie.

Ocena stężenia glukozy w domu przez pacjenta nie

zastępuje pomiaru stężenia glukozy we krwi

wykonywanego w laboratorium. Częstość okresowego

powtarzania tej analizy w laboratorium powinna być

zgodna z zaleceniami lekarza prowadzącego.



Ocena stężenia glukozy w moczu

Glukoza w moczu pojawia się wtedy, kiedy jej stężenie we

krwi jest na tyle wysokie, że ilość przesączającej się w

nerkach do moczu glukozy jest zbyt duża, aby mogła być w

całości reabsorbowana (ponownie wchłaniana) przez nerki.
Dochodzi do przekroczenia tzw. progu nerkowego dla

glukozy, czyli stężenie glukozy we krwi wynosi ponad 10
mmol

/l (180 mg/dl). Ilość wydalanej wówczas z moczem

glukozy u chorych na cukrzycę odzwierciedla wartość

glikemii. Wyjątkowo, u niektórych osób wartość progowego

stężenia glukozy we krwi, powyżej którego glukoza pojawia

się w moczu, może być znacząco niższa. U tych osób może

występować glukoza w moczu, mimo że nie stwierdza się u
nich cukrzycy.

Pomiar glukozy w moczu zaleca się wszystkim chorym na

cukrzycę. Mocz należy badać codziennie, 2-3 razy na dobę

w ściśle określonych porach dnia. Lekarz prowadzący

pomaga ustalić, w których porcjach oddawanego moczu

należy badać zawartość glukozy. Decyzja o tym uzależniona

jest od informacji, którą chce się z tego badania uzyskać.

Zawartość glukozy w moczu zaleca się badać



w porcji moczu oddanego rano będąc na czczo,



po 2 godzinach po przyjęciu leku (insuliny lub doustnego leku

obniżającego stężenie glukozy we krwi) i jedzeniu,



w zbiórkach moczu z kilku godzin (np. w 3 kolejnych 8 godzinnych

zbiórkach moczu),



zbiórce dobowej moczu.



Ocena stężenia związków ketonowych w moczu

W stanie utrzymującego się niedoboru insuliny organizm produkuje

związki ketonowe, które wydalane są z moczem: kwas

hydroksymasłowy, kwas acetooctowy i produkt ich przemiany -
aceton.

Badanie moczu na związki ketonowe powinno być wykonywane

zawsze, jeśli w samokontroli cukrzycy stwierdzono obecność

znacznej ilości glukozy w moczu. Należy wykonać tę analizę, zawsze

jeśli istnieje jakiekolwiek przypuszczenie, że związki ketonowe mogą

być wytwarzane w organizmie (np. wystąpienie dodatkowej choroby

przebiegającej z gorączką, wymiotami lub biegunką). Związki

ketonowe są przypuszczalnie obecne w moczu w znacznej ilości,

jeśli oznaczane kilka razy stężenie glukozy we krwi przekracza 13,3
mmol

/l (240 mg/dl) lub jeśli jakiekolwiek pojedyncze oznaczenie

stężenia glukozy przekracza 16,7 mmol/l (300 mg/dl).



PODZIAŁ :



1. Cukrzyca typu I - cukrzyca

insulinozależna



występuje u 10 – 15% osób chorujących na



cukrzycę.



Zwykle ujawnia się przed 40 rokiem życia ze
skłonnością do kwasicy metabolicznej. Ten typ cukrzycy



Jest powiązany z całkowitym lub prawie całkowitym



Brakiem wydzielania insuliny endogennej przez komórki

beta wysp trzustki.



Cukrzyca typu II -

nieinsulinozależna



W cukrzycy typu II występowanie kwasicy metabolicznej

jest rzadkie, zwykle to powikłanie



Występuje jako wynik infekcji lub stresu.



Spośród czynników środowiskowych otyłość odgrywa



Znaczącą rolę w ujawnieniu tej formy choroby lub



Narastaniu zaburzeń metabolizmu węglowodanów.



U chorych z NIDDM może występować zarówno



Zmniejszenie ilości uwalnianej insuliny endogennej, jak i



Lub zmniejszona wrażliwość lub reaktywność



Receptorów insulinowych powiązana z zakłóceniami



Pozareceptorowymi

przemian węglowodanów.



Cukrzyca typu II występuje u 80 – 85% chorych ;



Zwykle ujawnia się u dorosłych. Około 80% populacji



Chorych na cukrzycę NIDDM to osoby otyłe.



Insulinoterapia u osób z cukrzycą typu II stosowana jest

podczas okresów znacznej hiperglikemii.



Cukrzyca wtórna - może być spowodowana

schorzeniami trzustki (zapalenie trzustki, resekcja trzustki),



Zaburzeniami hormonalnymi (choroba Cushinga,



Pheochromocytoma, steroidoterapia

), działaniem róznych



Środków chemicznych lub leków.



Ta forma schorzenia może być następstwem zaburzeń



Genetycznych lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu



Receptorów insulinowych.



Cukrzyca ciężarnych - schorzenie rozpoznawane jest u



Około 2% ciężarnych.



Ciąża u kobiet z ograniczoną zdolnością wytwarzania



Insuliny endogennej lub z cechami

insulinoodporności



Może być czynnikiem wywołującym zaburzenia



Metabolizmu węglowodanów.



Nie rozpoznana lub nie leczona stanowi istotny



Czynnik zagrożenia płodu.



Upośledzona tolerancja glukozy



Zjawisko to charakteryzuje się występowaniem
prawidłowych lub nieznacznie podwyższonych wart5ości



Stężeń glukozy oznaczonych na czczo oraz



Nieprawidłowymi wartościami glikemii po posiłku lub



W warunkach doustnego testu obciążenia glukozą.



Przyjmuje się, że podstawą rozpoznania ITG jest



Stężenie glukozy pomiędzy 140 – 200 mg/dl



(7,8

– 11,1 mmol/l) obserwowane w ciągu 2 godzin po



Standardowym obciążeniu 75g glukozy.



Obecnie cukrzycę rozpoznaje się na podstawie



Badania glikemii na czczo w osoczu krwi żylnej, która



Wynosi 7 mmol/l, co odpowiada 126mg%.



Kryteria rozpoznania :



Prawidłowa glikemia na czczo poniżej 100mg/dl



(5,6 mmol/l).



Nieprawidłowa glikemia na czczo 100 – 125 mg/dl



(5,6

– 6,9 mmol/l)



Przyczyny

insulinooporności :



- czynniki dziedziczne - 20% chorych pochodzi z
rodzin, w których występowała cukrzyca,



- czynniki nabyte -

otyłość, styl życia, (brak aktywności

fizycznej ), stresy, urazy, infekcje, starzenie się
organizmu.



Objawy cukrzycy to :



-

zwiększone stężenie glukozy we krwi,



-

występowanie glukozy w moczu,



-

wzmożone pragnienie,



-

zwiększone oddwanie moczu,



-

zwiększone łaknienie,



- ubytek masy

ciasła,



-

osłabienie, zmęczenie,



-

świąd skóry, zmiany na skórze,



-

gorsze gojenie się ran



- zaburzenia widzenia





Zalecenia żywieniowe dla cukrzycy ciężarnych



Zapotrzebowanie energetyczne zależne od aktywności
fizycznej i wieku 35 kcal/kg należnej masy ciała,



1500

– 2400 kcal.



U kobiet z nadwagą zaleca się dietę
ubogoenergetyczną.



Węglowodany złozone przyswajalne 40 – 50%



Zapotrzebowania energetycznego.



Białka 30% zapotrzebowania energetycznego 1,3g/kg



Mc.



Tłuszcze 20 – 30% zapotrzebowania energetycznego;
powinny stanowić tłuszcze roślinne.



Zaleca się 3 posiłki podstawowe i 3 posiłki w postaci

przekąsek.



Leczenie insuliną cukrzycy ciężarnych



Zaleca się 3 – 5 wstrzyknięć insuliny szybko działającej

przed posiłkami, wieczorem dodaje się insulinę o



Przedłużonym działaniu.





Insulinoterapia



Stosuje się ją w leczeniu cukrzycy typu 1, niekiedy



Typu 2 .



Konwencjonalna insulinoterapia -

podaje się dwie



Iniekcje insulin mieszanych : krótko działającej i o



Przedłużonym działaniu, rano i wieczorem.



Zitensyfikowana konwencjonalna insulinoterapia



-

podaje się iniekcje insuliny krótko działającej przed



głównymi posiłkami oraz jedną iniekcję insuliny



przed posiłkami. Wymaga dokładnej samokontroli.



Obowiązuje częste badanie glukometrem stężenia



glukozy we krwi. Samodzielna indywidualna



adaptacja dawek insuliny i ilości spożywanych



Ostre powikłania cukrzycy to :



- hipoglikemia



- hiperglikemia



Hipoglikemia -

występuje gdy stężenie glukozy we krwi



Zmniejsza się poniżej 3,3 mmol/l (60 mg/dl).



W przypadku gdy pacjent jest przytomny i może
połykać, należy podać cukier (30 – 40g – 3 – 4 płaskie
łyżeczki). Osobom, które nie mogą połykać, należy



Wstrzyknąć 1 – 2 mg glukagonu.



Glukagon jest hormonem wydzielanym przez komórki
alfa trzustki, zwiększa wątroby wyrzut glukozy, hamuje
syntezę glikogenu i działanie insuliny.



Hiperglikemia -

stężęnie glukozy we krwi zwiększa się



Powyżej 10 mmol/l (180 mg/dl ), może dochodzić do

wysokiego poziomu, przekraczać 15,7 mmol/l (300 mg/dl).



Leczenie ustala lekarz.



BIBLIOGRAFIA :



Żywienie zdrowego i chorego człowieka, J.Hasik,

J.Gawęcki, Wyd.PWN.Warszawa 2005,



Podstawy żywienia klinicznego,

T.Korta,M.Łyszkowska,M.Grzymisławski – Żywienie w
cukrzycy, Wyd.PZWL ,Warszawa 2008,



Żywienie człowieka H.Ciborowska, A.Rudnicka – Dietetyka



Wyd.Lekarskie PZWL 2007