W

³adze Panamy, a tak¿e Zarz¹d Kana³u Panamskiego,
chc¹ poszerzyæ ten strategiczny szlak wodny, argu-
mentuj¹c, ¿e modernizacja kana³u jest absolutnie

konieczna. Wed³ug w³adz, kana³ jest zbyt ma³y, aby spro-
staæ ¿egludze coraz wiêkszych jednostek, które obecnie
musz¹ op³ywaæ ca³¹ Amerykê Po³udniow¹. Podczas refe-
rendum w Panamie (22 paŸdziernika 2006) wiêkszoœæ

Rozbudowa tego szlaku wodnego, skracającego

o tysiące mil morskich drogę między dwoma

największymi na świecie oceanami, ma zwięk-

szyć przepustowość kanału dwukrotnie. Zakoń-

czenie inwestycji przewidziane jest na 2014 r.,

w setną rocznicę powstania kanału.

Ferdinand Marie de Lesseps

Śluzy na Kanale Panamskim – dawniej. fot. PanCanal.com

„Si” dla rozbudowy –

Kanał Panamski zostanie poszerzony

M o n i k a W i t a n

2

1a

h i s t o r i a t e c h n i k i

MINI QUIZ MT

CZYT

AM, WI

ĘC WIEM

Od śluz Gatuńskich do kolejnego

systemu śluz statek musi prze-

płynąć kanałem:

a) 11 km
b) 24 km
c) 25,9 km

2

28

8

TEKST

Ł

ATWY

!

!
!

(oko³o 78%) mieszkañców Panamy
opowiedzia³a siê za poszerzeniem
Kana³u Panamskiego. Tylko jeden
na piêciu Panamczyków jest prze-
ciwny inwestycji, która ma koszto-
waæ 5,3 mld dolarów, usprawniaj¹c
¿eglugê na licz¹cym 92 lata kanale
³¹cz¹cym Ocean Atlantycki z Pacyfi-
kiem.

H I S T O R I A
K A N A £ U P A N A M S K I E G O

Kana³ Panamski – sztuczny

kana³ wodny budowany w latach
1904–14, jest po³o¿ony w Panamie,
na Przesmyku Panamskim

. £¹-

czy wody Oceanu Atlantyckiego
(przez Morze Karaibskie) z wodami
Oceanu Spokojnego. Jest on jedn¹
z najwa¿niejszych dróg wodnych
œwiata, która wydatnie skróci³a dro-
gê, jak¹ musia³y pokonywaæ wczeœ-
niej statki, np. droga morska z San
Francisco do Nowego Jorku skróci³a
siê o 14 500 km!

D³ugoœæ kana³u wynosi

81,6 km, z czego 16,4 km przypada
na p³ytkie wody przybrze¿ne zatok:
Panamskiej i Colón. P³yn¹c od stro-
ny Morza Karaibskiego, pokonuje
siê 11,3 km na poziomie zwierciad³a
wód morskich, a¿ do systemu
trzech Œluz Gatuñskich, które podno-
sz¹ statki na poziom 25,9 m n.p.m.
– poziom sztucznego jeziora Gatún.
Po opuszczeniu jeziora p³yn¹ 11-ki-
lometrowym wykopem w ska³ach,
a po nastêpnych 13 km docieraj¹ do
kolejnego systemu œluz. Po przep³y-
niêciu dalszych 13 km statki wy-
chodz¹ do portów Panama i Balboa.
Szerokoœæ œluz wynosi 33,5 m i ma-
ksymalnie o takiej wielkoœci statki
mog¹ wchodziæ do kana³u – s¹ to
tzw. Panamaksy*

)

.

Budowê Kana³u Panamskiego

zainicjowa³ w 1879 Francuz Ferdi-

nand Marie de Lesseps (budowni-
czy Kana³u Sueskiego)

. Towa-

rzystwo Budowy Kana³u Panam-
skiego rozpoczê³o budowê w 1881 r.
W 1889 na skutek nadu¿yæ finanso-
wych i trudnych warunków budo-
wy towarzystwo zbankrutowa³o,
nara¿aj¹c na znaczne straty oko³o
500 tys. drobnych akcjonariuszy
(afera panamska). De Lesseps zos-
ta³ skazany na 5 lat wiêzienia i ol-
brzymi¹ grzywnê. Wkrótce jednak
zosta³ zrehabilitowany. W 1869 zos-
ta³ cz³onkiem Akademii Francuskiej,
odznaczono go Legi¹ Honorow¹.
Zmar³, nie doczekawszy koñca bu-
dowy. Na jego nagrobku wyryto je-
den z najbardziej znanych palindro-
mów**

)

: „A MAN A PLAN A CA-

NAL PANAMA”.

P O L I T Y C Z N E K U L I S Y

Strefa Kana³u Panamskiego

(hiszp. Zona del Canal de Panamá,
ang. Panama Canal Zone) – pas te-
renu wzd³u¿ Kana³u Panamskiego
o szerokoœci ok. 16 km wydzier¿a-
wiony w 1903 roku Stanom Zjedno-
czonym przez nowo utworzone
pañstwo Panamê

, pozostawa³

pod amerykañsk¹ administracj¹
do 1999.

Na tym terenie w latach

1904–14 Amerykanie dokoñczyli bu-

dowê Kana³u Panamskiego. Uk³ad

miêdzy USA i Panam¹ przyznawa³
Amerykanom prawo „wieczyste”
u¿ytkowania kana³u po op³aceniu

5

2

5

Okręt pokonuje śluzy Miraflores (27 maja 2005 r.). fot. Dozenist

Budowa Kanału Panamskiego napotykała liczne przeszkody.

fot. PanCanal.com

3

Panorama kanału. fot. PanCanal.com

4

1

2

29

9

jednorazowo 10 mln dolarów i co-
rocznej wp³acie 250 tys. dolarów
(póŸniej op³atê tê podnoszono). Stre-
fa kana³u, o powierzchni blisko
1700 km

2

, z tego 2/5 to wody wew-

nêtrzne, znajdowa³a siê pod wy³¹cz-
n¹ jurysdykcj¹ Stanów Zjednoczo-
nych. W latach 70. Panama za¿¹da³a
rewizji traktatu, domagaj¹c siê od-
zyskania suwerennoœci na tym tere-
nie oraz udzia³u w zyskach z u¿yt-
kowania kana³u. Jednoczeœnie uz-
na³a obecnoœæ Amerykanów (oko³o
1/3 z 45 tys. mieszkañców w 1970,
w tym tak¿e wojskowi) w strefie za
nielegaln¹ okupacjê terytorium kra-
ju. W roku 1975 podpisano nowy
traktat, na mocy którego dwa lata
póŸniej przekazano Panamie oko³o
65% terytorium strefy, a pozosta³y
teren przeszed³ pod wspóln¹ admi-
nistracjê a¿ do 1999, kiedy przeka-
zano go w ca³oœci Panamie.

Kana³ Panamski obs³uguje

blisko 5 proc. œwiatowego handlu
i jest motorem gospodarki Panamy
– 80 procent PKB (16 mld dolarów

w 2005 roku) tego trzymilionowego
kraju ma zwi¹zek z t¹ drog¹ wod-
n¹. Jego rozbudowa stworzy wiele
miejsc pracy i przyspieszy wzrost
gospodarczy kraju.

!

*

)

Panamaks – statek o maksymal-

nych wymiarach gabarytowych umoż-

liwiających żeglugę przez Kanał Pa-

namski. Wielkość statku ograniczają

wymiary śluz wodnych wynoszące:

305 m długości; 33,5 m szerokości

oraz 26 m głębokości. Typowy Pana-

maks to masowiec lub kontenerowiec

o maksymalnych wymiarach:

294,1 m długości

32,3 m szerokości

12,0 m zanurzenia

57,9 m wysokości od linii wodnej do

najwyżej położonego punktu statku.

Ograniczenie wysokości wynika z fak-

tu wybudowania w 1962 roku mostu

nad kanałem – „Bridge of the Ameri-

cas” łączącego obie Ameryki (prześ-

wit pomiędzy dolną krawędzią mostu

a lustrem wody wynosi 61,3 m).

Z uwagi na czasowe niedobory wody

w jeziorze Gatún, służącej do napeł-

niania śluz, władze kanału mogą og-

raniczyć dopuszczalne zanurzenie

statku.

Nowoczesne statki przekraczające

podane wymiary i niemogące prze-

pływać przez Kanał Panamski określa

się czasami nazwą Post-Panamax.

**

)

Palindrom (gr. palindromeo – biec

z powrotem) – wyraz, liczba, zdanie,

a nawet wiersz, który ma to samo

znaczenie niezależnie od tego, czy

czytamy go normalnie, czy od tyłu

(czyli wspak). Współcześnie palindro-

my pełnią funkcję zabawy słownej.

Prawdopodobnie tak było również

i w przeszłości, choć pewne znalezis-

ka sugerują, że palindromy mogły też

mieć znaczenie magiczne.

!

Strefa Kanału Panamskiego.

Przeprawa przez Kanał Panamski obecnie. fot. S/V Moonrise of Inverness

3

30

0

Monika Witan

na podstawie PanCanal.com

Przeprawa przez Kanał Panamski dawniej. fot. PanCanal.com

h i s t o r i a t e c h n i k i

5

6

6a