bliżej przedszkola  1.112 styczeń 2011

10

Przygotowanie do nauki czytania i pisania
powinno uwzględniać przede wszystkim
stymulacje lewej półkuli mózgu, czyli zadania
sekwencyjne, linearne i relacyjne.
opanowanie języka pisanego wymaga bowiem
ukształtowanych umiejętności szeregowania,
układania sekwencji i ujmowania relacji.

B

adania neuroobrazowania móz-

gu dostarczyły wiedzy na temat

sekwencyjnych strategii prze-

twarzania informacji przez lewą półku-

lę mózgu. To ona jest odpowiedzialna

za organizację informacji językowych

i logiczne myślenie. Umiejętności sek-

wencyjne przedszkolaka warunkują

w przyszłości szybkie czytanie ze zro-

zumieniem ucznia.

Osiągnięcie wysokiej sprawności czyta-

nia, a tym samym uczenia się, nie może

przebiegać w oderwaniu od ćwiczeń

słuchowych, wzrokowych i ruchowych.

Język budowany jest na filarach wszyst-

kich zmysłów, a ich kształtowanie staje

się ważną sferą oddziaływań w procesie

edukacji przedszkolnej.
Przygotowanie do nauki czytania i pi-

sania powinno więc uwzględniać prze-

de wszystkim stymulacje lewej półkuli

mózgu, czyli zadania sekwencyjne, li-

nearne i relacyjne. Opanowanie języka

pisanego wymaga bowiem wcześniej

ukształtowanych umiejętności szerego-

wania, układania sekwencji i ujmowa-

nia relacji.
Dzieci z niezakończonym procesem

formowania się dominacji stronnej,

przedszkolaki ze skrzyżowaną latera-

lizacją mają duże problemy z zacho-

waniem kierunku od lewej do prawej

podczas rysowania czy naśladowania

wzorów z klocków. Uwzględnienie

tego porządku jest ważne także pod-

czas układania historyjek obrazko-

wych i formowania się myślenia przy-

czynowo-skutkowego.

W każdym kolejnym etapie ćwiczeń

stymulujących funkcje lewej półkuli

mózgu powinien się pojawić materiał

tematyczny (konkretny) i atematycz-

ny (symboliczny, abstrakcyjny). Warto

rozpocząć od kształtowania pamięci

sekwencyjnej. W ćwiczeniach szerego-

wania rozpoczynamy od szeregu trzy-

elementowego, a kończymy szeregiem

pięcioelementowym. W ćwiczeniach

sekwencji rozpoczynamy od puła-

pu dwóch elementów, dochodząc do

czterech. Zachowanie takiego układu

pozwala dziecku stopniowo osiągać

umiejętności lewopółkulowe i umoż-

liwia przejście do najważniejszych za-

dań związanych z dostrzeganiem i sa-

modzielnym werbalizowaniem relacji.
Generalną zasadą ćwiczeń lewej pół-

kuli mózgu jest zachowanie linearnego

porządku od lewej do prawej podczas

pokazu i na etapie odtwarzania.

Ćwiczenia pamięci
sekwencyjnej

Zapamiętywanie szeregów i sekwencji

zależy nie tylko od poziomu koncen-

tracji i pojemności pamięci, ale także od

umiejętności dostrzegania relacji mię-

dzy obiektami występującymi w danym

porządku, czyli od rozumienia, który

element występuje przed, a który po ja-

kimś elemencie. Odtwarzanie sekwencji

wymaga zapamiętywania niejako krok

po kroku, z uwzględnieniem linearne-

go uporządkowania następujących po

sobie bodźców.
Ćwiczenia pamięci sekwencyjnej mu-

szą być ułożone według wzrastającego

stopnia trudności.

ZAPAMIęTyWANIE

OBRAZKóW

Nauczyciel przygotowuje obrazki na

oddzielnych kartonikach, tak by mógł

pokazywać je po jednym. Za każdym

razem po prezentacji ilustracja musi zo-

stać odwrócona, by spełnić kryterium

przedstawienia sekwencyjnego. Przed-

szkolaki mają swoje zestawy, z których

układają zapamiętaną sekwencję. Do-

piero gdy wszystkie dzieci ułożą zapa-

miętaną sekwencję, nauczyciel odsłania

po kolei swoje obrazki, a przedszkolaki

samodzielnie sprawdzają prawidłowość

wykonanego zadania.
Dzieci uczą się zapamiętywać najpierw

dwa, potem trzy i w ostatnim etapie

cztery elementy w odpowiedniej kolej-

ności i układać je w porządku (w takiej

samej kolejności, jaką zastosował na-

uczyciel) od lewej do prawej.

ZAPAMIęTyWANIE

RUCHóW

Ponieważ poziom pamięci sekwencyjnej

warunkuje skuteczność uczenia się języ-

ka w formie mówionej i pisanej, koniecz-

ne są także ćwiczenia uwzględniające

linearny odbiór bodźców ruchowych

oraz proprioceptywnych (propriocepcja

– czucie ułożenia części własnego ciała).

Do przeprowadzenia ćwiczeń potrzeb-

na będzie deseczka z czterema klockami

oraz drewniany młoteczek. Nauczyciel

prezentuje sekwencje dwóch/trzech/

czterech uderzeń (stuka młoteczkiem

w wybrane klocki), zachęca dziecko do

powtórzenia sekwencji. Niezwykle isto-

tny jest sposób prezentacji, tak by przed-

szkolak nie obserwował pokazu w obra-

zie odwróconym. Dlatego nauczyciel

musi stać z boku, w tej samej linii, w któ-

rej stoi wybrane dziecko. Kolejnym eta-

pem ćwiczeń zapamiętywania sekwencji

ruchowych jest odtwarzanie przebiegu

prostych codziennych zajęć. Nauczyciel

przygotowuje obrazki przedstawiające:

o

mamę przygotowującą kanapki;

o

dziecko myjące zęby;

stymulacja

lewej półkuli mózgu

Jagoda Cieszyńska-Rożek

SyMuLTANICZNO-SEKWENCyJNA METODA NAuKI CZyTANIA

®

blizejprzedszkola.pl

bliżej przedszkola  1.112 styczeń 2011

104

książki polecane przez autorkę

w sklepie BlizejEdukacji.pl



Metody wywoływania głosek – 26,90 zł



Manualne torowanie głosek – 23,00 zł



Ćwiczenia edukacyjne – 20,00 zł



Przeciwieństwa – 49,00 zł

Przygotowanie do nauki czytania

R E K L A M A

o

dziecko nalewające sok z kartonu

lub butelki.

Wybrane dziecko pokazuje całej gru-

pie sekwencje ruchów (dwóch/trzech/

czterech itd.) koniecznych do wykona-

nia jakiejś czynności, np. krojenie chle-

ba, smarowanie masłem, układanie

plasterków kiełbasy, albo odkręcanie

tubki z pastą do zębów, wyciskanie pa-

sty, mycie zębów, wypluwanie wody.
Ćwiczenia te mają duże znaczenie dla

stymulacji rozwoju koordynacji wzro-

kowo-ruchowej, są więc doskonałym

przygotowaniem do nauki pisania.

ZAPAMIęTyWANIE

SEKWENCJI DźWIęKóW

Nauczyciel przygotowuje po dwa eg-

zemplarze pomocy. Kładzie na stoli-

ku przed sobą dwa wydające dźwięki

przedmioty (zwiększając w przebiegu

terapii liczbę bodźców do czterech)

i takie same przed wybranym z gru-

py dzieckiem. Za przesłoną prezentuje

sekwencję dźwięków (dwa, trzy, potem

cztery elementy). Zachęca do powtó-

rzenia prezentacji, prosząc, by pozosta-

łe dzieci sprawdzały, czy zadanie zosta-

ło prawidłowo wykonane.
Nauczyciel przygotowuje przedmioty

i ich przedstawienia rysunkowe (czar-

no-białe obrazki). Przedszkolak ma

wszystkie obrazki (liczba bodźców od

dwóch do pięciu), kiedy usłyszy sek-

wencję dźwięków prezentowanych za

przesłoną, pokazuje odpowiednią sek-

wencję ilustracji.
Podczas ćwiczeń naśladowania sek-

wencji dźwięków ważne jest zacho-

wanie linearnego porządku. Dźwięk

prezentowany jako pierwszy musi być

odtworzony w takiej kolejności. Zwy-

kle dzieci mają największe problemy

z zachowaniem prawidłowej sekwencji

obiektów.
Kolejne ćwiczenie to odtwarzanie sek-

wencji uderzeń. Dzieci otrzymują drew-

niane młoteczki, mogą także wystuki-

wać rytm kredką lub klockiem. Nauczy-

ciel (za przesłoną, by wyeliminować

zapamiętywanie wzrokowe) swoim

młoteczkiem wybija na stole rytm, który

dzieci powinny powtórzyć.

ZAPAMIęTANIE

SEKWENCJI SyLAB

Nauczyciel przygotowuje na kartoni-

kach sylaby z jednego paradygmatu.

Układa sekwencję dwóch sylab (w

przebiegu terapii należy osiągnąć pu-

łap czterech sylab), np. PU PI, odczy-

tując je i pokazując ich zapis. Każdy

kartonik musi zostać natychmiast od-

wrócony, by dzieci nie widziały napi-

su. Zadanie polega na tym, by dzieci

ułożyły usłyszaną sekwencję ze swo-

ich sylab. Przy zamianie roli wybrane

dziecko prezentuje zadanie dla całej

grupy.
Drugi etap ćwiczeń słuchania sekwen-

cji to odtwarzanie układu usłyszanych

wyrazów. Ćwiczenie to można prze-

prowadzić z wykorzystaniem obraz-

ków, obrazków i napisów lub tylko

etykietek zapamiętywanych globalnie.
Nauczyciel lub dziecko mówi np. mle-

ko, ser, woda, a zadaniem całej grupy

jest odtworzenie sekwencji w prawid-

łowej kolejności. Zawsze należy rozpo-

czynać od dwóch wyrazów, kończyć

na czterech.

ZAPAMIęTyWANIE

SEKWENCJI SłóW

Językowe ćwiczenia pamięci są ukoro-

nowaniem terapii. Nauczyciel lub wy-

brane dziecko prezentuje po jednym

wersie wierszyka. W wersji ułatwionej

może to być połowa wersu, np.:

Wpadła gruszka # do fartuszka,

a za gruszką # dwa jabłuszka,

a śliweczka # wpaść nie chciała,

była jeszcze # niedojrzała.
Krowa pasie się na łące

#

i tak zwierza się biedronce,

#

że choć sama mleko daje,

#

to go nigdy nie dostaje.

Nauczyciel przygotowuje ilustrację te-

matyczną, np. W parku, W przedszkolu,

Na ulicy, W lesie. Na ilustracjach powin-

na znajdować się różna liczba identycz-

nych przedmiotów (cztery takie same

skutery, trzy jeżyki, dwa kosze, cztery

piłki itp.). Nauczyciel ogląda z dzie-

ckiem ilustrację, tworząc kolejne ciągi,

i prosi dziecko o powtarzanie. To ćwi-

czenie inspirowane jest sposobami za-

pamiętywania informacji w kulturach

oralnych, tak jak ma to miejsce w dzie-

cięcych bajeczkach o rzepce czy Grze-

siu, który szedł na targ.

Przykłady:

W parku

o

dwie dziewczynki;

o

dwie dziewczynki, trzy jeżyki;

o

dwie dziewczynki, trzy jeżyki,

jeden ptaszek;

o

dwie dziewczynki, trzy jeżyki,

jeden ptaszek, dwa koty.

Na ulicy

o

cztery skutery;

o

cztery skutery, dwa autobusy;

o

cztery skutery, dwa autobusy, trzy

karetki pogotowia;

o

cztery skutery, dwa autobusy, trzy

karetki pogotowia, jedna straż po-

żarna.

Podczas ćwiczeń pamięci należy wyko-

rzystać zabawę w odwracanie roli, tak

by dziecko miało okazję stawiać przed

dorosłym zadania obrazkowe, ruchowe

i językowe.

Szeregowanie

Szereg jest ciągiem elementów usta-

wionych obok siebie w linii prostej

– ta definicja ujmuje to, co najistotniej-

sze w języku mówionym i pisanym.

Dzięki linearnemu porządkowi głosek

w słowach i liter w wyrazach zapisa-

nych możliwe jest budowanie znaczeń.

Jakiekolwiek zakłócenie tego porządku

nadaje wypowiedzeniu inny sens (kot –

kto, nos – son, seton – notes). Liczne błędy

w uszeregowaniu znaków językowych

można obserwować u osób dorosłych

z afazją, u dzieci z autyzmem, alalią

www.blizejedukacji.pl

tel. [phone]

bliżej przedszkola  1.112 styczeń 2011

105

i afazją dziecięcą, u uczniów z dyslek-

sją, a także u osób uczących się języków

obcych.
Podczas konstruowania szeregów do

ćwiczeń stymulujących muszą być

uwzględnione następujące cechy:

o

rosnąca wielkość (od najmniejsze-

go do największego);

o

malejąca wielkość (od największe-

go do najmniejszego);

o

stopniowe domykanie rysunku (od

łodygi do całego kwiatka oraz od

ćwierćłuku do koła);

o

zwiększająca się intensywność bar-

wy.

Dzieci uczą się układać szeregi, naj-

pierw naśladując je (układając taki

sam), potem kontynuując (układając, co

będzie dalej) i uzupełniając (wypełnia-

jąc lukę zostawioną przez nauczyciela).

Sprawdzenie opanowania umiejętności

następuje, gdy dzieci otrzymują rozsy-

pane elementy szeregu i samodzielnie

budują szereg. Dokonanie transferu

(przeniesienia) sposobów rozwiązy-

wania zadań świadczy o tym, że dzieci

dokonały interiorioryzacji (uwewnętrz-

nienia reguły).

Przykłady zadań:


Nauczyciel przygotowuje szereg te-

matyczny trzyelementowy zbudowa-

ny w oparciu o zasadę rosnącej wiel-

kości. Dzieci otrzymują identyczne

elementy na oddzielnych kartkach,

układają je według wzoru.



Nauczyciel przygotowuje szereg czte-

roelementowy, prezentuje początek

szeregu, układając dwa pierwsze ele-

menty. Zadaniem dziecka jest dokoń-

czenie szeregu.



Nauczyciel prezentuje szereg (umiesz-

czony na jednym pasku). W szeregu

znajdują się dwa pierwsze elementy

oraz czwarty. Dzieci mają do dyspo-

zycji wszystkie elementy szeregu, ich

zadaniem jest odnalezienie właściwe-

go elementu.



Nauczyciel prezentuje szereg (umiesz-

czony na jednym pasku). W szeregu

znajdują się: element pierwszy oraz

trzeci i piąty. Zadaniem dzieci jest

odnalezienie drugiego i czwartego

elementu spośród wszystkich ele-

mentów szeregu.

Dzieci otrzymują wszystkie elementy

konieczne do ułożenia szeregu. Po ich

obejrzeniu powinny samodzielnie uło-

żyć szereg.

Ćwiczenia szeregowania kształtują

koncentrację, percepcję w kierunku

od lewej do prawej, przetwarzanie li-

nearnych bodźców, odkrywanie bra-

kujących elementów i zależności. Są

ważnym etapem przygotowującym do

nauki powtarzania zdań, przyswajania

reguł gramatycznych i nauki czytania

lewopółkulowego.

układanie sekwencji

Sekwencja jest ciągiem znaków (sym-

boli) stanowiącym uporządkowaną

według określonej reguły (zasady,

formuły) strukturę. Miejsce kolejnego

znaku w sekwencji wynika z przyjętej

arbitralnie reguły. Każda sekwencja

odzwierciedla w sposób symboliczny

porządek znaków językowych – mó-

wionych i pisanych.

Przykłady:


Naśladowanie tematycznej sekwen-

cji dwuelementowej. Dzieci układają

obrazki według wzoru zaprezento-

wanego przez nauczyciela:



Naśladowanie atematycznej (symbo-

licznej) sekwencji trzyelementowej:



Kontynuowanie tematycznej sekwen-

cji trzyelementowej:



Kontynuowanie atematycznej sek-

wencji czteroelementowej:



Uzupełnianie tematycznej sekwencji

dwuelementowej:



Uzupełnianie atematycznej sekwen-

cji czteroelementowej:

Ostatnim etapem opanowania umiejęt-

ności sekwencyjnych jest samodzielne

stworzenie reguły.
Nauczyciel daje dzieciom po dwa ze-

stawy obrazków tematycznych, np.

zestaw owoce i zestaw ubrania:

o

owoce: trzy jabłuszka, trzy grusz-

ki, trzy banany, trzy śliwki;

o

ubrania: trzy czapki, trzy buciki,

trzy szaliki, trzy kurteczki;

o

pojazdy: trzy auta, trzy rowery, trzy

lokomotywy, trzy ciężarówki;

o

pogoda: trzy słoneczka, trzy księży-

ce, trzy chmurki, trzy śnieżynki.

Zadaniem dziecka jest układanie sek-

wencji według wymyślonych przez sie-

bie reguł. Potem pozostałe dzieci pró-

bują zwerbalizować regułę.
Ćwiczenie samodzielnego układania

sekwencji powinny być tak przygoto-

wane, by były jednocześnie wstępem

do kształtowania umiejętności doko-

nywania kategoryzacji na materiale

tematycznym i atematycznym.



Podczas ćwiczeń można skorzystać

z następujących materiałów:



Fabisiak-Majcher A., Korendo M., Szmuc

E., Szeregi i sekwencje, Wydawnictwo Wir.



Korendo M., Terapia dzieci zagrożonych

dysleksją. Stymulacja lewej półkuli mózgu,

Wydawnictwo Edukacyjne.



Pomoce przygotowane przez E. Wiane-

cką, Wydawnictwo Arson.



Klocki i młoteczek znajdą Państwo na stro-

nie www.konferencje-logopedyczne.pl

W następnym numerze:

Czytanie dwóch sylab. Tajemnicze imiona zwierząt

Prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska-Rożek – psycholog, logopeda i językoznaw-

ca. Pracuje w Katedrze Logopedii i Lingwistyki Edukacyjnej Uniwersytetu Peda-

gogicznego w Krakowie.
Zajmuje się zaburzeniami komunikacji językowej (zagrożenie autyzmem, au-

tyzm, alalia, zespół Downa, afazja, zaburzenia słuchu, Zespół Aspergera), zagro-

żeniem dysleksją i dysleksją oraz dwujęzycznością.

blizejprzedszkola.pl