Opakowania i odpady
opakowaniowe
materiał instruktażowo-szkoleniowy
1
Opracowanie: Iwona Kuczyńska
Redakcja: Ewa Figórska
Niniejsze opracowanie powstało w ramach projektu współfinansowanego
ze środków Unii Europejskiej - Life04 env/PL/000673. Za treść tego
materiału odpowiada Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, poglądy w nim
wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii
Europejskiej.
Dystrybucję materiału instruktażowo-szkoleniowego prowadzi
Fundacja Partnerstwo dla Åšrodowiska
Wydawca:
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, 31-005 Kraków, ul. Bracka 6/6
tel.: [phone], fax: [phone]
e-mail: [e-mail], www.epce.org.pl
2
Materiał instruktażowo-szkoleniowy:
OPAKOWANIA I ODPADY OPAKOWANIOWE
______________________________________________________
1. WST
P
2. OPAKOWANIA
2.1. Rodzaje opakowań ze względu na materiały, z których są wykonane
2.2. Rodzaje opakowań ze względu na zastosowanie
3. FUNKCJE OPAKOWAC

4. OZNAKOWANIE OPAKOWAC

4.1. Rodzaje znaków stosowanych na opakowaniach
4.2. Informacja obowiązkowa - znakowanie obligatoryjne opakowań
4.3. Informacja fakultatywna - znakowanie nieobligatoryjne opakowań
5. ODPADY OPAKOWANIOWE
6. GOSPODARKA ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI
6.1. Obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań i produktów
w opakowaniach
6.2. Znakowanie opakowań dla gospodarki odpadami opakowaniowymi
6.3. Zadania projektowania opakowań pod kątem ich odzysku
6.4. ObowiÄ…zek odzysku
6.5. ObowiÄ…zki sprawozdawcze
6.6. Gospodarowanie opakowaniami po środkach niebezpiecznych
7. ORGANIZACJE ODZYSKU
OBOWI
ZKI PRZEDSI
BIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA
8. NIEKTÓRYMI ODPADAMI ORAZ O OPA
ACIE PRODUKTOWEJ
I DEPOZYTOWEJ
9. MATERIAA
Y y
RÓDA
OWE
3
1. WST
P
Opakowania  można by powiedzieć nieomal symbol naszych czasów. Każda rzecz,
każdy przedmiot ma dziś swoje opakowanie, stało się ono integralną częścią samego
produktu, niejednokrotnie nawet ważniejszą od treści, które zawiera. Interesujące,
oryginalne opakowanie z zaskakującą łatwością może skłonić do zakupu danego
towaru, nawet jeśli nie jest on tak naprawdę potrzebny. Co więcej mając do wyboru
produkt w przeciętnym i atrakcyjnym, estetycznym opakowaniu, skłonni jesteśmy
wybrać ten drugi, nawet pomimo różnicy w cenie. Opakowania są wszędzie.
Rozglądając się wokoło z trudem możemy znalez
ć przedmioty, dla których nie
znalazłoby się opakowanie. Opakowania pojedyncze to jedno, ale w celach
transportowych łączy się produkty po dziesięć w kartonie, po trzy kartony, w większej
paczce, aż wreszcie, w jeszcze większych pakunkach, aż wypełnią ciężarówkę. A
przecież nie wolno zapominać, że są to wszystko potencjalne odpady. To tak, jakby
ogólną liczbę odpadów zwielokrotnić n razy, o liczbę n opakowań każdej
wyprodukowanej rzeczy. Dlatego właśnie, aby w jakimś stopniu kontrolować ten
proces, istniejÄ… odpowiednie regulacje prawne.
Zasady postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi aktualnie
podlegają odrębnej ustawie  o opakowaniach i odpadach opakowaniowych . W niej
podane są warunki jakie mają spełnić opakowania, a także obowiązki producenta,
eksportera i importera opakowań, a także sprzedawcy i użytkownika opakowań i
odpadów opakowaniowych oraz zasady postępowania z nimi. Te ostatnie w zasadzie
nie różnią się zbytnio od zasad postępowania z odpadami, wynikającymi z
obowiązującej ustawy o odpadach. W zakresie obowiązków wynikających z
gospodarowania opakowaniami oraz niektórymi odpadami poużytkowymi uwzględnić
trzeba także ustawę o obowiązkach przedsiębiorców oraz o opłatach produktowych i
depozytowych.
Przedsiębiorcą w rozumieniu powyższych ustaw jest ten, kto wprowadza na rynek
zapakowane wyroby, tj. krajowi producenci oraz importerzy wyrobów. Nowo
wyprodukowane opakowania także są wyrobami wprowadzanymi na rynek do obrotu
towarowego.
Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi z jednej strony powinna
uwzględniać wymagania ekologiczne, z drugiej nie stwarzać przeszkód dla wzajemnej
wymiany handlowej i wzajemnego układu między producentem, sprzedawcą, a
użytkownikiem oraz między krajami Unii Europejskiej.
4
2. OPAKOWANIA
Przez opakowania rozumie siÄ™ wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z
jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu,
dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów
przetworzonych, a także części opakowań i elementy pomocnicze połączone z
opakowaniami i przeznaczone do tego samego celu, co dane opakowanie.
Obecnie opakowanie dostarcza także informacji o produkcie i jego producencie oraz
oddziaływuje psychologicznie na potencjalnego konsumenta dzięki swojej estetyce i
zachęca go do zakupu towaru.
Każde opakowanie powinno być dostosowane do właściwości danego towaru.
Dobór odpowiednich materiałów i tworzyw opakowaniowych jest zagadnieniem
bardzo złożonym, zważywszy na olbrzymią różnorodność produktów oraz coraz
szerszą gamę materiałów opakowaniowych i sposobów pakowania.
Udział podstawowych materiałów stosowanych do produkcji opakowań w skali
światowej przedstawia się następująco:
tworzywa sztuczne - 30%,
papier i tektura - 28%,
metale-27%,
szkło- 15%
Branża opakowań w Stanach Zjednoczonych zajmuje trzecie miejsce pod
względem wielkości obrotu wśród wszystkich gałęzi przemysłu, a w Europie
Zachodniej - siódme. Oczekiwać więc należy, że również w Polsce pozycja branży
opakowaniowej będzie znacznie większa niż obecnie.
Od wielu lat największy postęp w zakresie materiałów opakowaniowych dotyczy
tworzyw sztucznych. Ogromna ich różnorodność (polietylen, polipropylen, poliestry,
polichlorek winylu, polistyren, poliamid, kopolimery i kombinacje tych tworzyw) jest
zjawiskiem pozytywnym, gdyż umożliwia dobór właściwych cech do wymagań
pakowanego produktu. Z punktu widzenia przeciwdziałania powstawaniu odpadów,
może to być jednak znaczącym utrudnieniem w prowadzeniu selektywnej zbiórki, a
następnie we wtórnym przetworzeniu, co jest niezwykle ważne wobec rosnącego ich
zużycia i konieczności ochrony środowiska naturalnego. [1]
2.1. Rodzaje opakowań ze względu na materiały, z których są wykonane
Poniżej przedstawiono najczęściej stosowane surowce i materiały do produkcji
opakowań.
Opakowania metalowe
Metale i ich stopy w postaci blach lub folii stanowiÄ… dobre tworzywa do wyrobu
opakowań. Mimo rozwoju różnych technik pakowania, pewnych zalet opakowań
metalowych nie da się niczym zastąpić. Należą do nich:
duża wytrzymałość mechaniczna;
odporność na działanie wysokich i niskich temperatur, a jednocześnie
dobra przewodność cieplna, co daje możliwość pakowania produktów
5
poddawanych następnie obróbce cieplnej, np. mleko zagęszczone;
możliwość hermetycznego zamknięcia;
łatwość formowania i znakowania oraz;
niepalność.
Większość opakowań metalowych jest przydatna do ponownego przetwórstwa, co
zasługuje na pozytywną ocenę z punktu widzenia problemów związanych z
obciążeniem środowiska naturalnego zużytymi opakowaniami.
Metale jednak ulegają korozji, co bardzo skraca trwałość i okres użytkowania
opakowań metalowych oraz zwiększa niebezpieczeństwo migracji jonów metali z
opakowania np. do produktu spożywczego.
Opakowania szklane
Surowcem do produkcji opakowań szklanych jest szkło, stanowiące
bezpostaciową, niekrystaliczną masę o konsystencji stałej, otrzymaną w wyniku
przechłodzenia stopionych składników. Do podstawowych składników stosowanych w
produkcji szkła należą:
krzemionka SiO2 (tlenek kwaśny) w postaci piasku kwarcowego - 70-75%;
topniki (tlenki zasadowe, najczęściej w postaci węglanów), obniżające
temperaturę topnienia masy, najczęściej tlenek sodowy Na2O - 13-15%;
stabilizatory (tlenki metali dwuwartościowych, najczęściej w postaci węglanów),
utwardzające stopioną masę i uodporniające ją na działanie wody, np.wapień,
kreda CaCO3 - 10-12%.
Obok wymienionych składników podstawowych, w produkcji opakowań szklanych
stosuje się składniki pomocnicze, takie jak środki klarujące, barwiące itp. Właściwy
dobór składników i ich stosunek ilościowy decydują o właściwościach uzyskiwanego
szkła.
Opakowania szklane, dzięki swym właściwościom, stanowią swoistą grupę,
wyróżniającą się spośród opakowań wykonanych z innych materiałów, jak papier,
tektura, tworzywa sztuczne, metal itp. Do właściwości tych należą:
odporność chemiczna - określana jest jako zdolność do niepodawania się na
niszczące działanie środków chemicznych;
nieprzepuszczalność szkła dla płynów, pary wodnej, zapachów, gazów itp.
pozwala na przechowywanie w takich opakowaniach produktów aromatycznych
i higroskopijnych;
przejrzystość szkła - jest dla opakowań cechą istotną z punktu widzenia
handlowego, a także higienicznego, ponieważ umożliwia oglądanie zawartości
opakowania i reklamę towarów;
możliwość barwienia - szkło barwne, bez utraty przejrzystości, zwiększa
atrakcyjność opakowań szklanych, a przede wszystkim chroni produkty przed
szkodliwym oddziaływaniem światła naturalnego i sztucznego.
Opakowania papierowe i z tworzyw papierniczych
Papier i tworzywa papiernicze od wielu lat stanowią najpopularniejszy materiał
stosowany w opakowalnictwie towarów. Do podstawowych zalet opakowań
papierowych zaliczyć należy stosunkowo niską cenę, małą masę właściwą, dobre
właściwości mechaniczne, łatwość zadrukowywania, a przede wszystkim to, że
6
wytwarzane sÄ… z naturalnych, biodegradowalnych, odnawialnych i nadajÄ…cych siÄ™ do
ponownego przerobu włókien roślinnych. Do wad opakowań papierowych zalicza się
dużą wodochłonność, przepuszczalność gazów i tłuszczu, a także ograniczone
możliwości łączenia tworzyw papierniczych. Wymienione wady są obecnie
eliminowane w wyniku stosowania zabiegów uszlachetniających, jak: powlekanie,
laminowanie itp.
Do produkcji wytworów papierniczych stosuje się przetworzone roślinne surowce
włókniste w postaci masy celulozowej, szmacianej, makulaturowej i ścieru drzewnego
oraz takie substancje pomocnicze, jak wypełniacze, kleje i barwniki. Jakość
podstawowych surowców zależy od rodzaju, długości i kształtu włókien celulozowych
oraz od obecności towarzyszących im zanieczyszczeń.
W celu nadania papierom odpowiednich cech dodaje się różne substancje
pomocnicze, w ilości ok. 5-15%. Należą do nich napełniacze, np. talk, kreda, gips,
kaolin, biel tytanowa, które wypełniają przestrzeń między włóknami, nadając papierom
szczelność, gładkość i zdolność przyjmowania farb oraz zmniejszając ich
przezroczystość. Innymi substancjami pomocniczymi są kleje, np. kazeina, skrobia,
szkło wodne, silikony i woski, żywice syntetyczne, które wiążą wypełniacze z
włóknami, zwiększając moc papieru i ograniczają jego nasiąkliwość.
Opakowania z tworzyw sztucznych
Przemysł opakowań jest od lat głównym odbiorcą tworzyw sztucznych: 30% w
skali światowej, a w Europie Zachodniej nawet 38%. Dominacja tworzyw sztucznych w
przemyśle opakowaniowym jest pewna również w przyszłości wobec nie słabnącej w
krajach wysoko rozwiniętych oraz wzmożonej ostatnio w krajach rozwijających się,
tendencji do zastępowania metali, szkła i papieru tymi materiałami. Szczególnie
cenionymi w opakowalnictwie zaletami tworzyw sztucznych są takie ich właściwości
fizykochemiczne, jak: dobra wytrzymałość mechaniczna, mały ciężar właściwy, łatwość
formowania i łączenia, dobra barierowość na przenikanie gazów i wody, a ponadto
dobra odporność na działanie czynników chemicznych. Należy również zauważyć, że
wobec dużej różnorodności tworzyw i możliwości ich łączenia, np. na drodze
laminowania itp., można dowolnie modyfikować ich właściwości, co zwiększa zakres
stosowania tych materiałów w opakowalnictwie. Wspomnieć także należy o możliwości
łączenia tworzyw sztucznych z innymi materiałami opakowaniowymi, np. papierem i
tekturą. Ten sposób uszlachetniania tworzyw opakowaniowych poprawia ich
właściwości mechaniczne, barierowość, odporność chemiczną i mikrobiologiczną,
obniżając równocześnie cenę (jest niższa niż tradycyjnych tworzyw opakowaniowych).
Lekkie opakowania z tworzyw sztucznych w transporcie są bardziej ekonomiczne niż z
innych materiałów. Oszacowano, np. że zastępując butelki szklane opakowaniami z
polimerów można zwiększyć ilość transportowanego napoju o ponad 60%. W związku
z powstaniem nowych gatunków polimerów o znacznie lepszych właściwościach
fizykochemicznych, można było zmniejszyć ciężar opakowań polimerowych, bez
zmiany ich walorów użytkowych, np. znacznie zredukowano grubość folii
opakowaniowych, wagę pojemników i butelek. Uniwersalne cechy tworzyw sztucznych
czynią je przydatnymi zarówno do produkcji opakowań jednostkowych, jak i
zbiorczych czy transportowych.
Opakowania z tworzyw sztucznych bardziej zagrażają środowisku niż opakowania
z innych materiałów. Trudności nastręcza tu nie tyle metoda zagospodarowania
7
odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, co sposób ich zbierania i segregacji.
[1]
2.2. Rodzaje opakowań ze względu na zastosowanie
Generalnie towary (wyroby i produkty) są wprowadzane na rynek w określonym
systemie pakowania obejmujÄ…cym zazwyczaj trzy stopnie pakowania tj. opakowania
jednostkowe bezpośrednie, zbiorcze i transportowe. Ilość stopni pakowania w systemie
jest uzależniona od wielu czynników: warunków transportu, odległości, rodzaju
produktu itd. Czasami towary sÄ… wprowadzane do obrotu towarowego jedynie z
uwzględnieniem pierwszego stopnia tj. w opakowaniu bezpośrednim jednostkowym lub
transportowym.
Zatem opakowania obejmujÄ…:
1) opakowania jednostkowe, służące do przekazywania produktu użytkownikowi w
miejscu zakupu, w tym przeznaczone do konsumpcji produktów naczynia
jednorazowego użytku,
Opakowanie jednostkowe
Elementy:
butelka
zamknięcie
etykieta
Rysunek nr 1: Opakowanie jednostkowe
2) opakowania zbiorcze, zawierające wielokrotność opakowań jednostkowych
produktów, niezależnie od tego, czy są one przekazywane użytkownikowi, czy też
służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży i które można zdjąć z produktu bez
naruszenia jego cech,
Opakowanie zbiorcze
Elementy:
pudło z tektury falistej
taśma samoprzylepna
Rysunek nr 2: Opakowanie zbiorcze
8
3) opakowania transportowe, służące do transportu produktów w opakowaniach
jednostkowych lub zbiorczych w celu zapobiegania ich uszkodzeniom, z
wyłączeniem kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego lub
lotniczego.
Opakowanie transportowe
Jednostka transportowa pełniąca rolę
opakowania transportowego
Elementy:
paleta drewniana
folia rozciÄ…gliwa
Rysunek nr 3: Opakowanie transportowe
Ze względu na trudności w określaniu i zakwalifikowaniu opakowań, na stronie
www.mos.gov.pl zawarty jest wykaz wyrobów stanowiących i nie stanowiących
opakowanie.
3. FUNKCJE OPAKOWAC

W sposób ogólny funkcje, które pełnią współczesne opakowania, można podzielić na
następujące grupy:
funkcje ochronne (opakowanie powinno zapewniać zachowanie cech jakościowych
wyrobu i zabezpieczać go przed działaniem czynników mechanicznych oraz
klimatycznych) [3,4],
funkcje marketingowe (dotyczy to przede wszystkim opakowań jednostkowych i
zbiorczych, których nowoczesność konstrukcji, estetyka i atrakcyjność formy oraz
zgodność z gustami nabywców zwiększają popyt konsumentów na określone grupy
wyrobów, jednocześnie opakowania te mogą być narzędziem walki konkurencyjnej
producentów o zdobycie nowych konsumentów) [5],
funkcje logistyczne (opakowania umożliwiają manipulację, transport,
magazynowanie, sprzedaż, dystrybucję, co ułatwia sprzedaż detaliczną oraz
użytkowanie produktu u ostatecznego nabywcy) [6, 7],
funkcje informacyjne (opakowania są nośnikiem informacji o wyrobie, opakowaniu
i warunkach transportu itd., a także przez naniesione kody kreskowe są nośnikiem
danych, zwiÄ…zanych z dystrybucjÄ… w nowoczesnych systemach logistycznych) [8],
funkcje ekologiczne (np. opakowania wyrobów niebezpiecznych chronią
środowisko naturalne, opakowania wielokrotnego użycia przeciwdziałają
powstawaniu odpadów opakowaniowych itd.) [9].
W wielu przypadkach wymienione powyżej funkcje opakowań trudno pogodzić z
wymaganiami ochrony środowiska i zasadami racjonalnej gospodarki odpadami
opakowaniowymi. Przez pojęcie opakowania  ekologiczne" należy rozumieć takie,
które spełniają wymagania ochrony środowiska i których produkcja, użytkowanie oraz
odzysk lub inne zagospodarowanie odpadów nie powoduje:
emisji do atmosfery szkodliwych substancji (na przykład związków chloru, siarki
czy azotu, dioksyn, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, freonów
itp.),
9
 zanieczyszczania wody i gleby (na przykład przedostawanie się do środowiska
ścieków przemysłowych oraz szkodliwych substancji pochodzących z opakowań w
czasie deponowania odpadów opakowaniowych na składowiskach itp.),
przeciążenia składowisk na skutek zwiększenia się masy i objętości opakowań
poużytkowych w odpadach komunalnych, wynikające z niewykorzystania różnych
metod ich odzysku,
nieekonomicznego korzystania z zasobów naturalnych prowadzącego do
nadmiernego ich zużycia, np. niewykorzystywanie surowców i energii zawartych w
odpadach opakowaniowych.
Wszystkich zagrożeń nie da się wyeliminować, niemniej należy dążyć do ich
ograniczenia [2], co możliwe już jest na etapie projektowania.
4. OZNAKOWANIE OPAKOWAC

W warunkach rozwoju gospodarki rynkowej coraz większego znaczenia nabiera
właściwe oznakowanie opakowań znajdujących się w obrocie towarowym Jednak duże
tempo przemian gospodarczych i szeroko zakrojone procesy dostosowawcze do
wymagań rynku UE, powodują trudności w zakresie poprawnego znakowania i
właściwego odczytania informacji pojawiających się na opakowaniach zarówno
importowanych jak i krajowej produkcji. W Polsce funkcjonują już przepisy prawne
określające miedzy innymi rodzaj i zakres informacji, których umieszczanie na
opakowaniu jest obowiązkowe, dozwolone lub zabronione, zapewniając pełną ochronę
konsumenta i zachowanie rzetelnych praktyk handlowych. [10]
4.1. Rodzaje znaków stosowanych na opakowaniach
Znaki umieszczone na opakowaniach, za pomocą których przekazywane są
podstawowe informacje o produktach i opakowaniach, generalnie można podzielić na:
obligatoryjne, tzn. takie, bez których zapakowany produkt nie może być
wprowadzony do obrotu,
nieobligatoryjne (fakultatywne), dobrowolnie stosowane przez firmy, głównie w
celu kształtowania określonego wyobrażenia o produkcie czy firmie.
Ze względu na przekazywaną treść, znaki można podzielić na:
zasadnicze, umożliwiające identyfikację wyrobu i wytwórcy,
informacyjne, informujące o cechach wyrobu określających jego właściwości,
przydatność, ilość, wartość itp.
niebezpieczeństwa, wskazujące na niebezpieczne dla ludzi i otoczenia - cechy
wyrobu,
manipulacyjne, wskazujące na konieczność zastosowania określonego sposobu
obchodzenia siÄ™ z opakowaniem podczas przechowywania, przemieszczania i
użytkowania,
reklamowe, majÄ…ce na celu promocjÄ™ danego wyrobu.
Z uwagi na formę graficzną znaków, można zastosować podział na:
znak graficzny - graficzne przedstawienie najczęściej przedmiotów lub
czynności, wywołujących określone skojarzenia, w postaci pisma, symbolu
obrazkowego, symbolu graficznego,
10
 symbol graficzny - znak graficzny zbudowany z elementów geometrycznych,
wyrażający w sposób umowny pojęcie lub przedmiot,
symbol obrazkowy; piktogram - znak graficzny w postaci uproszczonego
rysunku wyrażający w sposób umowny pojęcie lub przedmiot.
4.2. Informacja obowiązkowa - znakowanie obligatoryjne opakowań
Najbardziej znaczącym zarówno dla firmy wprowadzającej produkt na rynek, jak i
dla odbiorcy-konsumenta jest zakres obligatoryjnego znakowania, określony
odpowiednimi przepisami prawnymi.
Podstawowe obligatoryjne informacje, dla wszystkich wprowadzanych na rynek
produktów są określone w prawodawstwie krajowym w sposób następujący: (Prawo o
działalności gospodarczej. (Dz.U. Nr 101/99, poz. 1178, Rozdz. 2, Art. 12)
 Przedsiębiorca jest obowiązany do zamieszczania na towarach lub na ich opakowaniach
wprowadzanych do obrotu informacji w języku polskim zawierających:
1) oznaczenie przedsiębiorcy - producenta towaru i jego adres,
2) nazwÄ™ towaru,
3) inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów .
4.3. Informacja fakultatywna - znakowanie nieobligatoryjne opakowań
Wielorakie funkcje, jakie spełnia opakowanie i informacja na nim umieszczona w
dobie kształtującego się obecnie rynku konsumenta prowadzą do tworzenia szerokiego
obszaru informacji dobrowolnej.
Bardzo często obok funkcji czysto informacyjnej lub ochronnej podana informacja
ma charakter promocyjny i edukacyjny. Szeroki zakres obejmuje informacja dotyczÄ…ca
certyfikacji dobrowolnej:
znak zgodności z Polską Normą
Uchwała nr 15/95 Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego
Znak jest własnością Polskiego Komitetu Normalizacyjnego
znak jakości Q
ZarzÄ…dzenie nr 18Dyrektora PCBC z dnia28.08.1996
znak ekologiczny
Ustawa o Badaniach i Certyfikacji z dnia 3 kwietnia 1993 r (Dz. U. nr 55/93, poz.
250) wraz z póz
niejszymi zmianami
ZarzÄ…dzenie nr 6 Dyrektora/PCBC z dnia 06.05.1996 r.
Znak zastrzeżony przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji,
znak przydatności opakowania do ponownego przetwórstwa
Ustawa o Badaniach i Certyfikacji z dnia 3 kwietnia 1993 r (Dz. U. nr 55/93, poz.
250) wraz z póz
niejszymi zmianami
Decyzja Prezesa PKNMiJ z 8 maja 1993
Znak jest zastrzeżony przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
 Opakowań .
Do dobrowolnej certyfikacji opakowań na ww. znaki, z wyjątkiem znaku
ekologicznego, upoważniony jest Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
 Opakowań w Warszawie.
O funkcji znaku ekologicznego na opakowaniach będzie mowa szerzej w rozdz. 6 -
 Gospodarka odpadami opakowaniowymi .
11
5. ODPADY OPAKOWANIOWE
Każde opakowanie ulegnie kiedyś zużyciu i wówczas stanie się odpadem.
Odpady opakowaniowe - to wszystkie opakowania, w tym wielokrotnego użytku,
wycofane z ponownego użycia, stanowiące odpady w rozumieniu przepisów ustawy o
odpadach z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań.
Wielokrotny użytek - to każde działanie, w trakcie którego opakowania przeznaczone
i zaprojektowane do co najmniej dwukrotnego użycia są powtórnie wykorzystane do
tego samego celu do którego było pierwotnie przeznaczone.
Powstawanie odpadów opakowaniowych przedstawia poniższy schemat na rys. nr 4.
Produkcja opakowań
i ich elementów
Napełnienie opakowań
wyrobem/produktem
Opróżnienie
opakowania
Opakowanie
poużytkowe
Dostosowanie
do ponownego
napełnienia
Odbiór opakowań
wielokrotnego
użycia
Opakowania
Odpady
nie nadajÄ…ce siÄ™ do
opakowaniowe
ponownego użycia
Inne wykorzystanie,
Odzysk
Inne postępowanie*
inne metody odzy-
niż odzysk
sku**
Spalanie bez odzysku
Odzysk
energii, deponowanie
energii
Recykling
na składowiskach itd.
Rysunek nr 4: Schemat ilustrujący powstawanie odpadów opakowaniowych [2]
12
* wg ustawy o odpadach  unieszkodliwianie.
** krajowe ustawodawstwo nie przewiduje terminu, który byłby odpowiedni do
czynności polegających na przystosowaniu do ponownego napełnienia opakowania
jednorazowego użycia, stanowiącego już odpad przekazany z kartą przekazania odpadu.
Zgodnie z interpretacją Ministra Środowiska są to czynności zaliczane do innego
wykorzystania  jako formy odzysku.
6. GOSPODARKA ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI
Odpady opakowaniowe zostały ujęte w katalogu odpadów (Dz.U. z 2001r. Nr 112,
poz. 1206), w odrębnej grupie  15. Poniższa tabela przedstawia rodzaje odpadów
opakowaniowych wraz z przyporzÄ…dkowanymi kodami.
15 Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały
filtracyjne i ubrania ochronne nie ujęte w innych grupach
15 01 Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi
komunalnymi odpadami opakowaniowymi)
15 01 01 Opakowania z papieru i tektury
15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych
15 01 03 Opakowania z drewna
15 01 04 Opakowania z metali
15 01 05 Opakowania wielomateriałowe
15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe
15 01 07 Opakowania ze szkła
15 01 09 Opakowania z tekstyliów
15 01 10* Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub
nimi zanieczyszczone (np. środkami ochrony roślin I i II klasy
toksyczności - bardzo toksyczne i toksyczne)
15 01 11* Opakowania z metali zawierajÄ…ce niebezpieczne porowate elementy
wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi
pojemnikami ciśnieniowymi
Gospodarowanie odpadami opakowaniowymi podlega tym samym zasadom
postępowania, co i odpady. Zatem w zakresie odpadów opakowaniowych także
obowiÄ…zuje nw. hierarchia:
1. Zapobieganie powstawaniu odpadów.
2. Ograniczanie ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na
środowisko.
3. Zbieranie bÄ…dz
magazynowanie odpadów, selekcjonowanie odpadów do
wykorzystania lub unieszkodliwiania.
4. Wykorzystywanie (utylizacja, recykling, odzysk) odpadów w miejscu ich
powstawania, a jeżeli to nie jest możliwe  to przekazanie ich innym
posiadaczom, czyli poza teren zakładu w którym powstały, do
wykorzystania.
13
5. Unieszkodliwianie odpadów w miejscu ich powstawania, a jeżeli to nie jest
możliwe  to przekazanie ich innym posiadaczom, czyli poza teren zakładu
w którym powstały, do unieszkodliwienia innego niż składowanie.
Skoro odpady opakowaniowe powstaną, ponieważ nie uda się temu zapobiec, to
ustawodawstwo Polski i UE wskazuje przede wszystkim na odzysk i recykling.
6.1. Obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań i produktów w
opakowaniach
Obowiązki producenta, importera i eksportera opakowań:
1. Producent i importer opakowań powinni ograniczyć ilość i negatywne
oddziaływanie na środowisko substancji stosowanych do produkcji opakowań oraz
wytwarzanych odpadów opakowaniowych.
2. Producent i importer opakowań mają obowiązek oznakowania opakowań chyba, że
rodzaj opakowania tego nie wymaga.
3. Producent, importer i eksporter opakowań są obowiązani do składania właściwemu
marszałkowi województwa sprawozdania o masie wytworzonych, przywiezionych
zza granicy lub wywiezionych za granicę opakowań.
Obowiązki producenta, importera i eksportera produktów w opakowaniach:
1. Producent i importer produktów w opakowaniach mają obowiązek osiągania
poziomów odzysku i recyklingu opakowań, określonych w odrębnych przepisach
(ustawa o obowiązkach przedsiębiorców).
2. Producent i importer mają obowiązki w zakresie sprawozdawczości odnośnie ilości,
i rodzaju stosowanych opakowań zgodnie z przepisami ustawy o obowiązkach
przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie
produktowej i depozytowej.
3. Producent i importer majÄ… obowiÄ…zek odpowiedniego znakowania produktu w
opakowaniu
4. Eksporter produktu w opakowaniu ma obowiązek składania właściwemu
marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o masie wywiezionych za
granicę opakowań.
5. Producent i importer substancji chemicznych bardzo toksycznych, toksycznych,
rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska obowiązani są
ustalić wysokość kaucji za opakowania jednostkowe oraz odebrać na własny koszt
od sprzedawcy opakowania wielokrotnego użytku i odpady opakowaniowe po tych
substancjach. Ponadto winni posiadać zezwolenie na prowadzenie działalności w
zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
opakowaniowych po tych substancjach.
6. Obowiązki sprzedawcy i użytkownika produktu w opakowaniach określone zostały
w art. 12-17 ustawy. Są to głównie obowiązki związane ze zwrotem opakowań
przez użytkownika produktu w opakowaniu oraz z ich odbiorem i selektywną
zbiórką przez sprzedawcę.
14
Wymagania ustawy nie mają zastosowania do opakowań eksportowanych (poza
złożeniem rocznego sprawozdania o masie opakowań wywiezionych za granicę przez
eksportera opakowań i eksportera produktów w opakowaniach).
Do odpadów opakowaniowych odnosi się tylko opłata produktowa; opłata depozytowa
dotyczy innych odpadów (nie dotyczy ona opakowań), postępowanie z którymi jest
również przedmiotem wymienionej ustawy.
6.2. Znakowanie opakowań dla gospodarki odpadami opakowaniowymi
Znaki ekologiczne nanoszone na opakowaniach powinny dostarczać użytkownikom
określonych informacji, które są pomocne w edukacji ekologicznej społeczeństwa, a
przede wszystkim w działaniach prowadzących do racjonalnej gospodarki odpadami.
Przekazywana informacja ma na celu ułatwienie segregacji odpadów, potwierdzenie
spełnienia przez opakowania wymagań dla określonych metod odzysku, wskazywanie
sposobów właściwego postępowania z odpadami oraz identyfikowanie systemów
zbiórki, jakim podlegają opakowania w ramach obowiązujących rozwiązań
organizacyjno-prawnych.
Przekazywanie informacji dotyczących ochrony środowiska w formie czytelnych
zunifikowanych i znormalizowanych znaków graficznych lub piktogramów, w
odróżnieniu od konwencjonalnej informacji przekazywanej w formie opisowej, posiada
wiele zalet. Jest ciekawsze w formie i łatwiej zauważalne, wywołuje określone
skojarzenia, działa na wyobraz
nię, szybciej dociera do adresatów, jest odbierane przez
dzieci i młodzież, ma walory edukacyjne oraz marketingowe itd.
Obecnie stosowane w kraju i za granicą znaki ekologiczne oraz projekty nowych można
podzielić na następujące rodzaje:
Znaki identyfikujące materiał opakowaniowy;
Znaki potwierdzające spełnienie określonych wymagań lub kryteriów związanych
z ochroną środowiska, np.
znak przydatności do ponownego przetwórstwa,
znak przydatności do kompostowania,
znak dla opakowań wielokrotnego użytku;
Znaki określające zawartość w opakowaniu surowca wtórnego;
Znaki przynależności do obowiązującego systemu organizacyjno-prawnego
zwiÄ…zanego z gospodarkÄ… odpadami opakowaniowymi;
Znaki wskazujące na właściwe postępowanie z opakowaniem po jego
wykorzystaniu.
Obowiązek znakowania opakowań
Producent i importer opakowań mają obowiązek ich oznakowania, chyba, że rodzaj
opakowania tego nie wymaga (art. 6 ustawy o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych), i tak:
1. Oznakowanie powinno określać:
a) rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji opakowania,
b) możliwość wielokrotnego użytku opakowania,
c) przydatność opakowania do recyklingu.
2. Oznakowanie umieszcza siÄ™ na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a
jeśli rozmiary opakowania na to nie pozwalają - na dołączonej do niego informacji.
15
3. Oznakowanie powinno być wyraz
ne, widoczne i czytelne oraz powinno
zachowywać trwałość również po otwarciu opakowania.
KierujÄ…c siÄ™ potrzebÄ… stworzenia jednolitego systemu oznakowania, Minister
Środowiska wydał rozporządzenie z dnia 4 czerwca 2003r. w sprawie oznaczania
opakowań (Dz.U. Nr 105, poz. 994), które weszło w życie 1 lipca 2003 r. i zostało
zmienione RozporzÄ…dzeniem Ministra Åšrodowiska z dnia 23 kwietnia 2004r. (Dz.U. Nr
94, poz. 927). Zgodnie z tym rozporzÄ…dzeniem oznakowaniu podlegajÄ… opakowania z
aluminium i tworzyw sztucznych, wymienione w załączniku 1 do rozporządzenia.
16
 17
Tabela nr 1: Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004r. (poz.
927): Wzory oznakowania opakowań określające rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji
opakowania.
Oznakowaniu nie podlegajÄ… opakowania wykonane z:
1) folii aluminiowej powlekanej tworzywami sztucznymi oraz laminatów z udziałem
folii aluminiowej, papieru lub kartonu,
2) dwu lub więcej różnych materiałów, z tym że za takie opakowania nie uważa się
opakowań wykonanych z jednego materiału z zamknięciem wykonanym z innego
materiału,
3) aluminium i tworzyw sztucznych o masie mniejszej niż 5 g.
W załączniku 2 i 3 do wyżej wymienionego rozporządzenia podano wzory
oznakowania wskazujące na możliwość:
1) wielokrotnego użytku opakowania;
2) recyklingu materiałowego opakowania.
18
6.3. Zadania projektowania opakowań pod kątem ich odzysku
Projektowanie odgrywa istotną rolę zarówno w zapobieganiu powstawania odpadów,
jak i w racjonalnych metodach odzysku odpadów już powstałych. W doborze
wszystkich elementów składających się na właściwe opakowanie wyrobu powinno się
uwzględnić również etap odzysku odpadów (recykling, spalanie z odzyskiem energii,
biodegradację). W poszczególnych fazach prac projektowych należy dążyć do
podejmowania decyzji akceptowanych z ekologicznego punktu widzenia i opierać się
na zasadach zestawionych poniżej [2].
Przy projektowaniu technologii produkcji materiału opakowaniowego lub
opakowania należy dobierać technologie bezodpadowe lub niskoodpadowe, nie
powodujące zagrożeń dla środowiska i bezpieczeństwa ludzi.
Podczas projektowania technologii pakowania należy:
eliminować nadmiar opakowań i unikać pakowania wielostopniowego tam,
gdzie nie wpływa to na właściwe zabezpieczenie wyrobu,
dobierać opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe dostosowane do
ekonomicznie uzasadnionych technologii odzysku (w tym recyklingu),
systemów selektywnej zbiórki i przepisów dotyczących gospodarki
odpadami w danym państwie.
Przy projektowaniu opakowań należy:
przeanalizować możliwości zastosowania do danego wyrobu opakowania
19
wielokrotnego użycia,
dobierać materiały, formy konstrukcyjne i wzornictwo opakowań dostosowane
do rodzaju pakowanego wyrobu, uwzględniając możliwość odzysku materiałów
i energii,
dobierać elementy dodatkowe łatwo usuwalne, które nie ograniczają ponownego
przetwórstwa, zapewniając łatwość oddzielenia poszczególnych materiałów,
dobierać materiały zapewniające dobre właściwości użytkowe, ale
charakteryzujÄ…ce siÄ™ niskÄ… masÄ…,
dla opakowań, które są przedmiotem selektywnej zbiórki pod kątem recyklingu
materiałowego, stosować w miarę możliwości jednorodne materiały,
ograniczać w opakowaniach zawartość szkodliwych dla środowiska substancji,
w tym metali ciężkich,
stosować na opakowaniach znaki identyfikujące materiał, a także znaki
wskazujące na spełnienie określonych wymagań ekologicznych, np. znak
wskazujący na przydatność do recyklingu lub do kompostowania itp.
6.4. ObowiÄ…zek odzysku
Podstawowy obowiązek przedsiębiorców, to zapewnienie odzysku, a praktycznie
recyklingu opakowań poużytkowych, powstałych po wprowadzonych do obrotu
towarowego produktach.
Przedsiębiorcy swój obowiązek recyklingu mogą wypełnić trzema drogami
przedstawionymi graficznie na rysunku nr 5. [11]
Karta przekazania odpadu i faktura VAT
Przedsiębiorcy
Zakład
I
samodzielnie realizujÄ…cy
przetwórczy
Odpady opakowaniowe
obowiÄ…zek recyklingu
Przedsiębiorcy
Organizacja
przekazujÄ…cy obowiÄ…zek
II
Opłata recyklingowa
odzysku
recyklingu organizacji
Przedsiębiorcy
Marszałek
którzy nie wywiązali się
III
województwa
Opłata produktowa
z obowiÄ…zku recyklingu
Rysunek nr 5: Sposoby wypełniania przez przedsiębiorców obowiązku recyklingu
20
Poziomy recyklingu na lata 2002-2007 dla poszczególnych grup opakowań
przedstawia poniższa tabela (kol. 2-7). Przez poziom recyklingu rozumie się wyrażony
w procentach iloraz masy poddanej recyklingowi do masy wprowadzonych na krajowy
rynek opakowań z produktem.
Poziomy recyklingu1 wyznaczone na lata 2002-2007 dla poszczególnych rodzajów
opakowań (Dz. U. Nr 104, poz. 982 z 2003 i Dz. U. Nr 103, poz. 872 z 2005)
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rodzaj opakowań
Recykling [%]
1 2 3 4 5 6 7
Papier i tektura 37 38 39 42 45 48
Aluminium 15 20 25 30 35 40
Szkło 13 16 22 29 35 40
Tworzywa sztuczne 7 10 14 18 22 25
Wielomateriałowe 5 8 12 16 20 25
Blacha stalowa 6 8 11 14 18 20
Drewno i materiały naturalne 5 7 9* 11* 13* 15*
* - nie dotyczy palet
Tabela nr 2: Poziomy recyklingu2 wyznaczone na lata 2002-2007 dla poszczególnych rodzajów
opakowań (Dz. U. Nr 104, poz. 982 z 2003 i Dz. U. Nr 103, poz. 872 z 2005)
Przy obliczaniu osiągniętych poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych i
poużytkowych do recyklingu zalicza się procesy R2  R9 i R14 wymienione w
załączniku Nr 5 do ustawy o odpadach (Dz.U. z 2005r. Nr 175, poz. 1458).
Samodzielna realizacja obowiÄ…zku polega na przekazaniu zgromadzonych przez
przedsiębiorcę opakowań poużytkowych (z grup materiałowych, które wprowadza
na rynek z wyrobem) do zakładu przetwórczego. Do udokumentowania masy
odpadów opakowaniowych przekazanych do recyklingu, w ramach samodzielnie
realizowanego przez przedsiębiorców obowiązku, należy wykazać się kartą
przekazania odpadów i fakturą VAT.
Druga możliwość to realizacja obowiązku za pośrednictwem organizacji odzysku i
wpłacenie tej organizacji opłat recyklingowych. Obowiązek recyklingu, podobnie
jak w systemach unijnych, może być realizowany przez współpracę z wybraną
organizacją odzysku3 i wpłacenie na konto tej organizacji, zgodnie z wcześniej
podpisaną umową, opłat recyklingowych.
W przypadku nieosiągnięcia za dany rok określonych limitów recyklingu lub
wywiązanie się z tego obowiązku w niedostatecznym stopniu, przedsiębiorca
1
W tabeli uwzględniono znowelizowane poziomy recyklingu
2
W tabeli uwzględniono znowelizowane poziomy recyklingu
3
O organizacjach odzysku w rozdziale 7
21
powinien do 31 marca roku następnego wpłacić na rachunek Urzędu Marszałka
Województwa opłatę produktową. Opłata produktowa obliczana jest jako iloczyn
stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem
recyklingu. Stawki opłat produktowych podawane są co dwa lata w Dzienniku
Ustaw. Za rok 2005 zawarte sÄ… w Dz. U. Nr 180, poz. 1768 z 2003, a na rok 2006
w Dz. U. Nr 157, poz. 1325 z 2005.
6.5. ObowiÄ…zki sprawozdawcze
Obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorców są rozbudowane. Obejmują one:
zgłoszenie (przedsiębiorca, który w dniu wejścia w życie ustawy lub aktualnie
gdy wprowadza na rynek krajowy produkty w opakowaniach, jest zobowiÄ…zany
bez wezwania zgłosić ten fakt Marszałkowi Województwa w terminie 30 dni
przed rozpoczęciem tej działalności),
zawiadomienie (przedsiębiorca rozpoczynający lub likwidujący działalność
składa zawiadomienie),
sprawozdanie OÅš-OP1 (przy przekazaniu obowiÄ…zku recyklingu na organizacjÄ™
odzysku sprawozdanie to w imieniu przedsiębiorcy składa ta organizacja).
Zawiadomienie powinno zawierać:
nazwę i siedzibę lub imię i nazwisko oraz adres przedsiębiorcy,
datę rozpoczęcia lub likwidacji działalności,
określenie rodzaju działalności,
wskazanie sposobu wykonania obowiÄ…zku wynikajÄ…cego z ustawy.
Należy jednak zwrócić uwagę, że obowiązki sprawozdawcze wynikają również z
ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. Sprawozdania te dotyczÄ…:
producentów opakowań, sprawozdanie OPAK-1,
importerów opakowań, sprawozdanie OPAK-2,
eksporterów opakowań lub produktów w opakowaniach, sprawozdanie OPAK-
3.
Od przedsiębiorców wymaga się również przechowywania dokumentacji dotyczącej
opakowań i odpadów opakowaniowych przez 5 lat. Wzory ww. sprawozdań zawiera
Dz. U. Nr 234, poz. 1996 z 2005 i Dz. U. Nr 4, poz. 30 z 2005.
6.6. Gospodarowanie opakowaniami po środkach niebezpiecznych
Przepisy ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
wprowadziły szczególny reżim postępowania z opakowaniami po  środkach
niebezpiecznych , do których zaliczono substancje i preparaty:
bardzo toksyczne i toksyczne,
rakotwórcze,
mutagenne,
działające szkodliwie na rozrodczość,
niebezpieczne dla środowiska oznaczone symbolem N oraz środki ochrony
roślin bardzo toksyczne i toksyczne.
22
Zużyte opakowania po takich substancjach mają być bezwzględnie zwracane
producentowi lub importerowi substancji. Odpowiednie obowiązki obciążają
wszystkich uczestników łańcucha handlowego - zarówno użytkownika substancji, który
ma obowiązek opakowanie zwrócić (art. 17 ustawy), sprzedawcę, który ma obowiązek
je przyjąć (art. 16 ust. 2 ustawy), jak też producenta lub importera, który również ma
przyjąć zużyte opakowania (art. 10 ust. 2 ustawy). Wzmocnieniem czysto
administracyjnego przymusu jest wprowadzony w przepisie art. 10 ust. 1 ustawy
obowiązek pobrania przez producenta/importera kaucji na opakowanie, nie niższej niż
10% ceny opakowanej substancji i nie wyższej niż 30% ceny.
Pobranie kaucji następuje u sprzedawcy, który sprzedaje wyrób ostatecznemu nabywcy.
Opakowania bezpośrednie po substancjach chemicznych: bardzo toksycznych,
toksycznych, rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska, z
pozostałością tych substancji, są odpadami niebezpiecznymi (według katalogu odpadów
zaklasyfikowane do grupy 15 01 10*). Dla tych opakowań nie ma obowiązku
rozliczania się z ilości odpadów poddanych recyklingowi, ale jest obowiązek -
wynikający z ustawy o odpadach - poddania ich wykorzystaniu lub, jeśli nie jest to
możliwe, unieszkodliwianiu.
7. ORGANIZACJE ODZYSKU
Powołane w Polsce organizacje odzysku, zgodnie z zapisami ustawowymi, - to
spółki akcyjne, prowadzące wyłącznie działalność polegającą na organizowaniu,
zarządzaniu lub prowadzeniu przedsięwzięć w zakresie odzysku i recyklingu
odpadów. Środki finansowe pochodzące z opłat recyklingowych powinny być
przeznaczane na prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów.
Praktycznie jedynym wymogiem prawnym do powołania organizacji jest
odpowiedni kapitał założycielski (1 mln zł), zgromadzony przez dowolnych
akcjonariuszy i musi być w całości wkładem pieniężnym (nie może pochodzić z
pożyczki lub kredytu).
Organizacja powinna działać w oparciu o formułę  non profit . W przypadku
uzyskania zysków w określonym roku, powinny one być przeznaczane na obniżanie
stawek opłat recyklingowych w roku następnym, działalność edukacyjno-
informacyjną, wspieranie programów selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych
i wybranych odpadów poużytkowych.
Organizacje odzysku oferują przejmowanie obowiązków w zakresie odzysku
odpadów opakowaniowych za kwoty odpowiadające mniej niż 50% opłaty
produktowej (obliczane wg stawek jednostkowych oraz ilości opakowań
wprowadzonych na rynek), równocześnie - z reguły oferując upusty lub odrębne
płatności za przekazywane dla organizacji odzysku odpady opakowaniowe.
Realizacja obowiÄ…zku poprzez organizacjÄ™ odzysku jest zdecydowanie Å‚atwiejsza w
praktycznym stosowaniu, w dużej mierze za przyczyną odpowiedniej konstrukcji
przepisów i ich specyficznej interpretacji, co jest wyraz
nie przejawem działalności
lobbingowej organizacji odzysku.
W sytuacji przedsiębiorstwa, które nabywa znaczne ilości surowców, materiałów i
półproduktów w opakowaniach, a następnie rozpakowuje je na swoim terenie, godny
polecenia jest wariant samodzielnego rozliczania siÄ™ z obowiÄ…zku odzysku. W takiej
sytuacji selektywne zbieranie i kierowanie do recyklingu opakowań surowców i
półproduktów oraz różnego rodzaju materiałów pomocniczych (w tym np. materiałów
biurowych), opróżnianych (rozpakowywanych) na terenie zakładu stanowi pokrycie
23
odpowiedniej (wymaganej) części opakowań wprowadzanych na rynek. Sposób ten nie
wywołuje praktycznie żadnych dodatkowych kosztów, gdyż selektywna zbiórka
odpadów tego rodzaju (opróżnionych opakowań) i tak powinna być realizowana z racji
wymagań ustawy o odpadach.
Minusem tej formy jest konieczność dokumentowania przekazania odpadów do
recyklingu, co w przypadku korzystania z usług pośrednika w wywozie lub zbieraniu
odpadów jest nieco utrudnione.
Od 1 kwietnia 2005 r. wprowadzony został odrębny dokument, zawierający stosowne
oświadczenie odbiorcy.
W obu przypadkach ponoszone wydatki (opłata produktowa i opłata na rzecz
organizacji odzysku) stanowiÄ… koszt uzyskania przychodu.
Lista organizacji odzysku zawiera wykaz ponad 30 jednostek. Są wśród nich
organizacje branżowe, tj. przejmujące zobowiązania za jeden rodzaj odpadów, np.
ALUMINIUM RECYKLING Organizacja Odzysku S.A. zajmujÄ…ca siÄ™ recyklingiem
puszek aluminiowych, czy OILER Organizacja Odzysku S.A. zajmujÄ…ca siÄ™ odzyskiem
olejów smarowych, czy też REBA Organizacja Odzysku S.A. zajmująca się
recyklingiem baterii oraz organizacje przejmujÄ…ce wszystkie zobowiÄ…zania
przedsiębiorców dotyczące wszystkich rodzajów opakowań. Z uwagi na brak prawnego
nadzoru merytorycznego nad funkcjonowaniem organizacji odzysku, niektóre z nich
powstały jedynie w celu maksymalizacji zysku i kierowaniem odpadów na składowiska
lub na eksport. Zakład Ekologii Opakowań Centralnego Ośrodka Badawczo-
Rozwojowego Opakowań (COBRO) wprowadził ocenę ich i na jej podstawie corocznie
ustala listÄ™ referencyjnÄ….
Lista organizacji odzysku, wraz z referencjami Centralnego Ośrodka Badawczo-
Rozwojowego Opakowań (COBRO), znajduje się na stronie:
www.cobro.org.pl/ekologia/lista_refer.htm
OBOWI
ZKI PRZEDSI
BIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA
8. NIEKTÓRYMI ODPADAMI ORAZ O OPA
ACIE PRODUKTOWEJ I
DEPOZYTOWEJ
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej (Dz. U. z 2001r. Nr 63, poz. 639)
określa obowiązki przedsiębiorcy związane z wprowadzaniem na rynek krajowy
produktów w opakowaniach oraz zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej i
depozytowej. W ustawie zdefiniowano pojęcia nie wyjaśnione w innych ustawach
dotyczą one: akumulatora ołowiowego, eksportu produktów, importu produktów,
odpadu opakowaniowego, odpadu poużytkowego, opłaty depozytowej, opłaty
produktowej, zużytego akumulatora.
Przedsiębiorcy podlegający przepisom ustawy (ustawy opakowaniowej i ustawy o
obowiÄ…zkach):
wytwórcy, importerzy lub dokonujący wewnątrz wspólnotowego nabycia towarów
określonych produktów (zał. 2 i 3 do ustawy) oraz wytwórcy lub importerzy
dokonujący wewnątrz wspólnotowego nabycia wszystkich produktów w
opakowaniach, w zwiÄ…zku z wprowadzaniem ich na terytorium kraju,
tzw. konfekcjonerzy - przedsiębiorcy, którzy pakują produkty wytworzone przez
innego przedsiębiorcę i wprowadzają je na terytorium kraju,
przedsiębiorcy, którzy nie są wytwórcami produktu lub produktu w opakowaniu,
ale zlecili jego wytworzenie i wprowadzają go na terytorium kraju pod własną
24
marką tzn. ich oznaczenie zostało umieszczone na produkcie lub na produkcie w
opakowaniu wytworzonym przez innego przedsiębiorcę,
jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 m2, w
których sprzedawane produkty są pakowane - jednostki te są traktowane jako
przedsiębiorcy wprowadzający na terytorium kraju produkty w opakowaniach,
przedsiębiorcy prowadzący tzw.  sieci handlowe" - jeżeli nawet poszczególne
jednostki handlu detalicznego prowadzone przez takich przedsiębiorców nie
przekraczajÄ… 500 m2, ale Å‚Ä…cznie ich powierzchnia handlowa przekracza 2000 m2 ,
o ile pakujÄ… sprzedawane produkty.
Do 1 stycznia 2004 r. niektórzy przedsiębiorcy byli zwolnieni z obowiązków
określonych w ustawie. Zwolnienie to dotyczyło przedsiębiorców, którzy w 2000 r.
spełnili łącznie następujące warunki:
nie przekroczyli kwoty 500 tys. zł przychodu netto ze sprzedaży towarów,
wyrobów i usług oraz operacji finansowych,
nie dokonywali do dnia 31 grudnia 2000 r. importu towarów używanych i
odpadów. Jeżeli w 2001 r. lub w 2002 r. nastąpiło przekroczenie tych warunków,
od 1 stycznia następnego roku przedsiębiorca podlegał przepisom ustawy na
ogólnych zasadach.
Przedsiębiorca samodzielnie realizujący zadania z zakresu odzysku i recyklingu oraz
organizacja są obowiązani do składania stosownemu marszałkowi województwa
sprawozdania rocznego dotyczącego między innymi ilości odzyskanych opakowań i
poziomów recyklingu. Szczegółowy zakres sprawozdania zawiera art. 10 ust 1 i 2.
Ponadto przedsiębiorca i organizacja zobowiązani są do prowadzenia dodatkowej
ewidencji umożliwiającej ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu. Są to
odrębne dokumenty dla poziomów odzysku i odrębne dla poziomów recyklingu.
W przypadku nieosiągnięcia określonego poziomu odzysku lub recyklingu
przedsiębiorca lub organizacja obowiązani są do wpłacenia opłaty produktowej i
złożenia marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o wysokości należnej
opłaty w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku którego opłata dotyczy
(tak jak w przypadku opakowań). Wzór rocznego sprawozdania o wysokości należnej
opłaty znajduje się w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2003r. w
sprawie wzoru corocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej Dz.
U. z 2003r Nr 220 poz. 2189, a na rok 2006 Dz. U. z 2005r Nr 234, poz. 1996.
Wysokość należnej opłaty produktowej wylicza się ze wzoru znajdującego się w w.w.
rozporzÄ…dzeniu:
( p - o)
N =W Å" Å" s
100
gdzie:
N - wysokość należnej opłaty produktowej w zł,
W - ilość w sztukach lub masa w kg opakowań lub produktów wprowadzonych na rynek w drodze
sprzedaży lub importu w roku sprawozdawczym,
p - poziom odzysku (recyklingu) w % według rozporządzenia Dz. U. Nr 104, poz. 982 z 2003r. i na
2006r. Dz. U. Nr 103, poz. 872 z 2005r.
o - osiągnięta wielkość odzysku (recyklingu) odpadów opakowaniowych lub poużytkowych obliczona
jako iloraz wielkości faktycznie poddanych odzyskowi(recyklingowi) i wielkości wprowadzanych
na rynek opakowań lub produktów wyrażony w % ,
s - stawka jednostkowa opłaty produktowej w zł/szt. lub w zł/kg określona w rozporządzeniu Dz. U. Nr
180, poz. 1768 z 2003r. i na 2006r. Dz. U. Nr 157, poz. 1325 z 2005r.
Uwaga: jeżeli (p  o) posiada wartość ujemną, jako należną opłatę produktową wpisuje się  0
25
9. MATERIAA
Y y
RÓDA
OWE
1. Juśkiewicz M., Panfil-Kuncewicz H.: Materiały opakowaniowe i opakowania
stosowane w przemyśle spożywczym, Wyd. ART. Olsztyn 1999
2. Żakowska H.: Opakowania a odpady opakowaniowe, Wyd. Ośrodek Doradztwa
i Doskonalenia Kadr, Sp. z o.o., Gdańsk 2002
3. Cichoń Z.: Nowoczesne opakowalnictwo żywności, Akademia Ekonomiczna w
Krakowie, Ossolineum, Wrocław 1996.
4. Korzeniowski A., Kwiatkowski J.: Towaroznawstwo opakowań, Akademia
Ekonomiczna, Poznań 1995.
5. Hales C.F.: Opakowanie jako instrument marketingu, PWE, Warszawa 1999.
6. Korzeniowski A., Skrzypek M.: Szyszka G., Opakowania w systemach
logistycznych, Wyd. Instytutu Logistyki i Magazynowania, Poznań, 1996.
7. Kubera H., Korzeniowski A.: Trendy rozwojowe sektora opakowań, II
Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe  Opakowania a Ochrona Åšrodowiska",
Arka Konsorcjum, Poznań 1998.
8. Sobolewska M., Korzeniowski A.: Opakowania żywności a ochrona środowiska
naturalnego,  Qualityland", 1996, nr 1, s. 49-51.
9. Cicho M.: Opakowania w towaroznawstwie, marketingu i ekologii, Ossolineum,
Wrocław 1996.
10. Kozłowska J.: Znakowanie opakowań, COBRO, Warszawa 2002.
11. Żakowska H.: Odpady opakowaniowe, COBRO, Warszawa 2002.
26