Pamięć jako zdolność, magazyn i jako proces
" Pamięć to sposoby za pomocą których sięgamy do naszych
przeszłych doświadczeń, aby wykorzystać te informacje w
teraz
niejszości
za: Sternberg, 1996
" Pamięć jest dynamicznym procesem związanym z
kodowaniem (zapamiętywaniem) aktualnie przetwarzanych
informacji oraz przechowywaniem i odzyskiwaniem informacji
na temat przeszłego doświadczenia
za: Crowder, 1976
Porównanie trzech podejść do badania pamięci
Pamięć jako Pamięć jako Pamięć jako
magazyn zdolność proces
Pamięć jest biernym Pamięć jest składnikiem Pamięć jest jedną z faz
pojemnikiem na informacje inteligencji przetwarzania informacji
Różne rodzaje pamięci Pamięć jest elementem wyposażenia Pamięć jest procesem
są właściwością jednostki wykazującym duże złożonym z uniwersalnych
odrębnych struktur zróżnicowanie indywidualne faz i elementarnych
poznawczych (być może mechanizmów poznawczych,
mózgowych) identycznych u wszystkich
Pamięć składa się z Pamięć składa się ze zdolności Pamięć składa się z różnych
magazynów, różniących się specjalnych faz
czasem przechowywania
Jak duży jest magazyn pamięci długotrwałej
Jak to oszacować?
Metoda neuropsychologiczna(Von Neumann):
Liczba synaps w mózgu = 1014
liczba impulsów nerwowych w ciągu życia przez 70 lat
około 1020
Zatem: pojemność LTM = 1020 bitów
Problem: Skąd wiadomo jak wiele impulsów jest tak naprawdę
związanych z pamięcią
Psychologiczne oszacowanie informacji nabytej w ciągu 80 lat:
Rozmiar wiedzy  liczba słów jakie ktoś nabywa w ciągu roku
Landauer (1986): bierze pod uwagę stosunek tego co jest
nabywane oraz tego co jest utracone z pamięci
Prawdopodobnie w ciągu 70 lat nabywamy = 109 bitów
Landauer (1995) oszacowuje liczbę elementów w pamięci
długotrwałej na 1010 bitów = 108 słów = 103 powieści
Problemy z tego typu oszacowaniami:
1. założenie liniowego nabywania informacji.
2. założenie kodowania bez zniekształceń.
3. nie uwzględnia się pamięci proceduralnej
Zależność zapamiętywania od czynników
wewnątrzosobowych
-zależność pamięci od emocji
-pamięć tunelowa
-konieczny jest pewien poziom pobudzenia
-zgodność nowego materiału z wcześniejszą wiedzą
czyli ze:
-schematem poznawczym
-skryptem zachowania
Przykład: legenda afrykańska opowiedziana przez
amerykańskich studentów
Zapamiętywanie jako dopasowywanie do schematu
poznawczego
Schemat poznawczy jest modułem systemu poznawczego
służącym do budowania percepcyjnych i pamięciowych
reprezentacji danej klasy obiektów lub zdarzeń.
Zawiera dane w postaci wartości domyślnych i procedury
dobierania jednych wartości na podstawie innych wartości.
Przykładowe procesy: ominięcia, racjonalizowanie, obecność
dominującego tematu, zmiana sekwencji zdarzeń, wpływ
postawy osoby przypominającej sobie
Piaget: Nowe informacje są asymilowane do schematów
poznawczych
Nowe informacje mogą wpływać na akomodację schematów
Skrypt poznawczy  schemat poznawczy odnoszący się
do kolejności wydarzeń
porządek wydarzeń odwołuje się do wiedzy społecznej
lub do doświadczeń autobiograficznych
 Pod kaktusem to miła restauracja, ale kelnerzy są
opieszali
 Pod kaktusem to dobry klub sportowy, ale kelnerzy są
opieszali .
Argumenty na rzecz istnienia schematów i skryptów
poznawczych
" Konstrukcjonizm
" Argument ubóstwa bodz
ca
" Hipoteza wykorzystywania
" Stereotypizacja pamięci
" A
agodna degradacja wyniku
" Oszczędność poznawcza
Hastie (1980)
Najlepiej są zapamiętywane informacje niezgodne ze
schematem, ale szczególnie wtedy, gdy jest ich niewiele
Odtwarzanie informacji według modelu Endela Tullvinga
Zdarzenia Proces Stany
Środowisko
poznawcze
Pierwotne zdarzenie Kodowanie
Pierwotny
ślad
Zdarzenia póz
niejsze Rekodowanie
Rekodowany
ślad
Wskazówki do
Uświadamianie
Uświadomiona
rozpoznawania
informacja
Aktywność własna
Doznanie
Przekształcanie
pamięci
odtwarzania
Model  rekordów z nagłówkami Mortona (Headed records)
zapisy pamięciowe składają się z:
" jednostek pamięciowych (records) (tego co jest zapamiętane)
" kluczy dostępu (headings) (informacji pozwalających na
wydobywanie tego, co zostało zapamiętane)
Morton nie określa jaki jest sposób organizacji wzajemnej tych
informacji (raczej to coś takiego jak słowa kluczowe i nagrania w
youtube)
Przypominanie to:
" stworzenie opisu (description) tego, co jest do przypomnienia
" porównanie opisu z kluczami dostępu (w kolejności od ostatnio
wykorzystywanych)
" wydobycie zapisu jednostki pamięciowej
" ocena zapisu jednostki pamięciowej
Przykład według Mortona
Record: Lech Wałęsa Headings:
Description
Lech Wałęsa
Bruce Newman
Polski laureat
pokojowego
nobla
&
konferencja z
wszystko co wiem o LW
Brucem
Newmanem
W procesie przypominanie przeszukiwane są jedynie nagłówki
Jeżeli nagłówek nie zawiera informacji prezentowanych w opisie to
nie można sobie przypomnieć treści jednostki pamięci
Jednostki pamięciowe funkcjonują niezależnie od siebie. do
wszystkich można dotrzeć jedynie poprzez nagłówki
Jednostki pamięciowe mogą być
pierwotne  zapisy w wyniku codziennej aktywności i
interpretacji spostrzegane świata
wtórne  zapisy powstałe w wyniku przypominania zapisów
pierwotnych, szczególny przypadek to zapisy przypominanych
narracji, w tej sytuacji zapis jednostek wtórnych ma charakter
głównie werbalny, temat  nazywający jednostkę wtórną
może pojawić się jako nagłówek do tej jednostki
Pamięć naocznych świadków (klasyczne badania Loftus, 1974)
Osoby badane obejrzały film pokazujący wypadek samochody,
a następnie odpowiadały na pytanie
About how fast were cars going when they X with each other
X  smashed 40,5
X  collided 39,3
X  bumped 38,1
X  hit 34,0
X  contacted 31,8
Drugi eksperyment  ta sama procedura plus pytanie:
 Did you see any broken glass?
Którzy badani odpowiedzieli tak?
Pamięć świadków - znaczenie presupozycji
Fałszywa presupozycja Kontrolna
Pytanie bezpośrednie
Czy widziałeś dzieci wsiadające do 6
Czy widziałeś na filmie 12
szkolnego autobusu?
26
szkolny autobus?
Czy na początku filmu ciężarówka była
Czy na początku filmu 0
8 zaparkowana obok samochodu
widziałeś ciężarówkę
22
osobowego?
Czy widziałeś środkową linię
Czy inny samochód przekroczył środkową 8
na szosie? 14
linię szosy?
26
Czy widziałeś kobietę 36
Czy kobieta pchająca wózek przeszła
pchającą wózek 26
przez jezdnię?
54
Czy widziałeś na filmie
8 Czy widziałeś samochód kombi stojący
stodołę?
18
przed stodołą? 2
Hipoteza destrukcyjnej aktualizacji pamięci
informacje powiązane z wydarzeniem pojawiające się
póz
niej zmieniają treść pierwotnego zapisu pamięciowego
albo zmieniając pewne szczegóły albo też  wymazując
stary zapis i zastępując go nowym
jeżeli hipoteza jest prawdziwa, to nie możemy być pewni
prawdziwości żadnych naszych wspomnień
Hipoteza  mylącej informacji  informacje dostarczone
po wydarzenie powodują powstanie wtórnej jednostki
pamięciowej
Opis zawarty w pytaniu jest łączony z nagłówkiem wtórnej
jednostki (model rekordów z nagłówkami)
Eksperyment Loftus i współpracowników (1978)
Osoby badane oglądały
serię slajdów z
wypadku z udziałem
pieszego na przejściu
Następny dzień:
ZZ:
Grupa A: pytania zgodne ze slajdami Który ze slajdów wdziałeś
wczoraj
Grupa B: pytania mylące A: 75% poprawnie
B: 55% poprawnie
Eksperyment Bekeriana i Bowersa (1983)
Grupa A Grupa B
oglądaj ten sam film: samochód potrącił pieszego
pytania powiązanie z filmem pytania mylące
Zmienna zależna: rozpoznawanie slajdów z filmu
Grupa A1 Grupa B1
slajdy w kolejności losowej  wynik myląca informacja wpływa
na rozpoznanie
Grupa A2 Grupa B2
ta sama kolejność wydarzeń jak na filmie, - wynik: myląca
informacja nie wpływa na rozpoznanie
Jeszcze raz Nairne (2005): informacje w pamięci krótkotrwałej są
wskazówkami przypominania
Osobom badanym prezentowano trójki słów
PAVIS RED ROUND
MURAK BLUE SOFT
PAVIS GREEN SOFT
zadaniem osób badanych było przypominanie sobie słowa
bezsensownego po prezentacji jednego lub dwóch słów sensownych
Najwięcej poprawnych odpowiedzi było wtedy, gdy wskazówkami
przypominania były dwa słowa sensowne powiązane tylko z jednym
bezsensownym
Wniosek: wskazówki przypominania są szczególnie skuteczne, gdy
mają dystynktywny charakter
I podobny eksperyment z dziećmi leczącymi chorega misia
(zabawkę, nie żywego) (Salomon i inni, 2007)
Dzień 1 Dzień 2
Grupa A : Jutro będziemy leczyć Grupa A : Miś jest chory. Musisz
chorego misia. Trzeba będzie mu wyszczotkować mu futerko
wytrzeć główkę chusteczką
Grupa B: Jutro będziemy leczyć Grupa B: Miś jest chory. Musisz
chorego misia. Trzeba będzie wytrzeć wyszczotkować mu futerko & ..
mu główkę o tak & ..
Tydzień póz
niej:
Opowiedz jak leczyliśmy misia..
Grupa A: 2 % dzieci: wycieraliśmy główkę chusteczką
Grupa B: 5% dzieci wycieraliśmy główkę chusteczką
Pozostałe z obu grup: Szczotkowaliśmy futerko
Hipoteza mylącej informacji  analiza Teorii Detekcji Sygnałów
Jak badani różnicują słowa
Jak badani podejmują
decyzję
Typowe zadanie: Stare / Nowe (Czy prezentowana słowa były na
liście, której uczyłeś się wcześniej)
Typowe badania odnoszące się do fałszywej pamięci
Loftus i Pickrell (1995)  Czy pamiętasz jak zgubiłeś się w
hipermarkacie gdy miałeś około 5 lat (jedno z fałszywych pytań, ale
dużo prawdziwych)
Garry i inni (2005)  Obejrzyj zdięcia z Twojego dzieciństwa (badani nie
wiedzą, że niektóre to fotomontaż)
Fałszywe wspomnienia udaje się implementować
od 20% do 50% badanych (liczba się zwiększa,
gdy większy jest upływ czasu między fazami
eksperymentu
Pamięć świadka trudno jest zakłócić wtedy, gdy odnosi się
do informacji centralnych dla danego zdarzenia
Loftus (1979): Badani oglądali film z kradzieżą portfela, ale
w eksperymencie nie dało się zmienić przekonań osoby
badanej na temat tego, co rzeczywiście zostało ukradzione.
Fałszywe wspomnienia  przekonanie, że wcześniej (z reguły
badania dotyczą dzieciństwa) wydarzyło się w życiu coś, co
de facto nie miało miejsca
Hyman (1999): Implementacja fałszywych wspomnień jest
możliwa, gdy dane zdarzenie jest bardzo prawdopodobne
Trochę o psychologii kryminalnej  zeznanie poznawcze Fisher,
Geiselman):
1. Odnowienie w świadomości kontekstu osobistego i
środowiskowego
2. Podawanie każdego szczegółu jaki się przypomni
3. Opisywanie sekwencji zdarzeń w różnej kolejności
4. Opisywanie zdarzeń z innego punktu widzenia (jakbyś stał
w innym miejscu to co byś widział)
Wywiad poznawczy pozwala odtworzyć więcej szczegółów niż
wywiad tradycyjny
 Patologiczne działanie pamięci w życiu codziennym
Rozpoznawanie nie jest tym samym co przypominanie
(Hunter, 1963)
" Nieświadomy plagiat  uważam że nowy zbiór informacji jest
moim dziełem i nie pamiętam, że już to widziałem lub
słyszałem
" Paramnezja (rozpoznanie bez przypomnienia) wiem, że już
to (kogoś) widziałem, ale nic więcej o tym nie wiem
" Deja vu  mam wrażenie, że już tu byłem choć to nieprawda
" Jamais vu  mam wrażenie, że nigdy tu nie byłem, choć to
nieprawda
Patologiczne zaburzenia pamięci
zaburzenia zapamiętywania:
konieczna większa liczba powtórzeń, ograniczony zakres
zapamiętywanych informacji, podatność na intereferencje
zaburzenia przechowywania:
treści były wcześniej zapamiętane, niepamięć nie jest okresowa i
nie może być wytłumaczona jako normalne zapominanie
zaburzenia przypominania (Włodarski):
mają charakter czasowy, często oznaczają trudności w
przypominaniu
Dwa przykłady zespołów objawowych związanych z zaburzeniami
pamięci
Zespół Korsakowa  ostre zaburzenie pamięci bieżących i
niedawnych zdarzeń przy jednoczesnym nienaruszeniu pamięci
zdarzeń sprzed okresu choroby
Osoba chora nie ma świadomości luk pamięciowych i
spontanicznie je wypełnia (często treści wielkościowe)
występuje u alkoholików oraz w przypadku uszkodzeń zakrętu
hipokampa, ciał suteczkowatych, jąder wzgórza
Amnezja pourazowa  wsteczna (nie pamięta co było przed
urazem) lub następcza (nie pamięta co było po urazie)
Przypadki  dobrej pamięci
reminiscencja  wzrost poziomu odtworzenia materiału bez
dodatkowego uczenia się
może dotyczyć materiału semantycznego (np. w kolejnej próbie
odtworzenie jest lepsze pomimo braku powtarzania)
może dotyczyć materiału epizodycznego (np. u osób po 70 r.
życia łatwiej jest przypomnieć sobie zdarzenie za okresu 10  30
lat)
 Poprawianie pamięci - techniki mnemoniczne (za Sternberg,
1999)
" Kategoryzowanie  zorganizowanie listy elementów w
kategorie
" Obrazy interaktywne  tworzenie obrazów, które wiążą ze
sobą poszczególne elementy listy
" Słowa  haki  wiązanie słów z wcześniej zapamiętaną listą i
tworzenie obrazu interaktywnego
" Metoda miejsce  wiązanie słów z różnymi punktami
orientacyjnymi w znanym miejscu
" Akronim  wymyślanie słów lub wyrażeń składających się z
pierwszych liter słów do zapamiętania
" Akrostych  układanie zdań ze słowami do zapamiętania
" Słowa klucze  tworzenie obrazów interaktywnych ze słów do
zapamiętania i słów podobnych do nich fonologicznie
Przypadki  patologicznie dobrej pamięci
Aleksander A
uria badał mnemonistę Salomona
Szereszewskiego
S. zapamiętywał wszystko poprzez synestezję  wspomnienia
integrujące wiele zmysłów, nawet gdy dotyczy materiału
abstrakcyjnego np. wzorów matematycznych
S. miał wspomnienia  ejdetyczne widział przedmioty
dosłownie takie jakie one były
Problem dla S było zapominanie (ścierał w myśli tablicę)
i kategoryzowanie (nie poznawał znajomych przez telefon bo
mieli inny głos)
Pamięć w mózgu: Nie ma jednego systemu pamięci
Różne  drogi neuronalne są charakterystyczne dla różnych typów zadań
Schemat warunkowania odruchu mrugania i królika
Gdzie jest pamięć pracująca?
Centralny
Magazyn fonologiczny
wykonawca
Powtarzanie
Magazyn
Powtarzanie obrazu
przestrzenny
dz
więku
Drogi neuronalne uczenia się wartości emocjonalnej bodz
ców (kary i
nagrody) u rezusów