Krzysztofa Kamila Baczynskiego Westchnienie

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

Interpretacja wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

„Westchnienie”

Krzysztof Kamil Baczyński

Westchnienie

Deszczu srebrne gałązki rosną
jak gotyckich krużganków motyl,
ptaki dzwonki zielone niosą
na przejrzystych wstążeczkach lotu.

Jeden uśmiech dziecinnych lądów
błękitniejszy mi jest niż woda,
bo mnie żłobi niedobra mądrość,
bo się kończy nieżywa młodość.

Kurant jeszcze z pnącej się wieży,
wzgórz zielonych faluje dywan
i poznaję miasto w obłokach,
nie wiem tylko, jak się nazywa.

Z tych wysokich przelotów we śnie
ludzie mali byli jak kwiaty.
Przebudzone o śmierć za wcześnie,
o, rzeźbione w kolorach światy!

Norymbergi, o Awiniony,
rączką dziecka rzeźbione w ciszy,
jeszcze sobie szum wasz przypomnę,
bo za rok już go nie usłyszę.

Tym razem utwór z obszaru liryki wojennej. Westchnienie to jeden z najcie-
kawszych utworów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, tekst refleksyjny i pełen
skupienia – do interpretacji więc nie najłatwiejszy…

Z czym kojarzy Ci się tytuł wiersza?

Westchnienie to zazwyczaj oznaka uczuć. W analizowanym wierszu to uczucia przejmu-
jącego smutku, przygnębienia tragiczną rzeczywistością wojny. Tytułowe westchnienie
możemy też interpretować jako wyraz tęsknoty za czasem minionym, za światem dzie-
ciństwa, któremu wojna odebrała lekkość i piękno. W kontekście ostatniego wersu moż-
na rozumieć tytuł jako „ostatnie” westchnienie poety żegnającego się ze światem.

Czy dostrzegasz główną ideę utworu?

Za ideę utworu można uważać próbę ocalenia wśród wszechogarniającego bestialstwa
poetyckiej, dziecięcej wrażliwości. Baczyński, jeden z pokolenia Kolumbów, nie godzi
się z przypisaną mu przez historię rolą żołnierza zabójcy. Chce być przede wszystkim
poetą, subtelnym twórcą wyrafinowanej estetycznie liryki. Ocalenie poezji łączy zara-
zem z ocaleniem dzieciństwa – tylko to daje siłę, aby odrzucić „niedobrą mądrość” doro-
słości; aby oswoić lęk przed przeczuwaną zagładą.

Jak określiłbyś centralny motyw wiersza?

Jest to motyw przewijający się w większości wierszy Baczyńskiego. Poeta-żołnierz nie
umie pogodzić tych dwóch życiowych ról. Piękno utraconego świata dzieciństwa i wcze-
snej młodości (Awiniony, Norymbergi) w każdej strofie jaskrawo kontrastuje z bezna-

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

dziejnością i przerażeniem, które budzi rzeczywistość wojenna. Sielanka, idylliczny pej-
zaż dzieciństwa („ptaki dzwonki zielone niosą”) zostaje unicestwiony przez koszmar
ludobójstwa, przez apokalipsę spełnioną. Tamten świat wydaje się barwnym snem, te-
raźniejszość jest okrutnym przebudzeniem „o śmierć za wcześnie”. Jednak paradoksal-
nie to rzeczywisty świat wojny postrzegany jest jako spotworniały koszmar, oniryczna
groteska „miasto… nie wiem tylko, jak się nazywa”.

Co jest dominantą kompozycyjną wiersza?

Całość utworu, opartego na kontraście między przeszłością a teraźniejszością, podpo-
rządkowana jest przeczuciu nadchodzącej śmierci. Wiersz pochodzi z okresu dojrzało-
ści twórczej Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Śmierć, tak często obecna w utworach
młodego poety, jest w tym wierszu przyjmowana nie z lękiem, lecz raczej z pokorą i sto-
ickim spokojem. Przeraża jedynie jej pewność, poeta przygotowuje się do niej, żegnając
się ze światem, przede wszystkim światem radosnych, dziecięcych marzeń. Ten świat
przeminął, zastąpił go straszliwy czas umierania za życia „nieżywej młodości”. Być może
dlatego śmierć nie wydaje się groźna, nie wywołuje buntu ani przerażenia, jest wyzwole-
niem z przerażającej rzeczywistości. Życie w czasie okupacji przyniosło bowiem znisz-
czenie dawnych wartości, piękna i sensu istnienia.

Czy dostrzegasz jakieś konteksty interpretacyjne?

•

Dzieciństwo – kraina szczęśliwości. Czas kształtowania wrażliwości moralnej i ar-

tystycznej. Poznawcze i emocjonalne wartości dzieciństwa – czas „świeżego”, praw-
dziwego odbioru świata, nieskażonego „mądrością” dorosłości.

•

Dzieciństwo – czas prawdziwy, zostaje przeciwstawione dorosłości – czasowi

fałszywemu. Porównaj: Sklepy cynamonowe Brunona Schulza. Dojrzewanie jako okres
bolesnych przełomów, przewartościowań, utraty pierwotnej wrażliwości.

•

Przeczucie śmierci – umieranie zaczyna się już za życia, śmierć nie jest groźna,

pojmuje się ją jako kres cierpień, ocala od teraźniejszości, która jest nie do zniesie-
nia. Intuicyjne przeczucie śmierci budzi refleksje, chęć doświadczenia piękna świata
wbrew otaczającemu koszmarowi.

Jak mógłby brzmieć temat?

W jaki sposób obrazuje poeta kontrast świata dzieciństwa i dojrzałej, wojennej rzeczy-
wistości?