Frieske: „Socjologia w działaniu – nadzieje i rozczarowania” s.109 – 133

FORMUŁY PRAKTYCZNEGO WYKORZYSTANIA WIEDZY SOCJOLOGICZNEJ

•

trudność pojęciowego uporządkowania okoliczności wykorzystania wiedzy socjologicznej w

praktyce administracyjnej i politycznej

•

Alvin Gouldner akcentował potrzebę odróżnienia „podejścia klinicznego” od „podejścia

technicznego”:

Podejście kliniczne – koncentruje się na niezależnej i profesjonalnej próbie określenia problemu

klienta i – jeśli zachodzi tego potrzeba – wynegocjowania nowej definicji tego problemu.

Podejście techniczne – sprowadza się do szukania w wiedzy socjologicznej racji dla takich zaleceń

praktycznych, które gdyby zostały zrealizowane – mogłyby służyć rozwiązaniu problemu

zdefiniowanego przez zainteresowaną stronę.

•

Ważne jest również rozróżnienie edukacyjnej i socjologicznej formuły wykorzystania wiedzy

socjologicznej w kształtowaniu polityki społecznej, który jest uzasadniony nie tylko troską o

analityczną klarowność. Potrzebę zróżnicowania form wykorzystania tej wiedzy sugerują również

materiały empiryczne.

•

Czynnikiem najważniejszym jest to, że poznawcze i metodologiczne własności nauk

społecznych uniemożliwiają im dostarczenie jakichkolwiek solidnych i trudnych do

zakwestionowania przesłanek ułatwiających podjęcie decyzji.

•

Zwolennicy realizacji praktycznych funkcji nauk społecznych poprzez zabiegi edukacyjne

mające na celu restrukturalizację myślenia decydentów zgodnie ze schematami pojęciowymi

nauki wikłają się jednak w trudności, z których ciężko wybrnąć. Bowiem definicje problemów

praktycznych powstałe w wyniku profesjonalnych przemyśleń mogą nietrafnie komplikować

obrazy rzeczywistości wyłaniające się ze zdroworozsądkowego doświadczenia.

(doświadczenie z automatami telefonicznymi we Francji)

•

Wiedza naukowa bywa nadużywana w stosunku do chęci poparcia własnych teorii i

przemyśleń.

•

Realizacja postulatu racjonalizacji życia zbiorowego stosownie do wiedzy gromadzonej w

naukach społecznych nie jest ani prosta, ani wolna od rozumianych nadużyć.

Praktyczna funkcja tej wiedzy może być interpretowana na trzy sposoby: wedle formuły

socjotechnicznej, edukacyjnej i symbolicznej, a każdemu z tych sposobów towarzyszą

właściwe mu ograniczenia. Ujawnienie tych ograniczeń może miarkować zapał naiwnych

entuzjastów, ale może również pozwolić na to, by spokojnie rozważyć pytanie: w jakich

okolicznościach nauki społeczne mogą wpływać na politykę życia zbiorowego i jakie

okoliczności wpływ ten modyfikują.

WYMIARY PRAKTYCZNEJ RELEWANCJI BADAŃ SPOŁECZNYCH

Obietnica zawarta w idei praktycznego wykorzystania wiedzy naukowej powoduje, że

akceptuje się ją jako konkluzję systematycznie uzasadnianą dobrze sprawdzonymi tezami

opisowymi.

Sytuacja komplikuje się, gdy idea ta nabiera cech samospełniającego się proroctwa. Naciski

na spełnienie obietnicy wpływają nie tylko na funkcjonowanie instytucji nauki, ale również na

strukturę wiedzy naukowej.

•

Okazuje się, że to co jest poczytywane za sukces praktyczny sprowadza się do

gromadzenia danych w sposób zgodny z odpowiednimi regułami warsztatowymi.

Podobnie sytuacja przedstawia się wtedy, gdy kwestię wykorzystania wiedzy

gromadzonej w naukach społecznych rozważa się z punktu widzenia praktyków.

Pojęcia tych nauk strukturalizują realia życia zbiorowego inaczej aniżeli zdrowy

rozsądek, wiedza profesjonalna, czy ideologiczne przeświadczenie planistów.

Dostrzeżenie ułomności takiej formuły praktycznej, w której – poza gromadzeniem

rzetelnych danych – niewiele pozostaje z nauki, pozwala zrozumieć konieczność

realizacji jej funkcji edukacyjnej.

Jedna z konkluzji mówi o tym, że szanse na zaakceptowanie mają te rezultaty badawcze, które

nie popadają w sprzeczność ze zdroworozsądkową intuicją ich potencjalnego odbiorcy.

Naukowa wiedza techniczna może zaproponować tylko takie techniki, które podlegają

uzasadnieniu w ramach takiego obrazu świata, jaki wyłania się z nauki. Jest to jednak świat inaczej

strukturalizowany aniżeli świat proponowany przez codzienne doświadczenie praktyczne. Nauki

społeczne są pozbawione demonstracji „działającego konkretu” i zinstytucjonalizowanych

autorytetów. W tej sytuacji pytanie, czy mogą one apelować do kształtowanej przez zdrowy rozsądek

wyobraźni, ma znaczenie kluczowe.