im

• “

X .

LICZBA GŁÓW ŻYDOWSKICH

W KORONIE

Z TARYF ROKU 1765.

W Y D A L I

JÓZEF KLECZYŃSKI I FRANCISZEK KLUCZYCKI.

KRAKÓW .

N A K Ł A D E M A K A D E M I I U M I E J Ę T N O Ś C I

S K Ł A D G Ł Ó W N Y W K S I Ę G A R N I S P Ó Ł K I W Y D A W N I C Z E J P O L S K I E J .

LICZBA GŁOW ŻYDOWSKICH

W KORONIE

Z TARYF ROKU 1765.

W Y D A M

JÓZEF KLECZYŃSKI I FRANCISZEK KLUCZYCKI.

KRAKÓW .

N A K Ł A D E M A K A D E M I I , U M I E J Ę T N O Ś C I

S K Ł A D G Ł Ó W N Y W K S I Ę G A R N I S P Ó Ł K I W Y D A W N I C Z E J P O L S K I E J .

Osobna odbitka z Archiwum komisyi historycznej. T. VIII.

ę * V

0

\ $

.

______

£C/

3

A 0 4 j

ii

C - 1 ¥ V > )

D R U K W . I.. A N C Z Y C A I SPÓ ŁK I W K R A K O W IE .

LICZBA GŁÓW ŻYDOWSKICH W KORONIE

Z TARYF ROKU 1765.

W ydali

J Ó Z E F K L E C Z Y Ń S K I I F R A N C I S Z E K K L U C Z Y C K I .

W Polsce zaprowadzone b yło pogłów ne żydow skie niewątpliwie juź

od X V I wieku. Do tego pogłów nego b yw a ły przedsiębrane popisy żydów,

nie prowadziły one jednak do poznania całej ludności żydowskiej, gd yż ż y ­
dzi umieli się w ym igać od podatku i u k ryw ać od popisów. Zeznania o licz­
bie g łó w gm iny żydow skiej robili sami żydzi stwierdzając sw e zeznania

przysięgą, jak to było w Polsce zw yczajnym sposobem zabezpieczenia do­
chodów skarbu publicznego. Skarżono się juź od początku na nierzetelność

zeznań i wcześnie zamiast liczenia żydów wchodzono w u kła d y ryczałtow e

ze starszyzną żydow ską, a zw yczaj ten w X V I I w ieku przybrał tak sta­

now czą przew agę, że już od r. 1658 w uniwersałach poborow ych oznaczono
stałą kw otę podatku, i tę parokrotnie podnoszono, ale zupełnie zaniechano
sp isó w 1). Dopiero w r. 1764 uchwalono przeprowadzić spis żydów i w y ­
daną została kon stytu cya o pogłów nem żydowskiem , która nakazała prze­
prowadzić dokładne spisy i przedsięwzięła środki do ściślejszego wykonania
tego postanowienia. Spis dokonany w początkach 1765 r. istotnie znacznie

podniósł podatek, w yk aza ł zatem w iększą ilość żydów . Następnie jednak

nie powtarzał się, ja k to było postanowiono, a oznaczenie liczby żydów

w późniejszym czasie u Ł o y k i lub u Blischinga znowu podaje cyfry
ludności żydowskiej o w iele niższe od dat z r. 1765; widocznie zatem żydzi

potrafili znowu potem uchylić się w znacznej części od podatku.

') Por. moje Spisy ludności w Polsce, str. 4 i 5.

4

LICZBA GŁÓW ŻYDOWSKICH W KORONIE Z TARYF ROKU 1765.

Sp isy te nie b y ły zupełnie nieznane. K o m isya H istoryczna ogłosiła już

w V I tomie sw ego A rchiw um w y k a z y z ziemi lw ow skiej i powiatu źyda-

ezow skiego w sprawozdaniu p. Bostla, współcześnie ogłasza podany przez
p. C zuczyńskiego spis żyd ów z w ojew ództw a krakow skiego. Niniejsze ze­

stawienie podaje natomiast odpis sum aryczny spisu żydów z całej K oron y.

K sięga, w której odpis zawiera się, pochodzi z X V I I I w ieku, jest zatem
współczesną.

R ęk o p is obejm uje w y k a z bardzo dokładny »kw arty ze sta­

rostw i królew szczyzn koronnych z lustracyi 1765 r.«, po niej idzie spis ż y ­

dów z 1765 r. w K o r o n ie 1), a dalej w yk az k w a rty W . K s. Litew skiego
po której nie przychodzi jednak w y k a z żydów na Litwie.

K się g a dawniej

należała do biblioteki w W ilanow ie, dziś jest częścią biblioteki K rzeszo ­
wickiej, ale o pochodzeniu jej i dawniejszych właścicielach nic bliższego nie
wiadomo.

K o n sty tu cy a z r. 1764 p. t. Podgłów ne ży d o w sk ie 2), która postanowiła,

że ma się odbyć spis ludności żydow skiej, przepisała szczegółow o sposób
przeprowadzenia spisu. R ezu ltat ogóln y tej operacyi przeprowadzonej w K o ­

ronie został odpisany w rękopisie, jaki mam y przed sobą, a poniżej za­

m ieszczam y w ierny odpis z księgi, zachow ując jej pisownię i błędy, w pro­

w adzając ty lk o niektóre skrócenia. N aw et pozostawiam y podział na w oje­
wództwo Poznańskie i ziemię W sch o w sk ą tak, jak księga podaje, chociaż

widocznie w ypisyw ano tu miejscowości alfabetycznie i to, co się zmieściło na

jednej stronie, zesum owano jako w ojew ództw o Poznańskie, a resztę na dru­

giej stronie zatytułow ano i zesumowano pod nazw ą ziemi W schow skiej.
Sum y w oryginale są jedynie dla w ojew ództw a Poznańskiego i ziemi
W schow skiej, inne sum y są teraz porobione. K o ń co w a tabelka powstała

ze sum częściow ych i z naszemi sumami zgadza się z w yjątkiem 4 w y ­
padków. Z tych ty lk o w w ojew ództw ie Podolskiem jest różnica o 300
osób, pochodząca prawdopodobnie stąd, że w powiecie Latyczew skim w M ię­

dzyborzu b yła podana pierwotnie liczba g łó w 2339, potem poprawiono na

2039, i taj poprawki zapewne w sumie nie uwzględniono. W w ojew ódz­

tw ach Kalińskiem i Bracław skiem różnice o 8 i 10 m ogą pochodzić z przepi­

sania się, g d y między 8 a o w ed ług pisowni X V I I I w ieku często trudno

odróżnić, a różnica o jednę dziesiątkę także może b yć przypadkow ą. P ozo­
staje różnica w woj. K ijow skiem 0 5 7 głów , trudniejsza do zrozumienia, wobec

dokładnego dodawania, jakie m oina stwierdzić w innych województwach.

Poryw nyw ając liczbę żyd ów w pracach pp. Bostla i Czuczyńskiego

z naszemi w ykazam i wszędzie znajdujem y prawie zupełną zgodność co po­

twierdza ścisłość odpisu. N aw et kiedy w pow. Lelow kim w sumaryuszu

') P ełn y tytuł tej części rękopisu w ypisany na oddzielnej stronie b rzm i: »Liczba głó w ż y d o w ­

skich z taryf roku 1765 z mocy prawa odprawionych przez w ojew ództw a summariatim wypisana*.

2) Yolum ina legum w yd. O bryzld V I I str. 26 nst. K onstytucya ta dobrze streszczona u Bostla.

LICZBA GŁÓW ŻYDOWSKICH W KORONIE

5

p. C zuczyń skiego jest zanotowane, że arendarz z W y g ie łzo w a nie stawił się,

u nas jest obok Lelow a i K rom ołow a dodatek: accessit arendarz z W y g ie ł­

zow a 7 osób, i zrobiona druga suma ludności ;o 7 osób wyższa. T ak samo
przy wsi Łosie pow. Sandecki. Opuszczone w sum aryuszu ziemi Lw ow skiej

Pom orzany i Dunajów znajdują się w naszym w ykazie w tych sumach, jakie
odnalazł p, Bostel, prócz tego jest u nas podanych karaim ów w K uliczko

wie 55, a w W yb ran ó w ce żydów 166 zamiast 250 czyli mniej o 84, jak

o tem wzmiankuje p. Bostel. K rak o w iec u nas jest podany przy ziemi P rze­

myskiej i to z liczbą żydów 462, kied y p. Bostel ma go w ziemi L w o w ­
skiej z liczbą 445, a z niemowlętami 464. W preliminarzu budżetu w V olu-

minach legum podatek w K oronie na podstawie spisu podany 850.312 złp.

a że podatek w ynosił 2 złote od gło w y, za podstawę rachunku służyła c y ­

fra 429.656, tylko o 202 g ło w y niższa od sum y rękopisu, a o 69 wyższa

od naszej po wprowadzeniu pow yżej zaznaczonych poprawek.

Liczba ludności żydowskiej ze spisu r. 1765 jest jeszcze z pewnością

niższą od rzeczyw istej, g d y ż spisy szczególniej dawniejsze nie potrafiły objąć

całej ludności, a tem więcej, kied y od spisu zależał podatek. P. Bostel po­

daje, że w W yb ran ó w ce spis w yk aza ł 250 osób, a w inwentarzu jak i u nas
wpisano 166, wyraźnie, aby umniejszyć podatki. Prócz tego spis liczył tylko

osoby po nad rok życia mające, g d y ż do roku niem owlęta b y ły wolne od

podatku. W niektórych miejscach liczono jednak oddzielnie niemowlęta.

W ziemi Lw ow skiej w 6 kahałach nie podano niemowląt.

Ludność

żydów tam gdzie niem owlęta liczono wynosiła 31.584 powyżej roku, 1741
do roku czyli razem 33.325 głów , co czyni niemowląt do roku prawie do­
kładnie 5'2°/0.

W wojew ództw ie K rakow sk iem niem owlęta podane są w powiatach

krakow skim i proszowskim, księskim, lelowskim , oraz w Zatorze i O św ię­

cimie. W tym obrębie na 11.967 żydów powyżej roku jest 677 do roku;

czyli z sum y ogolnej 12.644 przypada na dzieci do roku 5‘35°/0-

W obu w ięc razach niem owlęta do roku stanow ią więcej niż 5°/0 lud­

ności. Jest to procent bardzo duży.

W A u stryi w ed łu g spisu 1890 r. na

ludność roczną przypada 3 % ludności, a w G alicyi

3

'

6

% - Prawdopodobnie

zatem starano się i starsze dzieci zaliczać do rocznych aby nie płacić od
nich podatku.

Ponieważ ten sam interes musiał wszędzie działać równie

silnie, zatem nie będzie przesady, jeżeli na roczne dzieci przyjm iem y takie

powiększenie, jakie w ypada tam, gdzie są liczo n e ; procent ów będzie nale­

żało przyjąć nieco wyżej ze względu, żeśm y go liczyli do ogólnej sum y

ludności, a w ypada go liczyć do ludności branej bez niemowląt. Stosunek
ten dla ziemi Lw ow skiej w ypada nieco po nad 5.5% dla K rak o w sk iego

prawie 5 7 % czyli przeciętnie

5

'

6

% '

Na. 429.587 .żydów wyżej roku przy-

paśćby powinno zatem niem owląt do roku 24.055, czyli ogólna liczba żydów

w K oronie w r. 1765 powinna b yła wynosić 453.642 głó w — w edług po-

6

Z TARYF ROKU 1765.

w yższych podstaw obliczenia. N a Litw ie w ed ług podatku z V ol. le g . miało
b yć żyd ó w 157.649, a dodaw szy roczne dzieci w ed ług obrachowania 8.288

razem 166.477,

O g ó ł żyd ów w K oronie i L itw ie w ypada zatem około

620.000 głów .

LICZBA GŁOW ŻYDOWSKICH

w Koronie zn a y d u ią c y ch siQ.

W W o ie w o d z t w ie Poznańskim.

Liczba

Liczba

głów

głów

mieście Babim ost S y n a go g i

206

W mieście M urowana Goślina

I I I

»

B roiec communittis

»

Oborniki S y.

231

do Babim ostu

55

»

O brzysko Sy.

195

%

Czarnków z R y c z y ­

»

Osiecznó, Sy.

239

wołem

489

Piła S y. z miastem

j »

Czempiń S y .

86

Jastrow

411

»

Człop S y.

234

»

P n iew y Sy.

201

*

F reyd lan d ek Sy.

877

»

Poznan Sy.

1951

s>

Grodzisko Sy.

812

»

R aw icz Sy.

563

%

Iutrosin communittis

»

R estarzew com m u­

z Dublin

115

nittis

52

»

K a rg o w a Sy.

289

»

R ogo źn o Sy.

386

Leszno z Bojanowem

Sarnowa S y.

79

S yn a go g a

4743

»

Sieraków Sy.

119

*

L w ó w e k Sy.

336

»

S kw irzyn a S.

492

»

M iędzychód Sy.

236

In Summa

14585

»

M iędzyrzec S y n a g o ­

gi z wsiami

1077

W ziemi W sch o w s k ie y.

Szlich tyczko w Sy.

80

W mieście W ałecz S y. z wsiami

642

Szrem Sy.

327

»

W ieluń Sy.

686

Stęszew communitt.

55

»

W o łsztyn S y .

3 7

i

S zw arzęc S y.

1024

»

W ron ki S y. z wsiami

483

Sam otuły Sy.

494

»

W sch ow a Sy.

301

T rzcianka S y.

338

Zbąszyn S y.

89

Trzciel Sy.

223

In Summa

5328

Tuczno Sy.

215

LICZBA GŁÓW ŻYDOWSKICH W KORONIE

7

W W o ie w o d z t w ie Kaliskim.

Liczba

Liczba

głów

głów

P o w ia t Kaliski.

Miasto K rotoszyn

1524

Miasto K alisz z parafiami

702

»

Żerków

76

- »

K oźm in

27 I

3490

O strów

266

P o w iat Kcyński.

Zduny

49

Miasto K cyn ia

3 6

1

•»

O dolanow

18

»

Chodzież

644

»

K oźm inek

225

»

Gołańcza

193

»

K arm in

96

M argonin

316

Staw iszyn

91

»

Łabiszyn

364

R a szk ó w

8

»

Barcin

50

1 7 2 6

1928

P o w ia t Koniński.

P o w ia t Gnieźnienski.

Miasto K onin

133

Miasto Gniezno

251

»

K o ło

256

Działyń

104

»

R ussocice

57

»

W itk ó w

354

»

Golina

142

»

S kok i

372

K le c z e w

262

»

W rześnia

436

»

W ilczy n

39

Czerniejow

20

»

R y c h w a ł

102

»

Ż ydów

33

991

1570

P o w ia t Pyzdrski.

P o w ia t Nakielski.

Miasto P yzd ry z parafiami

452

Miasto Mrocza

105

»

Jarocin

282

K rajen k a

254

K o b ylin

139

:®

D ębrzno

308

N ow e Miasto

146

Granowo

97

»

Jaroczew

85

2>

Złotowo

1027

»

Pogorzel

32

»

Len dyczek

52

B orek

200

»

Łobżenica

572

»

K u rn ik

381

Sem pelborg

553

»

Zaniemiśle

37

N akło

56

»

M iłosław

136

3024

W W o ie w o d z t w ie Sieradzkim.

S y n ago ga Ł aska z parafiami

1588

S y n a go g a Piotrkow ska z paraf. 1107

»

W artska z paraf.

362

»

K oniecpolska z paraf.

733

»

D obrska z paraf.

380

W mieście Kam ińsku do P rzed -

»

B łaszkow ska z paraf

3

io

borza

25

»

Lutomirska z paraf.

445

4 9 5

°

8

Z TARYF ROKU 1 7 6 5 .

W ziemi Wieluńskiey.

Liczba

głów

S yn a go g a D ziałoszyńska z paraf. 1956

»

K em pińska

879

»

Bolesław ska z paraf.

96

A cced it starostwo Grabowskie

ad mentem D ekretu wyli-

kwidowane

Liczba

"łów

45

2976

W W o ie w o d z t w ie Krakowskim.

Miasto Kazim ierz przy K r a k o ­

wie z paraf.

3

7

1 o

Miasta 2.

O lkusz i Trzebina

z paraf.

396

Miasto Chrzanów z paraf.

327

M iasta Nr. 2. Będzin i Modrze-

jow z paraf.

515

Miasto D ziałoszyce z paraf.

6 5 1

5599

P o w ia t Xięski.

Miasto Żarnow iec z paraf.

355

Miast Nr. 5. W odzisław, Oksza,

Siensko, Proszowice, Słom ­

niki

1638

Miasto W olbrom

303

Miasta 2. Pilca y Ogrodzieniec

606

Miasto Szczekocin y

"520

Miast 4. Żarki, M rzygłód, Olsz-

sztyn y W łod ow ice

893

3215

X iestw o Zatorskie.

Miasto Zator

92

X ięstw o O św ięcim skie.

Miasta 2. Oświęcim y B iała

765

P o w ia t Sandecki.

2296

K a h a ł Sandecki z paraf.

A cced it wieś Łosie

1.361

1368

P o w iat C zczh ow ski y Szczerzecki.

P o w ia t L elo w ski.

Miasta 2. L eló w i Kro-

m ołow

468

K a h a ł W iśnicki z paraf.

P o w iat Biecki.

2385

A ccessit A rendarz z W y ­

K a h a ł Żm igrodzki

1926

gi ełcz ow y

7

475

»

Dukielski

806

Miasto N akło

98

»

Bobowski

2 1-8

Miasta 2. Janów y Częstochowa 623

2950

W W o ie w o d z tw ie Sandomirskim.

P o w ia t Sandom irski.

Miasto R o zw ad o w z paraf.

368

Miasto Sandom ierz z paraf.

' 801

»

Baranów z paraf.

435

»

Staszów z paraf.

776"

» .

U lan ów z paraf.

848'

»

O patów 1 paraf.

2034

»

D zików z paraf.

569

»

Połaniec z paraf.

648

»

O żarów z paraf.

1047

»

O strowiec z paraf..

904

>>

K lim ontow z paraf.

858

» ,

Tarłów z paraf.

610

»

M ielec z paraf.

914

POSZUKIWANIA; SPISÓW LUDNOŚCI RZPLITEJ POLSKIEJ

9

mężczyzn

kobiet

Z przeniesienia . .

39-651

40.372

chłopów iv gminach u panów za czyn ­

szem dożywotnim

. . . .

245

244

»

u panów bez opłaty do w y ­

brania sum y zapłaconej . .

704

675

»

7.0 starostwach, w zarządzie

skarbu ....................................

1.974

I.83Ó

» .

w dzierżawie pięcioletniej . .

5.019

4-575

»

»

dożywotniej . .

1-343

1.268

»

do spłaty oznaczonej (jo yicasa

ćmaTelKti)...............................

775

689

»

bez opłaty do w ybrania sum y

zapłaconej

...........................

6.779

6.179

»

f i a f i s k i c h ....................................

260.790

245.836 •)

»

cygan ów p a ń s k ic h ..................

167

173

»

mieszczańskich

. . . . . .

7°3

689

». ■

duchowieństwa

. ..................

10.077

10-393

- $ ;

je z u ic k ic h ....................................

3.108

2.758

O gółem ludności . .

331-335

315.681

C iekaw e to, szczegółowo i dobrze zesumowane zestawienie w ykazuje

bez szlachty i duchowieństwa ludność namiestnictwa M ohylew skiego na
647.016 osób, a z tych w miastach mężczyzn 23.112, kobiet 25.035 = 48.147,

albo prawie

7

'

3

% ludności. W tej liczbie w miastach żydów 32.809, czyli

2/3 ludności miast, a 5^07 ogółu ludności. N a w siach żydów nie podano.

Ponieważ ludność podatkowa M ohylew skiego namiestnictwa w 12-cie

lat po rozbiorze w ynosić miała 647.016, w części nowonabytej gubernii

Pskow skiej 1776 r. m ężczyzn 288.732, podw oiw szy w ięc ostatnią cyfrę dla

otrzym ania całej ludności, będziem y mieli 577.464 osób, czyli w całym kraju,

który przez pierwszy rozbiór dostał się R o sy i około 1,224.480 osób, prócz
szlachty i duchowieństwa 2).

W W ilnie istnieją dwa zbiory n aukow e: biblioteka publiczna, posia­

dająca rękopisy, i archiwum centralne daw nych aktów. Biblioteka w yd ała
opis rękopisów w niej zaw artych w bardzo cennej p u b lik acyi: »Oinicaiiie
pyKoiiHciiaro

ot

, ilu o u i st BiueiicKoii nyS.iiiMHoii fnió.iioroKiB, dwa zeszyty, w y ­

dane w latach 1895 i 1897. P ublikacya podaje dokładnie treść rękopisów

i przez to nadzwyczaj ułatwia poszukiwania. R ęk o p isy niezamieszczone

*) P om iędzy włościanam i pańskim i liczono raskolników m ężczyzn 1 .7 3 1, kobiet 1.543.

2) N ie znając wzrostu ludności, nie przeprowadzam redukcyi i mniemam, że ta z życia w zięta

cyfra zbliża się więcej do prawdy, niż zredukowana na samowolnej podstawie.

1.0

W ZBIORACH MOSKWY, PETERSBURGA I WILNA.

jeszcze w publikacyi, są jednak skatalogow ane z tą sam ą starannością i b y ły

mi również uprzejm ie udzielone do przejrzenia.

Z przedmiotu moich poszukiwań znalazłem rękopis z a ty tu ło w a n y : Pro-

tokuł dym ów z ludnością poddańczą i żyd ow ską w w ojew ództw ie N ow o­

grodzkim znajdujący się z w oli Prześw ietnych sejm ujących stanów przez

kom isarzów tegoż w ojewództwa, p odług w yd an ego od Prz. K o m isyi skar­
bowej litewskiej szematu, w r. 1789 spisany. K s ię g a obejmuje opisy dym ów
i ludności parafiami i wsiami, a to w ed łu g następującej g ło w y :

D

Y

M

Y

w miastach i miasteczkach

S

<u

t o

S 8

f i 03

0)
£

<u
£

aj

(U

, ^

. a ^

0

u

i

ci

i-i
O

£ s

£

s

0

rc3

e

>>

>>

3

bjc

O

h

-o

u

a ,

DJO

O

£ £

O' -o

w e wsiach

£

o

^4

N azw isk o dóbr

z w yrazem miast,

dw orów i w siów ,

parafie

(c. d.)

L

U

D

N

O

Ś Ć

od lat 1

do 16

od lat 16

do 30

od lat 30

do 45

od lat 45

do 60

od lat 60

starszy

płeć

m ęska

płeć

niew ie­

ścia

m .

n.

m.

n.

111.

n.

m.

n.

K o m p u t ludności

obojga płci

W y k a z y są zatem szczegółow e i w ludności odróżniają płeć i pięć ka-

tegoryi w ieku system atycznie ułożonych. Przepis tego sam ego roku dla P o l­
ski nie odróżniał tych k atego ryi wieku, b y ł w ięc mniej praktycznym .

D ym y podane są p rzy każdej miejscowości, ludność przy niektórych

miejscowościach nie znajduje się, ja k b y b yła pominiętą. Żydzi zawsze są

podawani oddzielnie.

N a ostatniej stronie rękopisu jest suma ogólna spisów parafij, zaopa­

trzona datą 28 octobra 1789 r. i dopiskiem : takow ą lustracyę dym ów w w o ­

jew ództw ie N ow ogrodzkim znajdującą się, podpisujem y — A d am W ojni-

łowicz, podkom orzy now ogrodzki.

P rzy bliższem rozpatrzeniu okazuje się jednak, że spis ten obejm uje

sam powiat N ow ogrod zki z t. z. K sięstw em Słuckiem , ale nie obejmuje

powiatów Słonim skiego i W o łk o w y sk ie g o , stąd ludność jest niższą, niż ją

podał M oszyński w ed łu g obliczenia z liczby dym ów. Jest to jednak jed yn y
dotychczas spis z epoki Sejm u czteroletniego, d o tyczący L itw y. Sum a po­
dana na ostatniej stronie w ykazu je następujące dane:

POSZUKIWANIA SPISÓW LUDNOŚCI RZPLITEJ POLSKIEJ

K om put o góln y dym ów oraz ludności chrześcijan i żydów, kom isyi

w ojew ódzkiej podany r. 1789:

Dymy

Chrześcijan

Żydów Suma moja

parafii N o w o g r o d z k ie j......................

I.462

6.7 I I

508

7.219

»

W s i e l u b s k i e j...........................

836

4.209

210

4-419

»

N ic h n ie w i c k i e j .......................

I.923

9

-

7

1

3

233

9.946

»

S ie n n ie ń s k ie j...........................

i . 1 81

6.239

50

6.289

»

Horodyskiej i W oronczańskiej

1.629

8.132

127

8.259

.»

S t a r o je ln ie ń s k ie j ..................

684

4.492

23

4

-

5 15

Stw ołow ickiej

......................

960

5-495

88

5-583

»

M y s k i e j ....................................

835

5-322

252

5-574

»

L a c h o w ic k ie j...........................

1.208

6.342

445

6.787

»

D a r e w s k ie j...............................

798

4-397

78

4-475

»

I s k o łd z k ie j......................

457

2.4 1 I

3

2.414

K r u s z y ń s k ie j...........................

55.8

2.884

40

2.924

Mirskiej . . . . . ■

. . .

3-328

15-783

1-323

17.106

»

M ikołajewskiej

. . . . . .

636

3-413

45

3-458

P o ło n e c k ie j................................

615

3.284

73

3-357

*

Ś w ie r z e ń s k ie j...........................

67 2

2.439

20

2-459

»

Snow skiej

. ............................

367

2.384

19

2.403

»

S w o j a t y c k i e j ...........................

430

2-517

67

2.584

»

N ie ś w is k ie j...............................

2.389

12.466

640

13.106

»

Z a d w ie y s k ie j...........................

180

1.074

43

1.117

»

K o p y l s k i e j ...............................

2.707

13-630

500

14.130

»

■

H ł a s k i e j ....................................

2.660

14.960

200

15.160

S ł u c k i e j ............................... ....

10.413

57

-

6

i

7

1-973

59-590

»

Cienkowickiej

......................

2-455

12.630

508

13-138

»

K l e c k i e j ....................................

5462

30-544

1.045

31-589

»

N ied źw ied zick iej......................

440

2-547

56

2.603

»

K r z y w o s z y ń s k i e j ..................

844

5-524

—

5-524

K om putów kom put o góln y .

46.129

257

-I

59

1) +

8.569

== 265.728

Stosun ek żyd ów do o gółu ludności w ypada zatem 3'2% . W sumach

żydów nie wszędzie znalazłem zgodność z danemi wsi i parafii.

Oprócz tego spisu z w ojew ództw a N ow ogrod zkiego znajdują się jeszcze

w bibliotece luźne sprawozdania kom isyi porządkow ych cyw ilno - w ojsko­

w ych z w ojew ództw a Podlaskiego z w ykazam i ruchu ludności różnych
parafii ziemi D rohickiej i Bielskiej bez sum ogólnych, pochodzące z r. 1791.
Z powodu braku sum odpisu nie dokonałem.

W W ilnie jest drugi w ażn y zbiór dokum entów w archiwum dat daw ­

nych, do którego obecnie ściągnięto akta z Lublina. W yd ało archiwum

') W rękopisie suma 246.558.

12

W ZBIORACH MOSKWY, PETERSBURGA I WILNA.

także katalog drukow any, ale ten nie podaje bliżej treści ksiąg, tylk o ozna­
cza ją ogólnikowo. Chcąc w ięc je zbadać, należałoby przeglądać po kolei

wszystkie akta, gd zieby m o gły znajdować się spisy. B iorąc na próbę kilka

ksią g z takich z w ieku X V I I I , które w zbudzały najwięcej nadziei, nie udało
mi się trafić na m ateryał poszukiwany. D yrek tor archiwum p. Sprogis b y ł

jednak tak nadzwyczajnie uprzejmym, że zarządził dla mojej inform acyi do­

chodzenie specyalne i na tej podstawie doniósł mi, źe w archiwum wileń-
skiem oddzielnych specyaln ych spisów ludności z w ieków X V I I i X V I I I
pochodzących, mimo bardzo ścisłych poszukiwań nie odnaleziono, istnieją
tylk o rejestra bądź szlachty przy głosowaniach, bądź szlachty w ykazującej
ilość dym ów z w ojew ództw M ińskiego i Trockiego, oraz inne w yk azy,
któ re b y należało bliżej przejrzeć, czy b y z nich nie dało się co w yszukać
dla poznania ludności.

Cenna ta niezmiernie wiadomość, za której udzielenie pozwalam sobie

w yrazić p. D yrek toro w i archiwum w ileńskiego moje najgłębsze podzięko­
wanie, uzupełnia moją pow yższą krótką wzm iankę. Podając też niniejsze

sprawozdanie, mam na w zględzie zw rócić u w agę na to, co przejrzałem, aby
ułatwić następnym badaczom dalsze poszukiw an ia*).

’) W iad om ość niniejsza o m ateryałach statystycznych, podana została na posiedzeniu W y d z ia łu

historyczno-filozoficznego A k ad em i U m iejętności w dniu 15 listopada 1897 r.

o-<3§£>o-