II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

197

Joanna Maj-Marjańska

Paweł Pietrzak

Prawne aspekty użytkowania

bezzałogowych statków powietrznych

Analitycy związani z wojskowością zgodnie wskazują na konieczność nabywania
i rozwijania systemów bezzałogowych przez siły zbrojne. Bezzałogowe statki
powietrzne (unmanned aerial vehicles, UAVs) pełnią różne funkcje. Precyzyjne
uderzenia amerykańskich bezzałogowych statków powietrznych w wybrane
cele są już nieodłącznym elementem „wojny z terroryzmem”.
W związku z coraz bardziej powszechnym wykorzystywaniem bezzałogowych
statków powietrznych także przez polskie siły zbrojne niezbędne stało się
uregulowanie ich statusu prawnego oraz określenie zasad ich użytkowania
w polskiej przestrzeni powietrznej.

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

Rozwój systemów bezzałogowych,

widoczny zarówno w procesie moder-
nizacji sił zbrojnych, jak i w służbach
cywilnych, jest efektem błyskawiczne-
go postępu w dziedzinie nowoczesnych
technologii(wtyminformacyjnych).Po-
szerzaonmożliwościichwykorzystywa-
niapoprzez„robotyzacjępolawalki”.

Obecnieobowiązującepolskieprze-

pisy prawa nie posługują się pojęciem
ogólnieprzyjętymwnauceitechnicedla
określenia omawianej grupy statków.
Prawidłowe jest używanie określenia
„bezzałogowestatkipowietrzne”,które
wynika z tłumaczenia angielskiej na-
zwy.Pojęcietakieużywanejestrównież
w dokumentach opracowanych przez

EuropejskąOrganizacjędoSprawBez-
pieczeństwa Żeglugi Powietrznej EU-
ROCONTROL

1

,którejPolskajestczłon-

kiemod2004r.

Samoloty bezzałogowe, zwane dro-

nami, pełnią dziś różne funkcje. Wy-
korzystywanesąm.in.wcelachobser-
wacyjnych i rozpoznawczych. Możli-
wość przekazywania przez nie obrazu
w czasie rzeczywistym była rewolucją
wprowadzeniudziałańbojowych.Usta-
lenie celu, precyzyjne naprowadzenie
oraz późniejsza weryfikacja celności
uderzenia stanowią novum na polu
walki. Wcześniej samolot zwiadowczy
leciałnaddanycel,wykonywałzdjęcia,
wracałdobazy,anastępniezdjęciabyły

1

EUROCONTROL została powołana w 1960 r. na mocy postanowień Międzynarodowej konwencji

o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej EUROCONTROL, sporządzonej dnia
13grudnia1960r.wBrukseli,zmienionejProtokołemdodatkowymz6lipca1970r.,zmienionejProtoko-
łemzdnia21listopada1978r.,wcałościzmienionejProtokołemzdnia12lutego1981r.(Dz.U.z2006r.
Nr238,poz.1723).Obecnieorganizacjataliczy38państwczłonkowskich.

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

198

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

wywoływaneianalizowane.Dopierona
podstawie takiej analizy podejmowana
była decyzja o dalszych działaniach.
Zdecydowaniezbytdługiczaspotrzeb-
nynaprzeprowadzeniecałegoprocesu
stawiałpodznakiemzapytaniaskutecz-
ność proponowanej odpowiedzi. Takie
działaniabyłyzwiązanerównieżzpew-
nymryzykiem,copokazałozestrzelenie
w maju 1960 r. amerykańskiego samo-
lotuszpiegowskiegoU-2nadZSRR

2

.Po

tych wydarzeniach w Stanach Zjedno-
czonych rozpoczęto programy badaw-
cze zmierzające do stworzenia bezza-
łogowych samolotów zwiadowczych.
Pierwsze efekty prac zostały zasto-
sowane w czasie wojny w Wietnamie.
Bezzałogowy samolot Firebec był pod-
czepianypodskrzydłotransportowego
Herculesai w tensposób„podwożony”
na linię frontu. Dopiero tam zaczynał
samodzielny lot po zaprogramowanej
trasie, fotografując teren. Po wykona-
niumisjiwracałdobazy

3

.

Błyskawiczne tempo rozwoju syste-

mówbezzałogowychnotowanejestodpo-
czątkulat90.ubiegłegowieku,kiedyprzy-
datność bezpilotowców została potwier-
dzona realnymi działaniami w ramach
operacji„PustynnaBurza”.Zaletąbezza-
łogowychstatkówpowietrznych(BSL)są

ichniewielkiewymiary,acozatymidzie,
zmniejszoneryzykowykryciaprzezradary
przeciwnika,dużamobilność,niskikoszt,
adodatkowo–wysyłanieichniewiążesię
z ryzykowaniem życia pilota. Wskazuje
się, że „bezzałogowe aparaty latające ze
względunaposiadaniewłaściwości,takich
jak:małaskutecznapowierzchniaodbicia
energiielektromagnetycznej,niskipoziom
promieniowaniapodczerwonegoihałasu,
zdolnośćdoskrytegopenetrowaniastrefy
taktycznejiinne,mająwiększemożliwości
przetrwaniaiwykonaniazadań”

4

.„Coraz

częściej tego typu urządzenia stosowane
są do wykonywania lotów obserwacyj-
nych, rozpoznawczych czy związanych
z weryfikacją przestrzegania umów mię-
dzynarodowych. Coraz powszechniejsze
stajesięteżichwykorzystanieprzezpo-
licjędośledzeniaprzemytnikównarkoty-
ków czy kontroli natężenia ruchu samo-
chodowegonadrogach”

5

.

Z czasem zadania UAVs zostały

rozbudowane o kolejne, w tym także
misje uderzeniowe. Od 2001 r. bezza-
łogowestatkipowietrzneuzbrajanesą
w precyzyjne rakiety i bomby kiero-
wane laserem

6

. Dokładne uderzenia

amerykańskichdronówwwybranecele
wpisałysięjużnastałewobraz„wojny
zterroryzmem”

7

.

2

Pełnadokumentacjanatematwspomnianegoincydentudostępnajestnastronie:http://www.eisenho-

wer.archives.gov/research/digital_documents/U2Incident/u2documents.html(dostęp:7czerwca2011r.).

3

J. Liwiński, A. Gorzym,Skrzydlaci szpiedzy,„Polityka”,nr39/2001,s.81-84.

4

M.Adamski,Tendencje rozwojowe BOL i ich rola w operacjach połączonych,referatzIImię-

dzynarodowej konferencji naukowej „Naukowe aspekty bezzałogowych obiektów latających”, Kielce-
-Cedzona, 10-12 maja 2006 r., http://www.wsosp.deblin.pl/index.php?option=com_content&view=art-
icle&id=927%3Atendencje-rozwojowe-bol&catid=42%3Akonferencje&Itemid=122&lang=pl

(dostęp:

7czerwca2011r.).

5

K.Krzysztofowicz,Bezpilotowe środki latające(BSL),„Lotnictwo”,nr1/1994,http://www.pg.gda.

pl/~kkrzyszt/bsl.html(dostęp:6czerwca2011r.).

6

J.M.Brzezina,Szkolenie operatorów bezzałogowych statków powietrznych(cz.III),„Przegląd

SiłPowietrznych”,nr6/2009,s.40.

7

Nastronieinternetowej:http://counterterrorism.newamerica.net/drones(dostęp:7czerwca2011r.)

prowadzonajeststatystykaatakówamerykańskichdronównacelewPakistanie.

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

199

Systemy bezzałogowe są także

rozwijane na potrzeby transportu po-
wietrznego.Takiesystemysąszczegól-
nie pożądane w transporcie amunicji,
wody i wyżywienia na terenach obję-
tychwalkami.

Obecnie operator otrzymuje obraz

z bezzałogowego statku powietrznego
w czasie rzeczywistym i na tej podsta-
wie podejmuje decyzję. Używanie bez-
załogowychsamolotówrozpoznawczych
stałosięwięccodziennością.Woperacji
ISAF w Afganistanie bezzałogowe sa-
moloty rozpoznawcze (BSR) używane
sąpraktycznieprzezwszystkiewiększe
kontyngenty, w tym także przez polski
(nawyposażeniuPolskiegoKontyngentu
Wojskowego znajdują się m.in.: polskie
zestawyMini-BSROrbiter).

Analitycy związani z wojskowością

zgodniewskazująnakoniecznośćnaby-
wania i rozwijania systemów bezzało-
gowychprzezsiłyzbrojne.Podkreślają
oni, że takie działanie jest ze wszech
miarracjonalne,szczególniewwarun-
kachkryzysugospodarczego.Ichzakup
jest próbą przeskoku generacyjnego
wprocesietransformacjisiłzbrojnych

8

.

Należyspodziewaćsię,żeświatowy

trend rozwoju technologii samolotów
bezzałogowychbędzierozwijanyjako
priorytet. Dostrzega się to również
w Polsce. Spośród 14 programów
operacyjnych związanych z unowo-

cześnianiem sił zbrojnych (5 progra-
mówgłównychi9programówspecja-
listycznych), które minister obrony
narodowejzaakceptował19paździer-
nika2009r.,jedenzostałpoświęcony
zakupowi bezzałogowych systemów
rozpoznawczychirozpoznawczo-ude-
rzeniowych

9

. Udział w jego realizacji

będą miały także podmioty krajowe-
goprzemysłuobronnegoorazpolskie
ośrodkibadawcze.

Potrzeby i możliwości związane

zużytkowaniembezzałogowychstatków
powietrznychsądużeibędąwzrastać.
W związku z tym istnieje konieczność
wypracowania regulacji prawnych
związanych z wykorzystaniem UAVs
wpolskiejprzestrzenipowietrznej.

OBECny STAn PRAWny

Kwestia użytkowania systemów

bezzałogowych w polskiej przestrze-
ni powietrznej uregulowana została
wprzepisachprawalotniczego

10

.Prawo

lotniczeustanawiaogólnąregułę,zgod-
nie z którą lot bezzałogowego statku
powietrznego możliwy jest jedynie po
uzyskaniu zezwolenia prezesa Urzędu
Lotnictwa Cywilnego (ULC), jeżeli lot
takiodbywaćmiałbysięwkontrolowa-
nejprzestrzenipowietrznej.Zatem,je-
żeliużytkowaniebezzałogowegostatku
powietrznegomiałobynastąpićw nie-
kontrolowanej przestrzeni powietrznej
albo w przestrzeni niesklasyfikowanej,

8

Potrzebę wdrażania wyprzedzającej strategii modernizacji technicznej sił zbrojnych – również

zewzględunaograniczeniabudżetowe–poprzezkoncentracjęnaśrodkachkolejnej,anieobecnejge-
neracji,podająctujakoprzykładm.in.samolotybezzałogowe,wskazywałStanisławKoziej,w:S.Koziej,
Strategia ucieczki do przodu koniecznością i szansą dla transformacji sił zbrojnych w warun-
kach kryzysu budżetowego,„Myślekonomicznaiprawna”,nr2(25)2009,s.208.

9

http://www.mon.gov.pl/pl/artykul/8069(dostęp:7czerwca2011r.).

10

Ustawazdnia3lipca2002r.–Prawolotnicze(Dz.U.z2006r.Nr100,poz.696,zpóźn.zm.).

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

200

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

to a  contrario lot taki jest dozwolony
iniewymagauzyskaniauprzedniejzgo-
dyprezesaULC

11

.

Należy w tym miejscu wskazać, że

szczegółowe regulacje odnoszące się
do podziału polskiej przestrzeni po-
wietrznej wraz z wyszczególnieniem
elementów należących do przestrzeni
kontrolowanej i przestrzeni niekontro-
lowanej zawarte zostały w przepisach
wykonawczych do prawa lotniczego

12

.

Przestrzeńpowietrznakontrolowanato
część przestrzeni, w której wszystkim
statkom latającym zapewnia się służ-
bę kontroli ruchu lotniczego. Zgodnie
z klasyfikacją określoną przez Organi-
zacjęMiędzynarodowegoLotnictwaCy-
wilnego (ICAO), kontrolowana polska
przestrzeń powietrzna sklasyfikowana
jestjakoprzestrzeńpowietrznaklasyC,
copowoduje,żeobejmujeonawszcze-
gólnościprzestrzeńrozciągającąsięod
poziomu FL 095 do poziomu FL 460

13

,

rejonykontrolowanelotnisklubwęzłów
lotnisk, sieć stałych dróg lotniczych
oraz tzw. warunkowe drogi lotnicze.
Wtychczęściachprzestrzenipowietrz-
nejzabronionejestzatemwykonywanie
lotówbezzałogowychstatków,chybaże
zezwolenia na wykonanie lotu udzielił
prezesULC.

Powyższe ograniczenie nie dotyczy

lotów w niekontrolowanej przestrzeni
powietrznej, którą stanowi przestrzeń
sklasyfikowana jako G, obejmującą
wszczególnościprzestrzeńdopoziomu
FL 095

14

.

Jak wskazano powyżej, prawo lot-

nicze poświęca lotom bezzałogowych
statków wyłącznie jeden przepis. Nie
istnieją żadne inne powszechnie obo-
wiązująceaktyprawne,którezawiera-
łybybardziejszczegółoweregulacje.

Należy również zaznaczyć, że

w obowiązujących przepisach praw-
nych istnieje swoisty zamęt terminolo-
gicznyzwiązanyzpojęciamiużywany-
mi dla określenia bezzałogowych stat-
ków powietrznych. Prawo lotnicze nie
posługuje się tym pojęciem, albowiem
odnosi się jedynie do wykonywania
„lotówbezzałogowych”przezstatkipo-
wietrzne

15

.Definicjaomawianejkatego-

rii statków została natomiast zawarta
w  przepisach wykonawczych ustalają-
cych ich klasyfikację

16

, jednak operu-

je ona sformułowaniem „bezpilotowy
statek powietrzny” (nie zaś „bezzało-
gowystatekpowietrzny”).Bezpilotowe
statkipowietrznetotakiesystemy,nie-
przeznaczonedocelówsportowychlub

11

Art.126ustawy–Prawolotnicze.

12

RozporządzenieMinistraInfrastrukturyzdnia25listopada2008r.wsprawiestrukturypolskiej

przestrzenipowietrznejorazszczegółowychwarunkówisposobukorzystaniaztejprzestrzeni(Dz.U.
Nr210,poz.1324).

13

FLoznaczapoziomlotu(FlightLevel).Poziomylotusąustalaneco1000stóp,zatemnp.FL460

(46000stóp–tradycyjniepodajesiępoziomwsetkachstóp,czylihektostopach).

14

Wydajesię,żeograniczenietoniedotyczytakżeokreślonychelementówprzestrzeniniesklasyfiko-

wanejtzn.takiej,któraniezostałaokreślonajakoprzestrzeńkontrolowanaanijakoprzestrzeńkontro-
lowana,zgodniezpostanowieniamirozporządzeniaMinistraInfrastrukturyzdnia25listopada2008r.
(por.przypis12).Doprzestrzeniniesklasyfikowanejzaliczyćmożnaprzykładowostrefyniebezpieczne
(D)wykorzystywaneprzezużytkownikówwojskowych.

15

Art.126ustawy–Prawolotnicze.

16

RozporządzenieMinistraInfrastrukturyzdnia15lipca2003r.wsprawieklasyfikacjistatkówpo-

wietrznych(Dz.U.Nr 139,poz.1333,zpóźn.zm.).

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

201

rekreacyjnych, zdolne do lotu autono-
micznegoprogramowanegolubzdalnie
sterowanego

17

.

Należywskazać,żeomówioneregu-

lacjeodnosząsięwyłączniedolotówcy-
wilnych bezzałogowych statków. Prze-
pisówprawalotniczegoniestosujesię
do lotnictwa państwowego (wojskowe
statki powietrzne należą do lotnictwa
państwowego

18

), z wyjątkiem wskaza-

nych enumeratywnie regulacji, wśród
których nie został wymieniony prze-
pis odnoszący się do bezzałogowych
statków powietrznych

19

. Tym samym,

wykonywanie lotów przez wojskowe
bezzałogowestatkipowietrzne(tj. uży-
waneprzezSiłyZbrojneRzeczypospo-
litej Polskiej) nie zostało uregulowane
w prawielotniczym

20

.

PROJEkTOWAny STAn PRAWny

Wprojekciezmianyprawalotnicze-

go, nad którym obecnie trwają prace
legislacyjnewSejmie,zawartezostały
przepisy, które uregulują zasady wy-

konywanialotówzarównoprzezcywil-
ne, jak i wojskowe statki powietrzne
w  polskiej przestrzeni powietrznej

21

.

Dozwolonebędziewykonywanielotów
tychbezzałogowychstatkówwpolskiej
przestrzeni. Odstępuje się zatem od
ogólnego zakazu wykonywania lotów
takichstatkówwprzestrzenikontrolo-
wanej. Co ważne, powyższa regulacja
będzie odnosiła się również do woj-
skowych bezzałogowych statków po-
wietrznych

22

.

Projekt zmiany prawa lotniczego

opisujeszczegółowozasadyużytkowa-
niaUAVs.Wskazujeon,żebezzałogowy
statek powietrzny musi być wyposa-
żony w takie same urządzenia umoż-
liwiającelot,nawigacjęi łącznośćjak
załogowy statek wykonujący lot z wi-
docznością(VFR)

23

lubwedługwskazań

przyrządów(IFR)

24

wokreślonejklasie

przestrzeni powietrznej. Odstępstwa
mające zastosowanie w tym zakresie
dla załogowych statków stosować się
będzie jednakowo dla bezzałogowych
statkówpowietrznych.

17

§2pkt2lit.awyżejwskazanegorozporządzenia.

18

Zgodniezart.1ust.4wzwiązkuzart.2pkt2lit.austawy–Prawolotnicze.

19

Art.126ustawy–Prawolotnicze.

20

Kwestiaużywaniaprzezwojskobezzałogowychstatkówpowietrznychzostałaokreślonatymczasowo

wprzepisachwewnętrznychobowiązującychw resorcieobronynarodowej,jedynienapoziomieregulacji
wydanejprzezDowódcęSiłPowietrznych(rozkazDowódcySiłPowietrznychNr268zdnia10listopa-
da2010r.wsprawiewprowadzeniatymczasowychzasadużytkowaniawydzielonychelementówpolskiej
przestrzeni powietrznej przez bezzałogowe statki powietrzne). Wykonywanie lotów przez omawianą
kategorięstatkówniezostałonatomiasturegulowaneaniw RegulaminielotówlotnictwaSiłZbrojnych
RzeczypospolitejPolskiej(RL-2010),stanowiącymzałącznikdodecyzjiNr423/MONMinistraObronyNa-
rodowejzdnia19listopada2010r.(Dz.Urz.MONNr22,poz.292),ani teżwInstrukcjiOrganizacjiLotów
w LotnictwieSiłZbrojnychRzeczypospolitejPolskiej(IOL-2010),stanowiącejzałącznikdodecyzjiNr424/
MONMinistraObronyNarodowejzdnia19listopada2010r.(Dz.Urz.MONNr22,poz.293).

21

Druk sejmowy nr 4087 – Sprawozdanie Komisji Infrastruktury o rządowym projekcie ustawy

ozmianieustawy–Prawolotnicze(druknr2113).

22

Namocyprojektowanegobrzmieniaart.1ust. 4ustawy–Prawolotnicze,normaart.126będzie

miałabowiemzastosowanie–inaczejniżtomamiejscewobecnieobowiązującymprawie–równieżdo
państwowychstatkówpowietrznych.

23

VFR(VisualFlightRules)–zasadylotuzwidocznością.

24

IFR(InstrumentalFlightRules)–zasadylotuwedługwskazańprzyrządów.

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

202

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

Szczegółowy sposób i warunki wy-

konywanialotówomawianejgrupystat-
kówwpolskiejprzestrzenipowietrznej
orazprocedurywspółpracyoperatorów
tych statków z instytucjami zapewnia-
jącymisłużbyruchulotniczegozostaną
określone w rozporządzeniu wydanym
przez ministra właściwego do spraw
transportuwporozumieniuzministrem
obrony narodowej. Projekt tego rozpo-
rządzenia został dołączony do wspo-
mnianegowyżejprojektuzmianyprawa
lotniczego.

Podkreślenia wymaga fakt, że za-

pisy projektu rozporządzenia wprowa-
dzają podział na bezzałogowe statki
powietrzneociężarzedo30kgorazte
o ciężarze ponad 30 kg, ustalając dla
nich odmienne warunki użytkowania.
Statkiociężarzedo30kgklasyfikowa-
nebędąjakomodele.Projektprzewidu-
je, że będą one mogły wykonywać lot
w  kontrolowanej przestrzeni powietrz-
nej na podstawie zezwolenia organu
kontroli ruchu lotniczego. Podlegać
onebędązakazowiwykonywanialotów
w odległości mniejszej niż 150 m od
gęstej zabudowy miast, miejscowości
iosiedliorazwodległościmniejszejniż
50modosób,pojazdówibudynków.

Natomiast loty bezzałogowych stat-

ków powietrznych o ciężarze powyżej
30kgodbywaćsiębędązgodniezprze-
pisami ruchu lotniczego obowiązują-
cymi w rejonie informacji powietrznej

tzw.FIRWarszawa

25

,natakichsamych

zasadach,jakmatomiejscewwypad-
ku załogowych statków, odpowiednio
do klasy przestrzeni powietrznej. Lot
takiego statku będzie nieprzerwanie
monitorowany dla zachowania zgod-
ności z zaakceptowanym planem lotu.
Podkreśleniawymagafakt,żebezzało-
gowy statek o ciężarze powyżej 30 kg
musi być wyposażony w takie same
urządzenia umożliwiające lot, nawi-
gację i  łączność jak załogowy statek
powietrzny wykonujący lot VFR lub
IFR. Odstępstwa mające zastosowanie
wtymzakresiedlazałogowychstatków
powietrznych stosować będzie się jed-
nakowodobezzałogowychstatków.

W projekcie rozporządzenia umiesz-

czono również szczegółowe regulacje,
którebędągwarantowaćbezpieczeństwo
wykonywanialotówwpolskiejprzestrze-
ni. W wypadku utraty łączności radio-
wej między operatorem a dronem, jego
wyposażenie techniczne musi zapewnić
autonomiczny lot i jego kontynuowanie
zgodnie z zaprogramowanymi parame-
trami. Tryb awaryjny musi zapewniać
bezpieczeństwo innych użytkowników
przestrzeni powietrznej. Operator bez-
załogowego statku powietrznego i kon-
trolerruchulotniczegozobowiązanibędą
znaćparametryposzczególnychstatków.
PonadtowstosunkudoUAVsstosowane
będą takie same zasady pierwszeństwa
drogijakwodniesieniudoinnychużyt-
kownikówprzestrzenipowietrznej.

25

FIR (Flight Information Region) – rejon informacji lotniczej stanowiący przestrzeń powietrzną

ookreślonychwymiarach,wktórejzapewnianajestsłużbainformacjipowietrznejisłużbaalarmowa.
Polskirejoninformacjilotniczej–FIREPWW(inaczejFIRWarszawa)obejmujeprzestrzeńpowietrzną
nadpolskimobszaremlądowym,wodamiwewnętrznymiimorzemterytorialnym(polskąprzestrzenią
powietrzną),oraztęprzestrzeńnadwodamipełnegomorza(Bałtyku),wktórejnapodstawieumów
międzynarodowychdziałająpolskiesłużbyruchulotniczego(AirTrafficServices,ATS).

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

203

POSTAnOWIEnIA PRAWA

mIędZynAROdOWEGO

Regulacje zawarte w projekcie

zmiany prawa lotniczego oraz zapisy
projektu rozporządzenia w sprawie
wykonywanialotówprzezbezzałogowe
statki w polskiej przestrzeni spełnia-
ją wytyczne wydane przez Europejską
Organizację do spraw Bezpieczeństwa
ŻeglugiPowietrznej(EUROCONTROL),
zawartychw szczególnościwdokumen-
cie„EUROCONTROLSpecificationsfor
the Use of Military Unmanned Aerial
Vehicles as Operational Air Traffic
outside Segregated Airspace”

26

. Do-

kument ten nie ma mocy powszechnie
obowiązującej, a państwa należące do
EUROCONTROL nie mają bezwzględ-
nego obowiązku inkorporowania za-
wartychwnimregulacjidoprawakra-
jowego. Określa jednak ogólne reguły
i kryteria wykonywania lotów przez
wojskowe bezzałogowe statki. Wska-
zuje on kierunki zmian zachodzących
w prawodawstwie w związku z  rozwo-
jem systemów bezzałogowych statków
powietrznych i  ich coraz bardziej po-
wszechnymużytkowaniem,atakżepo-
dejścieposzczególnychpaństwdooma-
wianegozagadnienia.Statkite,zgodnie
z obecnie obowiązującymi regulacja-
mi prawnymi poszczególnych państw,
mogąwykonywaćlotywściśleokreślo-
nychczęściachprzestrzenipowietrznej
(segregatedairspace).WopiniiEURO-
CONTROL, aby możliwe było dopusz-
czeniedoichużytkowaniawszerszym
zakresie,bezzałogowestatkipowietrz-
nepowinnyspełniaćtakiesamekryte-

ria bezpieczeństwa, jakie obowiązują
w odniesieniu do załogowych statków
powietrznych. Ogólną zasadą powin-
no być spełnienie przez te urządzenia
wymogów pozwalających poruszać się
w określonej części przestrzeni po-
wietrznej zgodnie z przepisami ICAO
ustanowionymidlazałogowychstatków
powietrznych. Pozwoli to na uzyska-
nie szerszej akceptacji społecznej dla
użytkowania UAVs, tak aby mogły być
onewykorzystywanewprzestrzenipo-
wietrznej,takżepozawydzielonymi(se-
gregated)częściamitejprzestrzeni.

Wyżejwymienioneregulacjewydane

przez EUROCONTROL są jedynym do-
kumentem o charakterze międzynaro-
dowymodnoszącymsiędoużytkowania
wojskowychbezzałogowychstatkówpo-
wietrznych. Konwencja o międzynaro-
dowymlotnictwiecywilnym,podpisana
wChicagodnia7grudnia1944r.

27

(tzw.

Konwencja chicagowska) sankcjonuje
wprawdzieistnienie„statkówpowietrz-
nychbezpilota”jakojednejzkategorii
urządzeń wykorzystywanych w prze-
strzenipowietrznej,nieregulujejednak
zasad ich użytkowania. Zgodnie z art.
8Konwencji„statekpowietrznynadają-
cysiędolotubezpilotamożebezpilota
przelatywaćnadterytoriumUmawiają-
cego się Państwa tylko za specjalnym
upoważnieniemzestronytegoPaństwa
izgodniezwarunkamitakiegoupoważ-
nienia.KażdeUmawiającesięPaństwo
zobowiązuje się zapewnić kontrolę lo-
tów statków powietrznych bez pilota
w rejonach otwartych dla cywilnych
statków powietrznych w taki sposób,

26

Dokument został wydany w 2007 r., uzgodniony przez wszystkie kraje członkowskie EUROCON-

TROLipodpisanyprzezwładzetejorganizacji.

27

Dz.U.z1959r.Nr35,poz.212,z późn.zm.

LEGISLACJA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTW

A

204

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

abyuniknąćniebezpieczeństwadlacy-
wilnychstatkówpowietrznych”.

Poza wyżej wskazanym ogólnym

zapisemzawartymwKonwencjichica-
gowskiej nie opracowano dotychczas
wiążącychprawnieregulacjimiędzyna-
rodowychodnoszącychsiędowykony-
wania lotów przez bezzałogowe statki
powietrzne.

Należy podkreślić, że przedstawione

kwestiezwiązanezkoniecznościąuregu-
lowania zasad użytkowania dronów za-
równo w prawie międzynarodowym, jak
i w polskim prawie krajowym pozostają
przedmiotem zainteresowania organów
i  instytucji funkcjonujących w Polsce,
zajmującychsiębezpieczeństwemżeglu-
gi powietrznej i zarządzaniem ruchem
lotniczym.Problemyzwiązanez wykony-
waniemlotówprzezUAVsbyłytematem
dyskusji podczas 56. i 57. posiedzenia
Komitetu Zarządzania Przestrzenią Po-
wietrzną

28

podkoniecgrudnia2010r.

28

.

POdSUmOWAnIE

Wykorzystywaniebezzałogowychstat-

ków powietrznych do celów wojskowych
będzie coraz bardziej powszechne, bo-
wiemzaletytychurządzeńsąniedoprze-
cenienia.Polskielotnictwocywilneiwoj-
skowe musi być przygotowane, poprzez

wprowadzenie stosownych rozwiązań
prawnych,dowdrożenianowych,niegdyś
rewolucyjnych,adziśjużpowszechniesto-
sowanych rozwiązań technologicznych,
wtymUAVs.

Właściwe uregulowania prawne na

poziomieustawowymoraznapoziomie
aktów wykonawczych powinny zmie-
rzaćdoustaleniajednolitejterminologii
zgodnej z nazewnictwem międzynaro-
dowym dla określenia omawianej ka-
tegorii urządzeń. Niezbędne jest stwo-
rzenieramprawnychdlabezpiecznego
użytkowania dronów w przestrzeni,
określenie zasad ich separowania od
pozostałych statków powietrznych, re-
guł korzystania z lotnisk i wykonywa-
nia operacji na lotniskach oraz kryte-
riówzdolnościdolotu(airworthiness).

Zapewnieniebezzałogowymstatkom

powietrznym dostępu do kontrolowanej
iniekontrolowanejprzestrzenipowietrz-
nej wymusza konieczność określenia
zasad badania wypadków i incydentów
lotniczych z udziałem tych urządzeń,
atakżeregułodpowiedzialnościprawnej
zaszkodypowstałezichudziałemwpo-
wietrzuinaziemi.Należydołożyćwszel-
kichstarań,abywprowadzaneregulacje
prawnezapewniaływszystkimużytkow-
nikom polskiej przestrzeni powietrznej
maksymalnypoziombezpieczeństwa.

28

ZgodniezrozporządzeniemMinistraInfrastrukturyzdnia12września2008r.wsprawieKomitetu

ZarządzaniaPrzestrzeniąPowietrznąorazustaleniazakresujegodziałania(Dz.U.Nr173,poz.1074)jest
onwspólnymcywilno-wojskowymorganemdoradczymministrawłaściwegodosprawtransportu,Mini-
straObronyNarodowejorazministrawłaściwegodosprawwewnętrznych,odpowiedzialnymzakształto-
waniezasadzarządzaniaiwykorzystaniaprzestrzenipowietrznejprzezwszystkichjejużytkowników.

29

27październikai24listopada2010r.wUrzędzieLotnictwaCywilnegoodbyłosię56.i57.posiedze-

nieKomitetuzarządzaniaprzestrzeniąpowietrzną.Omówionoproblemmożliwościwykonywanialotów
przezbezzałogowestatkipowietrzne.Poinformowano,żewdalszymciągunieistniejąwiążąceregulacje
dotyczącewykonywanialotówbezzałogowychstatkówweuropejskiejprzestrzenipowietrznej.Ustale-
nietakichprzepisówspodziewanejestw2013r.,http://www.ulc.gov.pl/(dostęp:4maja2011r.).