DYWIZJONY POLSKICH SIL POWIETRZNYCH NA ZACHODZIE

1940-1946

scan - zawisza

DOM WYDAWNICZY BELLONA

WARSZAWA 2003

Pierwsze dni

303. Dywizjon Myśliwski (od 17 września 1940 r. 303- Dywizion Myśliwski im.

T. Kościuszki) był drugim dywizjonem myśliwskim utworzonym w ramach Polskich

Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Został zorganizowany w Blackpool w lipcu

1940 r., w okresie kiedy już trwały działania powietrzne mające nazwę „Battle of

Britain'. Organizatorem dywizjonu był mjr pil. Zdzisław Krasnodębski, były do­

wódca III/l. Dywizjonu Myśliwskiego wchodzącego w skład Brygady Pościgowej bro­

niącej Warszawy we wrześniu 1939 r. Personel dywizjonu wywodził się z dawnej

111. i 112. eskadry myśliwskiej, które tworzyły III/l. Dywizjon Myśliwski.

2 sierpnia 1940 r. 303. dywizjon został przeniesiony na lotnisko Northolt znajdu­

jące się pod Londynem. Odbywało się tam szkolenie lotnicze. Personel szkolony był

najpierw na samolotach Master, później na samolotach Hurricane. Do dywizjonu stacjo­

nującego w Northolt zostali skierowani doświadczeni piloci brytyjscy. Objęli kierowni­

cze stanowiska w dywizjonie, a dublowali ich dowódcy polscy. Dowódcami brytyjski­

mi byli m.in. S/Ldr Ronald Kellett, który dowodził dywizjonem, F/Lt John Kent (Ka­

nadyjczyk) - dowódca eskadry „A" i F/Lt Athol Forbes - dowódca eskadry „B".

16 sierpnia 1940 r. kadrę polskich pilotów w 303. dywizjonie stanowili: mjr

Zdzisław Krasnodębski, kpt. Tadeusz Opulski, por.por. Wojciech Januszewicz,

Ludwik Paszkiewicz, Wacław Łapkowski, Zdzisław Henneberg, ppor.ppor.

Jan Zumbach, Mirosław Ferić, Jan Kazimierz Daszewski, Witold Łokuciew-

ski, sierż. Mirosław Wojciechowski, plut.plut. Stanisław Karubin, Eugeniusz

Szaposznikow, Marian Bełc, Kazimierz Wiinsche, Stefan Wojtowicz, Józef

Frantiśek (Czech), Karol Krawczyński i Piotr Gallus.

21 sierpnia 1940 r. do dywizjonu przybyli: kpt. Stanisław Pietraszkiewicz,

por.por. Bogdan Grzeszczak, Witold Urbanowicz, Marian Pisarek, Walery Żak,

Arsen Cebrzyński, ppor. ppor. Jerzy Radomski, Bohdan Mierzwa, Jerzy Palu-

siński, st. sierż. Jan Kania, sierż. sierż. Tadeusz Andruszków, Jan Kowalski

i Michał Brzezowski.

5

Adiutantem dywizjonu był kpt. pil. Jan Żyborski, oficerem informacyjnym -

kpt. pil. Jarosław Giejsztowt, lekarzem - por. dr Zygmunt Wodecki, a oficerem

technicznym - por. inż. Wacław Wiórkiewicz.

30 sierpnia 1940 r. sześciu pilotów pod

dowództwem S/Ldr Ronalda Kelletta wy­

konywało lot ćwiczebny. Niedaleko St. Al-

bans piloci dostrzegli ugrupowanie samo­

lotów niemieckich. Jedną z tych maszyn,

lecącą w pewnym oddaleniu od ugrupowa­

nia, zaatakował por. Ludwik Paszkiewicz.

Atak okazał się skuteczny - Bf-110 runął na

ziemię. Zestrzelenie to uznano za oznakę

przygotowania 303- Dywizjonu Myśliwskie­

go do działań bojowych.

Por. pil. Ludwik

Paszkiewicz, autor

pierwszego zestrzelenia

w 303. dywizjonie
Zginął 27 września

1940 r.

„Battle of Britain"

„Battle of Britain" - to całość intensywnych przygotowań obronnych oraz bez­

pośrednich walk lotnictwa brytyjskiego z hitlerowską Luftwaffe od 10 lipca do

31 października 1940 r.

31 sierpnia 1940 r. dywizjon rozpoczął działania w „Battle of Britain". W dywi­

zjonie byli m.in. następujący polscy piloci:

dowódca - mjr Zdzisław Krasnodębski

dowódca eskadry „A" - por. Witold Urbanowicz

dowódca eskadry „B" - kpt. Tadeusz Opulski (por. Ludwik Paszkiewicz).

ESKADRA „A"

ESKADRA „B"

por. Wojciech Januszewicz

por. Zdzisław Henneberg

por. Arsen Cebrzyński

por. Marian Pisarek

ppor. Jan Zumbach

ppor. Mirosław Ferić

plut. Stanisław Karubin

plut. Eugeniusz Szaposznikow

plut. Kazimierz Wiinsche

plut. Stefan Wojtowicz

sierż. Michał Brzezowski

por. Ludwik Paszkiewicz

por. Wacław Łapkowski

por. Walery Żak

ppor. Jan K. Daszewski

ppor. Witold Łokuciewski

ppor. Jerzy Radomski

ppor. Bohdan Mierzwa

plut. Karol Krawczyński

plut. Józef Frantiśek

por. Bogdan Grzeszczak

31 sierpnia, w godzinach przedwieczornych, piloci eskadry „A" spotkali w po­

wietrzu formację samolotów niemieckich Bf-109- Podczas walki maszyny nieprzyja­

ciela zestrzelili na pewno: S/ldr R. Kellett, por. Z. Henneberg, ppor. M. Ferić, sierż.

S. Karubin, sierż. E. Szaposznikow i sierż. K. Wiinsche. Ten niewątpliwy sukces

potwierdził dobre przygotowanie dywizjonu do walki oraz umiejętność współdziała­

nia pilotów w powietrznych zmaganiach. Zwycięstwo dywizjonu docenili również

Brytyjczycy, czego dowodem była depesza od dowódcy Królewskich Sił Powietrz­

nych (Chief of Staff of the RA.F.) o treści: „Wspaniała walka 303 dywizjonu. Jestem

zachwycony. Nieprzyjaciel zobaczył, że polscy piloci są bezapelacyjnie górą".

Do kolejnego spotkania z niemieckimi samolotami doszło 2 września 1940 r.

O godz. 17.00 do alarmowego startu został poderwany cały dywizjon. Walka z nieprzy­

jacielskimi Bf-109 odbyła się nad kanałem La Manche. Pewne zwycięstwo odnieśli:

6

7

bombowym Ju-88 zestrzelili: F/Lt A. Forbes, sierż. J. Frantiśek i por. W. Łapkow-

ski. W walce z samolotami osłony niemieckiej ekspedycji bombowej po jednym

Bf-109

zestrzelili również sierż. K. Wiinsche, sierż. J. Frantiśek i S/Ldr R. Kellett.

Prawdopodobne zestrzelenie myśliwca Bf-109 zanotował ponadto S/Ldr R. Kellett.

Podwójne zwycięstwo nad Bf-109 odniósł sierż. S. Karubin. W walkach został ze­

strzelony samolot por. W. Łapkowskiego. Pilot wyskoczył na spadochronie

i ranny odwieziony został do szpitala.

Dwaj pierwsi dowódcy 303. dywizjonu. Mjr

Z. Krasnodębski (pierwszy od prawej) i por. W. Urbanowicz

(pierwszy od lewej). W środku pik

S. Pawlikowski

Dzień 6 •września przyniósł kolejne sukcesy, ale i pierwsze poważne straty dy­

wizjonu. Zwycięstwa w walkach powietrznych odnieśli: por. W. Urbanowicz, sierż.

K. Wiinsche, ppor. M. Ferić, sierż. J. Frantiśek i F/Lt A. Forbes, którzy zestrzelili

po jednym samolocie Bf-109- S/Ldr R. Kellett zestrzelił Do-215, a sierż. S. Karubin

- He-111. Prawdopodobne zestrzelenie samolotu Bf-109 przypisano F/Lt A. Forbe-

sowi i sierż. K. Wunschemu. Sukces dywizjonu okupiony został stratą 6 samolo­

tów Hurricane. Obaj dowódcy dywizjonu, ranni, wyskoczyli ze swoich maszyn. Mjr

Z.Krasnodębski, ciężko poparzony, nie powrócił już do służby frontowej. Sko­

kiem na spadochronie z zestrzelonego Hurricana ratowali się: sierż. J. Rogowski

(ranny w nogę), sierż. S. Karubin, F/lt A. Forbes i sierż. J. Frantiśek.

Po zestrzeleniu dowódców obowiązki dowódcy 303- dywizjonu powierzono

por. Witoldowi Urbanowiczowi.

7 września 1940 r. działania bojowe nieprzyjaciela były szczególnie intensyw­

ne, a reakcja dywizjonu - skuteczna. W godzinach popołudniowych piloci stoczyli

8

kilka walk, atakując zgrupowanie bombowców Do-215 oraz samoloty osłony. Po­

dwójne zwycięstwa nad bombowcami Do-215 odnieśli por. L. Paszkiewicz, ppor.

J. Zumbach i sierż. S. Wojtowicz. Po jednym Do-215 zestrzelili por. W. Urbano­

wicz, sierż. E. Szaposznikow, por. W. Łokuciewski, por. J. Daszewski i F/Lt A.

Forbes, prawdopodobnie Do-215 zestrzelił por. W. Łokuciewski. Pewne zwycię­

stwo w walce z Bf-109 odniósł por. M. Pisarek, por. Z. Henneberg i sierż. E. Sza­

posznikow, zwycięstwo prawdopodobne - por. W. Urbanowicz. Podczas tych

walk dywizjon utracił 4 samoloty, ranny został ppor. J. Daszewski.

Personel 303. Dywizjonu Myśliwskiego im T. Kościuszki w roku 1940. W środku w kamizelce ratunkowej
siedzi dowódca — por. pil.

Witold Urbanowicz

Następny dzień był dla pilotów dy­

wizjonu dniem odpoczynku. Po odnie­

sieniu spektakularnych zwycięstw z sa­

tysfakcją zapoznawali się z treścią na­

desłanych licznych depesz gratulacyj­

nych.

9 września 1940 r. obie eskadry

dywizjonu patrolowały przestrzeń po­

wietrzną. Piloci eskadry „A" starli się z

załogami niemieckich samolotów na

południowy wschód od Londynu i za­

liczyli kolejne zestrzelenia. Podwójne

zwycięstwo odnieśli F/lt J. Kent i sierż.

J. Frantiśek. F/lt J. Kent zestrzelił sa­

molot Bf-110 i prawdopodobnie Ju-88,

sierż. J. Frantiśek - Bf-109 i He-111.

Ppor. J. Zumbach zniszczył Bf-109 na

pewno i jeden samolot prawdopodob­

nie. Ranny został sierż. K. Wiinsche.

Dzień 11 września był kolejnym

dniem chwały dywizjonu, ale również

pierwszym dniem smutku i żałoby po

r J J

r Uczestnicy ,,Bitwv o Wielką Brytanię .

stracie kolegów. Podwójne zwycię-

0d kwej

_

sieri

.

K m

„

schei sieri

_

s

. Kambin

stwo nad niemieckimi myśliwcami Bf- i sierż. E. Szaposznikow

9

109

odnieśli sierż. J. Frantiśek i sierż. E. Szaposznikow. Dwa samoloty bombowe

Do-215

zestrzelił F/Lt A. Forbes, a dwa bombowce He-111 sierż. M. Berezowski. Po

jednym myśliwcu Bf-109 zniszczyli: por. Z. Henneberg, ppor. W. Łokuciewski,

sierż. S. Wojtowicz, por. L. Paszkiewicz i ppor. J. Zumbach. Por. Z. Henneberg

zestrzelił ponadto samolot He-111, a ppor. W. Łokuciewski Do-215. Sierż. J. Fran­

tiśek zniszczył również He-111, a sierż. S. Wojtowicz prawdopodobnie zestrzelił Bf

110.

Podczas walk zginęli por. Arsen Cebrzyński i sierż. Stefan Wojtowicz.

Por. pil. Arsen

Cebrzyński. Zginął

II września 1940 r.

Sieri. Michał
Brzezowski. Zginął

15 września 1940 r.

Po trzech dobach oczekiwania na spotkanie z nieprzyjacielem nadszedł dzień

największych sukcesów dywizjonu. 15 września pierwszy start dywizjonu odbył

się w samo południe. 12 pilotów starło się z niemieckimi samolotami wyprawy

bombowej osłanianej przez maszyny myśliwskie. Polscy piloci brawurowo zaatako­

wali wroga i zniszczyli 9 niemieckich samolotów, nie ponosząc większych strat.

Ranny został ppor. W. Łokuciewski. Zestrzelenie Bf-109 zanotowali: por. L. Pasz­

kiewicz, por. M. Pisarek, ppor. W. Łokuciewski, ppor. M. Ferić, ppor. J. Zum­

bach i sierż. M. Wojcie­

chowski. Por. Z. Hen­

neberg zestrzelił Do-

215

i Bf-109, a sierż.

J. Frantiśek - Bf-110.

O godzinie 14.50 tego

samego dnia dywizjon,

w składzie 9 samolo­

tów, wystartował po

raz drugi. W walkach

powietrznych zestrze­

lono 7 samolotów nie­

mieckich. Zginął sierż.

Michał Brzezowski.

Sierż. Tadeusz An-

druszków wyskoczył

na spadochronie z tra­

fionego pociskiem sa­

molotu. Swoje pierw­

sze podwójne zwycię­

stwo odniósł por. W.

Urbanowicz, zestrze-

liwując 2 samoloty Do-

215.

Inni piloci dywi­

zjonu również odnieśli

sukcesy, niszcząc samo-

Na lotnisku w Northolt. Od lewej sierż.

M. Brzezowski, sierż. S. Wojtowicz

i sierż. E. Szaposznikow

10

loty: S/ldr R. Kellett - Bf-109 i prawdopodobnie Do-215, ppor. M.Ferić - Bf-110,

por. W. Żak - Do-215 i sierż. M. Wojciechowski - Bf-109- Ponadto sierż. M. Wojcie­

chowski wspólnie z sierż. T. Andruszkowem zestrzelił Bf-109-

17 września 1940 r. sierż. M. Wojcjechowski zestrzelił samolot Bf-109- W tym

dniu na cmentarzu w Northwood odbył się pogrzeb por. pil. Arsena Cebrzyńskie-

go i sierż. pil. Stefana Wojtowicza.

18 września 1940 r. na lotnisku w Northolt Naczelny Wódz gen. broni Włady­

sław Sikorski udekorował pilotów 303. dywizjonu Krzyżami Srebrnymi Orderu

Wojennego Virtuti Militari. Ordery otrzymali: mjr Zdzisław Krasnodębski, por.

Witold Urbanowicz, por. Zdzisław Henneberg, por. Ludwik Paszkiewicz, por.

Wojciech Januszewicz, por. Marian Pisarek, por. Wacław Łapkowski, ppor.

Jan Zumbach, ppor. Jan Kazimierz Daszewski, ppor. Mirosław Ferić, ppor.

Witold Łokuciewski, sierż. Stanisław Karubin, sierż. Eugeniusz Szaposznikow,

sierż. Kazimierz Wunsche, sierż. Józef Frantisek i pośmiertnie - sierż. Stefan

Wojtowicz.

Krzyże Walecznych nadano: por. Arsenowi Cebrzyńskiemu (pośmiertnie), por.

dr. Zygmuntowi Wodeckiemu, sierż. Janowi Rogowskiemu i sierż. Michałowi

Brzezowskiemu.

Naczelny Wódz, gen. broni

Władysław Sikorski dekoruje sierż. Józefa Frantiska. Na prawo od Frantiska

stoi sierż.

Eugeniusz Szaposznikow i por. Marian Pisarek. Northolt, 18 września 1940 r.

W tym dniu dywizjon startował trzykrotnie. W czasie dwóch lotów nie spotkał

niemieckich samolotów. Podczas trzeciego lotu, około godziny 17.00, doszło do

walki powietrznej w której zestrzelony został niemiecki bombowiec Do-215 (ze­

strzelenie zespołowe - 8 pilotów). Sierż. J. Frantisek zapisał na swoim koncie znisz­

czenie kolejnego Bf-109-

Sukcesy sierż. pil. Józefa Frantiska docenili Brytyjczycy. J. Frantisek był pierw­

szym cudzoziemcem, który otrzymał w czasie tej wojny Distinguished Flying Medal.

Ze względu na złe warunki atmosferyczne następne dni były dość spokojne.

Dniem podniebnych starć stał się 23 września. F/Lt J. Kent i sierż. E. Szaposzni­

kow zanotowali pewne zestrzelenia samolotów Bf-109- W tym dniu do dywizjonu

przybyli sierż. pil. Edward Paterek, sierż. pil. Jan Palak oraz sierż. pil. Antoni

Siudak i zostali przydzieleni do eskadry „B".

11

26 września 1940 r. 303. dywi­

zjon wizytował król Jerzy VI. W cza­

sie trwania królewskiej wizyty dywi­

zjon został alarmowo poderwany do

walki. Jej rezultatem było zestrzelenie

12 samolotów niemieckich i zestrze­

lenie dwóch prawdopodobnie. Po­

dwójne zwycięstwo nad załogami He-

111

odniósł sierż. J. Frantiśek, zwy­

cięstwa pojedyncze zanotowali: ppor.

J. Zumbach, F/lt A. Forbes, por. L.

Paszkiewicz, por. W. Urbanowicz,

por. W. Żak, sierż. T. Andruszków i

por. B. Grzeszczak. Ponadto po jed­

nym samolocie Bf-109 zestrzelili ppor.

J. Zumbach, sierż. J. Kowalski

i sierż. M. Bełc. S/Ldr R. Kellett uszko­

dził Bf-109, a por. W. Żak - He-111.

27 września dywizjon startował

dwukrotnie, najpierw w składzie je­

denastu, później - sześciu samolo­

tów. Wielki sukces został okupiony

śmiercią dwóch pilotów: por. Lu­

dwika Paszkiewicza i sierż. Tade­

usza Andruszkowa. Ciężko ranny

został por. Walerian Żak.

Bohaterem dnia był por. W. Urba­

nowicz, który w pierwszym locie ze­

strzelił Bf-109 i Bf-110, a w drugim lo-

Personel 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki przed wizytą króla Jerzego VI 26 września 1940 r.

Sierż. pil. Józef Frantiśek

12

Król

Jerzy VI w rozmowie z dowódcą 303. dywizjonu - por. pil. Witoldem Urbanowiczem (pierwszy od lewej

w kamizelce ratunkowej)

cie - dwa samoloty Ju-88. Dwa zwycięstwa odniósł sierż. J. Frantiśek (zniszczył He-

111

i Bf-110) oraz ppor. M. Ferić (Bf-109 i He-111). Por. B. Grzeszczak zestrzelił

samolot Bf-109, po jednym Bf-109 zniszczyli również por. Z.Henneberg, por J. Zum-

bach i sierż. E. Szaposznikow. F/lt A. Forbes zestrzelił niemiecki samolot bombo­

wy He-111, a F/Lt J. Kent -Ju-88. Sierż. J. Kowalski uszkodził He-111

Król składa gratulacje ppor.

M, Fericiowi

13

Zestrzelenie ponad 100 samolotów niemieckich dało dywizjonowi palmę pierw­

szeństwa wśród wszystkich dywizjonów obrony.

27 września, wieczorem, Naczelny Wódz nadesłał depeszę tej treści: „Przekro­

czyliście sto zwycięstw nad nieprzyjacielem w powietrzu. Serdecznie za waszą dziel­
ność dziękuję. Dobrze służycie Ojczyźnie. Służcie Jej nadal dzielnie, dla Jej wolności

i chwały".

W miejsce por. L. Paszkiewicza dowódcą eskadry „B" został por. Marian Pisa­

rek. Eskadrą „A" dowodził nadal por. Z. Henneberg.

Sieri. Stefan Wojtowicz.
Zginął 11 września 1940 r.

tk

Siert Tadeusz

Andruszków. Zginął

27 września 1940 r.

30 września 1940 r. piloci trzykrotnie byli podrywani do walki. W pierwszym

locie nie spotkali samolotów niemieckich. O godzinie 13.15 wystartowało 12 pilo­

tów dywizjonu i spotkało się z wyprawą bombową osłanianą przez samoloty my­

śliwskie. Wielki sukces odniósł por. W. Urbanowicz, który zestrzelił dwa samoloty

Bf-109

i jeden Do-215. Czwarty samolot, a trzeci Bf-109 w tym dniu por. W. Urbano­

wicz zestrzelił w czasie kolejnego lotu. Podczas tego lotu w samolocie ppor.

J. Radomskiego nastąpił defekt silnika, pilot musiał przymusowo lądować. W czasie

lądowania samolot rozbił się, pilot szczęśliwie ocalał. Trzecia wyprawa - 10 samolo­

tów - wystartowała o godz. 16.35 i została skierowana na Londyn. W pojedynczych

starciach z prze­

ciwnikiem sukces

zanotował sierż.

J. Frantiśek, któ­

ry zestrzelił jeden

samolot Bf-109 na

pewno i drugi -

p r a w d o p o d o b ­

nie.

Małą agresyw­

ność wykazywali

piloci niemieccy

podczas spotka­

nia z dywizjonem

w dniu 1 paź­

dziernika 1940

r. F/lt J. Kent

prowadził 9 pilo­

tów, którzy - wy­

konując zadanie -

współpracowali

z 1. Dywizjonem

Kanadyjskim (1

W wolnej chwili na lotnisku. Od lewej: F/Lt

J. Kent, por. W. Żak i ppor. W. Łokuciewski

14

Sąuadron RCAF). Lider zestrzelił w czasie lotu dwa Bf-109 (jeden na pewno, drugi -

prawdopodobnie). W tym samym dniu dywizjon jeszcze raz został poderwany w

powietrze, lecz do spotkania z nieprzyjacielem nie doszło.

Do spotkań z nieprzyjacielem nie doszło również 2 października, choć dywizjon

startował trzykrotnie, oraz 3 i 4 października, ze względu na złe warunki atmosferyczne.

5 października 1940 r., w pierwszym tego dnia locie dywizjonu, 12 samolo­

tów stoczyło walkę powietrzną. Zestrzelono na pewno 9 samolotów wroga i 3 -

prawdopodobnie. Bohaterem dnia był sierż. A.Siudak, który zestrzelił dwa samolo­

ty Bf-109 i jeden Bf-110 (1/2 zestrzelenia). Pewne zestrzelenia uzyskali: por. Z. Hen-

neberg, por. M. Pisarek (zestrzelił Bf-110), ppor. M. Ferić {Bf-110), sierż. S. Karu-

bin {Bf-109), sierż. M. Bełc {Bf-110) i sierż. J. Palak {Bf-109)- Jeden samolot Bf-110

zestrzelił prawdopodobnie sierż. J. Palak, a S/Ldr R. Kellett i por. M. Pisarek uszko­

dzili po jednym niemieckim myśliwcu Bf-110. Podczas lotu zginął por. Wojciech

Januszewicz - jego płonący samolot Hurricane nr P 3892 spadł niedaleko Sto-

wing. Pilot został pochowany na cmentarzu w Northwood (grób nr H 237).

Podczas dwóch następnych lotów dywizjonu nie doszło do spotkań z nieprzyja­

cielem.

6 października 1940 r. w samo południe nad lotnisko Northolt nadleciał fu-88

i zrzucił dwie bomby o masie 500 kg. Jedna z bomb nie wybuchła. Wybuch drugiej

spowodował bolesną stratę - zginął bohater poprzedniego dnia, sierż. Antoni Siudak.

Pracował przy swoim samolocie - Hurricanie nr P 3120 z dwoma mechanikami: sierż.

Józefem Mikołajczykiem i plut. Władysławem Roubo i w chwili wybuchu kołował

samolotem. Sierż. pil. Antoni Siudak został pochowany na cmentarzu w Northwood

(grób nr H 225).

Por. Wojciech

Januszewicz. Zginął

5 października 1940 r.

Sierż. Antoni Siudak.
Zginął 6 października

1940 r.

7 października 1940 r. dywizjon wystartował o godzinie 10.30, lecz do walki

z nieprzyjacielem nie doszło. O godz. 13-15 S/ldr R. Kellett poprowadził dywizjon

na patrolowanie przestrzeni powietrznej. Zadanie wykonywano, współpracując

z dywizjonem Kanadyjczyków. Na południe od Londynu doszło do spotkania z nie­

mieckimi myśliwcami i bombowcami. Rozpoczęły się indywidualne walki, a później

pościg za nieprzyjacielem do kanału La Manche. Po jednym samolocie Bf-109 ze­

strzelili: por. M. Pisarek, sierż. E. Szaposznikow i sierż. M. Bełc. Sierż. E. Szaposz-

nikow uszkodził ponadto Bf-109. Podczas lądowania ppor. B. Mierzwa rozbił sa­

molot. Trzeci start dywizjonu w dniu 7 października nastąpił o godz. 15.35. Po go­

dzinnym locie, nie widząc nieprzyjaciela, piloci powrócili na lotnisko.

8 października 1940 r. 12 pilotów pod dowództwem S/ldr R. Kelletta wy­

startowało z zadaniem patrolowania rejonu Biggin Hill. Do walki z niemieckimi sa­

molotami nie doszło. Samolot sierż. J. Frantiśka z niewiadomych przyczyn rozbił

się w Cuddington Way w Ewell, w hrabstwie Surrey. Pilot zginął. Wskutek uderzenia

wypadł z kabiny, jego ciało znaleziono w pobliskim żywopłocie. Naczelny Wódz

mianował Józefa Frantiśka pośmiertnie podporucznikiem.

15

Piloci 303. dywizjonu. Od lewej: ppor.

M. Ferii, F/U J. Kent, por. B. Grzeszczak, ppor. J. Radomski,

por.

J. Zumbach, ppor. W. Łokuciewski, por. Z. Henneberg, sierż. J. Rogowski i sierż. E. Szaposznikow

Piloci 303. dywizjonu. Listopad 1940 r.

W ciągu następnych dni piloci dywizjonu nie stoczyli ani jednej walki.

11 października 1940 r. dywizjon został przeniesiony na lotnisko Leconfield,

zamienił się miejscem stacjonowania z 302. Dywizjonem Myśliwskim „Poznańskim".

Następnego dnia do dywizjonu przybyli nowi piloci. Do eskadry „A" zostali przy­

dzieleni: por. Zdzisław Zadroziński, ppor. Franciszek Kórnicki, ppor. Andrzej

16

Malarowski, sierż. Bronisław Kościk, sierż. Stanisław Brzeski i sierż. Brunon

Prętkiewicz. Do eskadry „B" zostali włączeni: kpt. Władysław Szczęśniewski,

por. Bronisław Mickiewicz, ppor. Jan Burzymski, ppor. Tadeusz Koc, ppor. Ma­

rian Łukaszewicz i sierż. Wacław Giermer.

W nowym sektorze niewiele było zadań związanych z patrolowaniem. Spotkania

z nieprzyjacielem zdarzały się sporadycznie. Piloci dywizjonu, którzy dotychczas

intensywnie uczestniczyli w walkach, wreszcie odpoczywali.

24 października 1940 r. w czasie lotu treningowego zginął ppor. Jan Burzym­

ski, pilot z grupy, która przybyła na szkolenie w dniu 12 października.

Sieri. (ppor.) Józef

Frantisek. Zginął
8 października 1940 r.

Ppor. Jan Burzymski.
Zginął 24 października

1940 r.

22 października 1940 r. dowództwo dywizjonu objął por. pil. Zdzisław Hen-

neberg, a por. pil. Witold Urbanowicz odszedł do sztabu 11. Grupy Myśliwskiej.

27 października 1940 r., pod wieczór, dwa samoloty He-111 zaatakowały lotni­

sko, ostrzeliwując je z karabinów maszynowych i zrzucając bomby. St. szer. mecha­

nik Antoni Rossochacki został ranny i zmarł w szpitalu. Uszkodzone zostały rów­

nież trzy samoloty.

17

W październiku do dywizjonu zostali przydzieleni: ppor. Brunon Kudrewicz,

ppor. Włodzimierz Miksa, ppor. Marceli Neyder, ppor. Stanisław Zieliński, sierż.

Henryk Skowron i sierż. Matej Pavlović (Czech). Do 302. dywizjonu odszedł

sierż. pchor. Marian Rytka, natomiast z angielskiego dywizjonu przybył por. pil.

Jerzy Jankiewicz.

Dzień 31 października 1940 r. kończy 5 fazę działań w „Bitwie o Wielką Bryta­

nię". W tym dniu w 303- Dywizjonie Myśliwskim „Warszawskim" im. T. Kościuszki byli

następujący piloci operacyjni: S/Ldr Ronald Kellett, F/Lt John Kent, F/Lt Athol

Forbes, por. Zdzisław Henneberg, por. Bohdan Grzeszczak, por. Marian Pisa­

rek, sierż. pchor. Henryk Skowron, por. Tadeusz Sawicz, ppor. Witold Łokuciew-

ski, ppor. Mirosław Ferić, ppor. Jerzy Palusiriski, ppor. Jerzy Radomski, ppor.

Jan Zumbach, ppor. Bogusław Mierzwa, sierż. Józef Kania, sierż. Jan Palak,

sierż. Edward Paterek, sierż. Kazimierz Wiinsche, sierż. Eugeniusz Szaposzni-

kow, sierż. Stanisław Karubin, sierż. Mirosław Wojciechowski, sierż. Jan Kowal­

ski, sierż. Marian Bełc, sierż. Jan Rogowski i ppor. Włodzimierz Miksa.

Piloci nieoperacyjni - w trakcie treningu: kpt. Stanisław Pietraszkiewicz,

kpt. Władysław Szczęśniewski, por. Bronisław Mickiewicz, por. Zdzisław Za-

droziński, ppor. Andrzej Malarowski, ppor. Marian Łukaszewicz, ppor. Tade­

usz Koc, ppor. Franciszek Kórnicki, ppor. Stanisław Zieliński, ppor. Brunon

Kudrewicz, ppor. Marceli Neyder, sierż. Brunon Prętkiewicz, sierż. Bronisław

Kościk, sierż. Matej Pavlović i sierż. Wacław Giermer.

Po bitwie

W listopadzie 1940 r. przybyli do dywizjonu dwaj porucznicy: Władysław

Kamiński i Eugeniusz Fiedorczuk. Odeszli z dywizjonu: kpt. Stanisław Pietrasz­

kiewicz, kpt. Władysław Szczęśniewski, por. Bronisław Mickiewicz, ppor. Ta­

deusz Koc, ppor. Andrzej Malarowski, ppor. Marian Łukaszewicz, sierż. Stani­

sław Brzeski, sierż. Bronisław Kościk i sierż. Brunon Prętkiewicz.

W listopadzie liczba patroli zwiększyła się, lecz nadal nie dochodziło do spotkań z

niemieckimi samolotami w obrębie sektora. 11 listopada 1940 r. pojawił się nad lotni­

skiem Ju-88. Zrzucił bomby, które nie wyrządziły większych szkód. W tym dniu odszedł

z dywizjonu F/Lt John Kent, a na jego miejsce został skierowany F/Lt Brinsden.

12 listopada 1940 r. do dywizjonu przybyli: kpt. pil. Adam Kowalczyk, kpt.pil.

Juliusz Frey, kpt. pil. Wień­

czysław Barański, por. pil.

Aleksander Gabszewicz i

por. pil. Zbigniew Ku-

strzyński. Następnego dnia

kpt. pil. Adam Kowalczyk

objął dowództwo 303- dywi­

zjonu.

Z każdym dniem trud­

niejsze warunki atmosferycz­

ne ograniczały nieliczne już

loty operacyjne dywizjonu.

17 listopada 1940 r. do

dywizjonu przybył ppor. pil.

Tadeusz Nowak oraz pilot

brytyjski F/Lt Adams. Dywi-

Trzej wielokrotni zwycięzcy „Bitwy o Wielką Brytanię".

Zjon TOZpOCZął Osłanianie kon-

Od lewej: por.

Z. Henneberg, F/Lt J. Kent i por. M. Pisarek WOJÓW morskich.

18

W grudniu 1940 r., jak zwykle w tym miesiącu, znacznie pogorszyła się pogoda.

Mimo to piloci dość często wykonywali bezowocne loty patrolowe i osłaniali kon­

woje. Do innych dywizjonów odeszli ppor. Marceli Neyder i ppor. Bruno Kudre-

wicz, a przybyli do dywizjonu: por. pil. Wojciech Kołaczkowski, ppor. pil. Wiktor

Strzembosz, ppor. pil. Zbigniew Czaykowski, por. pil. Tadeusz Arentowicz

i ppor. pil. Józef Czachowski.

15 grudnia 1940 r. przybył na lotnisko dowódca Fighter Command Air Marshal

Sholto Douglas i udekorował Distinguished Flying Cross: kpt. pil. Witolda Urba­

nowicza, por. pil. Zdzisława Henneberga, ppor. pil. Jana Zumbacha i ppor. pil.

Mirosława Fericia. Piąty order DFC wręczył rodzinie poległego kpt. pil. Ludwika

Paszkiewicza.

18 grudnia 1940 r. odszedł z dywizjonu S/Ldr Ronald Kellett.

24 grudnia 1940 r. w uroczystej kolacji wigilijnej uczestniczył cały personel

dywizjonu oraz zaproszeni goście. Nie zabrakło wśród nich poprzednich dowód­

ców: mjr. Zdzisława Krasnodębskiego i kpt. Witolda Urbanowicza. Atmosfera

spotkania była szczególna. Oddaleni od kraju lotnicy, których połączyła wspólna

walka, postanowili ustanowić święto dywizjonu. Uchwała o ustanowieniu święta

miała następujące brzmienie:

„Dnia 24.12.1940 roku w dzień wigilijny, na lotnisku w Leconfield, na ziemi

angielskiej, wszyscy obecni dowódcy Dywizjonu, mjr pil. Krasnodębski Zdzisław,
kpt. pil. Urbanowicz Witold i kpt. pil. Kowalczyk Adam, wszyscy oficerowie, podofi­

cerowie i szeregowcy postanawiają uroczyście i jednogłośnie, by:

19

Po dekoracji DFC. Od lewej stoją: kpt. W. Urbanowicz, ppor.

J. Zumbach, ppor. M. Ferii

i por. Z. Henneberg

1. Dzień 1 września każdego roku był dniem święta 303 Dywizjonu Myśliwskie­

go Warszawskiego im. Tadeusza Kościuszki, bez względu na to, jaką numerację

otrzyma w Odrodzonej i Niepodległej Polsce.

2. W dniu tym po wieczne czasy postanawiamy: składać hołd wszystkim kolegom

Dywizjonu poległym na ziemi angielskiej w walce o niepodległość Naszej Ojczyzny

przez złożenie wieńców na grobach i zrzucenie wieńca do kanału La Manche.

3- W dniu tym postanawiamy zjazd wszystkich byłych żołnierzy 303 dywizjonu

w przyszłym jego miejscu postoju."

31 grudnia 1940 r. Distinguished Flying Medal otrzymał sierż. pil. Eugeniusz

Szaposznikow.

Rok 1941

Na początku roku nic nie zapowiadało zmian, jakie miały nastąpić w działaniach

dywizjonu.

3 stycznia 1941 r. dywizjon powrócił na lotnisko Northolt, na którym bazował

wcześniej. Sprzęt pozostawił w Leconfield, gdyż nie nadawał się już do działań bojo­

wych. Na lotnisku Northolt dywizjon przejął samoloty 253. Dywizjonu Myśliwskie­

go RAF. Wrócił ze szpitala por. W. Łapkowski.

9 stycznia rozpoczęły się loty operacyjne dywizjonu. Dowódca - kpt. A. Kowal­

czyk w pierwszym locie poprowadził 10 pilotów, a por. Z. Henneberg w drugim locie

- również 10 pilotów. W tym dniu w dywizjonie znajdowało się 35 pilotów operacyj­

nych, 5 pilotów szkoliło się. Podczas lotów nie doszło do walk z nieprzyjacielem.

16 stycznia w Inspektoracie Polskich Sił Powietrznych w Londynie Naczelny

Wódz gen. broni Władysław Sikorski udekorował uroczyście Srebrnymi Krzyżami

20

Orderu Wojennego Virtuti Militari - za nadzwyczajne męstwo i odwagę w walkach

powietrznych - S/Ldr Ronalda Kelletta, S/Ldr Johna Kenta i S/Ldr Atholda For-

besa, którzy służyli w 303- Dywizjonie Myśliwskim im. T. Kościuszki.

22 stycznia pilo­

ci dywizjonu po raz

pierwszy wystarto­

wali do działań za­

czepnych skierowa­

nych na cele naziem­

ne we Francji. Był to

dzień w którym lot­

nictwo przeszło od

działań defensyw­

nych do działań ofen­

sywnych, a polscy pi­

loci byli tych działań

prekursorami. Zada­

nie miały wykonać

trzy pary: por. Z.

Henneberg z por. B.

G r z e s z c z a k i e m ,

por. A. Gabszewicz

Uroczystość dekoracji Srebrnymi Krzyżami Orderu Wojennego Virtuti Militari

z por. B. Mierzwą

i por. W. Łapkowski

z ppor. W. Strzem­

boszem. Samoloty

wystartowały o

godz. 11.25 z lotni­

ska Hawkinge znaj­

dującego się nieda­

leko Fokstone. Po 15

minutach lotu pilo­

ci stwierdzili, ze wa­

runki atmosferycz­

ne uniemożliwiają

wykonanie zadania i

postanowili wrócić

na lotnisko startu.

Podczas wykonywa­

nia manewru skrętu

ppor. W. Strzem­

bosz zgubił samolot

por. W. Łapkow-

skiego i sądząc, że poleciał on dalej - do Francji, również skierował się na południe.

Brzeg francuski minął niedaleko Le Touąuet, na wysokości 1500 stóp. Ostrzeliwany,

przeszedł do lotu koszącego. Ujrzawszy lotnisko, a na nim samoloty - ostrzelał je z

karabinów maszynowych. Obrona przeciwlotnicza usiłowała zestrzelić jego samolot,

ale uniknął trafienia. Ostrzelał kolejne dwa samoloty i zacumowane przy brzegu barki,

po czym skierował samolot w stronę Wysp Brytyjskich. Powrócił na lotnisko Haw­

kinge o godz. 13.10.

O godz. 15.10 pary wystartowały po raz drugi - w tym samym składzie. Pod

Dungeness przeleciały nad francuską linią brzegową. Por. Z. Henneberg i por. B.

Po uroczystej dekoracji z Orderami Virtuti Militari.
Od lewej: kpt.

Witold Urbanowicz, S/Ldr Ronald Gustave Kellett, F/Lt John

Alexander Kent i F/Lt Athol Stanhope Forbes

21

Grzeszczak zaatakowali lotnisko znajdujące się na północny zachód od Crecy.

W locie powrotnym, podczas przebijania chmur, piloci zgubili się. Henneberg wylą­

dował w Northolt. Grzeszczak podczas lądowania w Redhill rozbił samolot.

Por. A. Gabszewicz i por. B. Mierzwa wyszli z chmur prawdopodobnie nieda­

leko Boulogne. Wykonując lot koszący, szukali celu by go zaatakować. Na szosie

Hucąueliers - Desvres zauważyli kolumnę około 30 samochodów i ostrzelali ją.

Wykonując lot powrotny w chmurach, piloci stracili orientację. Gabszewicz wylą­

dował w Northolt, a Mierzwa w Hawkinge.

Trzecia para - por. W. Łapkowski i ppor. W. Strzembosz - przekroczyła brzeg

francuski między Boulogne a La Touąuet. Piloci zauważyli w okolicach Le Chateau

lotnisko, na którym stały dwa samoloty Bf-109, gotowe do startu. Wykonali atak.

Por. W. Łapkowski zauważył, jak jeden Bf-109 pochylił się na prawe skrzydło. Na­

stępnie piloci zaatakowali cztery niemieckie samoloty, które wykryli w lasku za

lotniskiem. W czasie tego ataku por. W. Łapkowski wpadł na przewody elektrycz­

ne. Przerwał je i na lotnisku w Hawkinge wylądował, mając zawieszony na stateczni­

ku kabel długości blisko 20 metrów. Ppor. W. Strzembosz podczas wyprowadzania

samolotu z ataku zawadził końcem skrzydła o schron (stanowisko OPL), łamiąc koń­

cówkę skrzydła. Wylądował na pierwszym napotkanym lotnisku - Lympe.

Tak zakończyła się pierwsza wyprawa „Mosąuito" 303. dywizjonu. Za udział w tej

wyprawie pilotom osobiście podziękował dowódca 11. Grupy Myśliwskiej - Air

Vice-Marshal Trafford Leigh-Mallory.

„Mosąuito" - rodzaj działań lotnictwa myśliwskiego, polegający na ostrzela­

niu naziemnych i morskich celów nieprzyjaciela znajdujących się na terenie Fran­
cji i Belgii. Działania takie wykonywały zazwyczaj klucze samolotów na małych
wysokościach, w różnych warunkach atmosferycznych. Celem działań było zada­

nie nieprzyjacielowi znacznych strat materialnych i osłabienie jego morale, wyka­
zanie potęgi lotnictwa brytyjskiego oraz zmuszenie lotnictwa niemieckiego do
działań nad własnym terytorium i do zachowania ciągłej czujności.

24 stycznia kpt. J. Frey, ppor. W. Kołaczkowski, por. T. Sawicz i sierż. J.

Palak przyprowadzili przeznaczone dla dywizjonu samoloty Spitfire Mk-I.

2 lutego

303. dywizjon osłaniał, wraz z dwoma innymi dywizjonami, 5 samolo­

tów bombowych Blenheim podczas lotu nad Francję. Ten nowy rodzaj zadań okre­

ślany był kryptonimem „circus" i oznaczał małą wyprawę bombową, która miała

zawsze zapewnioną osłonę bezpośrednią (close escort) i pośrednią (escort cover).

W tym dniu z dywizjonu odeszli sierż. J. Rogowski, sierż. W. Wieraszka i sierż.

H. Skowron.

W pierwszych dniach lutego, w związku z otrzymaniem nowych samolotów - Spit­

fire,

wykonywano wiele lotów szkolnych. Przeszkolenie i przezbrojenie umożliwiło

dywizjonowi osiągnięcie 9 lutego 1941 r. gotowości bojowej na nowych samolotach.

10 lutego samoloty dywizjonu osłaniały Blenheimy i współpracowały z innymi

dywizjonami myśliwskimi w czasie zadań wymiatania wykonywanych nad Francją.

Spotkań z nieprzyjacielem nie zanotowano.

23 lutego odszedł z dywizjonu kpt. A. Kowalczyk. Dowódcą dywizjonu został

por. pil. Zdzisław Henneberg. Z dywizjonu odeszli także do 316. dywizjonu: kpt.

J. Frey, kpt. W. Barański, por. A. Gabszewicz i por. T. Sawicz.

W marcu wykonywano sporadycznie loty operacyjne, które miały prowokować

Luftwaffe do podrywania samolotów w powietrze.

14 marca dywizjon odwiedził jeden z pierwszych członków i organizatorów 7. Eska­

dry Kościuszkowskiej z wojny polsko-bolszewickiej, Lieutenant Colonel C. Cooper.

22 marca w dywizjonie złożył wizytę brat króla - książę Kentu, który również

był pilotem.

22

/7 lutego 1941 r. dywizjon odwiedziła patronka Mrs. R. Smith-Bingham.

„ Matka " dywizjonu w otoczeniu pilotów

31 marca na lotnisko Northolt przyleciał, pod dowództwem kpt. pil. Tadeusza

Rolskiego, 306. Dywizjon Myśliwski „Toruński". Oba dywizjony oraz 601. dywizjon

brytyjski utworzyły jednostkę operacyjną - 1. Polskie Skrzydło Myśliwskie. Dowód­

cą skrzydła został kpt.

pil. Witold Urbano­

wicz.

4 kwietnia na lot­

nisko Northolt przy­

był Prezydent Rzeczy­

pospolitej Polskiej -

Władysław Raczkie-

wicz. Towarzyszył mu

ambasador Stanów

Z j e d n o c z o n y c h

A. J. Drexel Biddle.

W okolicznościowym

przemówieniu do lot­

ników powiedział

m.in.: „Pozdrawiam

was w imieniu Polski,
dla której jesteście na­
dzieją. Pozdrawiam

was w imieniu Naro­
du Polskiego, u które­

go jesteście wspania­

łym uosobieniem naj- Lieutenant Colonel M. C. Cooper wśród pilotów 303. dywizjonu

23

wyższego męstwa i wspaniałej rycerskości Polaków. Naród Polski przeżywa naj­
trudniejsze próby i swój najcięższy okres w postawie, którą podziwia świat. Naród
Polski ma wiarę w zwycięstwo w swoją przyszłość. Przeżywam razem z wami dni

chmurne i straty i tę waszą wiarę, że na skrzydłach zaniesiecie swe zwycięskie ptaki
do Ojczyzny. Sława waszego Dywizjonu rozniosła się po świecie..."

12 kwietnia dywi­

zjon wysłał sześć samo­

lotów do działań „mo-

sąuito"

nad terytorium

Francji. Dowódca dywi­

zjonu por. Z. Henne-

berg leciał z por. Z. Ku-

strzyńskim. Francuski

brzeg przekroczyli nie­

daleko Le Crotoy i w re­

jonie Maitenny - Durier

zaatakowali lotnisko, na

którym stały samoloty

bombowe. Szukając na­

stępnego lotniska, zaata­

kowali budynek stacji

kolejowej oraz inny bu­

dynek stojący na polu. Z

tego budynku otwarto

ogień do samolotu Spit-

fire

nr P 8029, którym

leciał Z. Henneberg.

Ogień okazał się celny.

Pilot uszkodzonego sa­

molotu usiłował dopro­

wadzić maszynę do an­

gielskiego brzegu. Nie

udało się. W odległości

około 15 mil od angiel­

skiego brzegu silnik sa­

molotu przestał pracować. Samolot por. Z. Henneberga wodował. Por. Z. Ku-

strzyński dostrzegł pływającego w „maywestce" dowódcę i zawiadomił o tym przez

radio Stację RAF Northolt. Pomoc nadeszła zbyt późno. Por. pil. Zdzisław Henne­

berg utopił się w wodach kanału La Manche.

Druga parę tworzyli por. W. Łapkowski i ppor. Mieczysław Waszkiewicz. Po

wyjściu z chmur znaleźli się nad lasem Crecey-en Buthien i w locie koszącym zaata­

kowali samoloty i budowle na lotnisku Le Touąuet. Wydostali się spod zmasowane­

go ognia przeciwlotniczego i o godz. 18.00 wylądowali w Northolt.

Trzecia para - por. T. Arentowicz i ppor. M. Ferić - przekroczyła francuski

brzeg w rejonie St. Valery. Nie odnalazła celu ataku i skierowała swoje samoloty na

cele zastępcze. W okolicach miasta Berck-sur-Mare zaatakowała zgromadzone na par­

kingu samochody i budynki fabryki. Obaj piloci powrócili do bazy po wystrzeleniu

całego zapasu amunicji.

13 kwietnia dwie pary samolotów poszukiwały por. Z. Henneberga. Piloci mieli

nadzieję, że porucznik jeszcze pływa. Por. W. Łapkowski i ppor. W. Strzembosz zostali

zaatakowani przez niemieckie myśliwce Bf-109. Oba samoloty zostały wielokrotnie tra­

fione, a por. W. Łapkowski został ranny. Obaj piloci powrócili na lotnisko.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
do lotników 303. dywizjonu

Władysław Raczkiewicz przemawia

24

Por. Zdzisław Henneberg.
Zginął 12 kwietnia 1941 r.

Ppor. Bogusław Mierzwa.
Zginął 16 kwietnia 1941 r.

Dowództwo dywizjonu objął w zastępstwie por. Tadeusz Arentowicz. Po odej­

ściu por. W. Łapkowskiego do szpitala dowódcą eskadry "A" został por. Jerzy Jan­

kiewicz, dowódcą eskadry "B" - por. Wojciech Kołaczkowski.

15 kwietnia dywizjon dwukrotnie patrolował okolice Londynu.

16 kwietnia, wspólnie z 306. i 601. dywizjonem piloci osłaniali wyprawę 6 Blen-

heimów

kierujących się na niemieckie lotnisko w Berck-ser-Mer. Podczas wykonywa­

nia zadania otrzymali informację, że nad 303. dywizjonem znajduje się formacja nie­

mieckich samolotów myśliwskich Bf-109. Niemieckie myśliwce, wykorzystując prze­

wagę wysokości, wykonały błyskawiczny atak od strony słońca. Skutki ataku dla 303.

dywizjonu były tragiczne. Zginęli ppor. Bogusław Mierzwa i ppor. Mieczysław

Waszkiewicz. Samolot ppor. W. Strzembosza został wielokrotnie postrzelany.

20 kwietnia 6 samolotów dywizjonu wystartowało do lotu na wymiatanie

w rejonie Dungeness - Le Touąuet, St. Omer - Dover. Podczas działań doszło do

walki powietrznej. Jeden samolot Bf-109 został zestrzelony na pewno przez ppor.

W. Łokuciewskiego, a prawdopodobnie zestrzelenie drugiego Bf-109 przypisano

ppor. J. Daszewskiemu. Sierż. J. Palak uszkodził Ju-88. W walce zginął sierż. pil.

Matej Pavlović (Czech).

Ppor. Mieczysław

Waszkiewicz. Zginął
16 kwietnia 1941 r.

Sierż. Matej Pavlovic

(Czech). Zginął
20 kwietnia 1941 r.

Do dywizjonu przybyli: ppor. Bronisław Kłosin, ppor. Stanisław Juszczak,

sierż. Jan Szlagowski i sierż. Mieczysław Adamek.

Z okazji Święta 3 Maja piloci awansowali. Kapitanami zostali pośmiertnie: por.

L. Paszkiewicz, por. W. Januszewicz i por. Z. Henneberg, oraz por.por. T. Aren-

towicz, J. Jankiewicz, Z. Kustrzyński, W. Łapkowski i W. Wiórkiewicz. Sto­

pień porucznika otrzymali ppor.ppor. J. Daszewski, M. Ferić, W. Łokuciewski,

J. Palusiński, S. Paderewski, Wróblewski i J. Zumbach. Plutonowi M. Popek

i W. Giermer awansowali do stopnia sierżanta.

W świąteczny dzień dywizjon wykonywał loty bojowe całością sił, a w nocy

trzech pilotów odbywało loty ćwiczebne.

W kolejnych dniach nie spotykano samolotów nieprzyjaciela. Nawet podczas

dość częstych, sięgających w głąb Francji wypraw myśliwców rzadko dochodziło do

walki. Dywizjon otrzymał samoloty Spitfire IIB. Odszedł z dywizjonu sierż. E. Sza-

posznikow. 5 maja kpt. Wacław Łapkowski objął dowództwo dywizjonu.

15 maja w czasie operacji „mosąuito" jedna para - kpt. J. Jankiewicz i sierż. W.

Giermer - zestrzeliła samolot transportowy Ju-52, a inna para - ppor. B. Drobiń-

ski i sierż. M. Bełc - zaatakowała Ju-52 na lotnisku St. Inglevert. Po kilku dniach

nadeszła wiadomość, że w jednym z zaatakowanych Junkersów poniósł śmierć Ge-

neraloberst Ulrich Grauert, dowódca 1. Korpusu Lotniczego.

31 maja dowodzenie 1. Polskim Skrzydłem Myśliwskim objął mjr pil. Piotr

Laguna. Uczestniczył w lotach na samolocie z 303 dywizjonu.

4 czerwca eskadra kpt. W. Łapkowskiego spotkała nad kanałem dwa lecące na

mniejszej wysokości Bf-109- Do walki nie doszło. Wkrótce spotkała 4 samoloty

Bf-109

z którymi nawiązała walkę. Ppor. B. Kłosin zestrzelił Bf-109, lecz jego samo­

lot został celnie trafiony. Podczas przymusowego lądowania na lotnisku Grombrid-

ge ppor. B. Kłosin rozbił samolot i został ranny. Uszkodzenie Bf-109 przyznano kpt.

W. Łapkowskiemu.

W następnych dniach czerwca działania dywizjonu były dość urozmaicone. Prócz

ostrzeliwania celów naziemnych nieprzyjaciela dywizjon osłaniał statki na Tamizie i

w kanale, osłaniał bombowce, piloci szkolili się w wykonywaniu lotów nocnych i

niejednokrotnie wraz z całym skrzydłem lecieli nad Francję. Podczas jednego z ta­

kich lotów, 17 czerwca por. W. Kołaczkowski zestrzelił Bf- 109, a por. W. Strzem­

bosz prawdopodobnie zestrzelił Bf-109-

18 czerwca samoloty dywizjonu stanowiły górną osłonę wyprawy bombowej,

której celem było Calaise. W starciu z nieprzyjacielem, który usiłował zaatakować

samoloty dywizjonu z tyłu i z góry, zwycięstwa odnieśli: ppor. B. Drobiński - 2

samoloty Bf-109 zestrzelił na pewno oraz kpt. W. Łapkowski i por. W. Łokuciew­

ski - zestrzelili na pewno po jednym Bf-109-

26

21 czerwca w składzie dywizjonu lecieli dwaj dowódcy skrzydeł: mjr P. Lagu­

na i W/Cdr J. Kent. Dywizjon osłaniał bombowce, których celem było St. Omer.

W powietrznej walce z atakującymi myśliwcami obrony W/Cdr J. Kent zestrzelił

jeden samolot Bf-109, a ppor. B. Drobinski drugi Bf-109, który atakował samolot

sierż. M. Bełzy (był to Messerschmitt pilotowany przez Adolfa Gallanda).

22 czerwca dywizjon osłaniał bombowce lecące na Hezebrouck. Nad celem

pojawiło się 15 samolotów Bf-109. Rozpoczęła się walka, w której kpt. W. Łapkow­

ski i por. W. Łokuciewski zestrzelili po dwa samoloty Bf-109 (drugi prawdopodob­

nie). Zwycięstwo nad samolotami Bf-109 odnieśli ponadto kpt. J. Jankiewicz, ppor.

B. Drobinski i por. M. Ferić.

Następnego dnia dywizjon dwukrotnie osłaniał atakujące bombowce. W obu lo­

tach napotkał niemieckie myśliwce. W pierwszym locie por. B. Gładych stoczył walkę

z Bf-109- Trzy z nich zniszczył na pewno, czwarty uszkodził. Pod wieczór dywizjon osła­

niał od góry formację 6 bombowców atakujących Le Touąuet i Dungeness. Stoczył

walkę z nieprzyjacielem, niszcząc 6 niemieckich myśliwców Bf-109- Sukces odnieśli

por. W. Strzembosz, ppor. J. Bondar (zestrzelenie prawdopodobne), sierż. M. Ada­

mek, sierż. M. Wojciechowski i sierż. W. Wiinsche. Zestrzelenie prawdopodobne

27

zaliczono sierż. J. Szlagowskiemu. Straty własne - to jeden Spitfire. Por. B. Gładych

rozbił go podczas przymusowego lądowania koło Manston. Pilot został ranny.

24 czerwca, wracając z wyprawy bombowej, dywizjon spotkał 6 samolotów

Bf-109,

które atakowały bombowce. Efektem walki było zestrzelenie dwóch Bf-109

przez kpt. W. Łapkowskiego i sierż. M. Bełca.

25 czerwca dywizjon znów osłaniał wyprawę bombowców. W powietrznej

walce z niemieckimi myśliwcami pewne zwycięstwa odnieśli, strącając samoloty

Bf-109,

por. A. Wróblewski i ppor. B. Drobiński. Uszkodzenie Bf-109 zaliczył kpt.

T. Arentowicz. Zginął ppor. pil. Stefan Paderewski.

27 czerwca z dywizjonem polecieli ponownie W/Cdr J. Kent i mjr pil. P. Laguna.

Dywizjon wykonywał zadanie myśliwskie - wymiatanie (sweep) w obszarze od Le To-

uquet do Gravelines. Rozpoczął działania na wysokości 15 000 stóp, lecz później zszedł

na 4000. Napotkane samoloty niemieckie nie podjęły walki i skryły się w chmurach.

Dowódca dywizjonu postanowił zaatakować lotnisko na zachód od Calais. Atak wykona­

no z lotu koszącego. Podczas ataku zginął mjr pil. Piotr Laguna. Samolot, którym leciał

- według relacji ppor. B. Drobińskiego - uderzył w ziemię i zapalił się, zapewne uszko­

dzony ogniem niemieckich działek przeciwlotniczych. Po jednym Bf-109 zniszczyli na

lotnisku w Calais W/Cdr J. Kent, por. J. Daszewski i sierż. M. Adamek.

28 czerwca dywizjon wykonywał lot, osłaniając od góry 25 Blenheimów. Bom­

bowce miały zniszczyć elektrownię w Comines. Podczas lotu do celu wyprawa nie

spotkała niemieckich samolotów. Zrzucone bomby wznieciły pięć dużych poża­

rów. W drodze powrotnej prawa czwórka dywizjonu została zaatakowana przez

5 samolotów Bf-109- Podczas walki zestrzelony został samolot ppor. Józefa Bon-

dara. Pilot zginął. Koledzy pomścili jego śmierć, zestrzeliwując 3 niemieckie samo­

loty Bf-109- Ppor. Maciej Drecki zestrzelił dwa samoloty, a sierż. M. Bele jeden.

Z dywizjonu odeszli na stanowiska instruktorów sierż. Jan Szlagowski i plut.

Józef Balejka. Do dywizjonu przybył plut. pil. Ryszard Górecki.

Ppor. Stefan Paderewski.
Zginął 25 czerwca 1941 r.

Ppor. Józef Bondar.

Zginął 28 czerwca 1941 r.

W lipcu 1941 r. dywizjon kontynuował wykonywanie zadań osłony bombow­

ców. 2 lipca wraz z dwoma innymi dywizjonami osłaniał 12 Blenheimów, których

celem była elektrownia w Lille. Nad Lille wyprawę zaatakowały 4 samoloty Bf-109-

Walkę z niemieckimi pilotami stoczył por. J. Zumbach. Zestrzelił jeden Bf-109 na

pewno, drugi - prawdopodobnie. W drodze powrotnej wyprawa była kilkakrotnie

atakowana przez duże zgrupowania niemieckich myśliwców. Piloci stoczyli kilka

walk. Por. W. Kołaczkowski zestrzelił jeden Bf-109, a ppor. M. Lipiński uszkodził

drugi samolot tego typu. Z lotu nie wrócili dowódca dywizjonu kpt. Wacław Łap-

kowski oraz plut. Ryszard Górecki. Do szpitala trafił ranny sierż. M. Wojciechow­

ski. Dowództwo dywizjonu objął kpt. Tadeusz Arentowicz.

3 lipca dywizjon wykonywał typowe zadanie lotnictwa myśliwskiego - wymia­

tanie. Podczas działań po jednym samolocie Bf-109 zestrzelili W/Cdr J. Kent i ppor.

B. Drobiński. Z wizytą w dywizjonie gościł ambasador Stanów Zjednoczonych - A.

28

J. Drexel Biddle. Z 253. dywizjonu przybyli dwaj piloci: ppor. Longin Majewski

i sierż. Tadeusz Kołecki.

6 lipca w locie bojowym trzech pilotów (kpt. J. Jankiewicz, ppor. B. Drobiń-

ski i sierż. S. Bełza) zestrzeliło jeden samolot niemiecki Bf-109-

Kpt. Tadeusz Arentowicz dowodził dywizjonem zaledwie pięć dni. 8 lipca

dywizjon osłaniał od góry wyprawę bombową 3 Stirlingów, która kierowała się na

Lille. Podczas lotu wyprawę "wielokrotnie atakowały niemieckie myśliwce Bf-109-

Zginęli kpt. Tadeusz Arentowicz i por. Wiktor Strzembosz. Sierż. W. Giermer

broniąc się, zestrzelił jeden samolot Bf-109- Został przy tym ranny w rękę i w nogę.

Kpt. Tadeusz Arentowicz.

Zginął 8 lipca 1941 r.

Por. Wiktor Strzembosz.
Zginął 8 lipca 1941 r.

Dowódcą dywizjonu został kpt. Jerzy Jankiewicz, a dowódcą eskadry „B"

por. Walerian Żak.

29

Przybyło dwóch pilotów: z 245. dywizjonu por. Zygmunt Bieńkowski, z 302.

dywizjonu - ppor. Olgierd Iliński.

11 lipca por. W. Łokuciewski zestrzelił Bf-109.

12 lipca podczas osłaniania bombowców sierż. M. Adamek zestrzelił Bf-109,

który zaatakował ppor. B. Drobińskiego.

Następnego dnia na lotnisko przybył dowódca 11. Grupy Myśliwskiej Air Vice-

Marshal T. Leigh-Mallory i udekorował DFC por. Witolda Łokuciewskiego.

W związku z planowanym opuszczeniem przez 303. dywizjon 11. Grupy Myśliw­

skiej, marszałek wygłosił przemówienie pożegnalne, w którym pogratulował pilo­

tom dywizjonu uzyskania ponownie najlepszych wyników działalności bojowej

•wśród jednostek 11. Grupy. W czerwcu jednostki 11. Grupy Myśliwskiej zestrzeliły

na pewno 186 samolotów niemieckich, a 74 - prawdopodobnie, z tego 303. dywi­

zjon zaliczył 33 zestrzelenia pewne i 6 prawdopodobnych. Drugi w klasyfikacji byl

92. dywizjon - 25 zestrzeleń pewnych i 7 prawdopodobnych.

15 lipca dywizjon wszedł w skład 9. Grupy Myśliwskiej i przeniósł się na lotni­

sko Speke pod Liverpoolem. W nowym sektorze obrony panował spokój. Piloci,

wyczerpani codziennymi ofensywnymi lotami nad okupowane kraje Europy, mogli

wreszcie odpocząć. Lotów operacyjnych było niewiele i polegały głównie na osło­

nie konwojów. Najważniejszym zadaniem dywizjonu było szkolenie nowych pilo­

tów i ich przysposabianie do zadań bojowych.

11 sierpnia zginął z niewyjaśnionych przyczyn, w czasie wykonywania lotu ćwi­

czebnego, ppor. Stanisław Juszczak.

21 sierpnia odeszli do 306. dywizjo-

Ppor. Stanisław

__.,* , , „ , , .

m

,

Juszczak, zginął

n u

P

o r

-

W l t o l d

Szyszkowski, ppor. Ma-

li sierpnia 1941 r.

ciej Drecki i ppor. Ryszard Malczewski,

a w ramach uzupełnienia i dodatkowego

przygotowania do wykonywania zadań bo­

jowych przybyli podporucznicy: Włady­

sław Zając, Eugeniusz Horbaczewski

i Adam Fliśnik oraz podchorążowie:

Erazm Wardziński, Bronisław Mach,

Roman Łobarzewski i Mieczysław Wy­

szkowski, a także oficer techniczny ppor.

Wiesław Pułczyński.

1 września 1941 r. dywizjon obchodził uroczyście pierwszą rocznicę powsta­

nia i swoje święto w Wielkiej Brytanii.

19 września Air Vice-Marschal W. A. MacClaughry udekorował DFC dowódcę

dywizjonu kpt. pil. Jerzego Jankiewicza i ppor. pil. Bolesława Drobińskiego.

6 października dywizjon znalazł się ponownie na lotnisku operacyjnym

w Northolt, gdzie kontynuował loty treningowe.

12 października piloci wspierali wyprawę 6 Blenheimów. Po wykonaniu zadania,

w drodze powrotnej sierż. M. Adamek wyszedł z szyku i zestrzelił samolot Bf-109.

Następnego dnia dywizjon znów osłaniał formację 6 Blenheimów. Po znalezie­

niu się nad celem, por. J. Zumbach odłączył się od dywizjonu i zaatakował dwa

samoloty Bf-109- Celną serią zestrzelił jeden z nich. Gdy dołączył do swojej formacji

został zaatakowany przez niemieckie samoloty. W czasie walki por. J. Zumbach

uszkodził Fw-190, lecz został ranny.

24 października dywizjon uczestniczył w wymiataniu na odcinku Calais - Cape

Gris Nez. W trakcie wykonywania zadania został zaatakowany przez formację samo­

lotów niemieckich. W walce odnieśli sukces por. J. Zumbach i sierż. M. Bełc, ze-

strzeliwując po jednym Bf-109. Por. B. Gładych zestrzelił jeden Fw-190 na pewno,

a ppor. B. Drobiński zestrzelił Bf-109 prawdopodobnie.

30

Kpt. pil. Jerzy Jankiewicz w samolocie Spiifire

28 października gościł na lotnisku Northolt Naczelny Wódz - gen. broni Wła­

dysław Sikorski. Udekorował Srebrnymi Krzyżami Orderu Wojennego Virtuti Mi-

litari kpt. Jerzego Jankiewicza, kpt. Wojciecha Kołaczkowskiego, ppor. Bole­

sława Drobińskiego i sierż. Mariana Bełca, oraz pośmiertnie mjr. pil. Piotra

Lagunę.

Wygłaszając okolicznościowe przemówienie, gen. broni Władysław Sikorski pod­

kreślił ogromne znaczenie zespołowego działania we wspólnej walce oraz rolę wza­

jemnego zrozumienia. „Chciałbym specjalnie podkreślić to zrozumienie ducha ze­

społu i pracy zespołowej -

powiedział - w której wysiłek poszczególnych ludzi, wy­

konujących sumiennie i dokładnie swe obowiązki, każdy na wyznaczonym stano­

wisku, zsumowany razem daje zawsze w rezultacie pewne i wielkie wyniki".

6 listopada 10 samolotów dywizjonu osłaniało 12 Hurricane'ów, które zrzucały

bomby na barki pływające po kanale, w rejonie Dunkierki. Doszło do spotkania z samo­

lotami nieprzyjaciela. Por. Z. Bieńkowski zestrzelił Bf-109, a por. E. Horbaczewski

zniszczył prawdopodobnie samolot tego samego typu, został przy tym ranny.

W tym dniu do dywizjonu przydzielony został ppor. pil. Antoni Głowacki, je­

den z asów Battle of Britain.

20 listopada dowodzenie dywizjonem objął por. pil Wojciech Kołaczkow­

ski. Dowódcą eskadry „A" był por. Witold Łokuciewski, a dowódcą eskadry „B" -

por. Jan Kazimierz Daszewski.

31

Dowódca 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki mjr pil.

Wojciech Kołaczkowski (w środku) z do­

wódcami eskadr - por. pil.

Witoldem Łokuciewskim (z lewej) i por. pil. Janem Kazimierzem Daszewskim

32

W grudniu złe warunku atmosferyczne wielokrotnie uniemożliwiały wykona­

nie lotów operacyjnych. Dywizjon uczestniczył tylko w dwóch lotach na wymiata­

nie i trzykrotnie osłaniał bombowce atakujące pozycje nieprzyjaciela. 8 grudnia,

podczas patrolowania, sierż. M. Adamek zestrzelił FW-190.

Rok 1942

Warunki atmosferyczne, jakie panowały w styczniu, często uniemożliwiały wy­

konywanie lotów. 2 stycznia dywizjon ubezpieczał płynące po kanale konwoje,

25 stycznia samoloty dywizjonu osłaniały wyprawę bombową. Jeśli tylko choć na

chwilę pogoda poprawiała się, organizowano loty treningowe.

Odszedł z dywizjonu por. R. Dąbrowski, a do jednostki przybyli: por. pil. Zbi­

gniew Zarębski, sierż. pil. Włodzimierz Chojnacki, por. pil. Olgierd Sobiecki,

sierż. Antoni Zwierowski i sierż. Stanisław Górny.

20 stycznia, w obecności Prezydenta RP, dywizjon przyjął, na okres 3 miesięcy,

sztandar Polskich Sił Powietrznych. Prezydent udekorował Krzyżami Walecznych:

por. Jana Daszewskiego, por. Bronisława Kłosina, sierż. Zygfryda Nowińskiego

i sierż. Wojciecha Klozińskiego.

Duża rotacja personelu latającego powodowała, że niejednokrotnie trudno było

ocenić skład bojowy dywizjonu w danym czasie. Prezentujemy personel latający

dywizjonu na koniec stycznia 1942 r.

Dowódcą dywizjonu był kpt. pil. Wojciech Kołaczkowski.

ESKADRA „A"

ESKADRA „B"

kpt. Witold Łokuciewski

por. Zygmunt Bieńkowski

por. Aleksander Wróblewski

por. Maciej Lipiński

por. Jerzy Schmidt

por. Eugeniusz Horbaczewski

por. Zbigniew Zarębski

por. Adam Damm

por. Roman Łobarzewski

por. Tadeusz Kołecki

por. Stanisław Socha

sierż. Kazimierz Wiinsche

sierż. Mieczysław Popek

sierż. Ryszard Górecki

sierż. Wacław Giermer

kpt. Jan Daszewski

por. Bolesław Drobiński

por. Bolesław Gładych

por. Antoni Kolubiński

por. Janusz Marciniak

por. Longin Majewski

por. Olgierd Sobiecki

por. Antoni Głowacki

por. Zbigniew Wojda

sierż. Marian Bełc

sierż. Jan Palak

sierż. Mieczysław Adamek

sierż. Mieczysław Bełza

sierż. Mirosław Wojciechowski

sierż. Włodzimierz Chojnacki

W lutym nie nastąpiły istotne zmiany warunków atmosferycznych. Dywizjon

koncentrował się na wykonywaniu lotów treningowych. 12 lutego 11 samolotów

dywizjonu patrolowało przestrzeń powietrzną nad Hawkinge, a następnego dnia

piloci patrolowali kanał na obszarze: Calais - Gravelines - Dunkierka - Ostenda.

14 lutego podczas lotu treningowego zginął w katastrofie lotniczej samolotu

Spitfire nr BL432

por. Mirosław Ferić - jeden z asów walk nad Polską i Wielką

Brytanią. Prawdopodobną przyczyną zdarzenia było oderwanie się skrzydła.

20 lutego dwa samoloty dywizjonu zaatakowały lotnisko Le Treport.

28 lutego 12 samolotów dywizjonu eskortowało wyprawę 6 bombowców Blen-

heim

lecących na Ostendę. Do spotkania z niemieckimi samolotami nie doszło.

Do 8 marca, ze względu na złą pogodę piloci nie wykonywali żadnych lotów.

33

Por. Jan Zumbach (z lewej)

i por. Mirosław Ferie

8 marca dywi­

zjon eskortował wy­

prawę 6 samolotów

Boston

kierujących

się na Lille. Skrzy­

dłem, w którego skład

wchodził dywizjon,

dowodził kpt. W. Ko­

łaczkowski. 303. dy­

wizjon prowadził por.

J. Daszewski. Samo­

lotów niemieckich nie napotkano. Tego samego dnia o godz. 15.45 trzy samoloty

dywizjonu zostały poderwane do patrolowania kanału w rejonie Monston. Celem

akcji było uratowanie pilotów zmuszonych do wodowania po wykonaniu lotu w

osłonie bombowców (zadanie nazywane było - „rescue section").

9 marca samolo­

ty dywizjonu stano­

wiły górną osłonę for­

macji 6 Bostonów ata-

kujących Arras. Lot

przebiegał spokojnie.

Po południu 3 samo­

loty w ramach "re­

scue section" patrolo­

wały rejon Dunge-

ness.

13 marca dywi­

zjon, prowadzony

przez kpt. W. Kołacz­

kowskiego, osłaniał

z góry 12 Bostonów

atakujących węzeł ko­

lejowy Hasebrouch.

Po zbombardowaniu

celu dywizjon został

zaatakowany przez

formację niemieckich

samolotów Bf-109-

W walkach obronnych

po jednym samolocie

Bf-109

zestrzelili kpt.

W. Kołaczkowski

Szczątki samolotu por. pil.
Mirosława Fericia oraz
medal upamiętniający tego
zasłużonego ostrowianina

34

i por. B. Drobiński, prawdopodobne zestrzelenie zaliczono por. M. Lipińskiemu.

Z lotu nie powrócił por. W. Łokuciewski, który - ranny w nogę - wylądował na

terenie przeciwnika i dostał się do niemieckiej niewoli.

18 marca por. J. Zumbach został dowódcą eskadry „A". Por. B. Drobiński

odszedł do 58. OTU, a do dywizjonu przybyli por. pil. Ludomir Ciastuła i kpr. pil.

Mirosław Cybulski. W marcu z dywizjonu odeszli również por. Z. Zarębski, ppor.

A. Damm i ppor. S. Socha.

23 marca dywizjon wykonywał zadania wymiatania w rejonach Dunkierki, St.

Omer i Le Touąuet. Od godz. 15.20 trzy samoloty patrolowały akwen kanału La

Manche w ramach „rescue section".

25 marca 12 samolotów dywizjonu stanowiło osłonę skrzydła wykonującego

wymiatanie w rejonie St.Omer. W walkach powietrznych por. Michał Kolubiński

uszkodził jeden samolot niemiecki Bf-109. Zginął por. pil. Aleksander Wróblewski.

27 marca dywizjon eskortował wyprawę bombową na Ostendę, a 28 marca -

wyprawę na Le Havre.

29 marca sztandar Polskich Sił Powietrznych przekazano 304. Dywizjonowi

Bombowemu „Ziemi Śląskiej".

I kwietnia dywizjon osłaniał 12 Bostonów atakujących Boulogne.

4 kwietnia, w czasie eskortowania wyprawy 12 samolotów Boston kierujących

się na St. Omer, dywizjon został zaatakowany przez formację niemieckich samolo­

tów FW-190. W podniebnych zmaganiach FW-190 zestrzelili na p e w n o por.

E. Horbaczewski i sierż. M. Popek. Dwa samoloty FW-190 zestrzelił na pewno por.

Z. Kustrzyński. Dywizjon poniósł bolesne straty. Z lotu nie wrócili por. Jan Kazi­

mierz Daszewski (zestrzelony w samolocie Spitfire nr AD455) oraz kpt. Zbigniew

Kustrzyński (lądował przymusowo na samolocie Spitfire nr AB824 i dostał się do

niewoli niemieckiej).

II kwietnia w 11. Grupie Myśliwskiej przeprowadzono konkurs strzelania do

„rękawa". Trzy pierwsze miejsca zajęły polskie dywizjony: I miejsce - 303. dywizjon

(808 punktów), II miejsce - 316. dywizjon (432 punkty) i III miejsce - 315. dywi­

zjon (432 punkty).

12 kwietnia dywizjon został zaatakowany podczas eskortowania bombowców,

w rejonie Fruges, przez 6 samolotów FW-190. W zaciętej walce prawdopodobne zwy­

cięstwo odniósł ppor. S. Socha, zestrzelił samolot nieprzyjaciela. Por. Z. Bieńkow­

ski, lądując przymusowo na uszkodzonym Spitfire, rozbił maszynę. Ppor. Z. Wojda na

uszkodzonym samolocie wodował w kanale i został podjęty przez łódź ratunkową.

Do dywizjonu przeniesiony został z 58. OTU kpt. W. Żak. Objął dowodzenie

eskadrą „A".

12 kwietnia, podczas wykonywania zadania „rescue section", patrol dywizjonu

zauważył w okolicach Deal pilota skaczącego na spadochronie do kanału. Krążył nad

pływającym pilotem do chwili przybycia dwóch łodzi ratunkowych.

35

Zwycięski zespół z pucharem w otoczeniu kolegów

14 kwietnia dywizjon eskortował wyprawę 12 Bostonów, które miały znisz­

czyć elektrownię w Caen. W drodze powrotnej dywizjon był kilkakrotnie atakowa­

ny. Podczas walk sierż. M. Adamek zestrzelił na pewno jeden samolot Bf-109, a por.

M. Lipiński zestrzelił samolot Bf-109 prawdopodobnie. O godz. 1735 dywizjon

wystartował do lotu na wymiatanie w rejonie Le Touąuet - Calais.

15 kwietnia dywizjon patrolował obszar w rejonie Asford - Manston i nad

kanałem La Manche. W tym samym dniu eskortował 8 Hurricane'ów z bombami.

16 kwietnia piloci eskortowali 12 Bostonów atakujących cele w Le Havre. Do­

szło do powietrznych starć. Por. E. Horbaczewski zestrzelił na pewno Bf-109-

W kolejnych trzech dniach dywizjon eskortował bombowce, wyprawiał się nad

Dieppe i patrolował rejon nad lotniskiem Northolt. Po czterodniowej przerwie,

spowodowanej złymi warunkami atmosferycznymi, powrócił do codziennych za­

dań: 24 kwietnia patrolował, 25 i 26 kwietnia osłaniał bombowce, 27 kwietnia

wykonywał zadania wymiatania.

27 kwietnia o godz. 14.38 dywizjon wystartował po raz drugi, ponownie osła­

niając 12 Bostonów atakujących elektrownię w Lille. Znajdujące się nad celem bom­

bowce zostały zaatakowane przez niemieckie samoloty FW-190. Por. J. Zumbach i

ppor. A. Głowacki zestrzelili prawdopodobnie po jednym samolocie FW-190. Pod­

czas walki został zestrzelony samolot kpt. Stefana Kołodyńskiego - pilot dostał

się do niewoli niemieckiej.

29 kwietnia dywizjon stanowił górną osłonę wyprawy 6 Bostonów lecących na

Boulogne. Pilotów prowadził kpt. W. Kołaczkowski. Podczas lotu dwa inne dywi­

zjony skrzydła - 317. i 316. - zostały zaatakowane przez dużą formację samolotów

Bf-109.

Z wyprawy nie wrócili dowódca skrzydła - mjr Marian Pisarek i dowódca

317. dywizjonu - kpt. Piotr Ozyra.

3 maja z wyprawy osłaniającej bombowce atakujące Hardelot nie powrócił sierż.

Mirosław Cybulski, który - według meldunku kpt. W. Żaka - wyskoczył na spado-

36

chronię po zaatakowaniu samolotu FW-190. Dostał się do niemieckiej niewoli.

6 maja z lotu na wymiatanie nad St. Omer nie powrócił por. Witold Domański.

7, 8 i 9 maja dywizjon osłaniał wyprawy bombowe. 9 maja dowództwo dywi­

zjonu objął kpt. pil. Walerian Żak, a por. Z. Bieńkowski został dowódcą eskadry

„A". W tym dniu dywizjon wizytował gen. dyw. Władysław Anders - dowódca Pol­

skich Sił Zbrojnych w Rosji.

14 maja dywizjon odwiedził marszałek Leigh-Mallory i przekazał pilotom pu­

char za uzyskanie pierwszego miejsca w strzelaniu do „rękawa". Zwycięski zespół

303. dywizjonu tworzyli wówczas: por. R. Łobarzewski, por. J. Daszewski, por. E.

Horbaczewski i por. M. Kolubiński.

18 maja nastąpiła ponowna zmiana na stanowisku dowódcy dywizjonu. Dotych­

czasowy dowódca, kpt. W. Żak został przeniesiony na stanowisko dowódcy 308.

Od lewej: kpt. pil. Jan Zumbach, kpt. pil. Walery Żak i kpt. pil. Zygmunt Bieńkowski

dywizjonu. Nowym dowódcą został por. Jan Zumbach. Dowódcami eskadr byli:

por. Zygmunt Bieńkowski - eskadra „A" i por. Janusz Marciniak - eskadra „B".

Do końca maja 1942 r. dywizjon wykonywał loty, na przemian, na wymiatanie

i w osłonie bombowców lub odbywał loty treningowe. Do spotkań z samolotami

niemieckimi dochodziło nieczęsto. 31 maja w rejonie Dieppe por. M. Lipiński

uszkodził FW-190.

38

1 czerwca samoloty dywizjonu trzykrotnie startowały do zadań bojowych, jed­

nak ani razu nie napotkały niemieckich maszyn. Stopień majora otrzymał kpt. Ste­

fan Kołodynski, a stopnie kapitanów porucznicy: Jan Zumbach, Jan Daszewski

i Witold Łokuciewski.

W następnych dniach czerwca samoloty dywizjonu startowały do kilku lotów

bojowych: 3 czerwca - „Circus 183" i „Circus 184", 4 czerwca - „Circus 185"

i „Circus 186", 5 czerwca - „Rodeo 71" i „Circus 188", podczas którego po jednym

samolocie FW-190 zestrzelili na pewno: por. B. Gładych, ppor. M. Szelestowski

i sierż. P. Stasik. 6 czerwca odbył się lot - „Circus 189", 8 czerwca - „Circus 191",

a 10 i 11 czerwca - „scramble".

15 czerwca dywizjon przeniósł się na lotnisko Kirton in Lindsey. Skład dywizjo­

nu w tym dniu przedstawiał się następująco:

ESKADRA „A"

ESKADRA „B"

kpt. Zygmunt Bieńkowski

por. Maciej Lipiński

por. Eugeniusz Horbaczewski

por. Jerzy Schmidt

por. Tadeusz Kołecki

por. Zbigniew Zarębski

por. Stanisław Socha

por. Adam Damm

sierż. Kazimierz Wiinsche

sierż. Mieczysław Popek

sierż. Wacław Giermer

sierż. Paweł Stasik

sierż. Arkadiusz Bondarczuk

sierż. Aleksander Rokitnicki

kpt. Janusz Marciniak

por. Bolesław Gładych

por. Antoni Kolubiński

por. Antoni Głowacki

por. Olgierd Sobiecki

por. Marian Szelestowski

por. Stefan Baran

sierż. Marian Bełc

sierż. Mirosław Wojciechowski

sierż. Mieczysław Adamek

sierż. Mieczysław Bełza

sierż. Alojzy Rutecki

sierż. Wacław Chojnacki

sierż. Józef Karczmarz

Na nowym lotnisku, w ramach odpoczynku, dywizjon patrolował konwoje mor­

skie, wykonywał loty patrolowe nad terytorium Wielkiej Brytanii i intensywnie

doszkalał pilotów.

25 czerwca por. B. Gładych z por. O. Sobieckim zestrzelił Ju-88, który spadł

do morza (zaliczono tylko po 1/2 uszkodzenia).

39

W 303. dywizjonie w oryginalny sposób informowano o liczbie zestrzelonych samolotów

3 lipca, podczas patrolowania przestrzeni powietrznej, zauważono dwa nie­

mieckie samoloty Ju-88 nad hrabstwem Lincolnshire. Sierżanci K. Wiinsche i M.

Popek zestrzelili wspólnie jednego Junkersa, a ppor. M. Kołecki i sierż. A. Rokit-

nicki zmusili drugiego Junkersa do wylądowania w okolicach Harcastale. Cztero­

osobowa załoga niemieckiego samolotu została wzięta do niewoli.

W ostatnich dniach lipca i w pierwszej połowie sierpnia dywizjon patrolował

obszar nad kanałem i nad terytorium Wielkiej Brytanii. Piloci nie odnieśli zwycięstw,

ale też dywizjon nie poniósł strat.

W związku z planowaną od dłuższego czasu poważniejszą operacją powietrzną,

15 sierpnia dywizjon został przebazowany na lotnisko operacyjne Redhill.

19 sierpnia o godz. 935 dywizjon w składzie 12 samolotów wystartował do lotu

bojowego „Patrol over Dieppe No. 63". W starciu z niemieckimi samolotami ppor. S.

Socha zestrzelił Ju-88 i FW-190, a ppor. M. Kolecki zestrzelił samolot Ju-88. Prawdo­

podobne zestrzelenie - po jednym samolocie FW-190 - przypisano por. J. Marcinia­

kowi, ppor. A. Głowackiemu, sierż. W. Giermerowi i kpt. J. Karczmarzowi.

0 godz. 12.55 12 samolotów dywizjonu wystartowało do drugiego lotu na pa­

trolowanie rejonu Dieppe. Po jednym samolocie FW-190 zestrzelili na pewno por.

E. Horbaczewski i por. J. Stasik.

Do trzeciego lotu bojowego - patrolowania konwoju - dywizjon wystartował

w liczbie 12 samolotów o godz. 15.55. Podczas lotu piloci zaatakowali, zagrażające kon­

wojowi, dwa samoloty He-111. Jeden z tych samolotów zestrzelili wspólnie kpt. J. Zum-

bach, sierż. W. Giermer, drugi - ppor. A. Głowacki, kpr. A. Rutecki i kpr. A. Rokitnic-

ki. Z wyprawy nie powrócił ppor. Adam Damm. Ułamkowe zestrzelenia przyznano

również sierż. M. Popkowi - 1/2 FW-190 i kpt. J. Zumbachowi - 1/3 He-111.

W czwartym locie bojowym dywizjonem dowodził por. Z. Bieńkowski. Od

godz. 18.30 12 samolotów patrolowało obszar powietrzny nad konwojem powraca­

jącym z Dieppe. Do walki z samolotami niemieckimi nie doszło.

Chociaż operacja pod Dieppe nie powiodła się, to piloci 303. dywizjonu odnie­

śli wielki sukces. Zniszczyli 9 samolotów niemieckich na pewno i 5 samolotów -

prawdopodobnie.

1 września odchodzono drugą rocznicę powstania dywizjonu. Uroczystości

rozpoczęły się już 31 sierpnia, apelem poległych i krótką modlitwą za tych, którzy

odeszli. W uroczystościach uczestniczył również Prezydent RP, który udekorował

lotników Krzyżami Walecznych. Odznakę dywizjonową otrzymali m.in. piloci, któ-

40

Por. Jan Kazimierz
Daszewski. Zginął
4 kwietnia 1942 r.

Ppor. Adam Damm.
Zginął 19 sierpniu

1942 r.

rzy do tej pory wykonali loty bojowe: por. O. Sobiecki, kpt. P. Ostaszewski, por.

Z. Zarębski, por. M. Szelestowski, sierż. W. Chojnacki, sierż. S. Górny, kpr. A.

Rutecki i kpr. P. Stasik.

Wrzesień upłynął na patrolowaniu i osłanianiu konwojów morskich, które to

zadania piloci uznali za nudne, gdyż nie stoczyli żadnej walki powietrznej. Warunki

atmosferyczne pogorszyły się.

2 listopada przysłano do dywizjonu rozkazy dotyczące awansów. Majorem zo­

stał kpt. W. Kołaczkowski, kapitanem - por. Z. Bieńkowski, a porucznikiem ppor.

A. Głowacki.

W dniu 1 grudnia nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy dywizjonu. Kpt.

pil. Jan Zumbach odszedł do dowództwa 9- Grupy Myśliwskiej. Dowódcą dywizjo­

nu został kpt. pil. Zygmunt Bieńkowski, a dowódcą eskadry „A" - por. pil. Bole­

sław Drobiński.

41

Kpt. pil.

Zygmunt Bieńkowski w kabinie samolotu Spitfire

15 grudnia podczas lotu ćwiczebnego zginął ppor. pil. Ryszard Stankiewicz,

który przybył do dywizjonu 9 grudnia 1942 r.

Ppor. Ryszard Stankiewicz.
Zginął 15 grudnia 1942 r.

Rok 1943

„Zaczynając nowy rok, zawiedzeni tylokrotnie -

jak pisał w kronice dywizjonu

dowódca kpt. pil. Z. Bieńkowski - w naszych wróżbach i przewidywaniach, nie

śmieliśmy już głośno i oficjalnie wypowiedzieć się na temat możliwości tego roku.

Ale niemniej przeto każdy z nas w duszy pielęgnuje cichą nadzieję że może, może

jednak już w tym roku ...

W każdym razie nie ulega wątpliwości, że już na dobrej jesteśmy drodze - że już

się nie oddalamy, zatrzymaliśmy się w roku 1942, a teraz zaczynamy powrót i rok

1943 na pewno przeniesie nas bliżej ukochanej Ojczyzny - a może nawet przekro­

czymy Jej granice..."

W styczniu, przy sprzyjającej pogodzie, odbywały się loty treningowe. 21 stycz­

nia 12 samolotów dywizjonu wykonywało wymiatanie w rejonie Abbeville - Le

Touąuet, a 22 stycznia kilka patroli samolotów dywizjonu w granicach Wielkiej

Brytanii zwiększyło wysiłek bojowy formacji lotniczych.

42

1 lutego dywizjon zmienił miejsce postoju. Lotnisko Heston, na które się prze-

bazował, leżało w obszarze Londynu. Komendantem lotniska był ppłk pil. Stanisław

Brzezina.

W pierwszej połowie lutego piloci wykonali tylko dwa loty na patrolowanie.

15 lutego dywizjon wziął udział w wyprawie „Circus 266". Celem wyprawy było

bombardowanie okrętów wojennych w Dunkierce. Dywizjon leciał w składzie skrzydła,

którego dowódcą był mjr Henryk Szczęsny. Samolotów nieprzyjaciela nie napotkano.

W następnych dniach cztery pary patrolowały obszar powietrzny nad konwoja­

mi w rejonie Dover.

26 lutego 12 samolotów dywizjonu dwukrotnie osłaniało wyprawy bombowe

kierujące się na port w Dunkierce. Takie same zadanie wykonywał dywizjon 27 lute­

go. Samolotów niemieckich nie napotkano.

W dniach od 1 do 12 marca dywizjon codziennie brał udział w wielkich ćwi­

czeniach „Spartan". Celem ćwiczeń było przygotowanie lotnictwa myśliwskiego do

czekających go zadań podczas inwazji na kontynent. Ćwiczenia połączone były ze

współdziałaniem z innymi dywizjonami myśliwskimi i z lotnictwem bombowym,

uwzględniały też częste zmiany lotnisk bazowania, które to lotniska - według zało­

żeń organizatorów ćwiczeń - znajdowały się w zasięgu działań wojsk lądowych nie­

przyjaciela.

Po ćwiczeniach trzej podchorążowie z dywizjonu zostali mianowani podpo­

rucznikami - S. Bełza, J. Karczmarz i J. Stasik, podporucznikami zostali też dwaj

sierżanci - M. Adamek i K. Wunsche.

14 marca dywizjon wykonał zadanie wymiatania w rejonie Dieppe - Yvetot -

Fecamp.

20 marca cztery samoloty dywizjonu poleciały ostrzeliwać pociągi w Anit -

Evrenx.

25 marca piloci dywizjonu brali udział w wymiataniu w rejonie Gravelines -

Hardelot.

Od 27 marca do 8 kwietnia dywizjon uczestniczył w szkole strzelania po­

wietrznego w Martłesham. Szkoleniem objęto 33 pilotów. Ćwiczenia „Spartan"

były szkołą latania, natomiast ćwiczenia w Martłesham - szkołą strzelania. W ciągu

13 dni piloci wykonali ponad 500 lotów, wystrzelili więcej niż 250 tys. sztuk amu­

nicji. Na szczególne uznanie zasłużyli mechanicy, którzy przygotowywali samolo­

ty do lotów.

Personel latający 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki

43

Pani Helena Sikorska w kabinie Spitfire 'a

Do dywizjonu przybyli ppor. Ludwik Kraszewski i por. Roman Nartowicz,

który objął dowództwo eskadry „A".

15 kwietnia dywizjon osłaniał wyprawę bombową kierującą się na Tricqueville.

Następnego dnia piloci wystartowali by wykonać zadanie bojowe „Circus 283"

w rejonie Ostendy.

1 maja 12 samolotów dywizjonu poleciało na wymiatanie w rejonie Caen.

7 maja dywizjon osłaniał wyprawę bombową kierującą się na Berek Sur Mer - St.

Omer. W obu lotach bojowych piloci nie spotkali nieprzyjaciela.

13 maja piloci dywizjonu startowali dwukrotnie. W godzinach rannych realizo­

wali zadanie wymiatania w rejonie Abbeville, a w godzinach popołudniowych osła­

niali wyprawę bombową lecącą na Maultes - Abbeville. Podczas jednego i drugiego

lotu nastąpiło starcie z niemieckimi myśliwcami, ale dywizjon nie zanotował więk­

szych sukcesów.

15 maja 12 samolotów dywizjonu stanowiło eskortę wyprawy bombowej na

Caen. Wyprawa atakowana była przez samoloty niemieckie. Atak został odparty -

strat nie było. Takie same zadanie wykonywał dywizjon następnego dnia, celem wy­

prawy było znów lotnisko w Caen.

21 maja wizytę w dywizjonie złożyła Helena Sikorska, małżonka Naczelnego

Wodza, wraz z córką Zofią Leśniewską. Spotkanie upłynęło w miłej atmosferze.

23 i 25 maja 12 samolotów dywizjonu osłaniało wyprawę mającą zbombardo­

wać elektrownię w Zeebrugge oraz lotnisko Abbeville.

Ostatnie zadanie bojowe dywizjon wykonywał, startując z lotniska w Heston,

31 maja. Dwukrotnie osłaniał wyprawę bombową - na Caen i na Zeebrugge. Prze­

nosząc się na lotnisko w Northolt, dywizjon pozostawił w Heston samoloty Spitfire

Vb

dywizjonowi 315. Piloci 303. dywizjonu otrzymali samoloty Spitfire IX z silnika­

mi Merlin 61 i 63-

W pierwszych dniach czerwca wykonywano loty ćwiczebne na nowych samolo­

tach. 6 czerwca na pierwszy patrol wylecieli por. W. Retinger i ppor. B. Białecki.

Nie napotkali samolotów nieprzyjaciela.

Przybyli do dywizjonu kpt. Czesław Główczyński i ppor. E. Oziębło.

44

10 czerwca dywizjon, wchodząc w skład skrzydła dowodzonego przez kpt.

T. Sawicza, osłaniał 6 samolotów Mitchell w czasie bombardowania elektrowni

w Ghent. Przybył do dywizjonu kpt. pil. Walerian Jasionowski.

11 czerwca dywizjon dwukrotnie brał udział w wyprawach „ramrod". Wcho­

dził w skład skrzydła dowodzonego przez mjr. A. Gabszewicza. Samoloty nieprzy­

jaciela nie pojawiły się. Następnego dnia również odbyła się wyprawa „ramrod",

podczas której nie zdarzyło się jednak nic ciekawego.

14 czerwca, na rozkaz dowódcy grupy, cały personel dywizjonu rozpoczął kurs

jazdy samochodowej. Kurs miał trwać 7 tygodni i był kolejną zapowiedzią przygoto­

wań do inwazji na kontynent. Podczas lotu ćwiczebnego zginął kpr. pil. Józef Dą­

browski.

20 czerwca 8 samolotów dywizjonu osłaniało wyprawę bombową kierującą

się na Poix.

22 czerwca dywizjon wyleciał na spotkanie 300 Fortec powracających z bom­

bardowania Sledrecht.

Następnego dnia dywizjon trzykrotnie osłaniał wyprawy samolotów bombar­

dujących rejon Bernay.

24 czerwca dywizjon osłaniał 12 bombowców Ventura, które miały bombardo­

wać magazyny benzyny w Belgii (Flushing). W drodze powrotnej, niedaleko Ostendy,

dywizjon został zaatakowany przez 20 samolotów FW-190. Podczas walki zostali ze­

strzeleni ppor. Józef Karczmarz i ppor. Janusz Kobyliński, którzy dostali się do

niemieckiej niewoli. Uszkodzenie jednego FW-190 zaliczono por. M. Kolubińskie-

mu. W tym samym dniu dywizjon wystawił kilka patroli, jednak piloci nie napotkali

niemieckich samolotów. W godzinach popołudniowych Air Vice-Marshal Saunders

udekorował DFC mjr. pil. Wojciecha Kołaczkowskiego i kpt. pil. Tadeusza Koca.

W dniach od 25 do 29 czerwca dywizjon osłaniał bombowce podczas ich wy­

praw na Amsterdam, Tiricqueville, Baumont i Courrai.

Po dekoracji DFC. Od lewej: Air Vice-Marshal

Saunders, kpt. pil. Tadeusz Koc i mjr pil. Wojciech Kołaczkowski

45

Kpr. Józef Dąbrowski.
Zginął 14 czerwca 1943 r.

1 lipca dywizjon osłaniał bombowce atakujące Le Treport, a 2 i 3 lipca wykony­

wał zadania wymiatania w rejonach Bernay, Dieppe, Pohc i Le Havre.

4 lipca nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy dywizjonu. Obowiązki dowód­

cy powierzono kpt. pil. Janowi Fałkowskiemu. W tym samym dniu nadeszła nie­

oficjalna, nie potwierdzona informacja o tragicznej śmierci w Gibraltarze Naczelne­

go Wodza - gen. broni Władysława Sikorskiego.

46

31 stycznia 1945 r. został dowódcą 3. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. 9 marca 1945 r. ze­

strzelony przez artylerię przeciwlotniczą nad Holandią. Uniknął niewoli i dzięki pomocy ruchu oporu

powrócił do swojego skrzydła.

Wykonał 260 lotów bojowych i operacyjnych, zestrzelił 9 samolotów.

Po zdemobilizowaniu, w lutym 1947 r. wyjechał do Kanady. Prowadził farmę, a następnie (w

miejscowości Janalma) - szkołę pilotażu podstawowego i wyższego. Mieszkał w Peterborough.
Swoje wspomnienia opisał w książce "With the wind in my face" („Z wiatrem w twarz"). Zmarł 27
lipca 2001 r.

Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 09338, nadanym 19

lutego 1942 r., 4-krotnie Krzyżem Walecznych, Distinguished Flying Cross.

Dowództwo 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki. Od lewej: kpt. pil.

Roman Nartowicz (dowódca

eskadry „A"), mjr pil.

Jan Falkowski (dowódca dywizjonu) i kpt. pil. Bohdan Arct (dowódca eskadry „B")

6 lipca por. L. Majewski prowadził dywizjon na wymiatanie w okolicach Diep-

pe i Arniens. W powietrzu pojawiły się niemieckie samoloty i rozpoczęła się walka.

Po jednym FW-190 zestrzelili na pewno: por. Tadeusz Kołecki, por. Mirosław

Szelestowski i sierż. Aleksy Kwaśniewski. Por. Stanisław Socha uszkodził jeden

samolot FW-190.

W dniach 9,10 i 14 lipca dywizjon osłaniał wyprawy bombowe, a 13 lipca wyko­

nywał wymiatanie w rejonie Cayeux, Abbeville i St. Pol.

W okresie od 15 lipca do 17 sierpnia nie doszło do żadnej walki powietrznej

z Niemcami. Częstotliwość działań w tym okresie była bardzo duża (patrz poniższe

zestawienie).

47

17 sierpnia samoloty dywizjonu eskortujące Fortece zostały zaatakowane przez

4 samoloty FW-190. Podczas walki nad Antwerpią dwa samoloty FW-190 zestrzelił

na pewno sierż. A. Chudek, jeden samolot FW-190 - por. Bohdan Arct. Prawdopo­

dobne zestrzelenie FW-190 zaliczono sierż. A. Ruteckiemu.

22 sierpnia dywizjon osłaniał 36 bombowców Marauder wracających na lotni­

sko po wykonaniu zadania. Podczas walki powietrznej z Focke-Wulfami pewne ze­

strzelenie zapisał kpt. Jan Falkowski, a uszkodzenie FW-190 - por. S. Socha.

24 sierpnia dywizjon osłaniał skrzydło Fortec bombardujących lotnisko

w Evreux. Jedna Forteca została uszkodzona ogniem dział przeciwlotniczych. W dro­

dze powrotnej zaatakował ją FW-190. Dwaj piloci dywizjonu - por. L. Majewski

i kpr. T. Szymkowiak - zaatakowali samolot FW-190 i zestrzelili go. Forteca wodowa­

ła w kanale. Samoloty osłaniały ją do chwili podjęcia załogi przez łodzie ratunkowe.

W pozostałe dni sierpnia dywizjon osłaniał amerykańskie bombowce prawie

codziennie. Dywizjonem w powietrzu dowodzili różni oficerowie, wykorzystując

tę okazję do doskonalenia swoich umiejętności. Dywizjon nadal był swoistą kuźnią

kadr dla pozostałych dywizjonów myśliwskich. W sierpniu do dywizjonu przybyli

m.in. por. Bohdan Arct, por. Stanisław Wandzilak, ppor. Zbigniew Marszałek,

ppor. Władysław Śliwiński, st. sierż. Aleksander Chudek, sierż. Aleksander Ju­

dek, plut. Zenon Bartkowiak i kpr. Edward Martens.

Trzecią rocznicę powstania dywizjonu - i związane z tym święto - poprzedziła

doniosła uroczystość. 31 sierpnia, przed apelem poległych, dowódca dywizjonu

wręczył wdowie po generale Władysławie Sikorskim - Helenie Sikorskiej - od­

znakę i dyplom honorowej odznaki 303. dywizjonu. W tym samym dniu w dywizjo­

nie zorganizowano składkę na potrzeby polskich dzieci w Teheranie. Zebrano 88

funtów, osiem szylingów i trzy pensy.

Po święcie dywizjon powrócił do pracy. 2 "września osłaniał wyprawę samolo­

tów bombowych kierujących się na Mazingarbe.

4 września, w czasie osłaniania wyprawy mającej zbombardować cele w Lille,

kpr. pil. T. Szymkowiak stoczył zwycięską walkę z FW-190.

48

6 września samoloty dywizjonu osłaniały wyprawę 72 Maruderów, których

zadaniem było zbombardowanie przetokowni w Amiens. Niedaleko celu samoloty

dywizjonu zostały zaatakowane przez formację samolotów FW-190 i stoczyły zwy­

cięską walkę. Piloci dywizjonu zestrzelili na pewno 5 samolotów niemieckich. Ze­

strzelenie FW-190 zaliczyli: kpt. J. Falkowski, por. S. Wandzilak, ppor. W. Śliwiń­

ski, st. sierż. A. Chudek i kpr. J. Czeżowski. Zestrzelenie samolotu przez ppor.

Władysława Śliwińskiego było dwusetnym zestrzeleniem niemieckiego samolo­

tu przez pilotów 303. dywizjonu. Ppor. Władysław Śliwiński otrzymał od kolegów

z dywizjonu złoty zegarek z wygrawerowanym napisem: „Podporucznikowi Śliwiń­

skiemu W. za zestrzelenie 200-go samolotu npla - koledzy z 303- Dyonu. 6.9-43-"

Dowódca 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki

- kpt. pil. Jan Falkowski wręcza zegarek ppor.

Władysławowi Śliwińskiemu za zestrzelenie dwusetnego samolotu niemieckiego.

Zadania realizowane przez 303- dywizjon były dość różnorodne i wykonywane

z dużą intensywnością. W niektóre wrześniowe dni piloci startowali nawet trzy­

krotnie. Wykonywali zadania bojowe, wśród których przeważały loty w osłonie bom­

bowców, wymiatanie i patrolowanie.

14 września w czasie powrotu z operacji „Ramrod 218" por. pil. Tadeusz Ko-

łecki zmuszony był, z powodu niesprawności samolotu, do przymusowego lądowa­

nia pod Rickmanworth. Z nieznanych przyczyn - spłonął wraz z samolotem.

23 września samoloty dywizjonu wykonywały zadanie wymiatania w rejonie Le

Treport. Nad Paix - Beauvais nawiązały walkę z samolotami FW-190. W walce tej pew­

ne zestrzelenie zaliczono st. sierż. A. Chudkowi, a zestrzelenie prawdopodobne kpt.

J. Fałkowskiemu, plut. A. Rokitnickiemu i plut. E. Martensowi. Kapral E. Kemp­

ka, wskutek uszkodzenia silnika swego Spitfire'a, skakał na spadochronie nad kanałem.

W ciągu 10 minut został podjęty z wody przez załogę samolotu ratunkowego.

Następny dzień nie był już taki szczęśliwy. Z lotu, podczas którego dywizjon

osłaniał wyprawę bombową kierującą się na cele w Amiens, nie powrócił kpr. Tade­

usz Szymkowiak.

49

Por. Tadeusz Kołecki.
Zginął 14 września 1943 r.

W związku z trwającymi przygotowaniami do zorganizowania większości lotnic­

twa myśliwskiego w lotnictwo taktycznego współdziałania (Tactical Air Force), 21

września dywizjon został podzielony na dwa komponenty: dywizjon 303., obejmu­

jący personel latający, dowództwo i sekcję informacyjną (Intelligence) oraz 3105.

Eskadrę Techniczną. Dowódcą eskadry technicznej został por. Woźniak.

W locie bojowym 24 września plut. A. Rokitnicki uszkodził FW-190.

3 października samoloty dywizjonu osłaniały wyprawę Marauderów lecących

na Beauvais. W czasie lotu doszło do walki z niemieckimi myśliwcami. Ppor. J. Sta­

sik i st. sierż. M. Popek uszkodzili po jednym FW-190.

W związku z zapowiedzią przeniesienia dywizjonu do Północnej Irlandii, ustalo­

no skład personelu pozostającego w dywizjonie. Skład 303. dywizjonu (bez eskadry

technicznej) był następujący: Dowódca - kpt. J. M. Falkowski, adiutant - por. Je­

rzy Białoskórski, oficer operacyjny - kpt. Józef Filipowicz, oficerowie informa­

cyjni (Intelligence) - F/O Salkeld i por. Radkiewicz, tłumacz - por. Julian Bay-

kowski, lekarz - ppor. Władysław Gałuszka. Personel latający: kpt. R. Nartowicz,

kpt. T. Koc, kpt. W. Król, por. B. Arct, por. S. Wandzilak, por. Majewski, por.

Szelestowski, por. S. Socha, por. Zdanowski, por. Mach, por. A. Jenik, por. Ba­

ran, por. S. Podobiński, ppor. ppor. L. Kraszewski, W. Herbst, Z. Marszałek, B.

Białecki, J. Stasik, W. Śliwiński, podoficerowie - A. Chudek, A. Judek, A. Rokit­

nicki, S. Lewicki, A. Rutecki, W. Kempka, A. Kwaśniewski, L. Zygarlicki, E.

Martens, J. Czeżowski, Z. Bartkowiak.

12 listopada dywizjon został przeniesiony na lotnisko Ballyhalbert w Irlandii

Północnej. Obsługę techniczną dywizjonu na nowym lotnisku przejęła 6105. Eska­

dra Techniczna, która powstała w wyniku podziału 315. dywizjonu myśliwskiego.

Listopadowe dni przeznaczone były na odpoczynek pilotów. Latali oni spora­

dycznie, osłaniając konwoje morskie lub poszukując załóg. Podczas lotów treningo­

wych ćwiczyli atakowanie celów naziemnych, fotografowanie terenu i latanie

w szyku.

23 listopada dowództwo dywizjonu objął kpt. pil. Tadeusz Koc.

50

W Wielkiej Brytanii, po przeszkoleniu, otrzymał przydział do 307. Dywizjonu Myśliwskiego Noc­

nego „Lwowskiego", później przeniesiony został do 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki.

Nie uczestniczył w Bitwie o Wielką Brytanię, w tym czasie był jeszcze pilotem nieoperacyjnym.

Następnie służył w 245. Dywizjonie Myśliwskim RAF.

Od marca 1941 r. do czerwca 1942 r. przebywał w 317. Dywizjonie Myśliwskim „Wileńskim". 8

listopada 1941 r. zestrzelił prawdopodobnie

Bf-109, a 25 kwietnia 1942 r. miał udział w zestrzeleniu

samolotu

Fw-190 (1/2 zestrzelenia). Pewne zwycięstwa nad Fw-190 odniósł 28 i 29 kwietnia 1942 r.

Od czerwca 1942 r. do lutego 1943 r. był dowódcą eskadry „A" 308. Dywizjonu Myśliwskiego

„Krakowskiego". Z tym okresem służby związane sąjego kolejne zwycięstwa: 7 września 1942 r. i

3 lutego 1943 r. prawdopodobnie zestrzelił samoloty

Fw-190. Podczas tego ostatniego lotu został

zestrzelony nad Francją. Wrócił do Wielkiej Brytanii w rekordowym czasie 18 dni! W lipcu 1943 r.

otrzymał przydział do 303. Dywizjonu. 24 września 1943 r. uszkodził samolot

Fw-190.

W okresie od 20 listopada 1943 r. do 25 września 1944 r. był dowódcą 303. Dywizjonu Myśliw­

skiego im. T. Kościuszki. Na VI kursie ukończył Wyższą Szkołę Lotniczą i otrzymał tytuł oficera

dyplomowanego. Pełnił funkcję oficera łącznikowego w 12. i 13. Grupie Myśliwskiej RAF. Po wojnie

latał w 131. Skrzydle Myśliwskim. Po demobilizacji wyjechał do Kanady.

Był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 08495,4-krotnie

Krzyżem Walecznych oraz Distinguished Flying Cross.

Piloci 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki na lotnisku Horne, w maju 1944 r. Mjr pil. Tadeusz
Koc siedzi w drugim rzędzie, drugi od lewej

14 grudnia zginął, w nieznanych okolicznościach, podczas przebijania chmur,

por. pil. Stanisław Podobiński.

Por. Stanisław Podobiński.
Zginął 14 grudnia 1943 r.

ki

Rok 1944

Charakter zadań wykonywanych przez 303- dywizjon i ich zakres wynikały za­

równo z miejsca stacjonowania dywizjonu, jak i z faktu jego włączenia do obrony

powietrznej Wielkiej Brytanii.

W styczniu dywizjon wysłał 20 par samolotów do osłaniania konwojów. W cza­

sie wykonywania tych zadań nie zanotowano szczególnych wydarzeń.

30 stycznia kpt. pil. Bohdan Arct został przeniesiony do Dowództwa Obrony

Powietrznej Wielkiej Brytanii (A.D.G.B.), w związku z czym dowództwo eskadry „B"

objął por. Stanisław Brzeski, a dowództwo eskadry „A", na pewien czas, por. Adam

Jenik.

W lutym pary samolotów dywizjonu wykonały 20 lotów, osłaniając konwoje.

W marcu warunki atmosferyczne poprawiły się i zwiększyła się intensywność lo­

tów dywizjonu. Pary samolotów wystartowały 55 razy - wykonywały loty patrolowe

nad konwojami i trzykrotnie poszukiwały zaginionych załóg samolotów bombowych.

W kwietniu dywizjon wysłał 33 pary samolotów na patrolowanie.

30 kwietnia jednostka została przeniesiona na lotnisko polowe w Horne, znaj­

dujące się 25 mil od Londynu, i weszła w skład 142. Skrzydła Myśliwskiego, wraz

z kanadyjskim 402. i brytyjskim - 130. dywizjonem.

2 maja 9 samolotów dywizjonu wystartowało, po raz pierwszy z Horne, do lotu

bojowego. Samoloty osłaniały wyprawę 72 Bostonów. Bombardowanie udało się,

nie napotkano samolotów nieprzyjaciela.

3 maja 8 samolotów dywizjonu patrolowało wybrzeża Wielkiej Brytanii.

W następnych dniach dywizjon uczestniczył w ćwiczeniach połączonych ze

współdziałaniem z wojskami lądowymi oraz osłaniał samoloty bombowe.

Spitfire'y 303. dywizjonu eskortują samolot wiozący gen.

Bernarda Montgomery'ego, maj 1943 r.

16 maja, podczas przymusowego lądowania, zginął por. pil. Zbigniew Marsza­

łek. Jego samolot zawadził podwoziem i dolną częścią kadłuba o drzewo, spadł na

ziemię i zapalił się. Nieprzytomny pilot nie był w stanie opuścić samolotu.

21 maja kpt. pil. T. Koc prowadził dywizjon na wymiatanie w rejonie Boulo-

gne. W czasie atakowania jednego z lotnisk niemieckich por. Stanisław Brzeski

zameldował przez radio, że jego samolot został uszkodzony i nie doleci do bazy

w Horne. Nie powrócił. Wyskoczył na spadochronie i dostał się do niewoli. Drugi

pilot dywizjonu, plut. Wiktor Kempka i dostał się do niemieckiej niewoli.

22 maja dywizjon osłaniał wyprawę bombową kierującą się na Lille. W czasie

lotu zapalił się samolot plut. Zenona Bartkowiaka. Pilot uratował się, skacząc na

spadochronie w rejonie Bethune i po kilku miesiącach wrócił do dywizjonu.

W następnych dniach maja dywizjon osłaniał wyprawy bombowców. Łącznie

w maju wykonał 330 samolotolotów.

52

Od 1 czerwca piloci pozostawali w stałym pogotowiu, ze względu na planowany

atak Sprzymierzonych na kontynent.

3 czerwca przybył do dywizjonu dowódca Polskich Sił Powietrznych - gen.

bryg. pil. Mateusz Iżycki. Uroczyście udekorował trzech amerykańskich oficerów:

gen. Victora H. Strahma, mjr. Thomasa J. Cuminsa i kpt. Elliota W. Chessa

(pilotów Eskadry Kościuszkowskiej z wojny 1919 - 1920 roku) odznakami 303.

dywizjonu. Gen. W. H. Strahm otrzymał ponadto bojową odznakę pilota. W uroczy­

stościach uczestniczyli byli dowódcy dywizjonu: płk Z. Krasnodębski, ppłk W.

Urbanowicz, mjr J. Falkowski i mjr J. Zumbach.

Uroczystość dekoracji amerykańskich oficerów 3 czerwca 1944 r.

6 czerwca o godz. 4.45 piloci dywizjonu (kpt. T. Koc, kpt. B. Kudrewicz, por.

A. Jenik, por. W. Herbst, kpr. H. Bieniek, kpr. W. Łubieński, kpt. R. Nartowicz,

por. L. Kraszewski i plut. S. Lewicki) wystartowali by osłaniać wyładowanie wojsk

sprzymierzonych na wybrzeżu Francji.

O godz. 8.45 dywizjon wystartował ponownie, by wykonać takie same zadanie.

Piloci przez 2 godziny i 20 minut osłaniali lądujące wojska. Ich samoloty były zaopa­

trzone w zapasowe zbiorniki paliwa. Po południu dywizjon wystartował po raz trze­

ci, a wieczorem, około godziny 20.00 - po raz czwarty. Podczas tych czterech lotów

nie doszło do spotkania z niemieckimi samolotami.

7 czerwca cały dywizjon wykonał trzy loty bojowe. Podczas dwóch lotów osła­

niał zachodni rejon lądowań, podczas jednego lotu osłaniał rejon wschodni. Do

starć z nieprzyjacielem w powietrzu nie doszło.

8 czerwca dwanaście samolotów dywizjonu wystartowało trzykrotnie. Piloci

osłaniali wojska lądujące w zachodnim rejonie. W drugim locie wziął udział płk pil.

Jerzy Bajan - dowódca lotnictwa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych. Dowo­

dził podczas lotu eskadrą „B".

9 czerwca warunki atmosferyczne uniemożliwiły działanie lotnictwa.

10 czerwca dywizjon wysłał cztery razy po 9 samolotów w celu osłaniania

zachodniego rejonu lądowania wojsk Sprzymierzonych. W jednej z wypraw ponow­

nie brał udział płk. J. Bajan.

53

Start do kolejnego zadania bojowego

11 czerwca dywizjon osłaniał wschodni rejon lądowań. W pierwszej wyprawie

brało udział 9 samolotów, w drugiej - 12.

W następnych dniach dywizjon codziennie wysyłał dwie lub trzy wyprawy -

osłaniały rejony lądowania wojsk, konwoje lub samoloty bombowe.

23 czerwca, w godzinach wieczornych, dywizjon przeniósł się na lotnisko w

Merston, znajdujące się w odległości 11 mil od Chichester.

W lipcu zmniejszyła się intensywność działań dywizjonu. Samoloty osłaniały

konwoje i bombowce, piloci nadal nie spotykali nieprzyjaciela w powietrzu. W

połowie lipca rozpoczęły się loty na wymiatanie. Dywizjon otrzymał samoloty typu

Spitfire IX.

Pierwszy lot bojowy na nowych samolotach piloci wykonali 20 lipca.

Następnego dnia loty nie odbyły się z powodu złej pogody. 22 lipca samoloty dywi­

zjonu osłaniały bombowce lecące na Caen.

8 sierpnia dywizjon przeniósł się na lotnisko w Westhampnett. 15 sierpnia do

dywizjonu został przydzielony kpt. pil. Andrzej Malarowski.

W kwietniu 1945 r. dywizjon został przezbrojony w samoloty P-51D Mustang

54

Podczas sierpniowych lotów piloci najczęściej osłaniali bombowce i wykony­

wali zadania wymiatania. Chociaż coraz częściej wyprawy zapuszczały się w głąb

terytorium Francji, do spotkań z nieprzyjacielem nie dochodziło. Przy sposobności

atakowano cele naziemne.

18 sierpnia, podczas atakowania kolumny samochodów niemieckich z lotu

nurkowego, zginął por. pil. Henryk Borkowski. Samolot Spitfire nr EN 527, którym

leciał, rozpadł się w powietrzu w okolicach Varoux.

Por. Zbigniew Marszałek.

Zginął 16 maja 1944 r.

Por. Henryk Borkowski.
Zginął 18 sierpnia 1944 r.

W sierpniu, z powodu nadmiaru pilotów w dywizjonie, z jednostki odeszli: por.

Adam Jenik, por. Stanisław Zdanowski, por. Ignacy Olszewski, por. Włady­

sław Świetlikowski, st. sierż. Jerzy Schmidt, plut. Wiktor Karasiński i plut.

Józef Oksiak.

31 sierpnia, podczas powrotu z wyprawy, por. Józef Stasik zameldował o bra­

ku paliwa. Postanowił wyskoczyć na spadochronie ze Spitfire nr MH 822 nad kana­

łem. Utonął zanim nadeszła pomoc.

W sierpniu dywizjon brał udział, łącznie, w 37 wyprawach. Uczestniczyło w nich

365 samolotów.

Czwarta rocznica powstania dywizjonu obchodzona była w atmosferze przy­

gnębienia po stracie dowódcy eskadry „B". Stanowisko dowódcy tej eskadry objął

por. pil. Stanisław Socha.

We wrześniu przyczyną zmniejszenia się liczby lotów bojowych było pogorsze­

nie się pogody. Dywizjon wykonywał zadania jak dotychczas, a ponadto - sporadycz­

nie - zadania tzw. rozpoznania siłą („armed recco").

12 września dywizjon brał udział w operacji „Market", osłaniając desantowa­

nie wojsk spadochronowych w Holandii. Podczas tej operacji zginął niedaleko Ber-

gen-op-Zoom, w samolocie Spitfire nr MH 320, plut. pil. Stanisław Dworski.

Por. Józef Stasik.

Zginął 31 sierpnia 1944 r.

Plut. Stanisław Dworski.
Zginął 12 września 1944 r.

20 września w rejonie Ostendy samolot por. Witolda Herbsta został trafio­

ny pociskiem artylerii przeciwlotniczej. Pilot uratował się, skacząc na spadochro­

nie.

25 września dywizjon został przeniesiony na lotnisko Coltishall. 26 września

dowództwo dywizjonu objął kpt. pil. Bolesław Drobiński.

55

Rok 1945

Surowe warunki panujące w styczniu ograniczyły aktywność lotnictwa dywizjo­

nu do 64 samolotozadań. Istotną innowacją działań było to, że począwszy od pierw­

szych dni stycznia samoloty dywizjonu zabierały bomby 500-funtowe, którymi nisz­

czyły tory kolejowe, budynki, samochody itp.

W lutym liczba lotów znacznie wzrosła, dywizjon wysłał do wykonania zadań

182 samoloty (57 wypraw). Większość zadań polegała na eskortowaniu samolotów

bombowych. Tylko podczas dwóch lotów dywizjon zbombardował cele naziemne,

zrzucając 12 bomb 500-funtowych.

14 lutego dywizjon otrzymał pierwsze samoloty typu Spitfire XVI.

25 lutego samoloty pod dowództwem por. Sergiusza Szpakowicza wystarto­

wały, by wykonać zadanie „armed recco". Atakowany przez samoloty cel był silnie

broniony przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Ogień artylerii uszkodził Spitfi­

re^

nr EN 367, którym leciał por. S. Szpakowicz. Podczas próby awaryjnego lądo­

wania samolot wpadł do kanału Zype w Holandii i pilot utonął.

Następnego dnia sierż. pil. Klemens Prusak wykonywał loty treningowe. Po

wystartowaniu z lotniska Harrington, prawdopodobnie podczas wykonywania beczki

na zbyt małej wysokości, samolot zderzył się z ziemią. Pilot zginął.

W marcu dywizjon wystartował do 104 wypraw. Wzięło w nich udział 268 samo­

lotów. Wszystkie zadania polegały na rozpoznaniu siłą i były połączone ze zwalcza­

niem celów. Piloci 63 samolotów zrzucili 500-funtowe bomby na linie kolejowe.

W kwietniu dywizjon został przezbrojony w samoloty Mustang IV. Przeszkole­

nie na samoloty nowego typu trwało 3 tygodnie. 3 kwietnia dywizjon przeniósł się

na lotnisko Andrews Field.

57

23 kwietnia odbyła się pierwsza wyprawa na samolotach Mustang. Samoloty

dywizjonu osłaniały Lancastery bombardujące Flensburg. Wyprawa trwała 4 godzi­

ny i 40 minut.

Por. Sergiusz Szpakowicz.

Zginął 24 lutego 1945 r.

Sieri. Klemens Prusak.
Zginął 26 lutego 1945 r.

25 kwietnia dywizjon towarzyszył wyprawie 250 bombowców Lancaster na

siedzibę Hitlera Berchtesgaden. Między Lancasterami znajdowały się samoloty 300.

Dywizjonu Bombowego „Ziemi Mazowieckiej". Lot trwał pięć godzin i był najdłuż­

szym lotem dywizjonu, a zarazem ostatnim lotem bojowym dywizjonu podczas II

wojny światowej.

Siedziba Hitlera w Berchtesgaden, obiekt ostatniego lotu dywizjonu 25 kwietnia 1945

58

Skład personelu latającego dywizjonu na zakończenie II wojny światowej był

następujący: dowódca - kpt. pil. Bolesław Drobiński, por. por. Stanisław Socha,

Tomasz Rżyski, Mieczysław Maksymowicz, Stefan Kleczkowski, Andrzej Ma-

larowski, Zenon Krzeptowski, Jan Schandler, Tadeusz Sikorski, Edward Bar-

tys, B. Zborowski, ppor. ppor. Edward Martens, Zygfryd Nowiński, Julian

Krok, Ryszard Górecki, sierżanci - Alojzy Rutecki, Zenon Bartkowiak, Ma­

rian Michalak, Władysław Sznapka, Jerzy Kmiecik, plutonowi - Konrad Sztu­

ka, Władysław Skrzydło, Józef Janicki, Stanisław Magdziak i kpr. Jan Kukuć.

Dalsze losy

Zwycięskie zakończenie działań wojennych w Europie wywołało nie tylko ra­

dość i entuzjazm, ale także uczucia bólu i krzywdy. Lotnicy - jak wszyscy żołnierze

Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie - nadal oddaleni byli od Ojczyzny, za którą

walczyli i składali daninę krwi i życia.

16 maja 1945 r. 303. dywizjon powrócił na lotnisko w Coltishall. 2 sierpnia na

samolotach dywizjonu namalowano nowe litery rozpoznawcze: „PD".

9 sierpnia dywizjon został skierowany do Fairwood Common w Walii, niedale­

ko Swansea. Uczestniczył w trzytygodniowych zajęciach w szkole ognia powietrz­

nego, które urozmaicone zostały udziałem dywizjonu, 19 sierpnia, w defiladzie

nad Dieppe. Odbyły się też uroczystości związane z piątą rocznicą powstania dywi­

zjonu. W obchodach uczestniczył dowódca lotnictwa myśliwskiego - płk pil. Jerzy

Bajan, przybyli także dawni dowódcy dywizjonu. Dziwne było to święto - choć

ziemie polskie zostały wyzwolone, żołnierze nadal ginęli na obczyźnie...

20 sierpnia w trudnych warunkach atmosferycznych odbywały się loty trenin­

gowe imitujące eskortowanie samolotów bombowych. Zderzyły się dwa samoloty

dywizjonu. Śmierć ponieśli obaj piloci: sierż. Alojzy Rutecki, który leciał samolo­

tem P-51 D Mustang nr KM 113 i plut. Stanisław Magdziak, który pilotował samo­

lot P-51 D Mustang nr KM 201.

3 października dywizjon przebazował się na lotnisko w Andrews Field. 30

października do dywizjonu przybył dowódca Polskich Sił Powietrznych - gen.

bryg. pil. Mateusz Iżycki i wręczył lotnikom odznaczenia.

28 listopada, w związku z decyzją o rozwiązaniu Stacji, dywizjon przebazował

się na lotnisko Turnhouse koło Edynburga, gdzie nadal wykonywał loty treningowe,

zgodnie z programem.

2 stycznia 1946 r. zginął por. pil. Jan Schandler. Wykonywał lot treningowy na

samolocie P-51 D Mustang nr HB 836.

4 stycznia dywizjon został przebazowany na lotnisko Charter Hall, gdzie odbył

szkolenie w strzelaniu powietrznym.

1 lutego dowództwo dywizjonu objął kpt. pil. Witold Łokuciewski, który wró­

cił z niemieckiej niewoli.

59

Przed zdaniem obowiązków dowódcy
303. Dywizjonu Myśliwskiego
im. T. Kościuszki przez kpt. pil. Bolesława
Drobińskiego swojemu następcy.

Wiek, styczeń 1946 r.

Od lewej stoją: kpt. pil. Kazimierz Budzik,
mjr pil. Witold Łokuciewski, Bolesław
Drobiński, por. pil. Stanisław Zdanowski
(dowódca eskadry „B") i por. pil. Miro­
sław Szelestowski (dowódca eskadry „A")

23 marca dywizjon odleciał na lotnisko Hethol niedaleko Norfolk..

29 marca, podczas lotu treningowego na samolocie P-51 D Mustang nr KH 747,

zginął plut. Konrad Sztuka.

Por. Jan Schandler.
Zginął 2 stycznia 1946 r.

Plut. Konrad Sztuka.
Zginął 29 marca 1946 r.

14 czerwca dywizjony polskie stacjonujące na lotnisku Hethol wizytował dowódca

Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie - gen, bryg. pol. Mateusz Iżycki. Udekorował

Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari kpt. pil. Kazimierza Budzika.

W przemówieniu do lotników ogłosił gorzką prawdę. Powiedział m.in... nadeszła chwi­

la, że musimy być zdemobilizowani na obcym terenie, pomimo ciężkiej pracy lotnic­

twa nie osiągnęliśmy właściwego celu - Wolnej Polski. Ale to nie znaczy, aby tak
wielka rodzina lotnicza miała zapomnieć swój cel. Nie po to tyle lat walczyliśmy,
aby żyć na obczyźnie....".

„Rodzina lotnicza" 303- dywizjonu 1 września 1946 r. uroczyście obchodziła

szóstą rocznicę powstania jednostki.

61

Ojczyzna nie doczekała się powrotu najsłynniejszego dywizjonu. Lotnikom po­

została gorzka radość z zakończenia wojny i duma z dobrze spełnionego obowiązku.

27 listopada 1946 r. lotnicy symbolicznie odpięli odznaki 303. Dywizjonu My­

śliwskiego „Warszawskiego" im. T. Kościuszki i minutą ciszy uczcili pamięć pole­

głych. Tak zakończył się losy dywizjonu, który trwale zapisał się w historii.

Dzieje ludzi los pisał nadal ...

Grupa pilotów 303. Dywizjonu Myśliwskiego im. T. Kościuszki. Lotnisko Hethel, 1946 r Czwarty od prawej

siedzi ostatni dowódca dywizjonu mjr pil. W. Lokuciwski

Rozwiązanie Dywizjonu 303. Mjr pil. W. Łokuciewski zd&mwe

z Mustanga odznakę jednostki. Lotnis.

Hethel. 27.11.1946 r.

62

Indeks nazwisk

Adamek Mieczysław 26, 27, 28, 30, 33,

36, 39, 43

Adams 18,

Anders Władysław 37

Andruszków Tadeusz 5, 10, 11, 12, 14

Arct Bohdan 47, 48, 50, 52

Arentowicz Tadeusz 19, 24, 25, 26, 28,

29

Bajan Jerzy 53, 59

Balejka J. 28

Baran Stefan 39, 50

Barański Wieńczysław 18, 22

Bartkowiak Zenon 48, 50, 52, 58

Bartys Edward 59

Baykowski Julian 50

Bełc Marian 5, 12, 15, 18, 26, 28, 30,

31, 33, 39

Bełza Mieczysław 27, 29, 33, 39, 43

Białecki Bronisław 50

Białoskórski Jerzy 50

Biddle AJ.Drexel 23, 29

Białecki Bronisław 44

Bieniek Henryk 53

Bieńkowski Zygmunt 30, 31, 33, 35,

37, 38, 40, .61

Bondar Józef 27, 28

Bondarczuk Arkadiusz 39

Borkowski Henryk 55

Brinsden 18
Brzeski Stanisław 17, 18, 52

Brzezina Stanisław 43

Brzezowski Michał 5, 6, 10, 11

Budzik Kazimierz 61

Burzymski Jan 17

Cebrzyński Arsen 5, 6, 10, 11

Chess W.Elliot 53

Chojnacki Włodzimierz 33, 39, 41

Chudek Aleksander 48, 49, 50

Ciastula Ludwik 35

Cooper CM. 22, 23

Cumins J.Thomas 53

Cybulski Mirosław 35, 36

Czachowski Józef 19

Czaykowski Zbigniew 19

Czeżowski Jacek 49, 50

Damm Adam 33, 35, 39, 40, 41

Daszewski Jan Kazimierz 5, 6, 9, 11, 26,

28, 31, 32, 33, 34, 35, 37, 39, 40

Dąbrowski Józef 45, 46

Domański Witold 37

Douglas Sholto 19

Drecki Maciej 28, 30

Drobiński Bolesław 26, 27, 28, 29, 30,

33, 35, 41, 55, 57, 59, 61

Dworski Stanisław 55

Falkowski Jan 46, 47, 48, 49, 50, 53

Ferić Mirosław 5, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 15,

16, 18, 19, 20, 24, 26, 27, 33, 34, 35

Fiedorczuk Eugeniusz 18

Filipowicz Józef 50

Fliśnik Adam 30
Forbes Athol 5, 8, 9, 10, 12, 13, 18, 21

Frantiśek Józef 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12,

13, 14, 15, 17

Frey Juliusz 18, 22

Gabszewicz Aleksander 18, 21, 22

Gallus Piotr 5, 7

Gałuszka Władysław 50

Giejsztowt Jarosław 6

Giermer Wacław 17, 18, 26, 29, 33, 39,

40

Gładych Bolesław 27, 28, 30, 33, 39

Głowacki Antoni 31, 33, 36, 39, 40, 41

Główczyński Czesław AA

Górecki Ryszard 28, 33, 59

Górny Stanisław 33, 41

Grauert Ulrich 26

Grzeszczak Bogdan 5, 6, 12, 13, 16, 18,

21, 22

Henneberg Zdzisław 5, 6, 7, 9, 10, 11,

13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22,

24, 25, 26

Herbst Witold 50, 53, 55

Horbaczewski Eugeniusz 30, 31, 33,

35, 36, 37, 38, 40

Iżycki Mateusz 53, 59, 61

Janicki Józef 59

Jankiewicz Jerzy 18, 25, 26, 27, 29, 30,

31

Januszewicz Wojciech 5, 6, 11, 15, 26,

27

Jasionowski Walerian 45

Jenik Adam 50, 52, 53, 55

Jliński Olgierd 30

Judek Aleksander 48, 50

Juszczak Stanisław 26, 30

Kamiński Władysław 18

Kania Jan 5, 18

Karasiński Wiktor 55

Karczmarz Józef 39, 40, 43, 45, 46

Karabin Stanisław 5, 6, 8, 9, 11, 15, 18

Kellett Ronald 5, 6, 7, 8, 11, 12, 15, 18,

19, 21

Kempka Wiktor 49, 50, 52

Kent John 5, 9, 11, 13, 14, 16, 18, 21, 27,

28

Kędzierski Stanisław 56

Kleczkowski Stefan 59

Kloziński Wojciech 33

Kłosin Bronisław 26, 33

Kmiecik Jerzy 59

Kobyliński Janusz 45, 50

Koc Tadeusz 17, 18, 45, 50, 51, 52, 53

Kolubiński Antoni 33, 35, 37, 39, 45

Kołaczkowski Wojciech 19, 22, 25, 26,

28, 31, 32, 33, 34, 36, 41, 45

Kołecki Tadeusz 29, 33, 39, 40, 47, 49,

50

Kołodyński Stefan 36, 39

Kórnicki Franciszek 16, 18

Kościk Bronisław 17, 18

Kowalczyk Adam 18, 19, 20, 22

Kowalski Jan 5, 12, 13, 18

Krasnodębski Zdzisław 5, 6, 8, 11, 18, 53

Kraszewski Ludwik 44, 50, 53

Krawczyński Karol 5, 6

Krok Julian 59

Król Jerzy VI 11, 12

Król Wacław 50

Krzeptowski Zenon 59

Kudrewicz Brunon 18, 19, 53

Kukuć Jan 57, 59,
Kustrzyński Zbigniew 18, 24, 26, 35

Kwaśniewski Aleksy 47, 50

Leigh-Mallory J.Traford 22, 30, 37

Leśniewska Zofia 44

Lewicki Stanisław 50, 53

Lipiński Maciej 28, 33, 36, 38

Laguna Piotr 27, 28, 31

Łapkowski Wacław 5, 6, 8, 11, 20, 21,

22, 24, 26, 27, 28

Łobarzewski Roman 30, 33, 37

Łokuciewski Witold 5, 6, 9, 10, 11, 14,

16, 18, 25, 26, 27, 30, 31, 33, 34,

39, 59, 60, 61

Łubieński Wacław 53

Łukaszewicz Marian 17, 18

MacCIaughry WA. 30

Mach Bronisław 30, 50

Magdziak Stanisław 59

Majewski Longin 29, 33, 47, 48, 50

Maksymowicz Mieczysław 59

Malarowski Andrzej 17, 18, 54, 56, 59

Malczewski Ryszard 30

Marciniak Janusz 33, 38, 39, 40

Marszałek Zbigniew 48, 50, 52, 55

Martens Edward 48, 49, 50, 59

Michalak Marian 59

Mickiewicz Bronisław 17, 18

Mierzwa Bohdan 5, 6, 7, 15, 18, 21, 22,

25

Mikołajczyk Józef 15

Miksa Włodzimierz 18

Nartowicz Roman 44, 41, 50, 53

Neyder Marceli 18, 19

Nowak Tadeusz 18

Nowiński Zygfryd 33, 59

Oksiak Józef 55

Olszewski Ignacy 55

Opulski Tadeusz 5, 6

Ostaszewski Piotr 41

Oziębło E. 44

Ozyra Piotr 36

Paderewski Stefan 26, 28

Palakjan 11, 15, 18, 22, 26, 33

Palusiński Jerzy 5, 18, 26

Paszkiewicz Ludwik 5, 6, 9, 10, 11, 12,

14, 19, 26

Paterek Edward 11, 18

Pavlović Matej 18, 26

Pawlikowski Stefan 8

Pietraszkiewicz Stanisław 5, 18

Pisarek Marian 5, 6, 9, 10, 11, 14, 15, 18,

36

Podobiński Stanisław 50, 51

Popek Mieczysław 26, 33, 35, 39, 50

Prętkiewicz Brunon 17, 18

Prusak Klemens 57, 58

Pułczyński Wiesław 30

Raczkiewicz Władysław 23, 24

Radkiewicz 50
Radomski Jerzy 5, 6, 7, 14, 16, 18

Retinger Witold 44

Rogowski Jan 7, 8, 11, 16, 18, 22

Rokitnicki Aleksander 39, 40, 49, 50

Rolski Tadeusz 23

Rossochacki Antoni 17

Roube Władysław 15

Rutecki Alojzy 39, 40, 41, 48, 50, 59

Rytka Marian 18

Rżyski Tomasz 56, 59

Salkeld Paul 50

Saunders 45

Sawicz Tadeusz 18, 22, 45

64

Schandler Jan 59

Schmidt Jerzy 33, 39, 55

Sikorska Helena 44, 48

Sikorski T. 59

Sikorski Władysław 11, 20, 31, 46

Siudak Antoni 11, 15

Skowron Henryk 18, 22

Skrzydło Władysław 59

Sobiecki Olgierd 33, 39, 41

Socha Stanisław 33, 47, 48, 50, 55, 56,

59

Stankiewicz Ryszard 42, 56, 57

Stasik Józef 43, 50, 55

Stasik Paweł 39, 40, 41, 44, 50

Strahm H.Victor 53

Strzembosz Wiktor 19, 21, 22, 24, 25,

26, 27, 29

Szaposznikow Eugeniusz 5, 6, 9, 10,

10, 13, 15, 16, 18, 20, 26

Szczęsny Henryk 43

Szczęśniewski Władysław 17, 18

Szelestowski Mirosław 39, 41, 47, 50, 61

Szlagowski Jan 26, 28

Sznapka Władysław 59

Szpakowicz Sergiusz 56, 57, 58

Sztuka Konrad 59, 61

Szymkowiak Tadeusz 48, 49

Szyszkowski Witold 30

Śliwiński Władysław 48, 49, 50

Świetlikowski Władysław 55

Urbanowicz Witold 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,

12, 13, 14, 17, 19, 20, 21, 23, 53

Wandzilak Stanisław 48, 49, 50

Wardziński Erazm 30

Waszkiewicz Mieczysław 24, 25, 26,

Wieraszka Władysław 22

Wierchowicz Jan 57

Wiórkiewicz Wacław 6, 26

Wodecki Wacław 6, 11

Wodecki Zygmunt 6, 11

Wojciechowski Mirosław 5, 10, 11, 18,

27, 28

Wojciechowski Tadeusz 33, 39

Wojda Zbigniew 33, 35

Woźniak 50

Wojtowicz Stefan 5, 6, 7, 9, 10, 11, 14

Wróblewski Aleksander 26, 28, 33, 35

Wunsche Kazimierz 5, 6, 8, 9, 11, 17,

27, 33, 39, 41, 43

Wyszkowski Mieczysław 30

Zadroziński Zdzisław 16, 18

Zając Władysław 30

Zarębski Zbigniew 33, 35, 39, 41

Zborowski Bronisław 59

Zdanowski Stanisław 50, 55, 61

Zieliński Stanisław 18

Zumbach Jan 5, 6, 9, 10, 11, 12, 13, 16,

18, 19, 20, 26, 28, 30, 34, 35, 36,

38, 39, 41, 53

Zwierowski Antoni 33

Zygarlicki Leon 50

Żak Walery 5, 6, 11, 12, 14, 29, 35, 36,

37, 38

Żyborski Jan 6

Piloci 303. dywizjonu,

którzy walcząc w dywizjonie uzyskali tytuł

„Asa" lotnictwa myśliwskiego

Ppor. pil. Józef Frantiśek,

ur. 7 października 1913 r.,

zginął 8 października 1940 r.

Zestrzelił 17 samolotów (9 Bf-109,

2 BfllO,

5 He-111 i 1 Ju-88).

Por. (gen. bryg.) pil. Witold Urbanowicz,

ur. 30 marca 1908 r., zmarł 17 sierpnia 1996 r.

Zestrzelił 13 samolotów (5 Bf-109, 1 BfllO, 4 Do-215,

2fu-88i

1 He-111).

Por. (ppłk) pil. Jan Zumbach,

ur. 14 kwietnia 1915 r., zmarł 3 stycznia 1986 r.

Zestrzelił 12 i 1/3 samolotu (8 Bf-109, 2 Do-215, 1 i 1/3 He-

111

i 1 FW-190).

I* Por. (kpt.) pil. Mirosław Ferić,

TL* ur. 17 czerwca 1915 r., zginął 14 lutego 1943 r.

•• Zestrzelił 8 samolotów (5 Bf-109, 2 BfllO i 1 He-111).

Por. (kpt.) pil. Zdzisław Henneberg,

ur. 11 maja 1911 r., zginął 12 kwietnia 1941 r.

Zestrzelił 8 samolotów (5 Bf-109, 1 BfllO, 1 Do-215 i 1 He-111).

Sierż. (kpt.) pil. Eugeniusz Szaposznikow,

ur. 17 lipca 1917 r., zmarł 8 lipca 1991 r.

Zestrzelił 7 samolotów (4 Bf-109, 2 BfllO i 1 Do-215).

66

F/Lt. Athol Forbes,

urodził się w roku 1912, zmarł w roku 1981.

Zestrzelił 7 samolotów (1 Bf-109, 3 Do-215, 2 He-111 i 1 Ju-88).

Por. (ppłk) pil. Bolesław Drobiński,

ur. 23 października 1918 r., zmarł 26 lipca 1995 r.

Zestrzelił 6 i 1/2 samolotu Bf-109.

Sierż. (por.) pil. Marian Bele,

ur. 27 stycznia 1914 r., zginął 27 sierpnia 1942 r.

Zestrzelił 6 samolotów (5 Bf-109 i 1 Bf-110).

Por. (płk) pil. Witold Łokuciewski,

ur. ur. 2 lutego 1917 r., zmarł 17 kwietnia 1990 r.

Zestrzelił 6 samolotów (4 Bf-109 i 2 Do-215).

F/Lt. John Kent,

ur. 23 czerwca 1914 r., zmarł 7 października 1985 r.

Zestrzelił 6 samolotów (4 Bf-109, 1 Bf-110 i 1 Ju-88).

Por. (kpt.) pil. Ludwik Paszkiewicz,

ur. 21 października 1907 r., zginął 27 września 1940 r

Zestrzelił 6 samolotów (2 Bf-110, 2 Do-

215,

1 Bf-109 i 1 He-111).

Sierż. pil. Stanisław Karubin,

ur. 29 października 1915 r., zginął 12 sirpnia 1941 r.

Zestrzelił 5 samolotów (4 Bf-109 i 1 He-111).

67

Piloci 303- dywizjonu,

którzy zginęli śmiercią lotnika

Por. pil. Arsen Cebrzyński

Sierż. pil. Stefan Wojtowicz

Sierż. pil. Michał Brzezowski

Sierż. pil. Tadeusz Andruszków

Por. pil. Ludwik Paszkiewicz

Por. pil. Wojciech Januszewicz

Sierż. pil. Antoni Siudak

Sierż. pil. Józef Frantiśek

Ppor. pil. Jan Burzymski-Bury

Por. pil. Zdzisław Henneberg

Ppor. pil. Bogusław Mierzwa

Ppor. pil. Mieczysław Waszkiewicz

Sierż. pil. Matej Pavlović

Ppor. pil. Stefan Paderewski

Ppor. pil. Józef Bondar

Kpt. pil. Tadeusz Arentowicz

Por. pil. Wiktor Strzembosz

Ppor. pil. Stanisław Juszczak

Por. pil. Mirosław Ferić

Por. pil. Aleksander Wróblewski

Por. pil. Jan Kazimierz Daszewski

Ppor. pil. Adam Damm

Ppor. pil. Ryszard Stankiewicz

Kpr. pil. Józef Dąbrowski

Ppor. pil. Józef Karczmarz

Ppor. pil. Janusz Kobyliński

Por. pil. Tadeusz Kołecki

Por. pil. Stanisław Podobiński

Por. pil. Zbigniew Marszałek

Por. pil. Henryk Borkowski

Por. pil. Józef Stasik

Plut. pil. Stanisław Dworski

Sierż. pil. Jan Wierchowicz

Por. pil. Sergiusz Szpakowicz

Sierż. pil. Klemens Prusak

Sierż. pil. Alojzy Rutecki

Plut. pil. Stanisław Magdziak

Por. pil. Jan Schandler

Plut. pil. Konrad Sztuka

- 11 września 1940 r.

- 11 września 1940 r.

- 15 września 1940 r.

- 27 września 1940 r.

- 27 września 1940 r.

- 5 października 1940 r.

- 6 października 1940 r.

- 8 października 1940 r.

- 24 października 1940 r.

- 12 kwietnia 1941 r.

- 16 kwietnia 1941 r.

- 16 kwietnia 1941 r.

- 20 kwietnia 1941 r.

- 25 czerwca 1941 r.

- 28 czerwca 1941 r.

- 8 lipca 1941 r.

- 8 lipca 1941 r.

- 11 sierpnia 1941 r.

- 14 lutego 1942 r.

- 24 marca 1942 r.

- 4 kwietnia 1942 r.

- 19 sierpnia 1942 r.

- 15 grudnia 1942 r.

- 14 czerwca 1943 r.

- 24 czerwca 1943 r.

- 24 czerwca 1943 r.

- 14 września 1943 r.

- 14 grudnia 1943 r.

- 16 maja 1944 r.

- 18 sierpnia 1944 r.

- 31 sierpnia 1944 r.

- 12 września 1944 r.

- 1 listopada 1944 r.

- 24 lutego 1945 r.

- 26 lutego 1945 r.

- 20 sierpnia 1945 r.

- 20 sierpnia 1945 r.

- 2 stycznia 1946 r.

- 29 marca 1946 r.

68

Zestawienie zestrzeleń

70

72

73