Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk O Wychowaniu

Instytut Psychologii

Rok I

Semestr I

Historia My

ś

li Psychologicznej

[do egzaminu]

Dr Piotr Szałek

1

-

H

ISTORIA MYŚLI PSYCHOLOGICZNEJ

-

I.

C

ZYM JEST PSYCHOLOGIA

?

Psychologia: naukowe studium zachowania i doświadczenia. Psychologowie zmierzają

do wyjaśnienia w jaki sposób istoty ludzkie oraz niektóre zwierzęta zachowują się
i jak w ich doświadczeniu przedstawiają się cechy otaczającego ich świata.
Dawniej słowo psychologia oznaczało

badanie umysłu

(psyche – umysł, dusza; logos

– badanie, dziedzina wiedzy)

II.

P

ARALELIZM PSYCHOFIZYCZNY

- Wilhelm Wundt (fizjolog; napisał Psychologię fizjologiczną) otworzył w Lipsku w 1879 r.

pierwsze laboratorium psychologiczne

- połączenie filozofii idealistycznej z fizjologią
- przedmiotem badań psychologicznych elementarne procesy świadomości (z których da

się wyprowadzić wszystkie pozostałe), ustalenie zależności między zależnościami
a reakcjami psychicznymi

- paralelizm psychofizyczny: istnieje zasadnicza różnica między duszy a ciałem, zarówno

co do istoty jak i metod ich poznawania; świadomość nie jest w stanie zmienić
rzeczywistego toku czynności somatycznych

- podział elementów świadomości na: wrażenia (wzrokowe, słuchowe, zapachowe

i dotykowe; efekt stymulacji narządów zmysłowych), uczucia (miłości, lęku, rozkoszy
itp.) i wyobrażenia (doświadczenia mające odbicia w aktualnej rzeczywistości)

- badania przy pomocy specjalnie wytrenowanej introspekcji
- zjawiska psychiczne są dostępne tylko temu, kto zdolny jest obserwować ich przebieg

we własnej świadomości

- metoda introspekcji: badany było proszony o skupienie się na własnych procesach

świadomości zachodzących podczas kontaktu z jakimś przedmiotem lub zdarzeniem
i opisanie ich w ustalony i systematyczny sposób; otrzymane wyniki znacznie się od siebie
różniły

- apercepcja to jeden z aktów psychicznych, dokonujących się w przestrzeni świadomości

w fazie między działaniem bodźca a odpowiedzią ruchową, dzięki niemu jedne
przedstawienia spostrzegane są jasno i wyraźnie, inne znajdują się na peryferiach
świadomości; sprowadzano do niej akty myślowe (wiążące w logiczny układ asocjacje),
wolę, uwagę itd. – całą aktywność psychiczną osobnika

- badania apercepcji: badanym polecano zaznaczyć moment, w którym przedstawienie

pojawi się w ognisku świadomości

- krytyka Augusta Comte’a: myślący osobnik nie może rozdzielić się tak, aby jedna część

rozważała, a druga obserwowała to rozważanie; odrzucenie możliwości istnienie
psychologii jako nauki

- Wundt odrzucał badania, które nie potwierdzały jego teorii

2

III.

S

TRUKTURALIZM

(

EGZYSTENCJONALIZM

)

- spadkobiercy Wundta
- główny przedstawiciel: Edward Titchener
- dążyli do wyodrębnienia podstawowych składowych struktury (złożonej z wrażeń,

obrazów i uczuć; uczuć i czuć) świadomości (atomizm); świadomość ma swoisty
porządek, ukryty pod powierzchnią jej przejawów

- badania metodą wytrenowanej introspekcji
- organizm rozpatrywany tylko w pojęciach fizjologicznych, środowisko tylko w kategoriach

fizyki

- język jako myślenie skonstruowane na zasadzie kombinacji 01
- psychologia jako

czysta

nauka, pominięcie praktycznych możliwości jej wykorzystania,

psychologia przestanie być potrzebna po opracowaniu struktury (która jest zamknięta,
czyli skończona)

- strukturalizm współczesny: Lewingstroβ: struktura nieskończona, najpierw istniał

element wspólny (tabu kazirodztwa); łącznikiem świadomości i myślenia jest intelekt

IV.

F

UNKCJONALIZM

- przedstawiciele: John Dewey, James Cattell, Robert Woodworth, Engel, James
- rozważali cele i funkcje procesów umysłowych; zjawiska psychiczne z punktu widzenia

ich charakteru przystosowawczego i adaptacyjnego, określenie ich związku
z właściwościami środowiska i potrzebami środowiska

- inspirowani darwinizmem
- funkcja świadomości: ułatwia ona dostosowanie jednostki do środowiska, co jest

istotne dla przeżycia; gdy zachowania przystosowawcze często się powtarzają, stają się
nawykami

- organizm psychofizyczny jest ujmowany jako całość
- teoria funkcji (aktu): rola czynności jako wyjściowy element psychologiczny, ujawniający

się we wzajemnych relacjach osobnika ze światem zewnętrznym; między czynnością
psychiczną a realnym zachowaniem istnieje bariera

- teologizm: przekonanie o pierwotnym ukierunkowaniu aktu psychicznego na cel

lub sytuacje problemowe

- nacisk na psychologię praktyczną, odrzucenie introspekcji

V.

P

RAGMATYZM

- przedstawiciel: William James
- połączenie biologizmu ze spirytualizmem
- indeterminizm: czynność kształtuje otaczające środowisko odpowiednio do potrzeb

danego osobnika

- funkcje psychiczne jako efektywne narzędzia walki o byt
- silne przeżycia emocjonalne nie są przyczynami, ale produktami zmian

somatycznych sprzężonych z nimi (jesteśmy smutni, dlatego, że płaczemy);
spostrzeżenie jakiegoś zdarzenie wywołuje reakcję psychosomatyczną., której odbiór
przeżywamy jako stan subiektywny; pierwotne są reakcje organizmu na bodziec, a wtórne
zmiany w wewnętrznym świecie stanów psychicznych osobnika

- ze świadomości usunięto przedmiotowo-obrazową treść; zajmowano się strumieniem

świadomości (niepowtarzalnymi stanami, tworzącymi życie wewnętrzne osobnika)

3

VI.

A

SOCJACJONIZM

- przedstawiciele: Thomas Hobbes, Herman Ebbinghaus, Edward Thorndike, Iwan

Pawłow

- badanie roli skojarzeń w procesie uczenia się, jak powstają nowe wiadomości i nowe

zachowania; jak nabywa się doświadczenia, jak może być ono odtworzone w świadomości
bez bezpośredniego oddziaływania z zewnętrz

- asocjacje to połączenie poszczególnych elementów wewnątrz świadomości
- organizm jako maszyna energetyczna; niedomogi maszyny są kompensowane

psychicznymi właściwościami

- eksperyment Ebbinghausa (napisał książkę O pamięci): badanie wpływu różnych

czynników na zapamiętywanie i zapominanie; zapamiętywanie bezsensownych sylab
(tak, aby nie miały dla badanego żadnego znaczenia, żeby nie wywoływały skojarzeń);
odsuwał problemy motywów zachowania i jego komponentów treściowych; badał
zależność zapamiętywania od np. liczby sylab, liczby powtórzeń itd., uzyskano tabele
i krzywe (np.

krzywa zapominania

– największy procent zapomnień bezpośrednio

po uczeniu się); ogólne prawidłowości nabywania doświadczenia rozpatrywane
w kategoriach mechanistycznych; koordynaty uniwersalne dla procesów zachowania
to częstość powtórzeń i ich układ w czasie

- badania Pawłowa: eksperymenty nad ślinieniem się psów; pokarm (bodziec

bezwarunkowy) może trwale skojarzyć się z innym, obecnym w tym samym czasie
bodźcem (warunkowym), ale może to nastąpić tylko dzięki wzmocnieniu (zaspokojenie
aktualnych potrzeb, związane z motywacją); warunkowanie klasyczne; badanie reakcji
mimowolnych

- badania Thorndike’a: eksperymentów nad zachowaniem się kotów w specjalnych

skrzynkach (musiały nacisnąć dźwignię, aby się wydostać); metoda prób i błędów;
badanie reakcji dowolnych; sformułował prawo efektu (wzmocnienie przypieczętowuje
odpowiednią reakcję), prawo wyćwiczalności (utrwalania reakcji w skutek częstego
powtarzania)

4

VII.

B

IOLOGIA

XIX

W

.

W PSYCHOLOGII

- darwinizm: funkcje psychiczne rozpatrywane z punktu widzenia ich znaczenia

w kontekście celu przeżycia, przystosowania się do otaczającego środowiska; świadomość
jako narzędzie obsługujące organizm i orientujące go w świecie; psychologią rządzą
uniwersalne prawa biologiczne; ludzie są genetyczne zdeterminowani przez pobudzające
instynkty

- prace Webera: pierwsze psychologiczne prawo, doświadczalny dowód zależności zjawisk

psychicznych od fizycznych; siła wrażenia jest logarytmem siły bodźca (im silniejszy
bodziec, tym silniejsze wrażenia)

- prace Fechnera (napisał książkę Elementy psychofizyki): eksperymenty nad określeniem

progu wrażliwości, czasu reakcji itd.; prawo psychofizyczne: zależność między siłą bodźca
a intensywnością wrażenia

- prace Sieczenowa: koncepcja człowieka jako struktury całościowej, której przejawy

somatyczne i duchowe tworzą nierozdzielną jedność; trójczłonowy akt psychiczny;
duża rola regulatorów psychicznych w organizacji zachowania; człowiek nabywa
właściwości, dzięki którym potwierdza w realnym życiu najważniejsze ideały moralne;
determinacja zachowania ludzkiego w sensie społeczno-politycznym; koncepcja
regulacji sygnałowej (odczuwanie jako sygnał);

mięsień naucza oko

(spostrzegane

obrazy nie są dane od razu, ale formują się stopniowo na podstawie doświadczenia
ruchowego); stworzył koncepcję łuku odruchowego

- refleksologia: Biechtieriew (napisał Psychologię obiektywną); badania nad odruchami

mózgu

- testologia: gałąź psychologii zajmująca się teorią i praktyką badań testowych, Francis

Galton opracował testy umysłowe; psycholog rejestrował wynik czynności nie
zmieniając jej warunków; test pozwala na określenie pewnych prawidłowości
(a nie przyczyn zachodzących zmian); standaryzacja testu (tak, aby można było
porównać wynik indywidualnego osobnika ze wskaźnikiem cech innych osób z tej samej
kategorii)

- fizjognomika: Lavater, istnieją korelacje między właściwościami fizycznymi jednostki

(szczególnie właściwościami twarzy) a psychicznymi cechami osobowości

- frenologia: Gall, podstawy do określania cech psychicznych w konstrukcji czaszki

5

VIII.

B

EHAWIORYZM

1) Ortodoksyjny

- główny przedstawiciel: John Watson (napisał Psychologię z punktu widzenia behawiorysty)
- porzucenie badań świadomości i wewnętrznego życia psychicznego (jako niemożliwe

do obserwacji) na rzecz badania zachowania; psychologia nauką o zachowaniu
obserwowalnym dla wszystkich i porównywalnym przez obserwację; celem psychologii
opisywanie, przewidywanie, wyjaśnianie i kontrolowanie zachowania; badanie
stałych zależności między bodźcem a reakcją motoryczną zgodną z wolną wolą; rozwój
systemu pojęć i metod, które mogłyby się stać narzędziem konkretnej nauki

- zachowanie może byś rozłożone i przeanalizowane jako pary skojarzeń: bodziec-reakcja

S(stimulus)-R(responce) (ostateczna jednostka stosunku między organizmem
a środowiskiem)

- w zachowaniu człowieka nie ma nic wrodzonego, każdy jego przejaw jest produktem

stymulacji zewnętrznej; manipulując bodźcami zewnętrznymi można ukształtować
człowieka dowolnego rodzaju, z dowolnymi stałymi sposobami zachowań
(antyhumanizm); dusza jest

niezapisaną kartą

, na której świat zewnętrzny pozostawia

zapis swoich treści (zestaw reakcji ruchowych)

- osobowość to zespół wyuczonych (łatwo zamienialnych) nawyków
- proces myślenia może być przetłumaczony na język nawyków manualnych (ruchowych)

i werbalnych; w jego skład nie wchodzi niż poza reakcjami werbalnymi; człowiek myśli
mięśniami (nie obrazami; myślenie to utajona czynność aparatu mowy); słowo to reakcja
werbalna, która zastępuje przedmiot (lub sytuację) i działa na zasadzie odruchu
warunkowego

- Watson prowadził badania niemowląt: sprawdzał, czy praworęczność jest

instynktowna, czy formuje się pod wpływem czynników zewnętrznych; wywoływał
reakcję strachu (głośny dźwięk łączono ze spostrzeżeniem królika), reakcja powtarzała się
podczas spostrzeżenia przedmiotów z futrem; wyprowadził dowód możliwości
formowania trwałych kompleksów afektywnych

2) Inne odmiany

- badania Huntera: opracowywał

reakcję odroczoną

; eksperyment: małpie pokazywano

w którym pudełku znajduje się pokarm, na chwilę między nią a pudełka wstawiano ekran,
a kiedy go zabierano małpa znajdowała pokarm; bodziec i zachowanie nie są
bezpośrednio związane, występują między nimi mediatory (czynniki pośredniczące)
można odroczyć reakcję

- badania Pentfielda: stworzył mapę mózgu (z wyrysowanymi częściami ciała), impuls

elektryczny powodował silny imperatyw do wykonania jakiejś czynności; u różnych osób
różne reakcje

- badania Lashleya: zależność między zachowaniem a jego mechanizmami nerwowymi
- operacjonizm: Bridgeman; reakcja ruchowa jest pierwotnym elementem psychicznym;

badanie naukowe też jest swego rodzaju zachowaniem; podstawowe elementy wiedzy
naukowej (definicje) nie zawierają w sobie nic oprócz systemu operacji (działań
uczonego), za pomocą których są ustalone; podstawą wiedzy naukowej są procedury
pomiarowe i inne operacje badacza

- pozytywizm logiczny: jedynym sposobem poznania jest nauka, która znajduje swe

dowody w poznaniu empirycznym; Herman Helmholtz (fizyk, stworzył zasadę
tożsamości energii, zaprzeczył istnieniu jakiejkolwiek energii nienaturalnej, koncepcja
wrażeń innerwacyjnych), Franz Mesmer (energia jest natury materialnej, ale nam nie
znanej, jest to fluid magnetyczny, przepływający przez organizm; jeśli płynie on dobrze
jest się zdrowym, w przypadku zakłóceń powstaje choroba; energia mierzona przez
zdrowie pacjenta)

3) Neobehawioryzm

- przedstawiciele: Edward Tollman, Clark Hull

6

- zachowanie całościowe: ucząc się człowiek konstruuje siatki poznawcze nakładane

na rzeczywistość (cel, otoczka poznawcza)

- teoria statystyczna: statystyka decyduje o tym jakiej reakcji będzie przypisany jaki

bodziec

-

behawioryzm

moralny

Tollmana:

badania

mediatorów

(zmiennych

pośredniczących;

procesów

wewnętrznych

(poznawczych

i

pobudzających),

dokonujących się między bodźcem-zmienną niezależną a reakcją-zmienną zależną);
zwierzę dążąc do celu, rozróżnia sygnały środowiska, wiąże z nimi swoje oczekiwania, gdy
oczekiwanie się nie potwierdzi, zwierzę zmienia zachowanie, tworzy się

mapa

poznawcza

, wzmacniania oczekiwaniem i jego potwierdzeniem, a nie samym

wzmocnieniem; utajone uczenie się (latentne, niezauważalne uczenie się, które ujawnia
się w działaniu w określonych warunkach; proces uczenia się jest możliwy też
bez wzmocnienia, prawo efektu jest uniwersalne); poznawcza koncepcja uczenia się
(włączenie do niej czynnika informacyjnego; bezpośredni związek między bodźcem
a reakcją przerwany mapami poznawczymi, hipotezami itd.) eksperyment: badane
szczury były podzielone na grupy, jedna otrzymywała pokarm regularnie, a druga
po 10 dniach (kiedy druga grupa nie dostawała wzmocnienia też się uczyła: badała
labirynt, potem szybciej odnajdywało wzmocnienie); behawioryzm operacyjny (pojęcia
tworzone tak, aby mogły być sprawdzone i ustalone przez niezależnych badaczy)

- behawioryzm Hulla: zmienne pośredniczące w ujęciu matematycznym

(główną zasadą uczenia się jest redukcja potrzeb, a nie zbieżność reakcji i bodźca,
ani procesy poznawcze; tam gdzie reakcja na bodziec prowadzi do osłabienia potrzeby
biologicznej, tam wzrasta siłą asocjacji pomiędzy bodźcem a reakcją); rozróżnienie
na: wzmocnienie pierwotne (np. dostarczenie pokarmu-zaspokojenie konkretnej
potrzeby) i wzmocnienie wtórne (kiedy raz udało nam się zaspokoić głód to następnym
razem chętniej wybierzemy te same pokarmy niż coś nowego, tak tworzy się nawyk);
potrzeby

podstawowe

mogą

się

zmieniać

i

rozwijać;

tendencja

do zachowania się=siła popędu*siła nawyku

- behawioryzm Skinnera: psychologia bodźca-reakcji i reakcji-bodźca; badania

nad wpływem nagród i kar na wywołane zachowania, zmianami zachowania,
przynoszonymi przez manipulowaniem systemem kar i nagród; procesy pośredniczące
między reakcją a bodźcem nie są istotne; eksperymenty na szczurach i gołębiach
w

skrzynkach problemowych

(szczury musiały nacisnąć na dźwignie, aby otrzymać

wzmocnienie, dźwignia połączona była z pisakiem, który rejestrował ruch, łączono
wzmocnienie z różnymi innymi sygnałami); bodziec działa na zasadzie mechanizmu
spustowego (uruchamia system, ale nie przekazuje mu żadnych danych);
trzy obserwowalne zmienne które mają znaczenie to: bodziec, reakcja i wzmocnienie
(wytwarza motywację); umysł zapamiętuje sytuacje zbieżne, kojarzy idee podobne
w czasie i przestrzeni

- światopogląd Skinnera: postawa egzystencji poza dobrem i złem; tylko człowiek wolny

i godny może czynić dobro i zło; człowiek nie jest wolny, bo działa zgodnie
ze wzmocnieniami; wyobrażenie o wolności (zgodnie z deprywacją potrzeb) może
stworzyć tylko więzień)

4) Psychologia poznawcza

- człowiekiem kieruje informacja a nie bodziec, kieruje się on elementem poznawczym

(IQ, rozumieniem, uczeniem się); najważniejsze są procesy pośredniczące (percepcja,
myślenie, rozwiązywanie problemów, procesy językowe, pamięć)

- bodziec jest jedynie nośnikiem informacji

7

IX.

P

SYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

(

FENOMENOLOGICZNA

)

- przedstawiciele: Carl Rogers, Abraham Maslow
- psychologia skoncentrowana na subiektywnym i świadomym doświadczeniu

jednostki; człowiek jest wyjątkowy i wolny w wyborze swojej drogi życiowej; metod
przyrodniczych nie można stosować do badania człowieka; cel psychologii:
dopomożenie człowiekowi w wykorzystaniu potencjału jego psychicznego
rozwoju

- rogerowska teoria osobowości: dylemat mógłbym-powinienem (konflikt pomiędzy

tym, co ludzie uważają, że powinni uczynić, a tym co w ich odczuciu jest dla nich
najlepsze, dylemat ten budzi lęk), ludzie są w istocie dobrze; podstawową potrzebą każdej
jednostki jest potrzeba uznania (szacunku i podziwu ze strony innych); ludzie rodzą się
z dążeniem do aktualizacji (potrzebą rozwoju i wzrostu, stania się dojrzałą i zdrową
istotą ludzką); pojęcie

ja

(self; składają się na nie zdobywane w wyniku doświadczenie

informacje o własnych cechach, wartościach i postawach; obraz ja determinuje
spostrzeganie świata i własnego zachowania);

ja idealne

(podmiotowa wizja tego, jaki

człowiek powinien lub chciałby być; kiedy ja i ja idealne zgadzają się ze sobą to człowiek
jest zdrowy psychicznie, w przypadku poważnych rozbieżności pojawiają się problemy
psychiczne)

- rogerowska terapia skoncentrowana na kliencie:

klient

(a nie pacjent) uzyskuje siłę

i motywację do radzenia sobie, jeśli stworzy mu się odpowiednie warunki, w tym celu

ułatwiający

(a nie terapeuta) stara się wytworzyć pełną akceptacji atmosferę, celem jest

dopomożenie klientowi w jaśniejszym zobaczeniu jego problemów i osiągnięciu wglądu,
co ułatwia mu rozpoznanie własnych słabych i mocnych stron, czemu towarzyszy wzrost
samooceny; często używano terapii grupowej

- maslowska koncepcja motywacji: istnieją motywy obrony (potrzeby redukcji

fizjologicznych napięć: głodu, pragnienia itd.), motywy wzrostu (związane
z zaspokojeniem takich potrzeb, jak potrzeba bycia kochanym i podziwianym; potrzeby te
działają zgodnie z zasadą, iż wtedy gdy nie występują braki, ludzie odczuwają potrzebę
rozwijanie się i wykraczania poza swój aktualny stan)

- hierarchia potrzeb: potrzeby są wrodzone i obecne u wszystkich ludzi; potrzeby

niższe, muszą być przynajmniej częściowo zaspokojone, by istotne stało się zaspokojenie
potrzeb stojących wyżej w hierarchii; szczyt hierarchii: potrzeba samorealizacji
(samospełnienia i pełnego zrealizowania własnych możliwości) pojawia się
po zaspokojeniu wszystkich potrzeb

- krytyka fenomenologii: Husser, redukcja transcendentalna (trzeba wątpić w istnienie

świata zewnętrznego i samych siebie, tylko dzięki temu nie możemy popełnić błędu)

8

X.

P

SYCHOLOGIA POSTACI

(G

ESTALT

)

- przedstawiciele: Max Wertheiner, Kurt Koffka, Wolfgang Köhler
- Gestalt (całość, postać, układ) jest czymś więcej niż tylko sumą części
- badania Wertheinera: dwa światełka w niewielkiej odległości zapalające się na przemian

w pewnym odstępie czasu widziane są jako jedno światło zmieniające swoje położenie
(zjawisko ruchu pozornego, fenomen fi - φ )

- badania nad wewnętrzną organizacją pola świadomości: opiera się ono na wrodzonej

zdolności mózgu do porządkowania i organizowania pola percepcji w mające jakiś
znaczenie figury niż na spostrzeżeniu odrębnych elementów; badania nad spostrzeganie
pola i tła, łączeniem w całość nieodległych elementów itd.

- pregnacja postaci: tendencja całości (postaci) do zamknięcia; dążenie mózgu

do organizowania percepcji tak, by spostrzeżenia tworzyły najlepiej zorganizowane,
zamknięte i mające sens całości

- badania Köhlera: małpy miały za zadanie dosięgnąć znajdującego się poza klatką

pożywienia, w klatce były patyki, które można było połączyć i przyciągnąć jedzenie,
a początku małpa nie wykazywała aktywności, niespodziewanie rozwiązywała problem;
koncepcja uczenia się przez wgląd (mając wszystkie elementy potrzebne do rozwiązania
problemu, spostrzega się sytuację jako całość, a dążenie pola percepcyjnego do lepszej
organizacji i zamknięcia pozwala na znalezienie rozwiązania i odpowiednie zareagowanie)

9

XI.

P

SYCHOANALIZA

1)

Klasyczna
- stworzona przez Zygmunta Freuda (neurologa)
- bada psychikę, zakładając istnienie jej nieświadomej warstwy
- zjawiska psychiczne i fizyczne polegają innym prawom; problemy psychologiczne

nie mogą być rozwiązane za pomocą czysto fizjologicznych metod

- życie psychiczne składa się z trzech poziomów: nieświadomego (nasycony energią

seksualną i innymi instynktami; zamknięty dla świadomości; znajdują się tu wyparte
wspomnienia i myśli; może się ujawniać np. w marzeniach sennych);
przedświadomego (znajdują się tu myśli niemożliwe do uświadomienia w danej chwili,
ale możliwe do uświadomienia w przyszłości) i świadomego (znajdującego się
w stosunkach antagonistycznych ze sferą nieświadomą, ponieważ musi wypierać dążenia
seksualne)

- panseksualizm: ludzie rodzą się w pewną liczbą instynktownych popędów, sterujących

ich zachowaniem i motywacjami; źródłem popędów jest energia psychiczna,
najsilniejsza jej część to libido (energia seksualna)

- najsilniejszy wpływ na rozwój osobowości mają przeżycia wczesnego dzieciństwa
- idea metamorfoz dziecięcego seksualizmu: do 5-6 roku życia dziecko przechodzi fazę

oralną, analną i falliczną; pomiędzy 6 rokiem życia a okresem dojrzewania popęd
płciowy znajduje się w stanie latentnym

- struktura osobowości:

id

(sfera biologicznie ukształtowana, obejmująca odziedziczone

popędy),

ego

(jej funkcją jest zaspokojenie popędów w realistyczny sposób; jest

w stanie ciągłego napięcia, ponieważ nie może pogodzić wymagać id i superego),

superego

(ramy moralnych wartości, charakterystycznych dla kręgu kulturowego w jakim rozwija
się jednostka; rodzaj sumienia; każe ego jeśli usłucha ono popędów id)

- ludzie posiadają również instynkt zniszczenia (koncepcja immanentnej agresywności

człowieka); antyhistoryzm i antyhumanizm freudyzmu

- łącznikiem świadomości i myślenia są emocje
-

wielopłaszczyznowość

motywacyjnych

struktur

zachowania

człowieka

(czynnik biologiczny –id -energia libido, indywidualny -ego i społeczny –superego -
seksualne ukierunkowanie dziecka); żaden zewnętrzny, ani wewnętrzny akt zachowania
nie może dokonać się bez motywacyjnego (energetycznego) podłoża

- terapia: metoda swobodnych skojarzeń (pacjent w odpowiedzi na jakieś słowo ma

podać dowolne słowo przychodzące mu do głowy, nawet jeśli wydaje się ono całkiem
bezsensowne; najważniejsza jest treść owych skojarzeń jako klucz do podświadomości);
wzburzenie u pacjentów podczas podawania skojarzeń miało być oznaką dawnych
urazów psychicznych; nieuświadomione niechcenie (wyparcie pewnych rzeczy
ze świadomości i pamięci)

- Popper uważa, że freudyzmu nie da się obalić ponieważ każda teza obalająca ją, zarazem

potwierdza ją

- krytykuje go Celler

10

2)

Neofreudyzm
- psychologia analityczna Junga: istnieje nieświadomość zbiorowa (ludzki umysł

dziedziczy pamięć doświadczeń przodków, tak jak ciało dziedziczy struktury biologiczne),
jej treść nie jest dostępna bezpośrednio, ale ujawnia się wdanym kręgu kulturowym
w mitach, czy symbolach, składa się ona z archetypów; libido ma naturę bardziej
duchową niż czysto seksualną; wyróżnienie dwóch typów osobowości: introwertyk
(typ skłaniający człowieka do koncentracji na doznaniach wewnętrznych), ekstrawertyk
(koncentracja na świecie otaczającym); test skojarzeń słownych (badany musi jak
najszybciej odpowiedzieć na eksponowane słowo innym słowem, zahamowanie reakcji,
niezrozumienie słowa-bodźca lub jego mechaniczne powtórzenia, wraz z reakcjami
somatycznymi było wskaźnikiem kompleksu, tzn. istnienie w psychice emocjonalnie
zabarwionych treści, których ujawnienie jest dla badanego niepożądane)

- psychologia indywidualna Adlera: potrzeba mocy i dominacji najważniejszym

ludzkim popędem; osobnik z powodu defektów rozwoju swoich narządów cielesnych
przeżywa poczucie małej wartości własnej, dąży więc do samopotwierdzenia się
u innych ludzi (czynnik społeczny); kompensacja (dążenie do uzyskania dominacji nad
innymi ludźmi drogą wywołania u nich sympatii) i nadkompensacja (szczególna forma
reakcji na poczucie niepełnowartościowości, tworzy ludzi wyróżniających się
wyjątkowymi osiągnięciami)to siły rozwoju psychicznego; u człowieka przeważają
motywy świadome, zasada jedności świadomości; osobowość formuje się w pierwszy
5 latach życia dziecka; jednostki nie można rozpatrywać w oderwaniu od społeczeństwa

- Horney: urazy psychiczne zależą nie tylko od seksualnych perturbacji dzieciństwa, ale są

wynikiem lęku spowodowanego zagrożeniami czasów obecnych (faszyzm, kryzys
ekonomiczny); należy nie tylko zagłębić się w przeszłość osobnika, ale również wyjaśnić
właściwości danej sytuacji społecznej

- Fromm: człowiek jest wytworem procesu społecznego, na zawsze pozostaje on

niewolnikiem, ma wiele możliwości, ale nie jest w stanie ich wszystkich zrealizować
w ciągu życia; jest częścią społeczeństwa, ale nigdy nie żyje z nim w harmonii, gdyż
stanowi odrębny byt; osobnik jest z natury aspołeczny

- psychoanaliza Anny Freud: zajmowała się problemami starszych dzieci młodzieży;

wiek młodzieńczy okresem wzmożonej aktywności libido (ma większe znaczenie
niż okres wczesno dziecięcy), intensywność popędów powoduje nadmierne obciążenie
emocjonalne młodzieży

11

3)

Psychosomatyczna
- Wilhelm Reich
- nie należy stosować żadnych represji w popędzie seksualnym dzieci
- orgon: energia seksualna organizmów żywych, galareta bez masy koloru niebieskiego,

otacza ziemię, działa wbrew prawom entropii (przechodzi z miejsc gdzie jest go mniej
do miejsc gdzie jest go więcej), ma formę spiralną

- akumulator orgonalny: zmienia ilość orgonu w organizmie żywym, ludziom chorym

należy dodać orgonu, a odejmować cholerykom

- wymiana orgonu odbywa się podczas stosunku seksualnego

4)

Angielska
- psychoanaliza Melanii Klein: stosowała teorię Freuda do opisu rozwoju psychicznego

bardzo małych dzieci (między 2 a 6 rokiem życia); stworzyła technikę terapeutyczną
do dotarcia do dziecięcej nieświadomości przez analizę ich zabaw (terapia zabawą:
pozwalano dzieciom na swobodną zabawę, obserwowano ją i analizowano jej treść,
podsuwano dzieciom interpretację zabaw w celu wywołania przeniesienia na nią emocji
przeżywanych normalnie w stosunku do rodziców, interpretowano również dziecięce
fantazje)

- psychoanaliza Erika Eriksona: rozwój psychiczny jednostki przebiega poprzez stadia

psychospołeczne (a nie psychoseksualne); ludzkie życia może być podzielona na stadia,
wyznaczane przez kryzysy życiowe, których przezwyciężenie prowadzi do rozwoju
i ukształtowania zrównoważonej osobowości; badał problemy wieku dojrzewania
(konflikt między tożsamością a wymogami roli jest centralnym kryzysem całego
rozwoju)

12

XII.

T

EORIA LEWINA

- napisał książkę O arystotelowskim i galileuszowskim sposobie myślenia
- zorientowanie badań psychologicznych na nauki matematyczno-fizyczne
- psychologa pozostała na poziomie przedgalileuszkowskim
- przeszedł od badań nad motywacją osobnika do badań stosunków psychologicznych

(później głównym tematem stała się dynamika grupy)

-

pole dynamiczne

w którym każdy punkt współdziała z innymi, a zmiany napięcia w

jednym z nich natychmiast rodzą tendencję do usunięcia tej różnicy i odtworzenia
równowagi dynamicznej

- zachowanie zawsze powinno być rozpatrywane jako wynik współdziałania między

osobnikiem a jego bezpośrednim otoczeniem

-

przestrzeń życiowa

to całość czynników działających na osobnika w danym odcinku

czasu;

pole

to struktura w której realizuje się zachowanie, ujmuje ona dążenia

motywacyjne (zamiary) osobnika i istniejące poza nim przedmioty jego dążeń; siły
psychiczne powstają i ulegają zmianom tylko wewnątrz pola; osobnik i przedmiot są
nierozdzielne (tworzą jednolite pole)

- motywacyjny aspekt: przedmiot-przedmiot
- można wyjaśnić zachowanie tylko na podstawie relacji jakie formują się u osobnika w

kontakcie bezpośrednim ze środowiskiem w konkretnym czasie (ubiegłe
doświadczenie wpływa na osobnika tylko jeśli jest aktualne również w obecnej sytuacji)

- użycie wektorów do opisania

lokomocji

(psychologicznego ruchu) wewnątrz pola

-

walencja

(dodatnia lub ujemna) obszary w środowisku, które przyciągają lub odpychają

osobnika; środowisko jest naładowane plusami i minusami, które kierują lokomocją osobnika

-

stan nasycenia

: poziom napięcia w systemie motywacyjnym dotyczącym danego

działania spada w wyniku ciągłych powtórzeń i staje się niższy niż w innych systemach
napięć

, dlatego osobnik odmawia wykonania zadania, woląc przełączyć się na inne; jeśli

czynność jest dla osobowości ważna i istotna to nasycenie występuje szybciej niż gdy jest
nieistotna

- związki motywacyjne osobnika ze środowiskiem to stosunki sił
- poziom aspiracji to stopień trudności osiągnięcia celu, do którego dąży badany
- badania Zeigarnika: badanym przedstawiano szereg zajęć, z których części nie mogli

dokończyć (przerwano im pracę), proszono ich potem, aby przypomnieli sobie zadania,
lepiej pamiętano zadania niedokończone; kiedy niedokończone działanie miało dla
badanego znaczenie osobiste wówczas dawało się odtworzyć łatwiej, niż gdy badany nie
przeżywał zadania jako osobistego osiągnięcia; tłumaczy to system napięć (motyw, jeśli
nie jest rozładowany, zachowuje swoją aktualność)

- badania Owsiankina: stosowano metodę przerywania czynności badanym, później

jednak mieli oni możliwość dokończenia zadania (robili to spontanicznie, bez przymusu);
badanie

czynności zastępczej

: przerywano jedno działanie, ale natychmiast dawano

badanemu kolejne zadanie, sprawdzają, czy może mieć ono wartość zastępczą, wysoki
stopień drugiego zadania zwiększa jego wartość zastępczą, zależy ona także od czynników
społecznych i osobowościowych

13

XIII.

E

LEMENTY PSYCHOLOGII OGÓLNEJ

1)

Terapie
Psychologia dynamiczna
- wywodzi się z psychoanalizy
- odkrywa nieświadome motywy, również seksualne
- stosuje setting
- nie ma limitu czasowego
- szkielet techniczny: stała obecność pacjenta na sesji, bezwzględna opłata, psycholog sam

wprowadza pacjenta do gabinetu, stosuje się część pojęć z psychoanalizy, terapia
eklektyczna (czerpiąca ze wszystkich innych systemów), do jednego pacjenta dopasowuje
się jeden rodzaj terapii

Psychoanaliza
- wyjaśnianie, zgłębianie zagadnień psychiki
- psycholog analityczny tłumaczy każde słowo pacjenta na język psychoanalizy; nie leczy,

nie dba o skutki terapii

- zaburzenia psychiczne: zaburzenia komunikacji z innymi ludźmi, ze społeczeństwem
- aby zostać psychoanalitykiem należy: przejeść własną psychoterapię, superwizję i szkolenie

teoretyczne

- Ferenczi: psychoanaliza partnerska (najpierw psycholog analizuje psychoanalityka,

a potem odwrotnie)

Behawioryzm-poznawczy:
- psychoterapeuta aktywnie uczestniczy w terapii (może coś robić z pacjentem,

np. prowokacja: głaskanie tarantuli przez arachnofoba)

- trening zmierzający do relaksacji pacjenta
- dużą rolę odgrywa sugestia: W (założenia) - M (metody, najczęściej sugestia) –

P (pacjent)

Leczenie depresji:
- leczenie przez wydobywanie z pacjenta zachowań, należy zmobilizować go do działania
- pacjent nie może leżeć na leżance
- depresja jest skutkiem bezradności wyuczonej w dzieciństwie
- trzeba uświadomić pacjenta, że jego choroba może się skończyć

Psychologia humanistyczna:
- pacjent nie ma obowiązków (od płacenia do punktualności)
- przeformowanie pacjenta, tak aby widział możliwości dalszego rozwoju

2)

Metody
- statystyczne: losowy dobór osób
- heurystyczne: służą do gromadzenia wiedzy o faktach, obserwacja
- diagnostyczne: służą do rozpoznania stanu rzeczy, np. skale i testy psychologiczne
- fizjologiczne

14

XIV.

T

EORIE PAMIĘCI

- pamięć to wytwór procesu asocjacji, a nie siatka mechanicznie skojarzonych elementów
- trzy poziom badania pamięci: diachroniczne (Ebbinghaus, skupienie na podłożu

asocjacyjnym, abstrahowanie od treści oraz przebiegu aktu pamięci), funkcjonalne
(Bartlett; pamięć jako określona czynność poznawcza, jak je funkcje wpływają na przebieg
innych czynności psychicznych), synchroniczne (Brentano; procesy psychiczne badane
jako aktualnie występujące wiązki-akty)

1) Teoria Ebbinghausa

- pamięć jako tło życia psychicznego; zapamiętywanie ma charakter asocjacji, jest

procesem przyrostu pewnych treści w obrębie psychiki

- aby powstał ślad pamięciowy potrzebny jest tylko związek asocjacyjny między treściami

percepcji

- wspomnienie to proces, w którym powracającym jak wyobrażenia treściom

pamięciowym towarzyszy świadomość ich wcześniejszego przeżycia; reprodukcja

- asocjacja: takie połączenie wspomnień, że przywołanie jednego musi wywołać pojawienie

się drugiego

- cztery przyczyny kojarzenia: podobieństwo wyobrażeń, przeciwieństwo wyobrażeń,

związek przestrzenny, związek czasowy

- metody badania pamięci: asocjacje tworzone na co dzień (u badanego wywołuje się

wrażenia, a potem wzbudzane przez nie wyobrażenia i mierzy się czas potrzebny
do wzbudzenia), zdolność do odtworzenia (u badanego wywołuje się wrażenia, a potem
każe się mu je odtworzyć), aż do bezbłędnego odtworzenia materiału (miarą zdolności
jest częstość powtórzeń potrzebna do całkowitego zapamiętania treści), metoda trafień
(badanemu przedstawia się kilka razy materiał, a następnie prezentuje się części składowe,
z poleceniem odtworzenia elementu, znajdującego się bezpośrednio po nich)

- proces przypominania jest uwarunkowany przez miejsce i czas
- nie można określić liczby powtórzeń potrzebnej do całkowitego zapamiętania

materiału

- efektywność pamięci zależy od stopnia skupiania uwagi
- badania nad sylabami bezsensownymi (aby wyeliminować wpływ osobistych

doświadczeń osoby badanej na proces zapamiętywania, ujednolicić materiał zachowania
i uczynić pamięć mierzalną; uproszczenie bodźca wywołuje automatycznie
uproszczenie reakcji, która jest izolowana od istniejących już stanów pamięciowych);
jeśli reprodukcja następuje bezpośrednio po uczeniu się (pamięć świeża- prosty wyczyn
pamięci

) już po jednokrotnym przedstawieniu można wiele odtworzyć; dorośli są w stanie

odtworzyć więcej niż dzieci; największy rozwój zdolności do uczenia się ma miejsce
od 13 do 15 roku życia, kończy się wraz z zakończeniem wzrostu organizmu; wielokrotne
uczenie

się

krótkich

szeregów

sylab

bezsensownych

jest

efektywniejsze

niż zapamiętywanie długich; najłatwiej zapamiętujemy pierwsze i ostatnie sylaby
szeregu;

krzywa zapominania

(najwięcej przyswojonego materiału ubywa bezpośrednio

po uczeniu się; pewna ilość zapamiętanych sylab pozostanie w pamięci na zawsze)

2) Teoria pamięci dynamicznej Frederica Batletta

- pamięć jest dynamiczna i zmienna, nie można jest opisać jednoznaczną beztreściową

formułą; zapamiętywanie to siatka asocjacji, która działa całościowo, dynamicznie
i twórczo

- pamięć zawiera treści kulturowe i społeczne (nie istnieje więc materiał bez znaczenia;

Ebbinghaus nie wyeliminował związków znaczeniowych, ale stworzył nowe, bardziej
nietypowe)

- mylne jest założenie, że proste reakcje zachowują swój elementarny charakter w większych

całościach (przeczy temu przebieg odtwarzania); neguje wartość statystyki w psychologii

- pamięć należy badać w związku z innymi czynnościami psychicznymi

15

- rozróżnienie: percepcji (reakcji na bodziec zmysłowy), pamięci (użycia kombinacji

bodźców z przeszłości) i wyobraźni (użycia materiału pochodzące z różnych źródeł,
którego jednostka nie musiała mieć w doświadczeniu)

- percepcja bezpośrednia i najprostsza ludzka reakcja poznawcza, już ona jest kierowana

przez zainteresowania oraz uczucia; obraz jest dla jednostki całością, ale niektóre jego
elementy mogą oddziaływać silniej niż inne; bezwiedne nadawanie nazw jest formą
organizacji tła; w każdym obrazie występuje czynnik celowy, a reakcje poznawcze
człowieka są zawsze

podążaniem za znaczeniem

; im więcej dynamiki ma materiał

tworzący obraz, tym wyraźniejsze są podstawy, które determinują zapamiętywanie;
wszystkie stworzone w przeszłości doświadczenia funkcjonują współcześnie jako jedność

- badania: metoda powtarzanych odtworzeń (rysowania obrazków i seryjnych reprodukcji),

metoda niejednoznacznych plam atramentowych

- eksperyment zniekształcania śladów pamięciowych: pokazano badanych maskę-

twarzy, kolejne osoby odtwarzały ją na podstawie już narysowanych rysunków; ujawniły
się tendencje do przetwarzania rysunku w kierunku treści konwencjonalnych
i wątków znanych społeczności, cechy nieznane materiału przekształcano znane

- na proces percepcji składa się: wzór sensoryczny i funkcja (która bezpośredni wzór

przekształca w znaczenie); rozpoznanie zależy od zbieżności funkcji z postawą
lub orientacją; rozpoznawanie nie jest dokładnych odtworzeniem

- przypominanie, bardziej złożone od rozpoznawania, wymaga wyobraźni; treści

przypominania muszą być datowane i osobiste

- pamięć to doświadczenie pozostawiające w psychice ślady, które w przyszłości

są pobudzane przez bezpośredni bodziec; ma za równo charakter asocjacyjny,
jak i indywidualny; aktywne, rozwijające się wzory stanowią podstawę determinacji
ludzkich zachowań (a nie schematy)

- przeszłość determinuje jednostkę przez datowane zdarzenia, skojarzone z innymi

zdarzeniami, najwcześniejsze determinują najbardziej podstawowe czynności

3) Teoria pamięci Franza Brentano

- pamięć jest aktem (odrzucenie empirii fenomenologicznej), zapamiętywanie to działanie

w formie aktów

- pamięć umożliwia obserwację faktów, ale podobnie jak autoobserwacja wewnętrzna jest

dostępna tylko jednemu obserwatorowi i dotyczy tylko jednego życia

- poznanie psychiczne to autobiograficzna reintrospekcja i obserwacja zewnętrznych

stanów organizmu

- treści przedstawień są tożsame z ich aktami, a same przedstawienia są podstawą

sądów, pożądań i innych aktów psychicznych

- pamięć jest czynnością jednorazową, której towarzyszy poczucie znajomości

i oczywistości, ma u swoich podstaw przedstawienie, jest aktem

- przypominanie jednoczy zjawiska psychiczne (pamięć uczestniczy w jedności

świadomości); ukazuje szereg rozciągłych czasowo fenomenów, pomiędzy członami
szeregu występuje pokrewieństwo; istnieje świadomość przeskoku między przeszłością
a teraźniejszością

- każdy człon pamięci odnosi się do poprzednich, a cała pamięć do swoich początków, stan

końcowy danego szeregu fenomenów pamięci ujmujemy w spostrzeżeniu wewnętrznym

16

XV.

I

NTELIGENCJA

- inteligencja to coś, co mierzy inteligencję, cecha osobowości
- badania Alfreda Bineta: dążył do ujawniania stopni właściwych różnym poziomom

rozwoju inteligencji; dawał dziecku zadania do rozwiązywania, liczba prawidłowych
odpowiedzi byłą zestawiana ze wskaźnikami uzyskanymi przez rówieśników; koncepcja
ilorazu inteligencji (I.I.) jako stałego czynnika, odróżniającego ludzi; iloraz
inteligencji to stosunek wieku umysłowego do chronologicznego; niezmienność
ilorazu inteligencji (niezależność od nauczania, czynników kulturowo-społecznych;
narzędzie dyskryminacji rasowej)

- inteligencja wg Hebba: inteligencja A (górne i dolne granice inteligencji), inteligencja B

(realizacja poziomu inteligencji, mieszącego się w granicach inteligencji A, wytworzona
dzięki interakcji ze środowiskiem) i inteligencja C (część inteligencji B, mierzona przez
testy inteligencji); testy inteligencji mogą pobudzić część jeszcze nie rozwiniętej
inteligencji A

17

P

OJĘCIA

Paralelizm psychofizyczny

Niezależność zdarzeń psychicznych i fizycznych

Inegzystencja intencjonalna

naturalne skierowanie na obiekt, poczucie oczywistości istnienia zjawisk,
będących przedmiotem aktu introspekcji

Introspekcja

opisywanie własnych aktów psychicznych

Reintrospekcja

opisywanie aktów psychicznych, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości

Przeniesienie

w czasie sesji terapeutycznej pacjent przenosi postaci ze swojej przeszłości na
terapeutę i powtarza uczucia z przeszłości

Acting out

odgrywanie

Setting

układ, szkic techniczny

Desentyzacja

Konstelacje

ustawienia, ustawianie członków rodziny pod postacią innych z grupy

Argument zgody powszechnej

istnieją pojęcia, na które zgadzamy się wszyscy, zasady wrodzone,
nieuświadamialne

Apercepcja

Akt sychiczny dokonujący się w przestrzeni świadomości między działaniem
bodźca a odpowiedzią ruchową

Asocjacja

Połączenie poszczególnych elementów wewnątrz świadomości

Akty intencjonalne

zawsze skierowane na obiekt; przedstawienia, sądy, uczucia

Wyparcie

aktywne, ale nieuświadamiane przez osobnika, usunięcie ze świadomości uczuć,
myśli i dążeń do działania, które dalej motywują zachowanie, wywierają na nie
nacisk, są przeżywane w postaci uczucia niepokoju

Regresja

ześlizgiwanie się na bardziej prymitywny poziom zachowania lub myśli

Sublimacja

jeden z mechanizmów, za pomocą których zakazana energia seksualna
rozładowuje się w postaci czynności możliwe do zaaprobowania i przez
osobnika, i przez społeczeństwo; np. twórczość

Dysonans poznawczy

poczucie silnego dyskomfortu psychicznego, w momencie gdy docierają do nas
informacje, które są sprzeczne z naszymi dotychczasowymi poglądami.

Reprodukcja

wspomnienie, proces, w którym powracającym jako wyobrażenia treściom
pamięciowym towarzyszy świadomość ich wcześniejszego przeżycia

Propulsje

wzmocnienie pozytywne

Repulsje

wzmocnienie negatywne

Okres latencji

okres powyżej 6 roku życia, kiedy popęd seksualny jest w stanie utajonym

Kompleks Edypa

określony motywacyjno-afektywny stosunek dziecka do rodziców – chłopiec
odczuwa pociąg do matki, traktując ojca jako rywala, wywołującego jednocześnie
nienawiść i strach

Efekt „Zeigarnik”

każda motywacja ma tendencje do tego, aby wysycać się całkowicie

Fenomen fi

Zjawisko ruchu pozornego

Natywizm

psychika ma cechy wrodzone, które potem się ujawniają

Empiryzm

dzieci uczą się na podstawie wzorców

Katharsis

odreagowanie

Metodologia

nauka o metodzie

Prawo gradientu celu

im bliżej celu, tylko szybciej do niego dążymy

Intelektualizm

sprowadzenie

wszystkich

determinantów

zachowania

do

czynności

intelektualnych, aktów poznawczych

Woluntaryzm

prapoczątkiem wszystkiego jest wola

Wola

szczególna utajona siła, kierująca działaniami człowieka od wewnątrz

Lęk napadowy

trwa ok. 10-15 min, stres, przyśpieszony oddech, akcja serca, panika

Współczynnik korelacji

<-1,1> dodatni: nasilenie jednej cechy zwiększa nasilenie drugiej cechy; ujemny:
nasilenie jednej cechy zmniejsza nasilenie drugiej cechy

Kwestionariusz osobowości

w wyniku badania otrzymujemy profil osobowości, są to testy dla ludzi
przeciętnych, wynik jednostki porównuje się z normą statystyczną, wynik jest
prospektywny- pozwala przewidywać przyszłość

Desentyzacja

zmniejszenie wrażliwości

18

P

OSTACI

Wilhelm Wundt

pierwsze

laboratorium

psychologiczne,

strukturalizm,

introspekcja,

paralelizm psychofizyczny

Edward Titchener

strukturalizm, struktura skończona, introspekcja

Lewingstroβ

strukturalizm współczesny, struktura nieskończona, introspekcja

John Dewey

funkcjonalizm, organizm jako całość, odrzucenie introspekcji

James Cattell

funkcjonalizm

Robert Woodworth funkcjonalizm

Engel

funkcjonalizm

Wiliam James

pragmatyzm (funkcjonalizm), strumień świadomości, teoria powstawania
emocji na skutek zmian somatycznych

Thomas Hobbes

asocjacjonizm

Herman Ebbinghaus asocjacjonizm, zapamiętywanie sylab bezsensownych, krzywa zapominania

Edward Thorndike

warunkowanie instrumentalne, metoda prób i błędów, prawo efektu, prawo
wyćwiczalności, badania nad kotami w skrzynkach

Iwan Pawłow

warunkowanie klasyczne, badania nad ślinieniem się psów

Karol Darwin

teoria ewolucji

Max Weber

zależność zjawisk psychicznych od fizycznych

Gustaw Fechner

zależność zjawisk psychicznych od fizycznych

Iwan Sieczenow

łuk odruchowy, trójczłonowy akt psychiczny, regulacja sygnałowa

Biechtieriew

refleksologia, badania nad odruchami mózgu

Francis Galton

testologia, badanie genialności w kolejnych pokoleniach

Lavater

fizjognomika

Gall

frenologia

John Watson

behawioryzm ortodoksyjny, S-R, badania niemowląt

Hunter

reakcja odroczona, czynniki pośredniczące, badania nad małpami

Pentfield

mapa mózgu, badania nad pobudzaniem mózgu impulsami elektrycznymi

Lashley

zależność między zachowaniem a mechanizmami nerwowymi

Bridgeman

operacjonizm

Herman Helmholtz idealizm, koncepcja wrażeń innerwacyjnych, badanie czasu reakcji

Franz Mesmer

koncepcja fluidu magnetycznego

Edward Tollman

neobehawioryzm moralny, badania mediatorów, utajone uczenie się

Clark Hull

neobehawioryzm, redukcja potrzeb, zmienne pośredniczące

Brutus Skinner

neobehawioryzm, wpływ nagród i kar na uczenie się, badania na szczurach w
skrzynkach problemowych

, człowiek nie jest wolny

Carl Rogers

psychologia humanistyczna, terapia skoncentrowana na kliencie, potrzeba
uznania

Abraham Maslow

psychologia humanistyczna, hierarchia potrzeb, motywy obrony i wzrostu

Franz Brentano

teoria pamięci, psychologia bez pojęcia duszy, reintrospekcja

Max Wertheiner

psychologia postaci (gestalt), zjawisko fi

Kurt Koffka

psychologia postaci (gestalt)

Wolfgang Köhler

psychologia postaci (gestalt), uczenie się przez wzgląd, badania nad małpami

Zygmunt Freud

psychoanaliza klasyczna, panseksualizm, wielopłaszczyznowość struktur
motywacyjnych (id, ego, superego), wyparcie

Carl Gustaw Jung

neofreudyzm, nieświadomość zbiorowa, typy osobowości

Alfred Adler

neofreudyzm, motywy świadome, potrzeba mocy i dominacji

Horney

Urazy psychiczne zależne od sytuacji społecznej

Anna Freud

beofreudyzm, badania młodzieży

Wilhelm Reich

psychoanaliza psychosomatyczna, orgon

Melanie Klein

psychoanaliza angielska, terapia zabawą

Erik Erikson

psychoanaliza angielska, stadia psychospołeczne (wyznaczane przez kryzysy
życiowe)

Ferenczi

psychoanaliza partnerska

19

Karl Lewin

pole dynamiczne

, przestrzeń życiowa, ścisły związek osobnika ze środowiskiem i

czasem

Zeugarnik

pole dynamiczne

, system napięć, każda motywacja ma tendencje do tego, aby

wysycać się całkowicie

Owsiankin

pole dynamiczne

, wartość zastępcza czynności

Frederic Batlett

teoria pamięci dynamicznej

Alfred Binet

testy ilorazu inteligencji

Hebb

redukcjonizm biologiczny; ludzkie działanie najłatwiej zrozumieć, badając
zwierzęta; teoria inteligencji

Breuer

hipnoza, katharsis

Festinger

teoria hydrauliczna (osobowość jest siłą, która napiera, aż przerwie tamy
kulturowe i doprowadzi do odreagowania przez które osiągamy przyjemność
i spokojnego ducha), dysonans poznawczy

Piaget

badania nad rozwojem intelektualnym

Lorenz

zachowanie można badać w taki sam sposób, jak wszystkie inne funkcje
życiowe; teoria ludzkiej agresji

Heelinger

konstelacje, ustawienia