28

HIRURGIA/ORTOPEDIA

C

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

Praktykuj¹cy lekarz weterynarii chy-

ba najczêœciej spotyka siê z pora¿enia-

mi lub niedow³adami u psów w przypad-

kach przepukliny j¹dra mia¿d¿ystego

(pjm). Najczêœciej s¹ to zwierzêta wyka-

zuj¹ce cechy budowy typowe dla chon-

drodystrofii (1). W warunkach polskich

to g³ównie jamniki lub mieszañce tej

rasy, a choroba wystêpuje w odcinku

piersiowo-lêdŸwiowym. Najczêœciej po-

dejmowane jest leczenie zachowawcze,

chocia¿ mo¿liwe jest równie¿ leczenie

operacyjne, które w pewnych sytuacjach

jest bardziej wskazane (3,6). W leczeniu

operacyjnym przepuklin j¹dra mia¿d¿y-

stego u psów stosuje siê ca³y szereg ope-

racji, a najczêœciej fenestracjê i hemila-

minektomiê. Opisowi klinicznego zasto-

sowania tej ostatniej, rzadko wspomina-

nej w Polsce (4,5), i jej rezultatów po-

œwiêcona jest niniejsza praca.

M

ATERIAŁ

I

METODY

Do leczenia operacyjnego zakwalifi-

kowano 20 psów, w ró¿nym wieku, obu

p³ci i ró¿nych ras. Ich charakterysty-

kê przedstawia tabela nr 1. Byli to pa-

cjenci kliniki Katedry Chirurgii Zwie-

rz¹t Wydzia³u Weterynaryjnego

SGGW, Kliniki Ma³ych Zwierz¹t Pogo-

towie „Bemowo” oraz kilku innych

oœrodków kierowani do ww. klinik.

W trakcie kwalifikacji do leczenia po

badaniu klinicznym stwierdzaj¹cym

objawy przepukliny j¹dra mia¿d¿yste-

go w odcinku piersiowo-lêdŸwiowym

oraz ocenie wykonanych lub dostar-

czonych przegl¹dowych badañ rentge-

nowskich podejmowano decyzjê o wy-

konaniu mielografii lub, jak w przy-

padku psa nr 17, magnetycznego re-

zonansu j¹drowego (mrj).

konaniu zdjêæ RTG interpretowano je,

a psa przenoszono na salê operacyjn¹

i poddawano znieczuleniu wziewnemu

halotanem lub przenoszono do sali po-

anestetycznej, je¿eli operacja mia³a na-

st¹piæ innego dnia.

Magnetyczny rezonans j¹drowy wyko-

nano w znieczuleniu identycznym z opi-

sanym powy¿ej, korzystaj¹c z urz¹dzenia

w jednym z warszawskich oœrodków me-

dycznych w ramach dzia³alnoœci funda-

cji z nim zwi¹zanej (ryc. 2).

Na podstawie wykonanych badañ, to

znaczy klinicznego, rentgenowskiego

przegl¹dowego i rentgenowskiego kontra-

stowego lub mrj ustalano miejsce wyko-

nania hemilaminektomii. W czêœci przy-

padków mo¿na by³o ustaliæ zarówno,

Do okreœlenia miejsca przemieszczenia

j¹dra mia¿d¿ystego wykorzystano meto-

dê mielografii (ryc. 1) z wk³ucia podpoty-

licznego u psa nr 1 i lêdŸwiowego (pomiê-

dzy krêgami lêdŸwiowymi 5 i 6) u pozo-

sta³ych. Psy premedykowano atropin¹

w dawce 0,05 mg/kg mc. i ksylazyn¹

w dawce 2 mg/kg mc. lub medetomidy-

n¹ w dawce 0,04 mg/kg. Golono miejsca

wk³uæ. Zak³adano kaniulê do ¿y³y, za

pomoc¹ tiobarbituranu dawkowanego wg

efektu dzia³ania wprowadzano psa w sen

podstawowy i intubowano. Jako œrodek

kontrastowy stosowano iopamidol w ilo-

œci 0,3 ml/kg mc. Wk³ucie w odcinku lê-

dŸwiowym i monitorowanie rozprzestrze-

niania siê p³ynu kontrastowego znacz-

nie u³atwia³a rentgenotelewizja. Po wy-

Wyniki zastosowania

hemilaminektomii

KONIE Z BĘTONU CEMENTŁOWEGO PODTYTUŁ PODTYTYŁ

W 20 PRZYPADKACH PRZEPUKLINY

JĄDRA MIAŻDŻYSTEGO U PSÓW

Jacek Sterna*, Agnieszka Lenkiewicz**, Teresa Mastalerz*
* Katedra Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW,
** Lecznica weterynaryjna „Zwierzak”, Białystok

Poniżej opisano wyniki zastosowania hemilaminektomii w 20 przypadkach przepukli−

ny jądra miażdżystego u psów. Do leczenia operacyjnego zakwalifikowano psy w róż−
nym wieku, obu płci i różnych ras.

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

Ryc. 1. Mielografia odcinka piersiowo-lêdŸwiowego krêgos³upa psa.

29

CHIRURGIA/ORTOPEDIA

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

w której przestrzeni miêdzykrêgowej do-

sz³o do powstania pjm, jak i po której stro-

nie (prawej czy lewej) znajduje siê prze-

mieszczona masa zwyrodnia³ego j¹dra

mia¿d¿ystego. W przypadkach, gdy stro-

ny nie mo¿na by³o ustaliæ rozpoczynano

od hemilaminektomii po

stronie lewej, jako wygod-

niejszej dla praworêcznego

chirurga.

Znieczulonego psa uk³a-

dano w pozycji na brzuchu

i po zakoñczeniu aseptycz-

nego przygotowania pola

operacyjnego wykonywano

pod³u¿ne ciêcie wzd³u¿ li-

nii wyrostków kolczystych

nad przestrzeni¹ miêdzy-

krêgow¹ dotkniêt¹ choro-

b¹. Dalej wykonywano doj-

œcie górne do krêgos³upa

po lewej stronie od wyrost-

ków kolczystych. Od ty³u ku przodowi

odpreparowywano miêœnie podokostno-

wo przy u¿yciu raspatora, odcinano przy-

czepy miêœni no¿yczkami od wyrostków

stawowych nad miejscem przemieszcze-

nia j¹dra i nad s¹siaduj¹cymi z nim do-

g³owowo i doogonowo przestrzeniami

miedzykrêgowymi. Du¿ym odgryzaczem

kostnym usuwano wyrostki stawowe nad

przestrzeni¹ miedzykrêgow¹, w której j¹-

dro uleg³o przemieszczeniu. U psów 1-6

po rozci¹gniêciu dwoma spinakami

Backchausa wyrostków kolczystych tej

pary krêgów dog³owowo i doogonowo, od-

gryzaczem Lemperta usuwano fragmen-

ty ³uków kontynuuj¹c pracê odgryza-

czem Kerrison-Jacoby. W przypadkach

psów 7-20 po usuniêciu wyrostków sta-

wowych przystêpowano do frezowania

koœci ³uków krêgowych, przy pomocy

szybkoobrotowego frezu kostnego

o kszta³cie kulistym i œrednicy 5 (w po-

cz¹tkowej fazie), a potem 3 mm. Frezo-

wanie prowadzono a¿ do uzyskania na

ca³ej przestrzeni koœci zaplanowanej do

usuniêcia gruboœci blaszki kostnej, przez

któr¹ przeœwitywa³a zawartoœæ kana³u

krêgowego. Tê blaszkê usuwano odgry-

LP

1
2
3

4

5

6
7
8
9
10

11

12
13

14
15
16
17

18

19

20

Rasa

jamnik g
jamnik g
buldog
francuski
jamnik
mieszaniec
jamnik g

jamnik g
jamnik g
jamnik sz
jamnik g
jamnik g

jamnik g

jamnik g
jamnik g

jamnik g
jamnik sz
jamnik g
jamnik
mieszaniec
jamnik g

jamnik
mieszaniec
jamnik g

P³eæ

samica
samiec
samica

samica

samiec

samiec
samiec
samiec
samica
samica

samiec

samica
samica

samica
samica
samiec
samiec

samica

samica

samiec

Wiek

(lata)

5
7
3

4

7

3
6
8
8
6

5

11

5

6
6
7

11

7

6

4

Tabela 1. Charakterystyka i opis leczenia psów zakwalifikowanych do hemilaminektomii.

Skróty i objaœnienia:

g – g³adkow³osy, sz – szorstkow³osy, Th – piersiowy, L – lêdŸwiowy, l – lewostronna, p – prawostronna, mk – masa kaszowata, mg – masa galaretowata lub chrzêstna, Ohl – obustronna hemilaminectomia, Lhl –

lewostronna hemilaminectomia, Phl – prawostronna hemilaminectomia, bd. – brak danych

* – pocz¹tki organizacji masy, wobec braku pewnoœci przy pierwszej operacji tego typu otwarto kana³ tak¿e po stronie prawej, st¹d Ohl, ** – niedow³ad stopniowo ustêpuj¹cy w ci¹gu 2 miesiêcy po operacji, *** – czêœæ

masy zroœniêta z okostn¹ w kanale krêgowym, **** – wobec ma³ej objêtoœci masy otwarto kana³ tak¿e po stronie prawej, tam nie by³o patologicznej zawartoœci, st¹d OHL, # – wobec mylnego wyniku mielografii zbêdne

otwarcie po stronie prawej, ## – brak masy w kanale krêgowym miêdzy Rh13 a L1, dla skrócenia czasu operacji jedynie fenestracja przestrzeni, ### – zejœcie w kilka godzin po operacji , ! – rozpoznanie w mrj,

!! – V stopieñ 48 godzin, !!! – V stopieñ przez ponad 48 godzin, $ – eutanazja 6 miesiêcy po operacji.

Czas trwania

choroby

(dni), liczba

zachorowañ

21
11

3

3

9; 2x

6
4

bd. 2x

5; 2x
4; 3x

1; 2x

14; 2x

11;2x

bd.

3

10; 2x
35; 3x

4

4

7

Czas

trwania

niecho-

dzenia

(dni)

21

1
3

3

1

6
4

bd.

5
4

1

3
1

bd.

3
8

34

4

4

7

Stopieñ

nasile-

nia

choroby

IV
IV
IV

IV

IV

III
IV
IV
III
IV

IV (V?)

IV
III

IV
III
III
III

IV

V!!

V !!!

Lokalizacja

pjm wed³ug

badañ

przedopera-

cyjnych

L2−3
L4−5

L3−4 p

Th 12−13

Th12−13

Th13−L1
Th11−12
Th13−L1

Th12−13 ,l

Th11−12,l

Th11−12,p

Th 11−12, L1−2

Th 12−13,

Th13−L1

Th12−13
Th11−12
Th13−L1

L1−2, l !

Th11−12, l

Th 12−13, p

Th 13−l1,p

Th12−13

Lokalizacja

pjm i œródo-

peracyjnie

stwierdzone

zmiany

L2−3,l ,mk, *

L 4−5, p ,mk
L 3−4, p, mk

Th 12−13, l, mg,

**

Th 12−13, l.mk,

***

Th13−L1,p ,mg

Th11−12, p, mk
Th13−L1, p, mk

Th12−13 ,l, mk

Th11−12, l , mk

****

Th 11−12, l , mk#

Th 11−12,

Th12−13,l, mk

Th13−l1, ##

Th12−13.l, mk

Th11−12, l, mg
Th13−L1, l, mg

L1−2, l, mg, mk

Th 11−12, l, mk

Th12−13,l, mk
Th13−L1,l, mk

Th 12−13,l mg

Wykonany

zabieg

Ohl
Ohl

Phl

Lhl

Lhl

Ohl, fenestracja

Ohl
Ohl

Lhl

Ohl

Ohl

Ohl, fenestracja

Th12−13 ohl,

Th13−l1 Lhl,

fenestracja

Ohl, fenestracja

Lhl
Lhl
Lhl

Th11−12 Lhl

Th 12−13 Lhl

Ohl

Th11−L1 Lhl

Czas

odzyskania

zdolnoœci

do

chodzenia

(dni)

21

0,25

7

12

4

13

5
8
4

21

90

10

3

###

7
8

10

11

23

$

Na-

wro-

ty

tak
tak
tak

tak

tak

tak

Ryc. 2. Obraz przepukliny u psa w rezonansie magnetycznym.

30

HIRURGIA/ORTOPEDIA

C

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

zaczem. W trakcie frezowania narzêdzie

ch³odzono i sp³ukiwano opi³ki koœci po-

przez sta³e polewanie ja³owym roztworem

soli kuchennej 0,9% równoczeœnie od-

sysanym w dolnej czêœci rany. Po uzy-

skaniu wgl¹du w kana³ krêgowy (ryc. 3)

usuwano masê wypadniêtego j¹dra

mia¿d¿ystego. Je¿eli po operowanej stro-

nie nie by³o go w kanale – wykonywano

dojœcie drugostronne, tak aby wyrostki

kolczyste pozosta³y po³¹czone paskiem

wiêzad³a.

Masê j¹dra mia¿d¿ystego usuwano

pêtl¹ z drutu ortopedycznego (ryc. 4)

lub (i) ma³¹ ³y¿eczk¹.

W niektórych przypadkach jako uzu-

pe³nienie zabiegu wykonano fenestracjê

lub przed³u¿ono zasiêg odbarczenia na

s¹siedni¹ przestrzeñ w kierunku dog³o-

wowym lub doogonowym. Ranê przep³u-

kiwano ciep³ym roztworem fizjologicz-

nym i po pokryciu rdzenia autogenicz-

nym przeszczepem tkanki t³uszczowej,

zamykano j¹ warstwowo, stosuj¹c do

szwów zag³êbionych „na okrêtkê” niæ

plecion¹ z polikwasu glikolowego 2/0,

a do skóry szew œródskórny i niæ jed-

norodn¹ 3/0.

W czasie trwania

zabiegu psy otrzy-

mywa³y 50 mg hy-

drocortisonum hemi-

succinatum – lub,

je¿eli by³ ju¿ wdro-

¿ony wczeœniej,

metylprednizolon

w iloœci wynikaj¹cej

z przyjêtego sche-

m a t u   l e c z e n i a .

Przed operacj¹ lub

zaraz po niej poda-

wano antybiotyk

( l i n k o m y c y n a -

spektynomycyna) –

0,2 ml/kg mc., a po

odzyskaniu przy-

tomnoœci 5 mg/kg mc. chlorowodorku

tramadolu i 0,3 mg/kg mc. deksameta-

zonu, jeœli nie kontynuowano terapii me-

thylprednizolonem. Dalsze leczenie obej-

mowa³o podawanie œrodków przeciwbó-

lowych, witamin z grupy B, cocarboksy-

lazy i kontynuacjê antybiotykoterapii. Ze

œrodków fizykalnych zalecano unikanie

gwa³townych poruszeñ, masa¿e koñczyn,

opró¿nianie pêcherza, wspomaganie prób

chodzenia.

W

YNIKI

Rezultaty operacji oceniano na podsta-

wie badañ kontrolnych przeprowadzonych

osobiœcie przez operatora, jak i na podsta-

wie rozmów telefonicznych z w³aœciciela-

mi lub lekarzami

prowadz¹cymi le-

czenie w innych

oœrodkach. Rozmo-

wy te odbywa³y siê

najdalej w rok po za-

biegu. Wyniki przed-

stawione s¹ w tabeli

nr 1. Jeden z opero-

wanych psów pad³

w kilka godzin po

operacji. Sekcji nie

przeprowadzono ze

wzglêdu na brak

zgody w³aœciciela.

Jeden z psów zosta³

poddany eutanazji

wobec braku popra-

wy w ci¹gu 6 miesiê-

cy po operacji. Pozosta³e wyzdrowia³y we-

d³ug kryteriów stosowanych przez Scotta (3),

to znaczy odzyska³y mo¿liwoœæ chodzenia

o w³asnych si³ach oraz kontrolê nad od-

dawaniem moczu i ka³u.

O

MÓWIENIE

Najszerzej stosowanym sposobem le-

czenia pjm w odcinku piersiowo-lêdŸwio-

wym u psów chondrodystroficznych

w Polsce jest leczenie zachowawcze. Obej-

muje ono g³ównie dzia³ania maj¹ce na

celu st³umienie odczynu zapalnego (ste-

roidoterapia), zmniejszenie bólu z dzia³a-

niem przeciwzapalnym (stosowanie leków

niesteroidowych przeciwzapalnych), po-

budzenie przewodnictwa nerwowego, le-

czenie zaburzeñ mikcji i defekacji. Mo¿e

byæ ono skuteczne, jest jednak sposobem

bardzo dalekim od leczenia przyczynowe-

go. Przy braku wsparcia unieruchomie-

niem psa w klatce leczenie steroidami za-

wsze zagra¿a spowodowaniem pogorszenia

stanu neurologicznego pacjenta (6).

W przebiegu pjm przyczyna zaburzeñ

neurologicznych jest mechaniczna. To

ucisk na rdzeñ krêgowy masy zwyrodnia-

³ego j¹dra mia¿d¿ystego, która przecisnê-

³a siê przez patologiczny otwór (szczelinê,

kana³) w pierœcieniu w³óknistym (2). Usu-

niêcie tego ucisku poprzez usuniêcie masy

z kana³u krêgowego w trakcie hemilami-

nektomii jest akceptowanym standardem

postêpowania (3,6). Podjêcie zatem lecze-

nia metod¹ hemilaminektomii w przedsta-

wianych przypadkach znajduje swoje uza-

sadnienie.

Z oceny wyników wykluczyæ nale¿y psa,

który pad³ w kilka godzin po operacji.

Przyczyna zejœcia nie jest znana. W tym

przypadku ocena skutecznoœci operacyj-

nego odbarczenia rdzenia krêgowego nie

jest mo¿liwa. Poniewa¿ wykonywanie bez-

poœrednio po sobie mielografii i operacji,

jak by³o w tym przypadku, jest znacznym

obci¹¿eniem dla pacjenta, w kolejnych

przypadkach psy po badaniu kontrasto-

wym budzono, a w³aœciw¹ operacjê wy-

konywano innego dnia. Wyj¹tkiem by³

pies nr 19 ze wzglêdów, które omówione

zostan¹ dalej.

W ocenie przedstawianych wyników

uwzglêdniæ nale¿y stan neurologiczny

pacjentów odzwierciedlaj¹cy nasilenie

ucisku na rdzeñ krêgowy wed³ug piêcio-

stopniowej skali (Griffis cyt. za 6). Nie

operowano psów z objawami jedynie bó-

lowymi, czyli I stopnia. Nie kwalifikowa-

no do zabiegu równie¿ psów z niedow³a-

dem koñczyn miednicznych (II stopieñ).

Szeœciu pacjentów mia³o pora¿enie koñ-

czyn miednicznych z zachowan¹ mo¿li-

woœci¹ oddawania moczu (III stopieñ).

Jedenastu z nich dotkniêtych by³o pora-

¿eniem koñczyn miednicznych i zatrzy-

maniem mo¿liwoœci oddawania moczu

(IV stopieñ). U dwóch psów (nr 19 i 20)

wy¿ej wymienionym objawom towarzy-

szy³a utrata czucia bólu g³êbokiego, co

jest cech¹ V stopnia ucisku rdzenia.

U jednego z pacjentów (nr 11) nie mo¿-

na by³o ustaliæ, czy czucie bólu g³êbo-

kiego by³o obecne, lecz znacznie st³umio-

ne, czy te¿ nieobecne. Wszystkie psy z III,

jak i z IV stopniem zaawansowania cho-

roby zosta³y wyleczone.

Ryc. 3. Ods³oniêty odcinek kana³u krêgowego.

Ryc. 4. Fragment j¹dra mia¿d¿ystego usuniêtego za pomoc¹ pêtli z drutu ortopedycznego.

31

CHIRURGIA/ORTOPEDIA

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

Pies nr 11 (nie wyjaœnione – IV czy V sto-

pieñ) zacz¹³ chodziæ z utrzymuj¹cym siê

niedow³adem po 3 miesi¹cach od operacji.

Poœród psów z V stopniem ucisku je-

den (nr 19) zosta³ wyleczony. Po dwóch

dobach od operacji powróci³y objawy

czucia bólu g³êbokiego, a po kolejnych

trzech tygodniach chodzi³. Ten pies by³

poddany badaniu mielograficznemu

i operacji w jednym dniu, poniewa¿ mi-

ja³y dwie doby od zaniku czucia bólu

g³êbokiego, czas uznawany za granicê,

po której przekroczeniu rokowanie po-

garsza siê znacznie (6). U psa nr 20 za-

nik czucia bólu g³êbokiego stwierdzo-

no w tym samym czasie, co u psa nr 19.

Wspó³istniej¹ca mocznica sk³oni³a do

24-godzinnej zw³oki z interwencjami

wymagaj¹cymi znieczulenia ogólnego.

Po intensywnym leczeniu mocznicy

wykonano u niego mielografiê tego sa-

mego wieczoru, co u psa nr 19, a ope-

rowano dopiero nastêpnego dnia. Pies

ten nie odzyska³ sprawnoœci koñczyn

miednicznych ani panowania nad od-

dawaniem moczu i ka³u, co sk³oni³o

w³aœcicieli do eutanazji w szeœæ mie-

siêcy po operacji.

Poœród psów z III i IV stopniem zaawan-

sowania choroby (pomijaj¹c niezdefinio-

wanego do koñca psa nr 11) czas pomiê-

dzy operacj¹ a powrotem do mo¿liwoœci

chodzenia waha³ siê od kilku godzin do

21 dni. Trudno zauwa¿yæ tutaj zwi¹zek

pomiêdzy stopniem zawansowania cho-

roby a czasem powrotu do zdrowia. Wy-

daje siê, ¿e liczba pacjentów powinna byæ

wy¿sza, aby mo¿na by³o wyci¹gn¹æ kate-

goryczne wnioski.

Mielografia zastosowana w badaniu

przedoperacyjnym razem z badaniem

rentgenowskim przegl¹dowym i bada-

niem klinicznym z wywiadem pozwoli-

³a na bezb³êdne okreœlenie przestrze-

ni, w której dosz³o do pjm. Jedynie

w szeœciu przypadkach wy¿ej wymie-

nione metody pozwoli³y na okreœlenie

strony, na któr¹ przemieœci³a siê masa

zwyrodnia³ego j¹dra mia¿d¿ystego. Po-

œród tych szeœciu przypadków jedynie

trzy potwierdzi³y siê œródoperacyjnie.

Sugeruje to celowoϾ wykorzystywania

w diagnostyce przed hemilaminektomi¹

bardziej zaawansowanych metod dia-

gnostyki obrazowej, jeœli to tylko mo¿-

liwe ze wzglêdów technicznych i eko-

nomicznych.

W ci¹gu roku po operacji u szeœciu

psów dosz³o do kolejnych zachorowañ

z objawami pjm. W ¿adnym z przypad-

ków nie zdecydowano siê na ponown¹

operacjê i psy leczono zachowawczo.

Obserwacja ta potwierdza cytowane

opinie (3,6) o celowoœci, równoczesnej

z hemilaminektomi¹, fenestracji j¹der

mia¿d¿ystych z s¹siednich przestrze-

ni. W prezentowanych przypadkach nie

wykonywano takich fenestracji, ocenia-

j¹c sam podstawowy zabieg jako bar-

dzo rozleg³y i traumatyczny. Jedynie

w trzech przypadkach dokonano fene-

stracji tej samej przestrzeni, któr¹ pod-

dano hemilminektomii uznaj¹c iloœæ

masy w kanale krêgowym za zbyt ma³¹,

a zatem podejrzewaj¹c, ¿e istnieje mo¿-

liwoœæ dalszego przemieszczania siê j¹-

dra mia¿d¿ystego.

Osi¹gniête wyniki potwierdzaj¹ wy-

sok¹ skutecznoœæ hemilaminektomii

w leczeniu pjm zarówno w odniesieniu

do pacjentów z III, jak i IV stopniem

nasilenia objawów. S¹ one nieznacznie

lepsze od wyników podanych przez

Scotta (3), jak i tych cytowanych przez

Whellera i Sharpa (6). Wyniki dwóch

przypadków ze stopniem V równie¿ nie

odbiegaj¹ od tych prezentowanych

w wy¿ej wymienionej literaturze, któ-

ra podaje 50% wyleczeñ dla psów od-

barczonych przed up³ywem 48 godzin.

Dodaæ jednak nale¿y, ¿e hemilami-

nektomia jest metod¹ wymagaj¹c¹ nie

tylko odpowiednich kwalifikacji chirur-

ga, asystenta oraz anestezjologa, ale

tak¿e wysokiego standardu wyposa¿e-

nia lecznicy.

q

Piœmiennictwo

1.Braund K.,G.: Intervertebral disk dise-

ase w: Disease mechanism in small

animal surgery, Lea & Febiger, Phila-

delphia, 1993 r.

2.Hansen H.J.: A patologic-anatomical

study on disc degeneration on dog. Acta

Orthop Scand 1952 r.: suppl. 11.

3. Scott H.W.: Hemilaminectomy for the tre-

atment of thoracolumbar disc disease in

the dog: a follow-up study of 40 cases,

J Smal Anim Pract 1997 r., 38 s. 488.

4.Sterna J.: Wczesne wyniki hemilami-

nectomii i obustronnej hemilaminecto-

mii w leczeniu przemieszczeñ j¹dra

mia¿d¿ystego u psów chondrodystro-

ficznych. Kwartalnik Ortopedyczny,

suplement, 2000 r.

5.Stêpkowski J., Go³êbiowski M.: Wartoœæ

mielografii w diagnostyce przedopera-

cyjnej przepukliny kr¹¿ka miêdzykrê-

gowego u psów. Magazyn Wet. 1996 r.

5 (26) s. 457.

6.Wheller S.J., Sharp N.J.H.: Small ani-

mal spinal disorders, diagnosis and

surgery, Mosby-Wolfe, London, 1997 r.

dr Jacek Sterna

Katedra Nauk Klinicznych Wydzia³u

Medycyny Weterynaryjnej SGGW

02-776 Warszawa

ul. Nowoursynowska 159C

e-mail: [e-mail]