Układ rozrodczy płazów
• Z gonadami łączą się ciała tłuszczowe odżywiające
gruczoły rozrodcze i rozwijające się gamety
• Jajniki są parzyste, jaja po owulacji wypadają do jamy
ciała, skąd są wychwytywane przez lejki jajowodów
(przewody Mullera)
• Jajniki i jajowody charakteryzują się wyraźnymi
zmianami cyklicznymi
• W jajowodach jaja uzyskują osłonki białkowe
• U płazów bezogonowych jaja gromadzą się w
koocowej części jajowodu zwanej pseudomacicą
(pseudouterus)
Układ rozrodczy płazów
• Z jajowodów jaja wydostają do kloaki i stamtąd na
zewnątrz
• Jadra są parzyste o różnych kształtach w zależności od
gatunku. Są zlokalizowane w pobliżu nerek
• Oddzielnych nasieniowodów u płazów brak. Powstałe
plemniki po opuszczeniu jąder przedostają się do
kanalików nerkowych, a z nich do przewodu
moczopłciowego (przewód Wolffa).
• Przed połączeniem się z kloaką przewód moczopłciowy
tworzy rozszerzenie zwane pęcherzykiem nasiennym
Układ rozrodczy płazów
• Zapłodnienie jest zewnętrzne lub wewnętrzne
• W rozwoju występuje stadium larwalne
• Zdecydowana większośd jest jajorodna, występują
gatunki jajożyworodne
• U części gatunków owulują jednocześnie wszystkie jaja
rozwijające się w danym sezonie w jajniku, u reszty
owulacja przebiega etapami
• U samców niektórych gatunków występują szczątkowe
gonady żeoskie (narząd Biddera u ropuch), które po
usunięciu jąder przekształcają się w normalnie
funkcjonujące jajniki
• Hermafrodytyzm jest rzadkością, częściej mamy do
czynienia z obojnakami rzekomymi
Układ rozrodczy gadów
• U większości przedstawicieli jajniki są parzyste
• Komórki jajowe owulują do jamy ciała skąd są
wychwytywane przez lejki jajowodów
• W jajowodach jaja uzyskują osłony: w środkowej części
białkową, w koocowej pergaminową lub wapienną
• Jajowody uchodzą do kloaki
• Jądra mają kształt owalny lub wydłużonych wałeczków
i leżą w pobliżu lędźwiowego odcinka kręgosłupa
• Kanaliki nasienne łączą się ze sobą tworząc najądrza
• Z najądrzy wychodzą nasieniowody uchodzące do
kloaki
Układ rozrodczy gadów
• Większośd gatunków jest jajorodna i jaja zawsze są
składane na lądzie
• U części gatunków pojawiła się jajożyworodnośd,
wtedy rozwój jaj następuje w jajowodach
• Z wyjątkiem hatterii występują narządy kopulacyjne
parzyste u węży i jaszczurek lub nieparzysty u żółwi i
krokodyli
• Zapłodnienie jest zawsze wewnętrzne
• Nigdy nie występuje stadium larwalne
• U gadów doszło do całkowitego uniezależnienia
rozwoju zarodkowego od środowiska wodnego dzięki
wykształceniu błon płodowych
Rozwój błon płodowych
• Błony płodowe zaczynają się tworzyd na bardzo
wczesnym etapie rozwoju zarodka
• Początkowo wyrasta wokół zarodka pierścieniowaty
fałd, który obrasta zarodek
• Po zetknięciu się brzegów fałdu listek zewnętrzny i
wewnętrzny zrastają się ze sobą i stają się ciągłe
• Listek zewnętrzny nazywamy kosmówką (
błoną surowiczą
)
• Listek wewnętrzny nazywamy owodnią
• Pomiędzy kosmówką a owodnią powstaje przestrzeo, w
której gromadzi się ciecz tworząca wodne środowisko
dla dalszego rozwoju zarodka
• Równolegle do opisanego procesu powstaje omocznia
jako uwypuklina tylnej części jelita
Funkcje błon płodowych
• Kosmówka (błona surowicza) – zapobiega utracie
wody, stanowi barierę dla drobnoustrojów
• Owodnia – pozwala na stworzenie wodnego
środowiska dla rozwoju zarodka, dzięki które także
chroni zarodek przed uszkodzeniami
• Omocznia – magazynuje wydaliny rozwijającego się
zarodka, jej bogato unaczynione ścianki resorbują
wodę i pozwalają na jej ponowne wykorzystywanie
podczas rozwoju; w swojej zewnętrznej części
omocznia zrasta się z kosmówką a jej naczynia
krwionośne umożliwiają wymianę gazową
Układ rozrodczy ptaków
• Prawa częśd żeoskiego układu rozrodczego uległa
redukcji
• Jajo otoczone błoną żółtkową owuluje do
rozszerzonego ujścia jajowodu skąd przemieszcza się
do lejka jajowodu, a następnie trąbki i części
białkotwórczej jajowodu następnie przechodzi przez
cieśo gdzie uzyskuje osłonkę zewnętrzną, a w
odcinku macicznym jajowodu uzyskuje twardą
skorupkę wapienną. Ostatnim odcinkiem jest pochwa
uchodząca do kloaki
Układ rozrodczy ptaków
• Jądra ptaków są parzyste, leżą w jamie ciała i
wykazują znaczne zmiany podczas roku, zawsze
osiągając największe rozmiary podczas okresu
godowego
• Wyprodukowane plemniki przechodzą do najądrzy
od których odchodzą nasieniowody uchodzące do
kloaki
• U niektórych przedstawicieli wykształcił się pęcherzyk
nasienny położony tuż przed ujściem nasieniowodu
do kloaki
• U części przedstawicieli wykształcił się nieparzysty
narząd kopulacyjny
Układ rozrodczy ptaków
• Zapłodnienie jest wewnętrzne
• Występuje opieka nad jajami i u zdecydowanej
większości nad potomstwem
Układ rozrodczy ssaków
• Stekowce są jajorodne, natomiast pozostałe ssaki są
żyworodne
• U stekowców prawa i lewa częśd żeoskiego układu
rozrodczego uchodzi osobno do zatoki
moczopłciowej
• U torbaczy także prawa i lewa częśd żeoskiego układu
rozrodczego jest rozdzielona. Macice uchodzą
osobno do zatoki pochwy, która rozdziela się na dwie
pochwy uchodzące do zatoki moczopłciowej
• Częśd łożyskowców także zachowuje odrębnośd
macic, które otwierają się niezależnie do pochwy
(zajęczaki, wiele gryzoni, słonie)
Układ rozrodczy ssaków na przykładzie łożyskowców
• Jajniki są parzyste zbudowane z dwóch warstw,
rdzennej i korowej produkującej komórki jajowe
• Komórki jajowe owulują do jamy ciała skąd są
wychwytywane przez rozszerzone ujście jajowodu
• W budowie jajowodu wyróżniamy: lejek jajowodu,
baokę jajowodu, cieśo oraz częśd maciczną jajowodu
• Do zapłodnienia najczęściej dochodzi w baoce
jajowodu
Układ rozrodczy ssaków na przykładzie łożyskowców
• Z jajowodu jajo przechodzi do macicy.
• Tutaj następuje wytworzenie łożyska i rozwój zarodka
• Typy macic:
- podwójna (zajęczaki, częśd gryzoni, słonie)
- dwudzielna (wiele kopytnych, niektóre gryzonie)
- dwurożna (owadożerne, walenie, wiele drapieżnych)
- pojedyncza (naczelne)
• Macica uchodzi do pochwy
Układ rozrodczy ssaków
• Układ rozrodczy samca składa się z jąder, w których
znajdują się kanaliki nasienne
• Kanaliki nasienne łączą się w najądrzu, które
przechodzi w nasieniowód
• Nasieniowód łączy się z cewką moczową, która wnika
do prącia i uchodzi na jego koocu na zewnątrz
• Do nasieniowodów i moczowodu wydzielane są także
produkty gruczołów Cowpera i prostaty
• Jądra powstają w obrębie jamy brzusznej i u
większości saków zstępują do moszny, u częśd
przedstawicieli pozostają jednak w jamie brzusznej
(np.: słonie, także u stekowców) lub zstępują tylko w
okresie godowym (zające, jeże, słupozębne)
Układy krwionośne bezkręgowców
• U dużej liczby grup prosto zbudowanych zwierząt
brak układu krwionośnego. Najczęściej zwierzęta te
są niewielkich rozmiarów lub silnie spłaszczone
• U bezkręgowców posiadających układ krwionośny
serce jest zlokalizowane po grzbietowej stronie ciała,
bardzo często układ krwionośny jest otwarty
Układ krwionośny osłonic
• Jest układem otwartym
• Składa się z serca oraz naczyo krwionośnych
otwierających się do zatok
• Naczyo krwionośnych brak u ogonic
• Serce pompuje krew przemiennie w jedną lub
przeciwną stronę (co pewien czas następuje
odwrócenie kierunku pompowania krwi)
Układ krwionośny bezczaszkowców
• Układ krwionośny jest zamknięty
• Układ głównych naczyo przypomina układ występujący
u ryb
• Brak serca, jego rolę spełniają kurczące się niezależnie
odcinki naczyo (tętnica endostylarna, nasadowe odcinki
tętnic skrzelowych, żyły podjelitowa i wątrobowa oraz
zatoka żylna)
• Występuje krążenie wrotne oplatające wyrostek
wątrobowy
• Krew przepływająca przez krążenie wrotne spływa do
zatoki żylnej
Układ krwionośny śluzic
• Jest zamknięty
• Występuje w nim cały szereg tworów spełniających
rolę serc:
- serce pompujące krew do naczyo skrzelowych
- serce pompujące krew do wątroby
- serce pompujące krew w kierunku tułowia położone
w okolicy ogonowej
- serce położone w okolicy głowowej
• Takie rozmieszczenie elementów pompujących krew
nawiązuje do budowy układu krwionośnego
bezczaszkowców
Układ krwionośny pozostałych kręgowców
• Jest zawsze zamknięty
• Elementem napędzającym krew jest serce
• Serce pierwotnie składa się z ułożonych jeden za
drugim pęcherzyków:
- zatoki żylnej
- przedsionka
- komory
- stożka tętniczego
• Dzięki obecności zastawek krew przepływa przez
serce tylko w jednym kierunku
• Serce o takiej budowie występuje u ryb spodoustych
Układ krwionośny kręgowców
• U kręgowców lądowych w związku z powstaniem płuc
utworzyły się dwa obiegi krwi (mały – płucny oraz duży
– obsługujący ciało poza płucami)
• W związku z tym przedsionek uległ podziałowi na dwie
części: przedsionek prawy i przedsionek lewy (płazy), a
następnie uległa stopniowemu podziałowi komora
serca (gady, ptaki, ssaki).
• Pojedyncza komora serca u płazów i większości gadów
jest adaptacją do sposobu oddychania tych zwierząt
• W związku z rodzajem przepływającej krwi prawa częśd
serca nosi nazwę żylnej, a lewa tętniczej
• Stożek tętniczy i zatoka żylna ulegają stopniowemu
uwstecznieniu
Układ limfatyczny kręgowców
• Zbudowany jest z serc, naczyo, zatok oraz gruczołów
limfatycznych
• Gruczoły limfatyczne występują u ptaków i ssaków –
brak ich u ryb, płazów i gadów
• Występujące w naczyniach limfatycznych zastawki
powodują przepływ limfy tylko w jednym kierunku,
czyli do żył
• Naczynia limfatyczne łączą zatoki ciała z żyłami
• Układ limfatyczny kręgowców jest więc układem
otwartym
Układ krwionośny minogów
• W ogólnym zarysie przypomina układ krwionośny
bezczaszkowców
• Występuje jedno serce położone za przewodem
skrzelowym
• Serce zbudowane jest z:
- zatoki żylnej
- przedsionka
- komory
- stożka tętniczego
Układ krwionośny minogów
• Wszystkie naczynia żylne zbiegają się w zatoce żylnej
• Przez serce minogów przepływa tylko krew żylna
• Od stożka tętniczego odchodzi aorta brzuszna,
rozdzielająca się dalej na dwie tętnice, które
następnie rozdzielają się na 8 tętnic skrzelowych
doprowadzających
• Brak krążenia wrotnego w nerkach
Układ krwionośny ryb
• Serce ryb spodoustych jest zbudowane z:
- zatoki żylnej
- przedsionka
- komory
- stożka tętniczego
• U ryb kostnoszkieletowych doszło do redukcji stożka
tętniczego, po którym pozostałością są tylko
zastawki. U tych ryb występuje za sercem
nabrzmienie aorty, które mimo wspomagania serca
nie jest jego częścią
• Przez serce ryb przepływa tylko krew żylna
Układ krwionośny ryb
• U ryb spodoustych krew posiada duże ciśnienie
osmotyczne spowodowane między innymi dużą
zawartością mocznika (np. około 1.8%)
• Ryby posiadają dobrze rozwinięty układ limfatyczny
zbudowany z kilku głównych pni biegnących wzdłuż
osi siała i naczyo segmentalnych, z których częśd
pełni rolę serc limfatycznych
Funkcje poszczególnych elementów serca ryb
• Zatoka żylna – zbiera krew z żył
• Przedsionek – przejmuje krew z zatoki żylnej i
wtłacza ją do komory
• Komora - tłoczy krew
• Stożek tętniczy – przejmuje częśd energii skurczu
komory redukując pulsowanie krwi
• Analogiczną funkcję do stożka tętniczego pełni
nabrzmienie aorty nie będące jednakże częścią
serca
Układ krwionośny płazów
• Pojawienie się płuc spowodowało duże zmiany w
układzie krwionośnym – powstał płucny obieg krwi
• Serce płaza składa się z 5 części:
- zatoki żylnej
- przedsionka prawego i przedsionka lewego
- komory serca
- stożka tętniczego
• Zatoka żylna łącząca się z prawym przedsionkiem,
doprowadza do serca krew ubogą w tlen
• Przedsionki płazów bezogonowych są oddzielone
przegrodą jednakże ich ujście do komory jest
wspólne, natomiast pomiędzy przedsionkami płazów
ogoniastych i beznogich przegroda jest niecałkowita
Układ krwionośny płazów
• Występowanie jednej komory serca pozwala na
sterowanie ilością krwi przepływającą przez krwiobiegi
• W rozdziale krwi do krwiobiegów kluczową rolę
odgrywa stożek tętniczy wraz z znajdującą się w nim
podłużną zastawką spiralną
• Krew z lewej części komory płynie po stronie brzusznej
stożka tętniczego i stąd do pierwszego i drugiego łuku
tętniczego. Jest to krew bogata w tlen
• Krew z prawej części komory kierowana jest do
grzbietowej części stożka tętniczego, a stamtąd do
tętnic płucnych. Jest to krew uboga w tlen,
zawierająca dużo dwutlenku węgla
Układ krwionośny płazów
• Stożek tętniczy u płazów bezogonowych jest wydłużony i
tworzy tzw. pieo tętniczy , który w dalszym przebiegu
rozdziela się na 3 pary naczyo zwanych łukami tętniczymi:
1 Pierwsza para łuków nazywana tętnicami dogłowowymi.
Rozdzielających się na tętnice dogłowowe wewnętrzne i
zewnętrzne. Unaczyniają one głowę.
2 Druga para łuków nazywana właściwymi łukami aorty.
Prawy i lewy łuk aorty łączy się w tętnicę grzbietową.
Unaczynia kooczyny przednie i tylne oraz narządy
wewnętrzne
3 Trzecia para łuków nosi nazwę tętnic płucnych. Unaczynia
płuca i skórę
Układ krwionośny płazów
• Krew natleniona w płucach zbierana jest przez żyły
płucne, które doprowadzają ją do lewego przedsionka
• U gatunków bezpłucnych brak żył płucnych
• Krew natleniona w skórze zbierana jest przez żyły skórne
wielkie łączące się z żyłami podobojczykowymi i
uchodzące do zatoki żylnej
• Płazy są zdolne do zaciągania bardzo dużego długu
tlenowego polegającego na gromadzeniu bardzo dużych
ilości kwasu mlekowego
Układ limfatyczny płazów
• Układ limfatyczny płazów bezogonowych składa się z
serc limfatycznych położonych w okolicy 3 kręgu
tułowiowego (1 para) i kloaki (1- 4 pary), naczyo
limfatycznych łączących się z szczelinami i przestrzeniami
między narządami oraz obszernymi podskórnymi
workami limfatycznymi.
• Serca limfatyczne płazów ogoniastych zlokalizowane są
pod łopatkami, u nasady ogona oraz pod skórą wzdłuż
boków ciała
Układ krwionośny gadów
• Przedsionki są zawsze oddzielone od siebie
• W komorze znajduje się niezupełna przegroda
• Krokodyle posiadają całkowitą przegrodę a więc
serce z dwoma komorami prawą i lewą, jednakże
istnieje u nich połączenie krwiobiegów małego i
dużego poza sercem
• Zatoka żylna jest słabo rozwinięta
• Z komory serca wychodzi pieo tętniczy podzielony na
trzy tętnice tkwiące w komorze:
1 Tętnicę płucną
2 Prawy łuk aorty
3 Lewy łuk aorty
Układ krwionośny gadów
• Tętnica płucna wychodzi z prawej części komory i dzieli
się na gałęzie prawą i lewą
• Prawy łuk aorty wychodzi z lewej części komory. Płynie
w niej krew najbogatsza w tlen. Przed połączeniem się
z lewym łukiem aorty w tętnicę grzbietową odchodzą
od prawego łuku aorty tętnice szyjne i większości
przedstawicieli tętnice podobojczykowe
• Lewy łuk aorty wychodzi z prawej części komory
• Aorta grzbietowa unaczynia narządy wewnętrzne,
mięśnie tułowia, kooczyny tylne i ogon
• Do prawego przedsionka uchodzą dwie żyły przednie
główne i żyła tylna
• Do lewego przedsionka uchodzi żyła płucna
Układ krwionośny ptaków
• Serce składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór
• Do przedsionka prawego uchodzi krew żylna,
przetaczana podczas skurczu do prawej komory i dalej
tętnicą płucną do płuc
• Do przedsionka lewego wpływa krew bogata w tlen z
płuc, jest przetaczana do lewej komory
• Z lewej komory odchodzi tylko jeden prawy łuk aorty
• Układ krwionośny ptaków pod presją ewolucji
zdolności do lotu osiągnął najwyższy stopieo
sprawności
Układ krwionośny ssaków
• Serce tak jak u ptaków składa się z dwóch
przedsionków i dwóch komór
• Krążenie krwi przez serce odbywa się analogicznie jak
u ptaków.
• Z lewej komory odchodzi lewy łuk aorty (odmiennie
niż u ptaków)
• Układ głównych pni żylnych jest asymetryczny
• Erytrocyty ssaków nie posiadają jąder