Controlling – analiza odchyle
ń
1. Istota odchyle
ń
,
2. Odchylenia - przyczyny powstawania, działania zaradcze,
3. Analiza odchyle
ń
w centrach odpowiedzialno
ś
ci.
Literatura:
1. Sierpi
ń
ska M., Niedbała B.: Controlling operacyjny w przedsi
ę
biorstwie, PWN 2003
2. Kuc B.: Kontroling narz
ę
dziem wczesnego ostrzegania, PTM 2006,
3. Red. Nowak M.: Podstawy controllingu, AE Wrocław 1996,
4. Marciniak S.: Controlling, Filozofa, Projektowanie, DIFIN 2001,
5. Red. Sierpi
ń
ska M.: Controlling funkcyjny w przedsi
ę
biorstwie, Oficyna Ekonomiczna 2004.
6. Red. Nowak E..: Controlling w działalno
ś
ci przedsi
ę
biorstwa, PWE 2004.
7. Leszczy
ń
ski Z. Wnuk T.,: Controlling, FRRwP 1999,
8. Nowosielski S.: Controlling w zarz
ą
dzaniu przedsi
ę
biorstwem, AE Wrocław 2002
9. Red. Nowak E.: Rachunkowo
ść
w zarz
ą
dzaniu zdecentralizowanym przedsi
ę
biorstwem, PWE
2001
Odchylenie – ka
ż
da ró
ż
nica pomi
ę
dzy wielko
ś
ci
ą
rzeczywist
ą
a wielko
ś
ci
ą
planowan
ą
.
Wykorzystanie bud
ż
etów w zarz
ą
dzaniu jednostk
ą
gospodarcz
ą
wymusza
permanentne porównywanie wielko
ś
ci w nich zawartych z warto
ś
ciami uzyskanymi.
Dzi
ę
ki temu jeste
ś
my w stanie pozyska
ć
informacj
ę
o tym czy interesuj
ą
ce nas
zjawiska, procesy s
ą
zgodne z przyj
ę
tymi normami, wielko
ś
ciami planowanymi,
standardami.
Wielko
ś
ci wykorzystywane w procesie analizy odchyle
ń
:
• Prognostyczne (B
Ę
DZIE) – ustalane w trybie ex ante, ex post,
• Normatywne (POWINNO BY
Ć
) – ustalane w trybie ex ante, ex post,
• Faktyczne (JEST) – ustalane w trybie in tempora
Przyj
ę
cie takich podstaw daje mo
ż
liwo
ść
wyodr
ę
bnienia nast
ę
puj
ą
cych porówna
ń
:
• B
Ę
DZIE – B
Ę
DZIE = słu
ż
y kontroli prognoz przy ró
ż
nych zało
ż
eniach ich tworzenia
• JEST – JEST = porównanie obiektu lub dwóch obiektów w ró
ż
nym czasie
• POWINNO BY
Ć
– POWINNO BY
Ć
= porównanie dwóch normatywów przy zmianie
parametrów
planowania normatywnego
Ide
ą
controllingu jest porównanie
POWINNO BY
Ć
– B
Ę
DZIE oraz POWINNO BY
Ć
– JEST
Dzi
ę
ki tym porównaniom, wykorzystywana jest idea sprz
ęż
enia
zwrotnego normalnego i wyprzedzaj
ą
cego.
Odchylenie pomi
ę
dzy
POWINNO BY
Ć
a JEST
Bud
ż
et
Prognoza
Wynik rzeczywisty
Wynik Planowany
Odchylenie pomi
ę
dzy
POWINNO BY
Ć
a B
Ę
DZIE
Prognozowany
wynik całoroczny
I
VI
VII
Rodzaje porówna
ń
pomi
ę
dzy wielko
ś
ciami osi
ą
gni
ę
tymi i bud
ż
etowanymi:
• porównanie wielko
ś
ci ilo
ś
ciowych – (np. produkcji), najprostsza forma
porówna
ń
pomi
ę
dzy wielko
ś
ciami zrealizowanymi a postulowanymi,
• porównanie wielko
ś
ci kosztów – (np. stałych, zmiennych), dotyczy centrów
kosztów,
• porównanie wielko
ś
ci wyników – (np. wg produktów, klientów, rynków
okresów) dotyczy centrów wynikowych i całego przedsi
ę
biorstwa, gdzie
informacje dotycz
ą
ce przychodów kosztów i wyników zestawiane s
ą
wg
wymienionych wy
ż
ej przekrojów),
• porównanie wielko
ś
ci wska
ź
ników finansowych i nie finansowych – dotyczy
całego przedsi
ę
biorstwa.
Analiza odchyle
ń
to działanie ukierunkowane na pozyskanie danych, identyfikuj
ą
cych
rzeczywiste przyczyny ich powstania w oparciu o rozbicie odchylenia całkowitego na
czynniki pierwsze.
Przyczyny powstawania odchyle
ń
:
• Nietrafne planowanie:
- bł
ę
dne zało
ż
enia dotycz
ą
ce przedsi
ę
biorstwa lub jego otoczenia,
- bł
ę
dne, ustalone cele
• Niewła
ś
ciwa realizacja planu:
- nied
ąż
enie do ustalonego celu,
- niewykorzystanie planowanych zasobów,
- niewykonanie planowanych działa
ń
Przyczyny powstawania odchyle
ń
(przykłady):
- zła organizacja,
- nierealne cele,
- bł
ę
dy w planowaniu,
- niewła
ś
ciwa realizacja,
- nieprzewidywalne oddziaływanie czynników zewn
ę
trznych,
- bł
ę
dy w dekretach ksi
ę
gowych.
Wyodr
ę
bnione i przeanalizowane odchylenia staj
ą
si
ę
podstaw
ą
:
• ustalenia osób za nie odpowiedzialnych i wyci
ą
gni
ę
cia wobec nich
odpowiednich konsekwencji,
• sygnałów o nieprawidłowym funkcjonowaniu danego centrum
odpowiedzialno
ś
ci,
• wyboru kierunków działa
ń
i decyzji o korekcie stanów istniej
ą
cych.
Działania podejmowane w zwi
ą
zku z zaistniałym odchyleniem:
• usuni
ę
cie lub skorygowanie odchylenia (odchylenie nie mieszcz
ą
ce si
ę
w granicach tolerancji i zale
ż
ne od jednostki),
• akceptacja odchylenia (odchylenie mieszcz
ą
ce si
ę
w granicach
tolerancji i/lub jednostka nie ma mo
ż
liwo
ś
ci oddziaływania na nie),
• analiza przyczyn jego wyst
ą
pienia i ich usuni
ę
cie przy najbli
ż
szej
okazji (ograniczony wpływ na odchylenie).
Zale
ż
nie od wielko
ś
ci odchylenia, mo
ż
liwego do usuni
ę
cia, nast
ę
puje wł
ą
czenie w to działanie
ró
ż
nych szczebli zarz
ą
dzania:
• Przy odchyleniach małych przeciwsterowanie le
ż
y w r
ę
kach kierownictwa danego oddziału,
o
ś
rodka, w którym ono powstało, przy zagwarantowaniu w bud
ż
ecie takiej jednostki
ś
rodków
na tak
ą
aktywno
ść
.
• Przy odchyleniach
ś
rednich nast
ę
puje wł
ą
czenie do działa
ń
controllera, który wraz z
osobami których to odchylenie dotyczy rozwi
ą
zuje pojawiaj
ą
cy problem. Controller okre
ś
la
czy takie działanie jest wystarczaj
ą
ce do kompensacji odchylenia, które nie wykracza poza
mo
ż
liwo
ś
ci zdecentralizowanego obszaru (dopóki przyczyna odchylenia nie le
ż
y poza
mo
ż
liwo
ś
ciami oddziaływania danego obszaru i jego kierownika.
• Przy odchyleniach du
ż
ych controller ma obowi
ą
zek wł
ą
czy
ć
zarz
ą
d, co daje zapewnienie
przebadania wpływu danego przepadku na oddziaływanie na inne obszary, co umo
ż
liwia
poszukiwanie działa
ń
zaradczych optymalnych z punktu widzenia całego przedsi
ę
biorstwa.
Zastosowanie tych reguł niezale
ż
nych od wielko
ś
ci przedsi
ę
biorstwa umo
ż
liwia:
• Pełne wykorzystanie wiedzy i umiej
ę
tno
ś
ci na danym szczeblu zarz
ą
dzania oraz motywacj
ę
i mo
ż
liwo
ść
samosterowania,
• Poprzez wł
ą
czenie zarz
ą
du szans
ę
optymalizacji realizacji celów ni
ż
szego szczebla z uwzgl
ę
dnieniem
celu głównego,
• Wł
ą
czenie zarz
ą
du tylko w sytuacji, w której dany obszar nie jest w stanie samodzielnie rozwi
ą
za
ć
problemu.
Controller – wykrywa wyj
ą
tki i reaguje na nie . Aby wyj
ą
tek nie stał si
ę
reguł
ą
(kierownik
wyja
ś
nia z controllerem ka
ż
de odchylenie) a controller nie stał si
ę
kontrolerem musz
ą
dla
o
ś
rodków odpowiedzialno
ś
ci zosta
ć
zdefiniowane granice tolerancji odchyle
ń
od bud
ż
etu.
Granice tolerancji odchyle
ń
wskazuj
ą
,
ż
e kierownik centrum, realizuje swe zadania zgodnie z
planem a pojawiaj
ą
ce si
ę
odchylenia maj
ą
charakter losowy, nieistotny.
Wyznaczniki granic tolerancji odchyle
ń
:
• odpowiedzialno
ść
kierowników oraz zaufanie naczelnego kierownictwa do ich wiedzy i umiej
ę
tno
ś
ci
zarz
ą
dzania o
ś
rodkiem odpowiedzialno
ś
ci,
• odpowiedzialno
ść
kierownika za całkowit
ą
wielko
ść
bud
ż
etu (mo
ż
liwo
ść
wzajemnej kompensacji
odchyle
ń
, wi
ę
kszy stopie
ń
decentralizacji ) lub za poszczególne pozycje rodzajowe bud
ż
etu,
• sposób ustalania granic tolerancji – dotycz
ą
warto
ś
ci okresowych (np. miesi
ę
cznych, kwartalnych)
lub warto
ś
ci skumulowanych (wy
ż
szy stopie
ń
tolerancji poprzez przyj
ę
cie mo
ż
liwo
ś
ci znoszenia
si
ę
odchyle
ń
w kolejnych okresach.
Zało
ż
enie niesumowania si
ę
stałych miesi
ę
cznych granic
tolerancji lub granica jako stała
kwota
górna granica
tolerancji
przebieg
pasmo tolerancji
dolna granica
tolerancji
I
VI
XII
Zało
ż
enie kumulacji stałych
miesi
ę
cznych granic tolerancji,
lub granice wyra
ż
one jako stała
warto
ść
procentowa
Graficzne przedstawienie granic tolerancji odchyle
ń
górna granica tolerancji
przebieg
I
VI
XII
dolna granica tolerancji
pasmo
tolerancji
Drzewo odchyle
ń
– centrum kosztów
Odchylenie
kosztów
materiałowych
Odchylenie
kosztów
robocizny
Odchylenie kosztów produkcji
Odchylenie
zmiennych
kosztów
po
ś
rednich
Odchylenie
stałych
kosztów
po
ś
rednich
Odchylenie
cenowe
materiałów
Odchylenie
zu
ż
ycia
materiałów
Odchylenie
stawek płac
Odchylenie
wydajno
ś
ci
pracowników
Odchylenie
bud
ż
etowe
Odchylenie
wydajno
ś
ci
Odchylenie
bud
ż
etowe
Odchylenie
rozmiarów
produkcji
Odchylenie
wykorzystania
zdolno
ś
ci
produkcyjnych
Odchylenie
wydajno
ś
ci
Drzewo odchyle
ń
– centrum przychodów
Odchylenie mar
ż
y
pozyskanej
Odchylenie mar
ż
y pozyskanej przez centrum przychodów
Odchylenie
kosztów
pozyskania
mar
ż
y
Odchylenie ceny
sprzeda
ż
y
Odchylenie
rozmiarów
sprzeda
ż
y
Odchylenie
kosztów
zmiennych
Odchylenie kosztów
stałych sprzeda
ż
y
Drzewo odchyle
ń
– centrum zysku
Odchylenie wyniku centrum zysku
Odchylenie mar
ż
y pozyskanej przez centrum
zysku dla przedsi
ę
biorstwa
Odchylenie kosztów stałych produkcji i
administracji
Odchylenie kosztów zmiennych produkcji
Odchylenie
pozyskanej mar
ż
y
Odchylenie kosztów
pozyskania mar
ż
y
Odchylenie ceny
sprzeda
ż
y
Odchylenie
rozmiarów sprzeda
ż
y
Odchylenie kosztów
zmiennych
sprzeda
ż
y
Odchylenie kosztów
stałych sprzeda
ż
y
Odchylenie
materiałów
bezpo
ś
rednich
Odchylenie
robocizny
bezpo
ś
redniej
Odchylenie kosztów
jednostkowych
sprzeda
ż
y wyboru
Odchylenie rozmiarów
sprzeda
ż
y
Odchylenie zu
ż
ycia
materiałów bezp.
Odchylenie cen
materiałów bezp.
Odchylenie
struktury
sprzeda
ż
y
Odchylenie ilo
ś
ci
sprzeda
ż
y
Odchylenie
rozmiaru sprzeda
ż
y
Odchylenie ilo
ś
ci
materiałów bezp.
Odchylenie
wydajno
ś
ci w
płacach bezp.
Odchylenie stawki
płac bezp.
Odchylenie udziału
w rynku
Odchylenie wielko
ś
ci
runku
Odchylenie struktury
płac bezp.
Odchylenie ilo
ś
ci
płac bezp.
Analiza odchyle
ń
od wyniku planowanego
BUD
Ż
ET DLA PRODUKCJI X<Y<Z na rok 200X
135 000,00
----
----
----
7. Zysk operacyjny
80 000,00
25 000,00
----
----
----
----
----
----
5. Koszty wydziałowe
6. Koszty zarz
ą
du i sprzeda
ż
y
240 000,00
100 000,00
80 000,00
60 000,00
4. Mar
ż
a brutto (2-3)
2300
660 000,00
420 000,00
1000
300 000,00
200 000,00
800
240 000,00
160 000,00
500
120 000,00
60 000,00
1. Sprzeda
ż
(szt.)
2. Sprzeda
ż
(warto
ść
)
3. Koszty zmienne
Razem
Z
Y
X
Tre
ść
WYKONANIE BUD
Ż
ETU X<Y<Z na rok 200X
95 000,00
----
----
----
7. Zysk operacyjny
84 000,00
30 000,00
----
----
----
----
----
----
5. Koszty wydziałowe
6. Koszty zarz
ą
du i sprzeda
ż
y
209 000,00
90 000,00
74 000,00
45 000,00
4. Mar
ż
a brutto (2-3)
2300
640 000,00
431 000,00
1000
300 000,00
200 000,00
800
240 000,00
160 000,00
500
100 000,00
55 000,04
1. Sprzeda
ż
(szt.)
2. Sprzeda
ż
(warto
ść
)
3. Koszty zmienne
Razem
Z
Y
X
Tre
ść
Poziom O – bud
ż
et statyczny
Porównanie zysku zaplanowanego ze zrealizowanym
N
29,63
40 000,00
3. Odchylenie (1 – 2)
----
----
70,37
100,00
95 000,00
135 000,00
1. Zysk osi
ą
gni
ę
ty
2. Zysk planowany
Ocena
%
Kwota
Tre
ść
Poziom 1 – bud
ż
et statyczny
Ró
ż
nice pomi
ę
dzy stanem rzeczywistym a oczekiwanym poszczególnych składników
rachunku wyników.
N
-40 000,00
135 000,00
95 000,00
7. Zysk operacyjny
N
N
4 000,00
5 000,00
80 000,00
25 000,00
84 000,00
30 000,00
5. Koszty wydziałowe
6. Koszty zarz
ą
du i sprzeda
ż
y
N
-31 000,00
240 000,00
209 000,00
4. Mar
ż
a brutto
N
N
-20 000,00
11 000,00
660 000,00
420 000,00
640 000,00
431 000,00
1. Sprzeda
ż
(warto
ść
)
2. Koszty zmienne
Ocena
Odchylenie
Bud
ż
et
Wykonanie
Tre
ść
Poziom 2 – bud
ż
et elastyczny
Jaki byłby zysk, gdy w bud
ż
ecie zmieni si
ę
tylko jeden parametr – wielko
ść
sprzeda
ż
y, przy stało
ś
ci
pozostałych (ceny, koszty, wydajno
ść
)? Bud
ż
et ten, w swej warto
ś
ci odpowiada faktycznej ilo
ś
ci
sprzedanych wyrobów.
Ustalenie planowanej jednostkowej mar
ż
y brutto dla wyrobów (MBP) X>>Y>>Z
MBPX = 60 000/500 szt. = 120/szt. MBPY = 80 000/800 szt. = 100/szt. MBPZ = 100 000/1000 szt. =
100/szt.
133 000,00
----
----
Zysk operacyjny
80 000,00
25 000,00
----
----
----
----
Koszty wydziałowe
Koszty zarz
ą
du i sprzeda
ż
y
238 000,00
----
----
Mar
ż
a brutto razem
48 000,00
80 000,00
110 000,00
120
100
100
400
800
1100
• X
• Y
• Z
MB całkowita
MBP
Sprzeda
ż
Produkt
ODCHYLENIE NA SPRZEDA
Ż
Y>>> SKORYGOWANY PLAN ZYSKU – PLAN ZYSKU
133 000,00 – 135 000,00 = - 2 000 N
ODCHYLENIE CEN I KOSZTÓW>>> ZYSK RZECZYWISTY – SKORYGOWANY PLAN ZYSKU
95 000,00 – 133 000,00 = - 38 000 N
Poziom 3 – odchylenia szczegółowe
Ustalenie planowanej jednostkowej
ś
redniowa
ż
onej mar
ż
y brutto (MBJ
Ś
)
MBJ
Ś
= (60 000 + 80 000 + 100 000) / (500 szt. + 800 szt.+ 1000 szt.) = 104,35/szt.
Dezagregacja odchylenia na sprzeda
ż
y (-2000 zł) na odchylenie na ilo
ś
ci sprzeda
ż
y i
odchylenie na strukturze sprzeda
ż
y
ODCHYLENIE NA ILO
Ś
CI SPRZEDA
Ż
Y = (SPRZEDA
Ż
RZECZ. – SPRZEDA
Ż
PLAN.) x MBJ
Ś
----
0
10 453
0
-10 435
8. Odchylenie warto
ś
ciowe (7 x 4)
----
----
----
2300
2300
0
1100
1000
100
800
800
0
400
500
-100
5. Sprzeda
ż
rzeczywista w sztukach
6. Sprzeda
ż
planowana w sztukach
7. Odchylenie (5 – 6)
----
104,35
4. MBJ
Ś
----
----
----
2300
240 000
104,35
1000
100 000
100
800
80 000
100
500
60 000
120
1. Sprzeda
ż
planowana w sztukach
2. Planowana mar
ż
a brutto
3. Mar
ż
a jednostkowa (2 : 1)
Ocena
Razem
Z
Y
X
Tre
ść
ODCHYLENIE NA ILO
Ś
CI SPRZEDA
Ż
Y = nie wyst
ę
puje.
ODCHYLENIE NA STRUKTURZE SPRZEDA
Ż
Y =
(SPRZEDA
Ż
RZECZ. – SPRZEDA
Ż
PLAN.) x (PjMBi – MBJ
Ś
)
N
-2000
-435
0
-1565
5. Odchylenie warto
ś
ciowe (3 x 4)
---
-100
0
-100
4. Odchylenie na sprzeda
ż
y w szt.
---
…
-4,35
-4,35
15,65
3. Odchylenie
---
…
…
100
104,35
100
104,35
120
104,35
1. Mar
ż
a jednostkowa planowana
2. Mar
ż
a
ś
redniowa
ż
ona
Ocna
Razem
Z
Y
X
Tre
ś
c
ODCHYLENIE NA STRUKTURZE SPRZEDA
Ż
Y = - 2000 zł
Odchylenie sprzeda
ż
y (-2000)
Odchylenie wielko
ś
ci sprzeda
ż
y (0)
Odchylenie struktury sprzeda
ż
y (-2000)
Dezagregacja odchylenia cen i kosztów (- 38 000) na odchylenie spowodowane zmian
ą
cen i zmian
ą
kosztów (zmiennych i stałych) prowadzonej działalno
ś
ci
ODCHYLENIE CEN SPRZEDA
Ż
Y = (CENA RZECZ. – CENA PLAN.) x SPRZEDA
Ż
RZECZ.
…
-26 000,00
-30 000,00
0,00
4 000,00
5. Odchylenie cenowe (1 x 4)
---
…
-27,2727
0,0000
10,000
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
---
---
---
…
…
…
1100
272,7273
300,0000
80
300,000
300,000
400
250,0000
240,0000
1. Sprzeda
ż
rzeczywista w sztukach
2. Rzeczywista cena jednostkowa
3. Planowana cena jednostkowa
Z
Y
X
Tre
ść
Cena jednostkowa = Sprzeda
ż
warto
ś
ciowo / wielko
ść
sprzeda
ż
y w szt.
ODCHYLENIE KOSZTÓW ZMIENNYCH = (JEDN. KOSZT ZMIENNY RZECZ. – JEDN. KOSZT
ZMIENNY PLAN.) x SPRZEDA
Ż
RZECZ.
N
-3000,00
10 000,00
-6000,00
-7 000,00
5. Odchylenie warto
ś
ciowe (3 x 4)
---
2300
1100
800
400
4. Odchylenie na sprzeda
ż
y w szt.
---
…
9.0909
-7,5000
-17,5000
3. Odchylenie
---
…
…
190,9091
200,0000
207,500
200,000
137,5000
120,0000
1. Mar
ż
a jednostkowa planowana
2. Mar
ż
a
ś
redniowa
ż
ona
Ocna
Razem
Z
Y
X
Tre
ś
c
ODCHYLENIE KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH = (KOSZTY WYDZ. RZECZ. – KOSZTY WYDZ. PLAN.)
ODCHYLENIE KOSZTÓW ZARZ
Ą
DU = (KOSZTY ZARZ./SPRZ. RZECZ. – KOSZTY ZARZ./SPRZ. PLAN.)
N
(-) 5 000,00
3. Odchylenia
…
…
30 000,00
25 000,00
1. Koszty zarz
ą
du i sprzeda
ż
y rzeczywiste
2. Koszty zarz
ą
du i sprzeda
ż
y planowane
Ocena
Kwota
Tre
ść
N
(-) 4000,00
3. Odchylenie kosztów wydziałowych
….
….
84 000,00
80 000,00
1. Koszty wydziałowe rzeczywiste
2. Koszty wydziałowe planowane
Ocena
Kwota
Tre
ść
Odchylenie cen i kosztów (-38000)
Odchylenie cen (-26000)
Odchylenie kosztów (-12000)
Odchylenie kosztów zmiennych (-3000)
Odchylenie kosztów wydzielonych (-4000)
Odchylenie kosztów zarz
ą
du (-5000)
Przyczyny odchyle
ń
N
-40 000,00
….
….
….
5. Odchylenia razem
N
N
-4 000,00
-5 000,00
….
….
….
….
….
….
3. Odchylenie kosztów wydziałowych
4. Odchylenie kosztów zarz
ą
du
N
-31 000,00
30 000,00
6 000,00
-1 000,00
2. Odchylenie mar
ż
y brutto
N
N
N
N
0,00
-2 000,00
-26 000,00
-3 000,00
10 435,00
-435,00
30 000,00
10 000,00
0,00
0,00
0,00
-6 000,00
-10 453,00
-1 565,00
4 000,00
-7 000,00
1. Odchylenia spowodowane
zmianami:
a. Wielko
ś
ci sprzeda
ż
y
b. Struktury sprzeda
ż
y
c. Cen zbytu
d. Kosztów zmiennych
Ocena
Razem
Z
Y
X
Tre
ść
Odchylenie zysku (-40000)
Odchylenie sprzeda
ż
y (-2000N)
Odchylenie ilo
ś
ci sprzeda
ż
y (0)
Odchylenie struktury sprzeda
ż
y (-2000N)
Odchylenie cen i kosztów (-38000)
Odchylenie cen (-26000N)
Odchylenie sprzeda
ż
y (-2000N)
Odchylenie kosztów zmiennych (-3000N)
Odchylenie kosztów wydz. (-4000N)
Odchylenie zarz
ą
du (-5000N)
Analiza odchyle
ń
od wyniku planowanego
• ODCHYLENIE ZYSKU
ZYSK RZECZYWISTY – PLAN ZYSKU
• ODCHYLENIE NA SPRZEDA
Ż
Y
SKORYGOWANY PLAN ZYSKU – PLAN ZYSKU
• ODCHYLENIE CEN I KOSZTÓW
ZYSK RZECZYWISTY – SKORYGOWANY PLAN ZYSKU
• ODCHYLENIE NA ILO
Ś
CI SPRZEDA
Ż
Y
(SPRZEDA
Ż
RZECZ. – SPRZEDA
Ż
PLAN.) x MBJ
Ś
• ODCHYLENIE NA STRUKTURZE SPRZEDA
Ż
Y
(SPRZEDA
Ż
RZECZ. – SPRZEDA
Ż
PLAN.) x (PjMBi – MBJ
Ś
)
• ODCHYLENIE CEN SPRZEDA
Ż
Y
(CENA RZECZ. – CENA PLAN.) x SPRZEDA
Ż
RZECZ.
• ODCHYLENIE KOSZTÓW ZMIENNYCH
(JEDN. KOSZT ZMIENNY RZECZ. – JEDN. KOSZT ZMIENNY PLAN.) x SPRZEDA
Ż
RZECZ.
• ODCHYLENIE KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH
(KOSZTY WYDZ. RZECZ. – KOSZTY WYDZ. PLAN.)
• ODCHYLENIE KOSZTÓW ZARZ
Ą
DU
(KOSZTY ZARZ./SPRZ. RZECZ. – KOSZTY ZARZ./SPRZ. PLAN.)
Analiza odchyle
ń
kosztów
Podstaw
ą
analizy odchyle
ń
kosztów staje si
ę
ustalenie ich norm (standardów), inaczej koszów
postulowanych, warto
ś
ciowanych w trybie ex ante, wła
ś
ciwych dla posiadanych zdolno
ś
ci
produkcyjnych (mierzonych wielko
ś
ci
ą
produkcji lub normatywnym czasem pracy).
Standardy zu
ż
ycia materiałów, robocizny i kosztów po
ś
rednich mo
ż
na ustali
ć
poprzez:
• analiz
ę
norm dotychczasowych i wynikaj
ą
cych z nich standardowych kosztów materiałów płac i
kosztów po
ś
rednich,
• ustalenie technicznych norm zu
ż
ycia od podstaw.
Typy standardów kosztów
1.
Standard bazowy – stosowany w przypadku braku zmian w procesach technologicznych,
potencjale wytwórczym, poziomie cen, stawek przez wiele lat funkcjonowania przedsi
ę
biorstwa.
2. Standard idealny – ustalany dla optymalnych warunków techniczno-organizacyjnych w jakich
mo
ż
e działa
ć
przedsi
ę
biorstwo. Jest trudny do osi
ą
gni
ę
cia a przez to rzadko stosowany.
3. Standard bie
żą
cy – odzwierciedla mo
ż
liwe do osi
ą
gni
ę
cia w danych warunkach techniczno-
organizacyjnych koszty, jakie winnych charakteryzowa
ć
działalno
ść
podmiotu. Najlepszy
standard z punktu widzenia budowy efektywnych systemów motywacyjnych.
Analiza odchyle
ń
kosztów bezpo
ś
rednich
Analiz
ę
odchyle
ń
kosztów bezpo
ś
rednich przeprowadzi
ć
mo
ż
na dwoma wariantami:
• WARIANT I – bez uwzgl
ę
dniania odchyle
ń
ł
ą
cznych
• WARIANT II – z uwzgl
ę
dnieniem odchyle
ń
ł
ą
cznych
Interpretacja odchyle
ń
kosztów bezpo
ś
rednich WARIANT I
• ODCHYLENIE CENOWE
(Cf – Cp) x Pf
• ODCHYLENIE ZU
Ż
YCIA
(Pf – Pp) x Cp
Koszty faktyczne
Kf
Rzeczywista produkcja
wg ceny planowanej
Kf (cp)
Koszty normatywne
Kn
= =
=
Produkcja
faktyczna
Pf
Produkcja
faktyczna
Pf
Produkcja
planowana
Pp
x x
x
Cena faktyczna
Cf
Cena planowana
Cp
Cena planowana
Cp
Odchylenie cenowe
Oc
Odchylenie zu
ż
ycia
Oc
-
-
Przykład
Podmiot stosuj
ą
cy rachunek kosztów standardowych posiada nast
ę
puj
ą
ce dane o kosztach:
- normatywne zu
ż
ycie materiałów bezp.
5 kg x 5,00 zł/kg
- normatywne zu
ż
ycie czasu pracy bezp.
6 rh x 8,00 zł/rh
Bud
ż
et kosztów po
ś
rednich wynosi:
- koszty zmienne
3 h/szt., po 5,00 zł/h
- koszty stałe
90 000,00 zł
Standardy kosztów dotycz
ą
normalnej miesi
ę
cznej produkcji wynosz
ą
cej 6 000 szt. wyrobów.
W badanym miesi
ą
cu rzeczywista produkcja wyniosła 5 500 szt. wyrobów i wi
ą
zała si
ę
z poniesieniem:
a/ kosztów bezpo
ś
rednich
- materiały bezpo
ś
rednie
33 000 kg po 4,50 zł/kg
- płace bezpo
ś
rednie
38 500 rh po 7,50 zł/rh
b/ kosztów po
ś
rednich
- zmienne
17 600 rh po 5,25 zł/rh
- stałe
95 000,00 zł
•Kpzp – 3h/szt. x 5 zł/h x 5500 szt = 82500 zł
** Kpsp – (90000 zł : 6000 h) x 5500 szt = 82500 zł
N
N
N
58 150,00
35 750,00
22 400,00
642 650,00
….
….
566 500,00
….
….
5. Koszty ogółem
• Koszty bezpo
ś
rednie (1 + 2)
• Koszty po
ś
rednie (3 + 4)
N
N
N
N
11 000,00
24 750,00
9 900,00
12 500,00
158 500,00
288 750,00
92 400,00
95 000,00
137 500,00
264 000,00
* 82 500,00
** 82 500,00
1. Materiały bezpo
ś
rednie
2. Płace bezpo
ś
rednie
3. Po
ś
rednie koszty zmienne
4. Po
ś
rednie koszty stałe**
Interpretacja
Odchylenie
Koszty faktyczne
Koszty planowane
Tre
ść
Analiza odchyle
ń
kosztów materiałów bezpo
ś
rednich – wariant I
ODCHYLENIE CENOWE = (C rz – C p) x Z rz
K
- 16 500,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
K
- 0,50
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
---
---
4,50
5,00
2. Rzeczywista cena
3. Planowana cena
---
33 000,00
1. Rzeczywiste zu
ż
ycie kg
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany cen
K
27 500,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
K
5 500,00
4. Odchylenie zu
ż
ycia (2 – 3)
---
---
33 000,00
27 500,00
2. Rzeczywiste zu
ż
ycie (kg)
3. Planowane zu
ż
ycie
---
5,00
1. Planowana cena
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany ilo
ś
ci
ODCHYLENIE ILO
Ś
CI ZU
Ż
YCIA = (Z rz – Z p) x C p
N
11 000,00
Odchylenia razem
Interpretacja graficzna odchyle
ń
WARIANT I
Odchylenia kosztów materiałów bezpo
ś
rednich – WARIANT II
ODCHYLENIE CENOWE = (C rz – C p) x Z p
K
- 13 750,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
K
- 0,50
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
---
---
4,50
5,00
2. Rzeczywista cena
3. Planowana cena
---
27 500,00
1. Rzeczywiste zu
ż
ycie kg
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany cen
K
27 500,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
K
5 500,00
4. Odchylenie zu
ż
ycia (2 – 3)
---
---
33 000,00
27 500,00
2. Rzeczywiste zu
ż
ycie (kg)
3. Planowane zu
ż
ycie
---
5,00
1. Planowana cena
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany ilo
ś
ci
ODCHYLENIE ILO
Ś
CI ZU
Ż
YCIA = (Z rz – Z p) x C p
N
11 000,00
Odchylenia razem
N
11 000,00
5. Odchylenia razem
N
5 500,00
4. Odchylenie zu
ż
ycia (2 – 3)
K
-2 750,00
3. Odchylenie całkowite
K
N
-0,50
-5 500,00
1. Odchylenie ceny
2. Odchylenie zu
ż
ycia
ODCHYLENIE WSPÓLNE = ( C rz – C p) x (Z rz – Z p)
Interpretacja graficzna odchyle
ń
WARIANT II
Analiza odchyle
ń
kosztów robocizny bezpo
ś
redniej – wariant I
ODCHYLENIE STAWEK = (S rz – S p) x Lh rz
K
- 19 250,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
K
- 0,50
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
----
----
7,50
8,00
2. Rzeczywista stawka
3. Planowana stawka
----
38 500,00
1. Rzeczywiste liczba h
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany stawek
ODCHYLENIE WYDAJNO
Ś
CI = (Lh rz – Lh p) x S p
N
44 000,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
N
5 500,00
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
----
----
38 500,00
33 000,00
2. Rzeczywista liczba h
3. Planowana liczba h
----
8,00
1. Planowana stawka
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany stawek
N
24 750,00
Odchylenia razem
Odchylenia kosztów robocizny bezpo
ś
redniej – WARIANT II
K
- 16 550,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
K
- 0,50
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
----
----
7,50
8,00
2. Rzeczywista stawka
3. Planowana stawka
----
33 000,00
1. Rzeczywiste liczba h
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany stawek
N
44 000,00
5. Odchylenie całkowite 4 x 1
N
5 500,00
4. Odchylenie ceny (2 – 3)
----
----
38 500,00
33 000,00
2. Rzeczywista liczba h
3. Planowana liczba h
----
8,00
1. Planowana stawka
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany stawek
ODCHYLENIE STAWEK = (S rz – S p) x Lh rz
ODCHYLENIE WYDAJNO
Ś
CI = (Lh rz – Lh p) x S p
N
24 750
4. Odchylenia razem
K
- 2 750,00
3. Odchylenie całkowite
K
N
- 0,50
- 5 500,00
1. Odchylenie stawki
2. Odchylenie zu
ż
ycia
ODCHYLENIE WSPÓLNE = (S rz – S p) x (Lh rz – Lh p)
Analiza odchyle
ń
kosztów po
ś
rednich
Celem tej analizy jest ustalenie przyczyn odchyle
ń
wyst
ę
puj
ą
cych pomi
ę
dzy
rzeczywistymi a postulowanymi kosztami po
ś
rednimi, które ze swej istoty wykazuj
ą
mieszany charakter zale
ż
no
ś
ci pomi
ę
dzy ich warto
ś
ci
ą
a wielko
ś
ci
ą
produkcji
(wyodr
ę
bnienie zmiennych i stałych kosztów po
ś
rednich).
ODCHYLENIA KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH
N
22 400,00
187 400,00
165 000,00
•Razem
N
N
9 900,00
12 500,00
92 400,00
95 000,00
82 500,00
82 500,00
•Po
ś
rednie koszty zmienne
•Po
ś
rednie koszty stałe
Interpretacja
Odchylenie
Koszty faktyczne
Koszty planowane
Tre
ść
Funkcja kosztów wydziałowych dla przedziału 0 - 18 000 rh
K = 5x + 90 0000
Wska
ź
niki absorpcji kosztów po
ś
rednich (normatywne stawki narzutu kosztów po
ś
rednich na
jedn
ą
roboczogodzin
ę
)
WAZKW = 5 zł/rh (z równania kosztów całkowitych) lub Kzp/Lrhp 82500,00 zł / 16 500 rh
WASKW = 5 zł/rh (90 000 : (6 000 rh x 3 rh/szt) lub Ksp/Lrhp 82500,00 zł / 16 500 rh
Analiza odchyle
ń
zmiennych kosztów wydziałowych
ODCHYLENIE Z TYTUŁU ZMIAN W BUDZETOWANYCH
KOSZTACH (KZrz – (Lrhrz X WAZKW )
N
4 400
5. Odchylenie całkowite 1 - 4
88 000,00
4. 2 x 3
----
----
----
92 400,00
17 600,00
5,00
1. Rzeczywiste koszty zmienne
2. Rzeczywista liczba rh
3. WAZKW
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany stawek
ODCHYLENIE WYDAJNO
Ś
CI
(Lrhrz – Lrhp) x WASKW
N
5 500,00
5. Odchylenie całkowite (4 – 5)
82 500,00
5. (2 x 3)
88 000,00
4. (1 x 3)
----
----
----
17 600,00
16 500,00
5,00
1. Rzeczywista liczba rh
2. Planowana liczba rh
3. WASKW
Interpretacja
Kwota
Z tytułu zmiany ilo
ś
ci
N
9 900,00
Odchylenia razem
Analiza odchyle
ń
stałych kosztów wydziałowych
N
12 500,00
4. Odchylenie k.s. (1 – 2)
----
82 500,00
2. Koszty stałe planowane (dla faktycznej produkcji)
----
95 000,00
1. Koszty stałe rzeczywiste
Interpretacja
Kwota
Z tytułu wydatkowania k.s.
ODCHYLENIE KS Z TYTUŁU WYDATKOWANIA
KSrz – KSp
ODCHYLENIE KS Z TYTUŁU ROZMIARÓW PRODUKCJI
(Lrh p – maxLrh p) WASKW
K
7 500,00
6. Odchylenie (4 – 5)
----
90 000,00
5. Koszty planowane wg stawki planowej (2 x 3)
----
82 500,00
4. Koszty faktyczne wg stawki planowej (1 x 3)
----
----
----
16 500,00
18 000,00
5,00
1. Planowana liczba rh
2. Planowana liczba rh wg zdolno
ś
ci produkcyjnych
3. WASKW
Interpretacja
Kwota
Z tytułu rozmiarów produkcji
N
5 000,00
Odchylenie dopuszczalne (bud
ż
etowe)
Dopuszczalne mo
ż
liwe straty kosztów
stałych na mniejszym ni
ż
mo
ż
liwy
poziomie produkcji. Z definicji jest to
odchylenie niekorzystne.
Suma odchylenia bud
ż
etowego
rozmiarów produkcji
Analiza odchyle
ń
stałych kosztów wydziałowych – c.d.
N
-2 000,00
6. Odchylenie (4 – 5)
----
90 000,00
5. Koszty planowane wg stawki planowej (2 x 3)
----
88 000,00
4. Koszty faktyczne wg stawki planowej (1 x 3)
----
----
----
17 500,00
18 000,00
5,00
1. Planowana liczba rh
2. Planowana liczba rh wg zdolno
ś
ci produkcyjnych
3. WASKW
Interpretacja
Kwota
Z tytułu rozmiarów produkcji
ODCHYLENIE KS Z TYTUŁU NIEWYKORZYSTANIA ZDOLNO
Ś
CI PROD.
(Lrhrz – maxLrh) x WASKW
Koszty stałe puste, wi
ą
zane z
niewykorzystanymi zdolno
ś
ciami
produkcyjnymi (400 rh). Strata z tego
tytułu wynosi wi
ę
c 2000 zł. Gdy
ż
ka
ż
da
niewykorzystana roboczogodzina
powinna zaabsorbowa
ć
5 zł ks.
Analiza odchyle
ń
stałych kosztów wydziałowych – c.d.
N
-5 500,00
6. Odchylenie (4 – 5)
----
82 500,00
5. Koszty planowane wg stawki planowej (2 x 3)
----
88 000,00
4. Koszty faktyczne wg stawki planowej (1 x 3)
----
----
----
17 500,00
16 500,00
5,00
1. Planowana liczba rh
2. Planowana liczba rh wg zdolno
ś
ci produkcyjnych
3. WASKW
Interpretacja
Kwota
Z tytułu rozmiarów produkcji
ODCHYLENIE KS Z TYTUŁU ZMIANY WYDAJNO
Ś
CI
(Lrhrz – maxLrh) x WASKW
Obni
ż
yła si
ę
wydajno
ść
gdy
ż
przedsi
ę
biorstwo dla planowanej
wielko
ś
ci produkcji potrzebowało wi
ę
cej
czasu pracy ni
ż
było planowane. (s
ą
wi
ę
c to odchylenia niekorzystne.
Odchylenie dopuszczalne 5000,00
Odchylenie z tyt. rozmiarów prod.
7500,00 N
Odchylenie z tyt. wydatkowania k.s.
12 500,00
Odchylenie z tyt. niewykorzystania zdolno
ś
ci prod.
2 000,00 N
Odchylenie z tyt. obni
ż
enia wydajno
ś
ci pracy
5 500,00 N
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2010 05 Analizator widma 70MHz część 2
05 Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
Analiza odchyleń w analizie finansowej
05 analiza stat www przeklej pl Nieznany
05 Analiza kinematyczna mechanizmów wyznaczanie prędkości i przyśpieszeń
lab 05 analiza widmowa
ANALIZA ODCHYLEŃ W ANALIZIE FINANSOWEJ
05 analizatermiczna
ANALIZA ODCHYLEŃ W ANALIZIE FINANSOWEJ
05 Analiza plaskiego stanu naprezenia
05 Analizowanie obwodów elektrycznych
Excel zarzadzanie 05 Analiza taksonomiczna id 166577
05-Analiza jakosciowa kationow
05 analizatermicznaid 5641
Analiza odchyleń firmy produkcyjnej
STEROWANIE BUDŻETOWE I ANALIZA ODCHYLEŃ, RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ LOGISTYCZNYCH
05 analizatermiczna
więcej podobnych podstron