Temat_Próby zjednoczenia Polski w XIII wieku.

Kalendarium

1295 – koronacja Przemysła II w Gnieźnie
1296 – śmierć króla Przemysła II
1300 – koronacja króla Czech Wacława II (z dynastii Przemyślidów) na króla Polski w
Gnieźnie
1305 – śmierć króla Wacława II

Źródło 1. Żywot św. Stanisława [fragment]

[…] z powodu morderstwa, którego się na błogosławionym męczenniku Stanisławie [biskupie
krakowskim w 1079 r.] dopuścił [mowa o Bolesławie Śmiałym], nie tylko korona spadła z
jego głowy i głowy potomków jego, lecz i Polska sama […] utraciła sławę i godność
królestwa. […] Jak on ciało męczennika porąbał na wiele części rozrzucił na wszystkie
wiatry, tak bóg królestwo jego podzielił i dopuścił, aby kilku męczenników nim władało i
[…] królestwo to, tak rozdarte samo z siebie, dał na łup i poniewierkę wrogów. Lecz jak pan
władzą swą Boską sprawił, iż owo błogosławione ciało kapłana i męczennika bez śladu się
zrosło […] tak stanie się, że przez zasługi Stanisława podzielone królestwo przywróci Bóg do
poprzedniego stanu i umocni je sprawiedliwością i rozwagą, uwieńczy sławą i czcią.

Źródło 2. Kronika oliwska [fragment]

Gdy pochowany został w Oliwie książę Mściwój [książę Pomorza Gdańskiego], Przemysł
przybył do Gdańska i objął w posiadanie księstwo pomorskie. Potem otrzymał od stolicy
apostolskiej koronę Królestwa Polskiego. Żył jeszcze jeden rok i schwytany przez pachołków
margrabiego Brandenburgii, Waldemara, został zabity na pomszczenie świętej Lukardy
swojej małżonki, którą źle podejrzewając kazał udusić.


Kronika oliwska starsza – spisana w XIV wieku w klasztorze cysterskim w Oliwie. Jej autorem
był opat Stanisław.

Źródło 3. Jan Matejko, Śmierć Przemysła II

[źródło:
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:%C5%9Amier%C4%87_kr%C3%B3la_Przem
ys%C5%82a_II.jpg&filetimestamp=20071229210854]

Źródło 4. Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa
Polskiego [fragment]

[Przemysł II] Był mężem, którego naród polski przez wszystkie następne pokolenia i wieki
winien sławić i wynosić w największych pochwałach, jako tego, który ten naród wyniszczony
i bezsilny podniósł i uczynił panem sąsiednich krajów. Pierwszy wlał weń żywotność, która
miała mu zapewnić powodzenie przez wiele wieków i dał światło za ciemnotę, wolność za
niewolę, a smutek zamienił w radość.

Źródło 5. Kronika oliwska [fragment]

[…] Władca bogobojny i świątobliwy [Wacław II], gdy królowa, którą miał, umarła, pojął za
żonę jedyną żyjącą córkę wspomnianego króla Przemysła [Przemysła II] i otrzymał koronę
całego królestwa polskiego. On księcia Władysława [Łokietka] wraz księżną zmusił do
udania się na wygnanie […]. W jego cieniu królestwo polskie w każdym swym zakątku
cieszyło się pokojem i całkowitą spokojnością. Ten sławny król […] klasztory wznosił i
obronną tarczą ochraniał i bronił przed napaścią złych ludzi […]. A kiedy już żywot tego
dobrego i świątobliwego króla […], spoczął on w Panu 21 czerwca roku pańskiego 1305.

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Jak duchowieństwo wyjaśniało przyczyny rozbicia dzielnicowego?
2. Jaką rolę odegrała legenda o cudownym zrośnięciu członków św. Stanisława w
propagowaniu idei zjednoczenia państwa polskiego?
3. Wyjaśnij, dlaczego Kościół poparł proces zjednoczenia ziem polskich.


Na podstawie źródła 2.

1. Sprawdź, skąd pochodził Przemysł II, którą dzielnicą władał, nim został królem Polski.
2. Gdzie był koronowany Przemysł II? Którą ziemię objął swoim panowaniem?
3. Sprawdź na mapie, gdzie leży Marchia Brandenburska.
4. Co według autora kroniki było przyczyną zbrodni? Czy mogły istnieć jakieś inne
polityczne przyczyny tego zabójstwa?


Na podstawie źródła 3.

1. Wymień atrybuty, które służą rozpoznaniu króla na obrazie.
2. Kto, według malarza, był świadkiem morderstwa króla?


Na podstawie źródła 4.

Jak Jan Długosz ocenia dokonania Przemysła II? Które dokonanie Przemysła II ceni
najbardziej, mimo, że nie określa go bezpośrednio?
Przytocz słowa Jana Długosza.

Na podstawie źródła 5.

1. Kto objął tron w Polsce po śmierci Przemysła II?
2. W którym roku Wacław II koronował się na króla Polski? Który to wiek (stulecie)?
3. Skąd pochodził Wacław II?
4. Jak nazywała się dynastia, której był reprezentantem?
5. Jak nazywamy połączenie dwu państw osobą jednego władcy?
6. Co, według autora kroniki, dało Wacławowi II prawo do polskiej korony?
7. Czy na przedstawioną w kronice opinię o władcy Polski i Czech mogło mieć wpływ to, kim
był jej autor? Swój sąd uzasadnij.
8. Wyjaśnij dlaczego, jak twierdzi autor kroniki, Władysław Łokietek musiał opuścić kraj.
9. Kiedy zmarł król Wacław II?

Praca domowa

1. Przypomnij, który ze znanych już Tobie polskich władców pojął za żonę czeską
księżniczkę.
2. Przygotuj swój głos w dyskusji – Jak potoczyłyby się losy Polski, gdyby Przemyślidzi
panowali na tronie polskim do końca XV w.?

Praca domowa dla zainteresowanych

1. Porównaj dwie opinie dotyczące rządów czeskich w Polsce.
2. Jaką różnicę w nich dostrzegasz? Podaj po dwa argumenty, które wymieniają autorzy dla
udowodnienia swoich ocen.

Opinia 1.
Jan Baszkiewicz, Polska czasów Łokietka, Warszawa 1968
Funkcje starostów piastowali Czesi, Niemcy i zniemczeni Ślązacy. Ze względu na charakter
władz i garnizonów ich gwałty i represje odczuwało społeczeństwo polskie podwójnie
boleśnie, jako ucisk i polityczny, i narodowy. Do tego trzeba również dodać coraz bardziej
wzrastającą penetrację niemieckiego żywiołu w miastach, urzędach, Kościele, uznanie przez
Wacławów odrzucanych przez Polaków roszczeń cesarskich do lennego zwierzchnictwa nad
polskimi ziemiami, przefrymarczenie Pomorza na rzecz Brandenburczyków.
Tak więc w sferze faktów bilans czeskich rządów jest niedwuznacznie ujemny.

Opinia 2.
Jerzy Dowiat, Polska - państwem średniowiecznej Europy, Warszawa 1968.
Tylko sześć lat królowali Przemyślidzi w zjednoczonej Polsce. Następnie koronę polską
przywdział Władysław Łokietek. Historiografia służy zazwyczaj zwycięzcom, toteż pomniki
XIV w. uczyniły z Łokietka niezmiennego reprezentanta polskiej racji stanu i jednoczyciela
Polski, ostatnich Przemyślidów przedstawiły zaś jako uzurpatorów i zaborców, a przy tym
przednią straż agresji niemieckiej.
Wbrew tej popularnej interpretacji wydarzeń trzeba stwierdzić, że czynienie z Łokietka w
okresie jego walk z Wacławami szermierza dążeń zjednoczeniowych jest stworzoną znacznie
później legendą. Nie było wówczas starcia dwóch koncepcji zjednoczenia Polski; trwała
walka między zwolennikami zjednoczenia, którzy poparli króla czeskiego, a żywiołami
broniącymi anarchii, które skupiły się m.in. przy Łokietku. Sukces Wacława II wyjaśnia,
kogo darzyła zaufaniem większość społeczeństwa.