1

Joanna

Włodarczyk – Rajska

Kierownik Centralnej Sterylizatorni
Centrum Onkologii

– Instytut

im Marii Skłodowskiej - Curie

Praktyczne aspekty współpracy centralnej sterylizatorni

z

blokiem operacyjnym

„Praca jest

większą przyjemnością

niż sama przyjemność „

Lilian Jackson Braun

Według słownika języka polskiego „praca to działalność zespołowa, ogół czynności
grupy ludzi realizujących wspólnie jakieś zadanie” .(Słownik Języka polskiego, 1979
PWN, wydanie I) .
Dobrze wykonana praca może dawać satysfakcję i poczucie własnej wartości ,
a jednocześnie może też być mobilizacją do podejmowania dalszych działań
w kierunku rozwoju człowieka. Jak wiadomo każdy człowiek ma potrzeby , a myśl
o ich zaspokajaniu jest motorem wszelkich ludzkich

poczynań. Każdy chce odnosić

sukcesy

zarówno na polu zawodowym jak i w życiu osobistym.

Harold Abraham Maslow był pierwszym psychologiem , który usystematyzował
potrzeby człowieka tworząc ich hierarchię.

Upraszczając jego teorię można powiedzieć, że potrzeby człowieka dzielimy

na

materialne i psychiczne, a praca jest jednym z wielu czynników pozwalających

zaspokoić obie grupy .

Pracę można wykonywać
indywidualnie lub zespołowo, jednak
zadania zawodowe wykonywane w
całości przez jednego człowieka
należą do rzadkości . Dlatego każdy
człowiek musi nauczyć się
funkcjonować w różnych grupach
społecznych
i zbiorowościach oraz posiąść
umiejętność pracy w zespole.

W opracowaniu tym zajmę się współpracą centralnej sterylizatorni z blokiem
operacyjnym .
Blok operacyjny

to miejsce gdzie w warunkach podwyższonego reżimu sanitarnego

przy pomocy narzędzi poddanych procesowi dekontaminacji w centralnej
sterylizatorni wykonywane są zabiegi z naruszeniem ciągłości tkanek.

Centralna Sterylizatornia

, jest usługowym działem szpitala, w którym wykonywana

jest jedna z ważniejszych pośrednich usług mających wpływ na jakość procedur

2

medycznych. Usługą tą jest procedura dekontaminacji. Dekontaminację (proces
niszczenia biologicznych czynników chorobotwórczych przez mycie, dezynfekcję
i sterylizację Dz.U.08.234.1570)..

Blok operacyjny i centralna
sterylizatornia pomimo
funkcjonowania w strukturach szpitala
jako dwie odrębne jednostki
organizacyjne posiadające inne
zakresy zadań i obowiązków muszą
tworzyć zgraną parę - dobry zespół

Zespół grupa ludzi wspólnie działających , pracujących ,wykonujących wspólnie
określonego rodzaju czynności.( Słownik Języka polskiego,1979 PWN, wydanie I) lub
z

espół to grupa osób, które podczas wykonywania powierzonych im zadań są od

siebie wzajemnie zależne, wspólnie odpowiadają za wyniki pracy. (Susan Cohen i
Diane Bailey) .

Elementy dobrego zespołu:

1.

wspólny cel (wiem po co współpracujemy – dobro pacjenta) – dla dobra
pacjenta blok operacyjny wykon

uje zabieg operacyjny, minimalizując ryzyko

zakażenia szpitalnego; natomiast centralna Sterylizatornia poddaje narzędzia
procesowi dekontaminacji, tak aby były bezpieczne pod względem
mikrobiologicznym i nadawały się do ponownego użycia

2. jasne zasady i procedury (

wiem jak i na podstawie czego podejmowane są

decyzje) -

długość procesu dekontaminacji zależy od jego poszczególnych faz

określonych przez producenta sprzętu

3.

wsparcie i zaufanie (mam zaufanie do ludzi z którymi współpracuję) –
wszystkie

etapy

dekontaminacji

zostały

przeprowadzone

zgodnie

z opracowanymi procedurami i udokumentowane dlatego mogę bezpiecznie
użyć zestaw narzędziowy

4. motywacja (

lubię z nimi współpracować)

5.

podział zadań i kompetencji (wiem kto i za co jest odpowiedzialny) -
pracownicy wiedzą do kogo się zwrócić w przypadku konieczności wyjaśnienia
niezgodności

6.

komunikacja ( mam dostęp do potrzebnych informacji ) - wszystkie instrukcje
są dostępne dla pracowników; o wszystkich wprowadzanych zmianach
pracownicy są informowani na bieżąco.

Kierownictwo

bloku operacyjnego i centralnej sterylizatorni planując współpracę

musi uwzględnić indywidualność każdego z pracowników , stworzyć każdemu z nich
warunki do pracy tak aby stanowiła ona interesujące wyzwanie i dawała zadowolenie.

3

P

osługując się modyfikacją tablicy bostońskiej w każdym z zespołów znajdziemy

następujące kategorie pracowników :

1.

Konie pociągowe – pracownicy , którzy wykonują najwyższej jakości i
najbardziej odpowiedzialną pracę dobrze i na których można polegać lecz
maja umiarkowane możliwości rozwojowe,

2. Gwiazdy

– pracownicy mający olbrzymi potencjał rozwojowy i jednocześnie

wyko

nujący najwyższej jakości i najbardziej odpowiedzialną pracę,

3. Uczniowie

– najczęściej nowi pracownicy , wymagają szkolenia i przyuczenia

aby rozwinąć ich potencjał i podnieść ich przydatność,

4. Leniwi

– są to ludzie najczęściej posiadający olbrzymi potencjał rozwojowy,

lecz nie umieją go wykorzystać nawet z pomocą przełożonego ,

5. Niedopasowani

– pracownicy posiadający niski potencjał rozwojowy na tym

stanowisku, być może na innych stanowiskach byliby wydajniejsi , należy
pomóc im się odnaleźć

Sala operacyjna to miejsce gdzie

przeprowadzane są zabiegi naruszające ciągłość

tkanek ,

a zdrowie i życie pacjenta zależy od poprawnego ich wykonania .

Na bezpieczne-

poprawne przeprowadzenie zabiegu operacyjnego składa się praca

wielu ludzi, którzy współpracują ze sobą tworząc zespoły pracy różnorodnej .
Zespoły pracy różnorodnej obejmują wykonawców o różnych zawodach i różnych
specjalnościach, którzy realizują kolejne czynności składające się na większe
zadanie czy cały proces „produkcyjny”, praca zespołów jest wzajemnie uzależniona.
I tak możemy tu wymienić zespoły bez pracy których wykonanie zabiegu
operacyjnego byłoby niemożliwe:


zespół anestezjologiczny ( lekarz i pielęgniarka ) odpowiedzialni są za
prawidłowy przebieg znieczulenia pacjenta



zespół operacyjny (chirurg i asysta ) odpowiedzialni są za prawidłowe wykonanie
zabiegu operacyjnego



zespół pielęgniarek operacyjnych - odpowiedzialne są za

o

prawidłowe przygotowanie sali operacyjnej do zabiegu ,

o instrumentowanie

o

dostarczenie zestawu

narzędzi do centralnej sterylizatorni



zespół sprzątający odpowiedzialny za sprzątnięcie i dezynfekcję sali

operacyjnej


zespół pracowników centralnej sterylizatorni czuwających nad

bezpieczeństwem mikrobiologicznym narzędzi



zespól pracownikach serwisowych czuwających nad stanem technicznym

urządzeń pracujących na bloku operacyjnym



zespół pracownikach biurowych czuwających nad przeprowadzeniem
prawidłowych postępowań przetargowych w celu dostarczenia wszelkich
potrzebnych do przeprowadzenia zabieg

u operacyjnego przedmiotów



zespół do spraw kontroli zakażeń szpitalnych czuwający nad reżimem
sanitarnym szpitala

Pacjent mający tylko bezpośredni kontakt ze swoim lekarzem i opiekującymi się nim
pielęgniarkami nie ma pojęcia jak wiele osób zaangażowanych jest w jego leczenie.

Literatura podaje , że największe ryzyko zakażenia występuje w trakcie zabiegów

naruszających ciągłość tkanek. Dlatego też tworząc standardy postępowania należy
pamiętać o tym, „że wyrób sterylny powinien być wytwarzany w taki sposób, aby na
każdym

etapie

zminimalizować

możliwość

wystąpienia

zanieczyszczeń

biologicznych, chemicznych i fizycznych, których obecność uniemożliwia uzyskanie

4

wyrobu jałowego. Użytkownik wyrobu sterylnego ma otrzymać gwarancję jałowości
na poziomie SAL = 1 x 10

-

6

.

SAL na poziomi10

-

6

oznacza możliwość przeżycia jednej komórki drobnoustroju na

milion opakowań.
W serii norm EN 29000 niektóre procesy wytwarzania nazywane są procesami
„specjalnymi”. Proces „specjalny” to taki proces, którego wyniku nie można
zweryfikować w późniejszej kontroli i sprawdzeniu wyrobu. Sterylizacja jest procesem
specjalnym z uwagi na to, iż nie ma możliwości bezpośredniej kontroli sterylnego
wyrobu, bez naruszenia jego jałowości. Dlatego też należy kontrolować sam proces
sterylizacji. Kontrola procesu sterylizacji nie jest jednak jedynym czynnikiem
decydującym o tym, czy produkt jest sterylny i w tym znaczeniu odpowiedni do
stosowania w danych warunkach.

Sterylność wyrobu można uzyskać pod warunkiem spełnienia określonych

wym

agań na każdym etapie postępowania i udokumentowania odpowiedniej jakości.

Skuteczność procesów sterylizacji to łańcuch zależności, w którym bardzo ważną
rolę spełnia świadomy i odpowiedzialny personel.” ( Program kursu kwalifikacyjnego
z zakresu technologii sterylizacji i dezynfekcji )
Rozpoczynając współpracę centralnej sterylizatorni z blokiem operacyjnym
kierownictwo musi opracować strategię działania, uwzględniając delegowanie zadań
jako ważny element w budowaniu współpracy . Każde zadanie musi być
poprzedzone omówieniem czynności tak aby osoba wykonująca dokładnie wiedziała
na czym ono polega i jakie wyniki powinny być osiągnięte .

Pierwszym etapem jest ustalenie niezbędnego czasu potrzebnego do

przeprowadzenia całkowitego procesu dekontaminacji . Czas ten ustalamy na
podstawie wiedzy o zasobach narzędziowych, jakimi dysponuje szpital uwzględniając
zalecenia producenta sprzętu.
Per

sonel bloku operacyjnego musi być zapoznany ze sposobami postępowania

z narzędziami chirurgicznymi oraz czasem ich trwania a kierownictwo bloku
operacyjnego uwzględniając czas pobytu narzędzi w centralnej sterylizatorni planuje
harmonogram zabie

gów operacyjnych.

Przykładowe czasy potrzebne do ponownego przygotowania narzędzi do użycia
a) mycie wstępne narzędzi (myjka ultradźwiękowa) - 20 minut
b) dokładne spłukanie narzędzi ze środka myjąco - dezynfekcyjnego i rozłożenie
narzędzi na siatce około 10 minut
c) dezynfekcja termiczna lub termiczno- chemiczna w myjni dezynfektorze -

około

90 minut
d) złożenie zestawu narzędziowego, ułożenie na siatce i zapakowanie - około 15
minut
e) sterylizacja -

czas sterylizacji jest uzależniony od penetracji pary wodnej i

szybkości ogrzania sterylizowanych przedmiotów i wynosi około 90 minut
f) wyrównanie temperatur (powolne schładzanie) i transport - około 30 minut.
Powyższe czynności powodują, że sterylny sprzęt w warunkach optymalnych –
gotowość urządzeń do pracy - może być dostarczony w czasie nie krótszym
niż 4 godziny 15 minut od momentu odebrania w strefie „brudnej” przez
pracownika Centralnej Sterylizatorni.
Sterylne zestawy

na „cito” mogą być dostarczone do użytkownika w

krótszym czasie z uwzględnieniem wcześniejszego powiadomienia pracownika
Centralnej Sterylizatorni w celu utrzymania urządzeń w gotowości do pracy.
Należy pamiętać, że procedura „na cito „ dotyczy tylko narzędzi całkowicie
zanurzalnych i nadających się do sterylizacji parowej w cyklu szybkim .

5

Gwarancją skutecznego procesu dekontaminacji jest prawidłowe
przeprowadzenie wszystkich następujących po sobie etapów takich jak :
mycie,dezynfekcja, suszenie, pakowanie, sterylizacja , przechowywanie oraz
zabezpieczenie sterylnyc

h wyrobów przed skażeniem do czasu ich użycia

Następne etapy postępowania to :

1. Ustalenie rodzaju

, składu i

sposobu

ułożenia na tacach

zestawów operacyjnych. Zestaw
musi być tak zaprojektowany
żeby został użyty w jednym
miejscu, jednym czasie i do
jed

nego pacjenta, a każda z

instrumentariuszek doskonale
wiedziała gdzie znajdują się
poszczególne narzędzia na tacy.

Ustalenie sposobu

dezynfekcji bezpośrednio po użyciu jeżeli jest to konieczne .

Każdy pojemnik w którym wykonywana jest dezynfekcja po użyciu powinien
posiadać etykietę zawierającą następujące informacje

przykład etykiety

1

Nazwa preparatu

Sekusept aktiv

2

Stężenie preparatu

2%

3

Czas dezynfekcji

15 minut

4

Data

13 04 09

5

Godzina rozpoczęcia dezynfekcji

12 ,00

6

Godzina zakończenia dezynfekcji

12,15

7

Nazwisko osoby odpowiedzialnej

Kowalska

2. Ustalenie transportu

narzędzi do centralnej sterylizatorni

Narzędzia do komory przyjęć centralnej sterylizatorni powinny być dostarczane
razem ze spisem podpisanym przez wyznaczonego pracownika oddziału
w szczelnych pojemnikach oznakowanych nazwą oddziału .
3. Ustalenie p

rzyjęcia i sposobu postępowania z narzędziami w poszczególnych

strefach centralnej sterylizatorni
W strefie brudnej i czystej

centralnej sterylizatorni powinny znajdować się pisemne

instrukcje dotyczące mycia , dezynfekcji i sterylizacji narzędzi tam dostarczanych
na podstawie których będą stworzone przejrzyste krótkie informacje zawierające
sposób postępowania z poszczególnymi narzędziami .

6

Schemat postępowania w sterylizatorni z narzędziami chirurgicznymi i innym

sprzętem medycznym – strona czysta

Wyjmij umyty i zdezynfekowany sprzęt z myjni dezynfektora

▼

Wynik

kontroli skuteczności mycia i dezynfekcji termicznej odnotuj w dokumentacji karta

kontroli mycia i dezynfekcji termicznej (formularz nr 1)

▼

Przełóż narzędzia do suszarek

▼

Susz w temperaturze 70

– 90 ºC( +,- 3°C)

▼

Po wysuszeniu spraw

dź zgodność zestawu ze spisem układając go w odpowiedni sposób na

siatce narzędziowej, jeżeli występują niezgodności, postępuj zgodnie z instrukcją :

Postępowanie w przypadku braku narzędzia w zestawie.

▼

Wybierz rodzaj wskaźnika uwzględniając metodę sterylizacji

▼

W opakowaniu zawierającym pojedyncze narzędzia umieść odpowiedni wskaźnik

▼

Na siatce zawierającej zestaw narzędziowy umieść odpowiedni wskaźnik w miejscu trudno

dostępnym dla czynnika sterylizującego

▼

Wybierz odpowiednie opako

wanie uwzględniając metodę sterylizacji i rodzaj załadunku

-

papier / papier zielony

-

papier zielony / papier niebieski

-

rękaw papierowo foliowy

▼

Przygotowując materiał do sterylizacji postępuj zgodnie z instrukcjami: Pakowanie materiału

do sterylizacji i Przygotowanie bielizny operacyjnej

▼

Wybierz odpowiednią metodę sterylizacji(uwzględniając zalecenia producenta)
-

parą wodną w nadciśnieniu lub

-

tlenkiem etylenu lub

- formaldehydem

▼

Załaduj sterylizator w sposób odpowiedni

▼

W komorze sterylizatora w miejscach trudnodostępnych umieść wskaźniki odpowiednie do

kontroli danej metody sterylizacji

▼

Wybierz odpowiedni program i uruchom sterylizator

4. Ustalenie p

rzyjęcia i sposobu postępowania z nowymi narzędziami w centralnej

sterylizatorni

5. Ustalenie rodzaj

u i składu pakietów z materiałem opatrunkowym i bielizną

operacyjną

7

Pakiet bielizny operacyjnej i materiału opatrunkowego tak samo jak zestaw
narzędziowy musi być tak zaprojektowany aby został zużyty w jednym miejscu
jednym czasie i do jednego pacjenta.
6. Ustalenie sposobu transportu

sterylnych zestawów operacyjnych, materiału

opatrunkowego i bielizny na blok operacyjny
9. Ustalenie sposobu i czasu przechowywania sterylnego instrumentarium.
N

a podstawie wytycznych producenta opakowań, sposobu transportu oraz miejsca

przechowywania ustala się daty ważności poszczególnych pakietów.
10. Ustalenie dokumentacji

dotyczącej instrumentarium funkcjonującej pomiędzy

blokiem operac

yjnym a centralną sterylizatornią

11. Ustalenie dokumentacji

dotyczącej procesu dekontaminacji prowadzoną

w centralnej sterylizatorni
Dokumentacja musi zawierać informacje o poszczególnych etapach dekontaminacji
i ich kontroli. Dokumentacja pow

inna być przechowywana zgodnie wytycznymi

dotyczącymi dokumentacji medycznej.

Dyspozycja przygotowania sprzętu medycznego.

Data …………………………………………… Klinika…………………………………………………

Nazwa sprzętu

ilość

Mycie +

dezynfekcja

w myjni

Dezynf

manual

☺

Podpis

Pakowane w☺

EO

(form)

☼

Podpis

Sterylizowan

w sterylizatorze

parowym

Podpis

pracownika
CS

uwagi

Nr

myjni

Nr

cyklu

rękaw

papier

Nr

sterylizatora

Nr

cyklu

50 75 100 120

12. Postępowanie w przypadku braku narzędzia w zestawie.
13. Postępowanie z narzędziami w trybie nagłym
15. Sposób identyfikacji zestawu z pacjentem
Każdy sterylny pakiet wytworzony w Centralnej Sterylizatorni zawierający narzędzia
chirurgiczne , materiał opatrunkowy , bieliznę operacyjną lub inny materiał używany
podczas zabiegu wykonanego

z naruszeniem ciągłości tkanek, jest zaopatrzony

w etykietę podwójnie przylepną ( możliwość odklejenia od opakowania i wklejenia do
dokumentacji pacjenta ) pozwalającą na identyfikację danego pakietu
Na etykiecie znajdują się następujące informacje :

 data pakowania


data ważności ,

 metoda sterylizacji

– temperatura

 numer sterylizatora
 numer cyklu sterylizacji



kod osoby odpowiedzialnej za sterylizację

Ponadto na pakiecie

znajduje się etykieta opisująca przynależność pakietu do

danego oddziału oraz jego zawartość.

8

Wszystkie sposoby postępowania dotyczące narzędzi, dokumentacji, sytuacji
awaryjnych powinny mieć formę pisemną i być zawsze dostępne dla wszystkich
pracowników.
Z założenia współpraca centralnej sterylizatorni i bloku operacyjnego powinna
układać się harmonijnie .Niejednokrotnie jednak zdarza się , że napotykamy na
trudności lub tak zwaną złośliwość przedmiotów martwych nie wolno nam pod zadym
pozorem się poddawać należy wtedy zachować spokój birmańskiego mnicha ,
określić punkty „zapalne” i zacząć od początku.

Literatura

1.

Słownik Języka Polskiego , PWN, 1979r Warszawa , wydanie I

2.

Materiały szkoleniowe „Przywództwo i kierowanie zespołem „ Akademia
Nauki

” , Warszawa 2009r

3. Program kursu kwalifikacyjnego z zakresu technologii sterylizacji i dezynfekcji,

Warszawa 2008r

4. Pop

rostu jakość ,Jan Myszewski, wydawnictwo WPISZ, Warszawa 2005

5. Biuletyny Stowarzyszeni

a kierowników Szpitalnej Sterylizacji i Dezynfekcji