- 1 -

27. GŁOS POLSKI W SPRAWIE PRZENIESIENIA

LENNA NA ELEKTORÓW
BRANDENBURSKICH

DYSKURS Z STRONY POSTĘPKU

1

Z

BRANDENBURSKIM ELEKTOREM O
LENNO ZIEMI PRUSKIEJ

(J. U. N i e m c e w i c z , Zbiór pamiętników historycznych o

dawnej Polsce t. V, Puławy 1830, s.
373 i n.)

Kiedyby Księstwo Pruskie po śmierci tego

książęcia

2

w Królewcu (co pierwej być nie może) bez

zaciągów, bez kłopotów i bez trudności wszelakich do
Korony przyłączone być mogło, wielkie by bez
pochyby

przypadły

Królowi

Jegomości

i

Rzeczypospolitej commoda

3

.

Biskupstwa dawne

4

, kościoły piękne i wielkie

mogłyby być ad pristinum statum

5

przywiedzione,

skąd by się religio catho-lica

6

snadnie szerzyła i

rozmnażała.

Dominium

7

całe i jednakie miałby Król Jegomość

i Rzeczpospolita obojej pruskiej ziemie. Intrata

8

by

niemała przybyła do skarbu Króla Jegomości.
Poborów

9

by przybyło niemało, i już by je zawsze z

Koroną równo wydawali

10

. Do wojny apparatus et

numerus maior

11

, bo tam i szlachty, którzy wojnę

służyć powinni, i ludzi wszelakich, i rzemieślników
wielki dostatek. Zamków, miast i portów znacznych i
bogatych przyby-

- 2 -

1

— tj. rozważanie co do sposobu postępowania. Data

pojawienia się tej anonimowej broszury politycznej nie jest
ustalona, podobnie jak nie wiadomo, kto był jej autorem.

2

— syna Albrechta, obłąkanego Albrechta Fryderyka.

3

commoda — pożytki.

4

— pomezańskie i sambijskie.

5

ad pristinum statum — do dawnego stanu.

6

religio catholica — religia katolicka.

7

dominium — władztwo.

8

intrata — dochód.

9

pobór — podatek.

10

z Koroną równo wydawali — uiszczali wtedy, kiedy

Korona,

1

w takiej samej wysokości.

11

apparatus et numerus maior — opatrzenie i większa liczba.

łoby Koronie niemało. Niemiec, który nigdy nie
będzie Polakowi przyjacielem, już by się wyrugował
i już by się tam potem cudzoziemiec tak gęsto nie
naciskał.

Miasta nadmorskie, jako Gdańsk, Elbląg, Ryga

nie tak by wierzgały. Kurlandczyk

12

też i Inflantczyk

13

nie mógłby już tak snadnie praktyk stroić

14

przeciw Koronie, kiedyby się zniósł z Księstwa
Pruskiego Brandenburczyk.

Nie byłoby już takowych skwierków

15

i

takowych skarg od szlachty tamecznej tak ze strony
kościołów, jako i inszych ciężarów; owszem, sama
szlachta rada by po większej części zbyła iugum
Brandenburgicum

16

. Nalazłyby się et plura commoda

17

, które sam czas, loci commoditas et abundantia

18

pokazać by mogły, kiedyby to wszystko bez
kłopotów i bez zaciągów wielkich tak stanąć mogło.

Lecz że się ożywają margrabiowie brandenburscy

- 3 -

19

z prawem swym jakowymsi dalszym, które by

snadź electoralis linea

20

od trzech królów polskich

21

nadane mieć miała, obawiam się, że bez trudności tak
ledajako nie daliby sobie tego Księstwa z rąk swoich
wyjąć. Ale jednak wejrzywszy w origi-nem i
fundament

22

lenna

tego,

które

Albrychtowi

pierwszemu, książęciu pruskiemu, i czterem braci

23

jego nadane było, wielka się różnica pokaże między
lennem tym, które sobie linea electoralis mieć mieni
i które privatim

24

onej jest nadane. Bo za woj-

12

Kurlandczyk — książę kurlandzki jako lennik polski.

13

Inflantczyk — tu: mieszkańcy Inflant.

14

praktyki stroić — spiskować.

15

skwierki — narzekania.

16

iugum Brandenburgicum — jarzmo brandenburskie.

17

et plura commoda — i liczne pożytki.

18

loci commoditas et abundantia — dogodność miejsca i

obfitość.

19

— elektor brandenburski.

20

electoralis linea — linia elektorska.

21

— Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III

Wazy.

22

w originem i fundament — w pochodzenie i podstawę

prawną.

23

— Albrechtowi i trzem jego braciom. Mylnie mowa o

czterech braciach.

24

privatim — prywatnie, t j. bez formalnej zgody stanów

polskich.

nami

wielkimi,

które

królowie

polscy

i

Rzeczpospolita z Krzyżakami wiodła, tak byli ci
Krzyżacy ściśnieni, tak enervati

25

, tak fracti

26

, że

straciwszy już zamki i miasta przedniejsze nolentes
nolentes ad pacis conditiones

21

przystępować musieli.

- 4 -

Figlowali

28

długo;

słów

swych

rzeczonych,

pisanych,

komisy-jami,

kompromisyjami

roborowanych

29

nie trzymali; fortelów dziwnych

przez wiele lat używali, tandem

30

już dalej wydołać

nie

mogąc,

za

Albertusa

Brandenburskiego,

ostatniego mistrza pruskiego, wszystkie transakcyje,
wszystkie stanowienia skutek swój wziąć musiały.

Ten bowiem Albertus, choć był domu wielkiego

i możnego, ciągnąc za sobą cesarze, króle, książęta
rzeskie

31

, mając pomocy wiele i clientelas

32

niemałe,

widząc, że już i sam, i ordo

33

ten jego viribus

Polonicis resistere

34

nie mógł, widząc, że już na

tym miejscu zostać nie mógł, obawiając się, aby et
dignitatem magni magistri

35

i ostatka pruskiej ziemi,

którą już prawie za ogon trzymał

36

, tak ledajako nie

stracił, udał się ad pacifica-tionem

37

. Próbował dróg

wiele, kosztem niemałym czynił starając się o to,
aby z królem polskim, którego był siostrzeńcem, i z
Koroną gruntownie uspokoić się mógł, za którymi
pracami i staraniem jego dignitatem magni magistri
in duealem

38

odmieniwszy, publice palam omnibus

ordinibus consencientibus,

25

enervati — zmęczeni.

26

fracti — złamani.

27

volentes nolentes ad pacis conditiones — chcąc nie chcąc do

warunków pokoju.

28

figlowali — przeciwstawiali się.

29

kompromisyjami roborowany — układami

zatwierdzany.

30

tandem — w końcu.

31

rzeski — Rzeszy Niemieckiej.

- 5 -

32

clientelas —

tutaj: stosunki.

33

ordo — Zakon

(krzyżacki).

34

viribus Polonicis resistere — siłom polskim oprzeć się.

35

et dignitatem magni magistri — i godność wielkiego

mistrza.

36

trzymać za ogon —

ledwo trzymać.

37

ad

pacificationem — do
ułagodzenia.

38

dignitatem magni magistri in duealem — godność

wielkiego mistrza w książęcą.

acclamantibus

39

jest

na

Księstwo

Pruskie

inwestytowany et infeudowany, które jemu i czterem
braci

40

jego, masculisque illorum haeredibus iure

feudi

41

jest dane i konferowane

42

, jako to przywileje

oryginalne szerzej opiewają; które to ich przywileje
na tę inwestyturę constitutionibus Regni et tabulis
publi-cis

43

są

konfirmowane.

Transumpti

44

przywilejów Albertuso-wych autentice

45

do skarbcu

koronnego

46

wniesione, hołd nemine reclamante,

nemine protestante, publice

47

oddany. Księstwo

Pruskie secundum iura et consuetudines Regni per
deputatas a do tego ab ordinibus Regni et rege
personas intro-mittowany

48

i na Księstwie Pruskim

gruntownie posadzony i konfirmowany.

Oboedientiae et fidelitatis homagium nie tylko

Albertus suo fratrum ac successorum suorum
nomine iuramento comproba-vii

49

, ale i poddani

Księstwa tamtego, taki pro se et pro omnibus

- 6 -

successoribus suis regi et Regno fidelitatis et
oboedientiae

39

publice palam omnibus ordinibus consencientibus,

acclamantibus — publicznie wobec wszystkich stanów
godzących się i przyklaskujących.

40

jemu i czterem braci — błędnie; winno być: jemu (tj.

Albrechtowi) i trzem braciom (Jerzemu Fryderykowi, Janowi
i Kazimierzowi).

41

mas
culi
squ
e
illo
rum
hae
redi
bus
iure
feu
di
— i
ich
męs
kim
dzi
edz
ico
m
pra
we
m
len

- 7 -

ny
m.

42

kon
fer
ow
ane
nad
ane

43

constitutionibus Regni et tabulis publicis —

konstytucjami królestwa i księgami publicznymi.

44

transumpti — odpisy.

45

autentice — autentycznie, urzędowo.

46

W skarbcu koronnym były przechowywane również

ważne dokumenty państwowe.

47

nemine reclamante, nemine protestante, publice —

przy braku jakiegokolwiek zastrzeżenia i sprzeciwu,
publicznie.

48

secundum iura et consuetudines Regni per deputates a

do tego ab ordinibus Regni et rege personas intromittowany
— według praw i zwyczajów Królestwa, a do tego przez
osoby wyznaczone przez stany Królestwa i króla
intromitowany (wwiązany, wprowadzony w posiadanie).

49

Oboedientiae et fidelitatis homagium nie tylko Albertus

suo, fratrum ac successorum suorum nomine iuramento
comprovabit — hołd posłuszeństwa i wierności nie tylko
Albrecht w swoim, swych braci i dziedziców imieniu
przysięgą zatwierdził.

jurament

50

uczynili, że post sterilem tych czterech

braci deces-sum

51

nikogo inszego za pana

przyznawać, pod nikogo inszego się nie udawać,
nikomu inszemu, tylko regibus et Regno Polo-niae

52

posłusznymi być i onym się poddać, przysięgami

- 8 -

tymi swymi siebie i sukcesory

53

swoje obligowali

54

i skryptem do skarbu danym opisali. Także
Albertus z bracią swą, będąc Królowi Jegomości i
Koronie dobrze zasłużonymi, będąc tego Księstwa
Pruskiego (które ten to Albertus najpierw Koronie
infeu-dował) possessorem

55

, o które jeszcze trzeba

było z nim za włosy chodzić, niżby mu je było do
końca naonczas wydarto. Słusznie et merito

56

od

Królów Ichmości i od Korony, publicis-sima jednak
mente et via ordinaria

57

na Księstwo inwestyturę

otrzymali. Lecz nie dłużej, tylko póki tych czterech
braci i potomstwa ich męskiego stawać będzie.
Zaczem

post

sterilem

tych

dwu

ostatnich

margrabiów

58

decessum miałyby te ziemie do

Korony słusznie przypadać i obywatele tamtego
Księstwa nie mieli innego pana przyjmować, tylko
króla polskiego i Koronę według przysiąg i obligów

59

swych, z których nigdy od żadnego króla ani od

Rzeczypospolitej nie byli wolnymi uczynieni. Która
to inwestytura, iż prawnie, słusznie jest nadana, do
tych czasów firmum robur

60

miała i dotrzymać się

słusznie ma usque ad

50

pro se et pro omnibus successoribiis suis regi et, Regno

/idelitatis et oboedientiae jurament — za siebie i za wszystkich
swych

następców

królowi

i

Królestwu

wierności

i

posłuszeństwa przysięgę.

51

post sterilem... decessum — po bezpotomnej... śmierci.

52

regibtts et Regno Poloniae — królom i Królestwu

Polskiemu.

53

sukcesory — następcy.

54

obligować — zobowiązać się.

- 9 -

55

possessor — posiadacz.

56

et merito — i zasłużenie.

57

publicissiraa jednak mente et via ordinaria —

najbardziej publicznym jednak zamysłem i na drodze
zwyczajnej.

58

— margrabiego Jerzego Fryderyka kuratora Księstwa w

Prusiech, zmarłego w r. 1603, i obłąkanego Albrechta
Fryderyka; wzmianka o dwu margrabiach każe przypuszczać,
że ogłaszana tutaj broszura polityczna powstała jeszcze za życia
margrabiego Jerzego Fryderyka.

59

obligi — zobowiązania.

60

firmum robur — pełną moc.

decessum tych dwu margrabiów sterilem

61

, którym

ta inwestytura jest publice et optimo iure

62

nadana.

To zasię feudum

63

, które linea electoralis

64

sobie

mieć mieni, nie ma i nie może mieć takiego
fundamentu

65

; bo i zasług żadnych nie mając jako

żywo, dla królów i Rzeczypospolitej nic nie
uczyniwszy, Joachimus elektor

66

bacząc, że już z

tych czterech przerzeczonych braci dwaj

67

steriliter

68

zeszli, a dwiema Pan Bóg po jednemu tylko dał

synu, obawiając się, aby takowa grzanka post
sterilem

tych

czterech

braci

decessum

brandenburgskiemu domowi nie odpadła, a mając z
Królem Jegomościa Augustem krewną powinność

69

i zachowanie, omnibus modis et rationibus

70

starał

się, aby do tejże i do takowej — jako i ci czterej
bracia — inwestytury i lenna z domem swym
przypuszczony mógł być. Za którym staraniem
swoim

na

się

i

na

wszystkie

z

domu

brandenburgskiego

succedentes

electores,

- 10 -

investituram simultaneam

71

otrzymał; i kiedy

posłowie lineae electoralis ad contactum vexilli

72

przypuszczeni byli i przywileje istius infeudationis
albo simultaneae investiturae

73

od Króla Jegomości

Augusta in amplissima forma

74

odnieśli. Który

61

usque ad decessum... sterilem — aż do śmierci... bez

pozostawienia potomka (męskiego).

62

publice et optimo iure — publicznie i najlepszym prawem.

63

feudum — lenno.

64

linea electoralis — linia elektorska (margrabiów

brandenburskich),

65

fundament — tu: prawna podstawa.

66

Joachim II (1535—1571).

67

Jan i Kazimierz.

68

steriliter — bez pozostawienia potomstwa.

69

krewna powinność — stosunek pokrewieństwa.

70

omnibus modis et rationibus — wszystkimi sposobami i

racjami.

71

succedentes electores, investituram simultaneam —

następujących elektorów, inwestyturę łączną.

72

lineae electoralis ad contactum vexilli — linii elektorskiej

do dotknięcia chorągwi.

73

istius infeudationis albo simulatanae investiturae — tej

infeuda-cji albo łącznej inwestytury.

74

in amplissima forma — w najokazalszej formie.

przywilej potem (Henryk

75

nic dla nich nie uczynił,

bo nie doczekawszy sejmu pierwszego odjechał z
Polski) król Stefan

76

i Król Jegomość Zygmunt

77

dzisiejszy konfirmowali i na sejmach konfirmacyje
te authentice

78

z kancelaryi koronnej wydać

rozkazali; intromitowali też tego Joachima i
sukcesorów jego elektorów w to Księstwo Pruskie.

- 11 -

Poddani tamtego państwa, nobilitas et civitates

79

,

znowu im przysięgę oddawali. Ale cóż, wszystko
to, co się działo, działo się privatim

80

z

uproszeniem takowego lenna; nie tylko się
privatim stało, ale i ku wielkiej szkodzie
Rzeczypospolitej, gdyż donatio ta i infeuda-tio

81

takowa, non feudum, ale haereditatem

82

prawie za

sobą pociąga, bo uprosili tę infeudacyję na
wszystek dom branden-burgski, póki go stawa, to
jest, kto z domu brandenburgskiego elektorem
będzie (a electoratus

83

z domu tego — póki go

szczątek

—

wynijść

nie

może,

bo

jest

haereditarius

84

); ten też oddawszy regi et Regno

homagium

85

ma być immediate

86

pruskim

książęciem, za czym by familia Brandenburgica
supers-tite

87

Księstwo Pruskie do Korony Polskiej

przywrócone być nie mogło. Skąd dobrze by
wielkie incommoda

88

urosły, gdyż. co się teraz

dzieje, na oko dobrze widzim, bo nie będąc do
końca tego prawa jeszcze swego pewni, ani go
mając doskonałego, nie tylko tam Niemców i
przychodniów, którzy narodowi pol-

75

— Henryk Walezy (1573—1574).

76

— Stefan Batory (1576—1586).

77

__ Zygmunt III Waza (1587—1632).

78

authentice — autentycznie, w oryginale.

79

nobilitas et civitates — szlachta i miasta.

80

privatim — prywatnie.

81

donatia ta i infeudatio — darowizna ta i nadanie

- 12 -

lenna.

82

non feudum, ale haereditatem — nie lenno, ale

dziedzictwo.

83

electoratus — elektorstwo, godność elektorska.

84

haereditarius — dziedziczny.

85

regi et Regno homagium — królowi i Królestwu hołd.

86

immediate — bezpośrednio, natychmiast.

87

familia Brandenburgica superstite — jak długo

trwałaby rodzina brandenburska.

88

incommoda — niedogodności, ujemne następstwa.

skiemu et re et verbis sunt inimicissimi

89

nasadzili,

milicyje i zamki dobrze opatrzyli i opatrują co dzień
lepiej, chcąc Koronie być srodzy, a wszystko prawie
wygrozić i wyfukać

90

.

A ono jako każde królestwo i państwo ma swoje

prerogatywy, ma swoje osobne zwyczaje, tak i
Królestwo to Polskie suis propriis regitur
consuetudinibus

91

i ma swoje pewne cir-cumscripta

iura

92

, nad które królom i panom Korony tej in

pu-blicis zwłaszcza absque omnium ordinum
consensu

93

nic się uczynić nie godzi i nic bez

Rzeczypospolitej privata sua autoritate

94

uczynić

nie mogą.

Więc przywileje te i feuda privatim dane nie są

constitu-tionibus Regni, nie są tabulis publicis, nie
są konsensem omnium ordinum roborowane

95

.

Transumpty

96

oryginalne przywilejów ich nie są

authentice do skarbcu wniesione, w żadne metryki

97

, w żadne akta, w żadne konstytucyje nie są
inferowane

98

. Intromisyja też ich nie może być

ważna, bo jeśliby intromisyja lineae electoralis

99

miała być ważna, trzeba było, aby linea Albrych-

- 13 -

89

et re et verbis sunt inimicissimi — w rzeczy i w

słowach są najbardziej wrogimi.

9a

wyfukać — tutaj: uzyskać coś drogą wystraszenia.

91

suis propriis regitur consuetudinibus — rządzi się

własnymi zwyczajami.

92

circumscripta iura — spisane prawa.

93

in publicis zwłaszcza absque omnium ordinum

consensu — w sprawach państwowych zwłaszcza bez
zgody wszystkich stanów.

94

privata sua autoritate — swą prywatną powagą.

95

feuda privatim dane nie są constitutionibus Regni, nie

są tabulis publicis, nie są konsensem omnium ordinum
roborowane — lenna prywatnie dane nie są konstytucjami
Królestwa, nie są publicznymi księgami, nie są zgodą
wszystkich stanów zatwierdzone.

96

transumpt — dokument zatwierdzający osnowę

przytoczonego w nim w całości aktu.

97

metryka — urzędowa księga wpisów aktów

państwowych,

prowadzona

przez

kanclerza

i

podkanclerzego.

98

w konstytucyje... nie inferowane — w uchwały

sejmowe... nie wniesione.

99

lineae electoralis — linii elektorskiej.

towa condescendisset pierwej de iure suo lineae
electorali, alias jużby super unum ducatum musiało
być dominium duplex

100

.

Przysięga też szlachty, miast i poddanych

tamtego państwa, którą oddali lineae electorali

101

,

jeszcze mniej ważna. Bo nie mogli ani przysięgi
oddawać nowej privatim lineae electorali

102

, kiedy

z pierwszej dawnej przysięgi swej nie byli soluti

- 14 -

ani publice liberowani

103

, którą pro se et

successoribus suis regi et Regno Poloniae, a potem
ex consensu eiusdem regis et Regni Alberto et solis
Alberti fratribws et successoribus

104

uczynili i

oddali. Za czym ta przysięga za przysięgą pierwszą
uczyniona i pierwszemu juramentowi contraria

105

,

żadną miarą zostać się nie może. Także uproszenie
tego lenna z wielką jest Rzeczypospolitej szkodą a
ubliżeniem.

Intromisyja nieważna, przysięga nulla

106

i

wszystka inwestytura niepewna. A do tego imć
panowie posłowie przeciwko tej inwestyturze lineae
electoralis, non consentientibus ordi-nibus Regni
danej in amplissima forma

107

, zawsze się prote-

100

aby linea Albrechtowa condescendisset pierwej de iure

suo lineae electorali, alias już by super unum ducatum
musialo być dominium du-plex — aby linia Albrechtowa
ustąpiła pierwej ze swego prawa na rzecz linii elektorskiej,
inaczej już by nad jednym księstwem musiało być
podwójne władztwo.

101

lineae electorali — linii elektorskiej, tj.

elektorom brandenburskim.

102

privatim lineae electorali — prywatnie

linii elektorskiej.

103

soluti ani publice liberowani — zwolnieni ani

publicznie uwolnieni.

104

pro se et successoribus suis regi et Regno Poloniae,

a potem ex consensu eiusdem regis et Regni Alberto et solis
Alberti fratribus et successoribus — za siebie i za swych
następców królowi i Królestwu Polskiemu, a potem za

- 15 -

zgodą tegoż króla i Królestwa Albrechtowi i tylko
braciom Albrechta oraz ich następcom.

105

juramentowi contraria — przysiędze przeciwna.

106

nulla — żadna.

107

przeciwko tej inwestyturze lineae electoralis, non

consentientibus ordinibus Regni danej in amplissima forma
— przeciwko tej inwestyturze linii elektorskiej, bez
zgody stanów Królestwa danej w formie najbardziej
pełnej.

stowali. Ano oni przy tych protestacyjach stojąc
zrażają, burzą prawo tej inwestytury, oświadczając
się na każdym placu, że o takowym prywatnym i
przeciwko prawom danym lennie Rzeczpospolita
wiedzieć nie chce i że się żadną miarą zostać nie
będzie mogło.

Oglądając się zaś na drugą stronę, co za

incommoda

108

, jakowe zaciągi i jakowe by kłopoty,

tych zwłaszcza zamieszanych czasów, na Koronę
stąd przypaść mogły. A wejrzawszy w racyje i
obrony domu tego, które oni sobie mają i pokazują,
ostrożnie bardzo w tej mierze postępować potrzeba.
[.....]

Jeśliby zaś Król Jegomość i Rzeczpospolita

oglądając się na przywileje te, które linea electoralis

109

od trzech królów (bo od czwartego Henryka

tylko obietnice) otrzymała, aby tymi przywilejami
po chrześcijaństwie rozpisując, rozsławiając, że ją
in fraudem

110

i ku oszukaniu wydano, inconvenienter

111

nie brukowano

112

, zabiegając temu, aby fides

regum et Regni incul-pata

113

została, aby się

przyjaźń z domem tym nie targała, aby wszystkich

- 16 -

intrygo w, aby wszystkich trudności ujść, lineam
hanc electoralem

114

przy inwestyturze ich zostawić

chcieli, tedy by novas z nimi potrzeba iuris
conditiones

115

, z których by regis et Reipublicae

prerogatywy były amplifikowane

116

.

Król Jegomość żeby dobra miał do skarbu

swego. Rawa

117

żeby też miała jaki spory ratunek.

Apelacyje żeby szły imme-diate

118

do Króla

Jegomości. Szlachta żeby była trochę wól-

108

incommoda — niedogodności, złe następstwa.

109

linea electoralis — linia elektorska.

110

in frauden — podstępnie, na szkodę.

111

inconvenienter — w sposób nieodpowiedni.

112

brukować — używać.

113

fides regum et Regni inculpata — wiara królów i

Królestwa nie-obwiniona.

114

lineam hanc electoralem — tę linię elektorska.

115

novas... iuris conditiones — nowe... warunki prawne.

116

regis et Reipublicae prerogatywy były amplifikowane —

prawa króla i Rzeczypospolitej były powiększone.

117

Rawa — skarb rawski, stworzony w r. 1563, do którego

płynął dochód z tzw. kwarty na cele wojskowe.

niejsza tak in religiom jako in politicis etc.

119

i takie

preskry-bować

conditiones

120

,

jakowe

by

Rzeczypospolitej zdały na-zdrowsze.

Jednak przecie iż ta lineae electoralis investitura

non feudi sed, haereditatis perpetuae vim habere
videatur

121

w dalekie by bardzo poszło, kiedy by się

linea electoralis

122

przy tej inwestyturze zostać miała,

i

nigdy

by

już

Księstwo

Pruskie

domo

Brandenburgica superstite

123

z rąk ich nie wyszło.

- 17 -

Wszak chcąc temu wielkiemu, ważnemu, rodoistnemu
z królmi polskimi spowinowaceniu i z dawna
zachowałemu domowi gratificare

124

onego tak de

piano

125

nie odrzucać. Uchodząc, jakom rzekł, tych

wszystkich zaciągów i trudności, a przywrócenia
kiedykolwiek

Księstwa

tego

nadzieję

sobie

zostawując, to by było najochronniejsze medium

l26

:

zganiwszy electoralem investitu-ram

127

, ukazawszy, że

jest privatim

128

dana, obiecać przecie feudum

129

to w

dom ich. Ale obiecać jednej tylko osobie et
po-steritati eius masculae

130

i to conditionibus certis

131

. Opatrzywszy to dobrze, aby po jego śmierci i post
decessum hae~ redum illius masculorum

132

Księstwo

to absque orani contro-

118

immediate — bezpośrednio.

119

in religione jako in politicis etc. — w sprawach religijnych

jak i politycznych itd.

120

preskrybować conditiones — przepisać warunki.

121

ta lineae electoralis investitura non feudi sed haereditatis

per-petuae vim habere videatur — ta inwestytura linii
elektorskiej zdaje się mieć moc nie lenna, lecz wieczystego
dziedzictwa.

122

lineae electoralis — linii elektorskiej.

123

domo Brandenburgica superstite — jak długo istniałby

dom brandenburski.

124

gratificare — dogodzić.

125

de piano — w pełni.

126

medium — środek, lekarstwo.

127

electoralem investituram — inwestyturę elektorską.

128

privatim — prywatnie.

129

feudum — lenno.

130

et posteritati eius masculae — i jego męskiemu

potomstwu.

131

conditionibus certis — pod określonymi warunkami.

- 18 -

132

post decessum haeredum illius masculorum — po

wymarciu jego męskich potomków.

versia, absque omni tergiversatione, immediate

133

do Korony poprzypadło. [.....]