A

NONIM

G

ŁOS

P

OLSKI

W

S

PRAWIE

P

RZENIESIENIA

L

ENNA

N

A

E

LEKTORÓW

B

RANDENBURSKICH

Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl

Mail: [e-mail]

MMIV®

GŁOS POLSKI W SPRAWIE PRZENIESIENIA LENNA

NA ELEKTORÓW BRANDENBURSKICH

DYSKURS Z STRONY POSTĘPKU

1

Z BRANDENBURSKIM

ELEKTOREM O LENNO ZIEMI PRUSKIEJ

(J. U. Niemcewicz, Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Pol-

sce t. V, Puławy 1830, s. 373 i n.)

Kiedyby Księstwo Pruskie po śmierci tego książęcia

2

w Kró-

lewcu (co pierwej być nie może) bez zaciągów, bez kłopotów
i bez trudności wszelakich do Korony przyłączone być mogło,
wielkie by bez pochyby przypadły Królowi Jegomości i Rzeczy-
pospolitej commoda

3

.

Biskupstwa dawne

4

, kościoły piękne i wielkie mogłyby być

ad pristinum statum

5

przywiedzione, skąd by się religio catho-

lica

6

snadnie szerzyła i rozmnażała.

Dominium

7

całe i jednakie miałby Król Jegomość i Rzecz-

pospolita obojej pruskiej ziemie. Intrata

8

by niemała przybyła

do skarbu Króla Jegomości. Poborów

9

by przybyło niemało,

i już by je zawsze z Koroną równo wydawali

10

. Do wojny

apparatus et numerus maior

11

, bo tam i szlachty, którzy wojnę

służyć powinni, i ludzi wszelakich, i rzemieślników wielki do-
statek. Zamków, miast i portów znacznych i bogatych przyby-

1

— tj. rozważanie co do sposobu postępowania. Data pojawienia się

tej anonimowej broszury politycznej nie jest ustalona, podobnie jak nie

wiadomo, kto był jej autorem.

2

— syna Albrechta, obłąkanego Albrechta Fryderyka.

3

commoda — pożytki.

4

— pomezańskie i sambijskie.

5

ad pristinum statum — do dawnego stanu.

6

religio catholica — religia katolicka.

7

dominium — władztwo.

8

intrata — dochód.

9

pobór — podatek.

10

z Koroną równo wydawali — uiszczali wtedy, kiedy Korona,

i w takiej samej wysokości.

11

apparatus et numerus maior — opatrzenie i większa liczba.

łoby Koronie niemało. Niemiec, który nigdy nie będzie Pola-
kowi przyjacielem, już by się wyrugował i już by się tam potem
cudzoziemiec tak gęsto nie naciskał.

Miasta nadmorskie, jako Gdańsk, Elbląg, Ryga nie tak by

wierzgały. Kurlandczyk

12

też i Inflantczyk

13

nie mógłby już

tak snadnie praktyk stroić

14

przeciw Koronie, kiedyby się zniósł

z Księstwa Pruskiego Brandenburczyk.

Nie byłoby już takowych skwierków

15

i takowych skarg od

szlachty tamecznej tak ze strony kościołów, jako i inszych cię-
żarów; owszem, sama szlachta rada by po większej części zbyła
iugum Brandenburgicum

16

. Nalazłyby się et plura commoda

17

,

które sam czas, loci commoditas et abundantia

18

pokazać by

mogły, kiedyby to wszystko bez kłopotów i bez zaciągów wiel-
kich tak stanąć mogło.

Lecz że się ożywają margrabiowie brandenburscy

19

z pra-

wem swym jakowymsi dalszym, które by snadź electoralis
linea

20

od trzech królów polskich

21

nadane mieć miała, oba-

wiam się, że bez trudności tak ledajako nie daliby sobie tego
Księstwa z rąk swoich wyjąć. Ale jednak wejrzywszy w origi-
nem i fundament

22

lenna tego, które Albrychtowi pierwszemu,

książęciu pruskiemu, i czterem braci

23

jego nadane było, wielka

się różnica pokaże między lennem tym, które sobie linea electo-
ralis mieć mieni i które privatim

24

onej jest nadane. Bo za woj-

12

Kurlandczyk — książę kurlandzki jako lennik polski.

13

Inflantczyk — tu: mieszkańcy Inflant.

14

praktyki stroić — spiskować.

15

skwierki — narzekania.

16

iugum Brandenburgicum — jarzmo brandenburskie.

17

et plura commoda — i liczne pożytki.

18

loci commoditas et abundantia — dogodność miejsca i obfitość.

19

— elektor brandenburski.

20

electoralis linea — linia elektorska.

21

— Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy.

22

w originem i fundament — w pochodzenie i podstawę prawną.

23

— Albrechtowi i trzem jego braciom. Mylnie mowa o czterech braciach.

24

privatim — prywatnie, tj. bez formalnej zgody stanów polskich.

nami wielkimi, które królowie polscy i Rzeczpospolita z Krzy-
żakami wiodła, tak byli ci Krzyżacy ściśnieni, tak enervati

25

tak

fracti

26

, że straciwszy już zamki i miasta przedniejsze

volentes nolentes ad pacis conditiones

27

przystępować musieli.

Figlowali

28

długo; słów swych rzeczonych, pisanych, komisy-

jami, kompromisyjami roborowanych

29

nie trzymali; fortelów

dziwnych przez wiele lat używali, tandem

30

już dalej wydołać

nie mogąc, za Albertusa Brandenburskiego, ostatniego mistrza
pruskiego, wszystkie transakcyje, wszystkie stanowienia skutek
swój wziąć musiały.

Ten bowiem Albertus, choć był domu wielkiego i możnego,

ciągnąc za sobą cesarze, króle, książęta rzeskie

31

, mając pomocy

wiele i clientelas

32

niemałe, widząc, że już i sam, i ordo

33

ten

jego viribus Polonicis resistere

34

nie mógł, widząc, że już na

tym miejscu zostać nie mógł, obawiając się, aby et dignitatem
magni magistri

35

i ostatka pruskiej ziemi, którą już prawie za

ogon trzymał

36

, tak ledajako nie stracił, udał się ad pacifica-

tionem

37

. Próbował dróg wiele, kosztem niemałym czynił sta-

rając się o to, aby z królem polskim, którego był siostrzeńcem,
i z Koroną gruntownie uspokoić się mógł, za którymi pracami
i staraniem jego dignitatem magni magistri in ducalem

38

odmie-

niwszy, publice palam omnibus ordinibus consencientibus,

25

enervati —zmęczeni.

26

fracti — złamani.

27

volentes nolentes ad pacis conditiones — chcąc nie chcąc do warunków

pokoju.

28

figlowali — przeciwstawiali się.

29

kompromisyjami roborowany — układami zatwierdzany.

30

tandem — w końcu.

31

rzeski — Rzeszy Niemieckiej.

32

clientelas — tutaj: stosunki.

33

ordo — Zakon (krzyżacki).

34

viribus Polonicis resistere — siłom polskim oprzeć się.

35

et dignitatem magni magistri — i godność wielkiego mistrza.

36

trzymać za ogon — ledwo trzymać.

37

ad pacificationcm — do ułagodzenia.

38

dignitatem magni magistri in ducalem — godność wielkiego mistrza w

książęcą.

acclamantibus

39

jest na Księstwo Pruskie inwestytowany et

infeudowany, które jemu i czterem braci

40

jego, masculisque

illorum haeredibus iure feudi

41

jest dane i konferowane

42

, jako

to przywileje oryginalne szerzej opiewają; które to ich przy-
wileje na tę inwestyturę constitutionibus Regni et tabulis publi-
cis

43

są konfirmowane. Transumpti

44

przywilejów Albertuso-

wych autentice

45

do skarbcu koronnego

46

wniesione, hołd

nemine reclamante, nemine protestante, publice

47

oddany.

Księstwo Pruskie secundum iura et consuetudines Regni per
deputatas a do tego ab ordinibus Regni et rege personas intro-
mittowany

48

i na Księstwie Pruskim gruntownie posadzony

i konfirmowany.

Oboedientiae et fidelitatis homagium nie tylko Albertus suo,

fratrum ac successorum suorum nomine iuramento comproba-
vit

49

, ale i poddani Księstwa tamtego, taki pro se et pro omni-

bus successoribus suis regi et Regno fidelitatis et oboedientiae

39

publice palam omnibus ordinibus consencientibus, acclamantibus —

publicznie wobec wszystkich stanów godzących się i przyklaskujących.

40

jemu i czterem braci — błędnie; winno być: jemu (tj. Ałbrechtowi)

i trzem braciom (Jerzemu Fryderykowi, Janowi i Kazimierzowi).

41

masculisque illorum haeredibus iure feudi — i ich męskim dziedzicom

prawem lennym.

42

konferowane — nadane.

43

constitutionibus Regni et tabulis publicis — konstytucjami króle-

stwa i księgami publicznymi.

44

transumpti — odpisy.

45

autentice — autentycznie, urzędowo.

48

W skarbcu koronnym były przechowywane również ważne doku-

menty państwowe.

47

nemine reclamante, nemine protestante, publice — przy braku ja-

kiegokolwiek zastrzeżenia i sprzeciwu, publicznie.

48

secundum iura et consuetudines Regni per deputates a do tego ab

ordinibus Regni et rege personas intromittowany — według praw i zwy-
czajów Królestwa, a do tego przez osoby wyznaczone przez stany Kró-
lestwa i króla intromitowany (wwiązany, wprowadzony w posiadanie).

49

Oboedientiae et fidelitatis homagium nie tylko Albertus suo, frat-

rum ac successorum suorum nomine iuramento comprovabit — hołd po-
słuszeństwa i wierności nie tylko Albrecht w swoim, swych braci i dzie-
dziców imieniu przysięgą zatwierdził.

jurament

50

uczynili, że post sterilem tych czterech braci deces-

sum

51

nikogo inszego za pana przyznawać, pod nikogo inszego

się nie udawać, nikomu inszemu, tylko regibus et Regno Polo-
niae

52

posłusznymi być i onym się poddać, przysięgami tymi

swymi siebie i sukcesory

53

swoje obligowali

54

i skryptem do

skarbu danym opisali. Także Albertus z bracią swą, będąc Kró-
lowi Jegomości i Koronie dobrze zasłużonymi, będąc tego Księ-
stwa Pruskiego (które ten to Albertus najpierw Koronie infeu-
dował) possessorem

55

, o które jeszcze trzeba było z nim za

włosy chodzić, niżby mu je było do końca naonczas wydarto.
Słusznie et merito

56

od Królów Ichmości i od Korony, publicis-

sima jednak mente et via ordinaria

57

na Księstwo inwestyturę

otrzymali. Lecz nie dłużej, tylko póki tych czterech braci i po-
tomstwa ich męskiego stawać będzie. Zaczem post sterilem tych
dwu ostatnich margrabiów

58

decessum miałyby te ziemie do

Korony słusznie przypadać i obywatele tamtego Księstwa nie
mieli innego pana przyjmować, tylko króla polskiego i Koroną
według przysiąg i obligów

59

swych, z których nigdy od żadnego

- króla ani od Rzeczypospolitej nie byli wolnymi uczynieni. Która,
to inwestytura, iż prawnie, słusznie jest nadana, do tych czasów
firmum robur

60

miała i dotrzymać się słusznie ma usque ad

50

pro se et pro omnibus successoribus suis regi et, Regno fidelitatis

et oboedientiae jurament — za siebie i za wszystkich swych następców
królowi i Królestwu wierności i posłuszeństwa przysięgę.

51

post sterilem... decessum — po bezpotomnej... śmierci.

52

regibus et Regno Poloniae — królom i Królestwu Polskiemu.

53

sukcesory — następcy.

54

obligować — zobowiązać się.

55

possessor — posiadacz.

56

et merito — i zasłużenie.

57

publicissima jednak mente et via ordinaria — najbardziej publi-

cznym jednak zamysłem i na drodze zwyczajnej.

58

— margrabiego Jerzego Fryderyka kuratora Księstwa w Prusiech,

zmarłego w r. 1603, i obłąkanego Albrechta Fryderyka; wzmianka o dwu
margrabiach każe przypuszczać, że ogłaszana tutaj broszura polityczna
powstała jeszcze za życia margrabiego Jerzego Fryderyka.

59

obligi — zobowiązania.

60

firmum robur — pełną moc.

decessum tych dwu margrabiów sterilem

61

, którym ta inwesty-

tura jest publice et optimo iure

62

nadana.

To zasię feudum

63

, które linea electoralis

64

sobie mieć

mieni, nie ma i nie może mieć takiego fundamentu

65

; bo i za-

sług żadnych nie mając jako żywo, dla królów i Rzeczypospo-
litej nic nie uczyniwszy, Joachimus elektor

66

bacząc, że już

z tych czterech przerzeczonych braci dwaj

67

steriliter

68

zeszli,

a dwiema Pan Bóg po jednemu tylko dał synu, obawiając się,
aby takowa grzanka post sterilem tych czterech braci deces-
sum brandenburgskiemu domowi nie odpadła, a mając z Królem
Jegomościa Augustem krewną powinność

69

i zachowanie, omni-

bus modis et rationibus

70

starał się, aby do tejże i do takowej —

jako i ci czterej bracia — inwestytury i lenna z domem swym
przypuszczony mógł być. Za którym staraniem swoim na się
i na wszystkie z domu brandenburgskiego succedentes electores,
investituram simultaneam

71

otrzymał; i kiedy posłowie lineae

electoralis ad contactum vexilli

72

przypuszczeni byli i przy-

wileje istius infeudationis albo simulianeae investiturae

73

od

Króla Jegomości Augusta in amplissima forma

74

odnieśli. Który

61

usque ad decessum... sterilem — aż do śmierci... bez pozostawienia

potomka (męskiego).

62

publice et optimo iure — publicznie i najlepszym prawem.

63

feudum — lenno.

64

linea electoralis — linia elektorska (margrabiów brandenburskich).

65

fundament — tu: prawna podstawa.

66

Joachim II (1535—1571).

67

— Jan i Kazimierz.

68

steriliter — bez pozostawienia potomstwa.

69

krewna powinność — stosunek pokrewieństwa.

70

omnibus modis et rationibus — wszystkimi sposobami i racjami.

71

succedentes electores, investituram simultaneam — następujących

elektorów, inwestyturę łączną.

72

lineae electoralis ad contactum vexilli — linii elektorskiej do do-

tknięcia chorągwi.

73

istius infeudationis albo simulatanae investiturae — tej infeudacji albo

łącznej inwestytury.

74

in amplissima forma — w najokazalszej formie.

przywilej potem (Henryk

75

nic dla nich nie uczynił, bo nie

doczekawszy sejmu pierwszego odjechał z Polski) król Stefan

76

i Król Jegomość Zygmunt

77

dzisiejszy konfirmowali i na sej-

mach konfirmacyje te authentice

78

z kancelaryi koronnej wy-

dać rozkazali; intromitowali też tego Joachima i sukcesorów
jego elektorów w to Księstwo Pruskie. Poddani tamtego pań-
stwa, nobilitas et civitates

79

, znowu im przysięgę oddawalL

Ale cóż, wszystko to, co się działo, działo się privatim

80

z upro-

szeniem takowego lenna; nie tylko się privatim stało, ale i ku
wielkiej szkodzie Rzeczypospolitej, gdyż donatio ta i infeuda-
tio

81

takowa, non feudum, ale haereditatem

82

prawie za sobą

pociąga, bo uprosili tę infeudacyję na wszystek dom branden-
burgski, póki go stawa, to jest, kto z domu brandenburgskiego
elektorem będzie (a electoratus

83

z domu tego — póki go szczą-

tek — wynijść nie może, bo jest haereditarius

84

); ten też od-

dawszy regi et Regno homagium

85

ma być immediate

86

pru-

skim książęciem, za czym by familia Brandenburgica supers-
tite

87

Księstwo Pruskie do Korony Polskiej przywrócone być

nie mogło. Skąd dobrze by wielkie incommoda

88

urosły, gdyż.

co się teraz dzieje, na oko dobrze widzim, bo nie będąc do końca
tego prawa jeszcze swego pewni, ani go mając doskonałego,
nie tylko tam Niemców i przychodniów, którzy narodowi pol-

75

— Henryk Walezy(1573—1574).

76

— Stefan Batory (1576—1586).

77

— Zygmunt III Waza (1587—1632).

78

authentice — autentycznie, w oryginale.

79

nobilitas et civitates — szlachta i miasta.

80

privatim — prywatnie.

81

donatia ta i infeudatio — darowizna ta i nadanie lenna.

82

non feudum, ale haereditatem — nie lenno, ale dziedzictwo.

83

electoratus — elektorstwo, godność elektorska.

84

haereditarius — dziedziczny.

85

regi et Regno homagium — królowi i Królestwu hołd.

86

immediate — bezpośrednio, natychmiast.

87

familia Brandenburgica superstite — jak długo trwałaby rodzina

brandenburska.

88

incommoda — niedogodności, ujemne następstwa.

skiemu et re et verbis sunt inimicissimi

89

nasadzili, milicyje

i zamki dobrze opatrzyli i opatrują co dzień lepiej, chcąc Ko-
ronie być srodzy, a wszystko prawie wygrozić i wyfukać

90

.

A ono jako każde królestwo i państwo ma swoje preroga-

tywy, ma swoje osobne zwyczaje, tak i Królestwo to Polskie
suis propriis regitur consuetudinibus

91

i ma swoje pewne cir-

cumscripta iura

92

, nad które królom i panom Korony tej in pu-

blicis zwłaszcza absque omnium ordinum, consensu

93

nic się

uczynić nie godzi i nic bez Rzeczypospolitej privata sua auto-
ritate

94

uczynić nie mogą.

Więc przywileje te i feuda privatim dane nie są constitu-

tionibus Regni, nie są tabulis publicis, nie są konsensem omnium
ordinum roborowane

95

. Transumpty

96

oryginalne przywilejów

ich nie są authentice do skarbcu wniesione, w żadne metryki

97

,

w żadne akta, w żadne konstytucyje nie są inferowane

98

. Intro-

misyja też ich nie może być ważna, bo jeśliby intromisyja lineae
electoralis

99

miała być ważna, trzeba było, aby linea Albrych-

89

et re et verbis sunt inimicissimi — w rzeczy i w słowach są naj-

bardziej wrogimi.

90

wyfukać — tutaj: uzyskać coś drogą wystraszenia.

91

suis propriis regitur consuetudinibus — rządzi się własnymi zwy-

czajami.

92

circumscripta iura — spisane prawa.

93

in publicis zwłaszcza absque omnium ordinum consensu — w spra-

wach państwowych zwłaszcza bez zgody wszystkich stanów.

94

privata sua autoritate — swą prywatną powagą.

95

feuda privatim dane nie są constitutionibus Regni, nie są tabulis

publicis, nie są konsensem omnium ordinum roborowane — lenna pry-
watnie dane nie są konstytucjami Królestwa, nie są publicznymi księ-
gami, nie są zgodą wszystkich stanów zatwierdzone.

96

transumpt — dokument zatwierdzający osnowę przytoczonego

w nim w całości aktu.

97

metryka — urzędowa księga wpisów aktów państwowych, pro-

wadzona przez kanclerza i podkanclerzego.

98

w konstytucyje... nie inferowane — w uchwały sejmowe... nie

wniesione.

99

lineae electoralis — linii elektorskiej.

towa condescendisset pierwej de iure suo lineae electorali, alias
jużby super unum ducatum musiało być dominium duplex

100

.

Przysięga też szlachty, miast i poddanych tamtego państwa,

którą oddali lineae electorali

101

, jeszcze mniej ważna. Bo nie

mogli ani przysięgi oddawać nowej privatim lineae electo-
rali

102

, kiedy z pierwszej dawnej przysięgi swej nie byli soluti

ani publice liberowani

103

, którą pro se et successoribus suis

regi et Regno Poloniae, a potem ex consensu eiusdem regis et
Regni Alberto et solis Alberti fratribus et successoribus

104

uczy-

nili i oddali. Za czym ta przysięga za przysięgą pierwszą uczy-
niona i pierwszemu juramentowi contraria

105

, żadną miarą zo-

stać się nie może. Także uproszenie tego lenna z wielką jest
Rzeczypospolitej szkodą a ubliżeniem.

Intromisyja nieważna, przysięga nulla

106

i wszystka inwe-

stytura niepewna. A do tego imć panowie posłowie przeciwko
tej inwestyturze lineae electoralis, non consentientibus ordi-
nibus Regni danej in amplissima forma

107

, zawsze się prote-

100

aby linea Albrechtowa condescendisset pierwej de iure suo lineae

electorali, alias już by super unum ducatum musiało być dominium du-
plex — aby linia Albrechtowa ustąpiła pierwej ze swego prawa na rzecz
linii elektorskiej, inaczej już by nad jednym księstwem musiało być
podwójne władztwo.

101

lineae electorali — linii elektorskiej, tj, elektorom brandenbur-

skim.

102

privatim lineae electorali — prywatnie linii elektorskiej.

103

soluti ani publice liberowani — zwolnieni ani publicznie uwol-

nieni.

104

pro se et successoribus suis regi et Regno Poloniae, a potem ex

consensu eiusdem regis et Regni Alberto et solis Alberti fratribus et suc-
cessoribus — za siebie i za swych następców królowi i Królestwu Pol-
skiemu, a potem za zgodą tegoż króla i Królestwa Albrechtowi i tylko
braciom Albrechta oraz ich następcom.

105

juramentowi contraria — przysiędze przeciwna.

106

nulla — żadna.

107

przeciwko tej inwestyturze lineae electoralis, non consentientibus

ordinibus Regni danej in amplissima forma — przeciwko tej inwesty-
turze linii elektorskiej, bez zgody stanów Królestwa danej w formie naj-
bardziej pełnej.

stowali. Ano oni przy tych protestacyjach stojąc zrażają, bu-
rzą prawo tej inwestytury, oświadczając się na każdym placu,
że o takowym prywatnym i przeciwko prawom danym lennie
Rzeczpospolita wiedzieć nie chce i że się żadną miarą zostać
nie będzie mogło.

Oglądając się zaś na drugą stronę, co za incommoda

108

, ja-

kowe zaciągi i jakowe by kłopoty, tych zwłaszcza zamieszanych
czasów, na Koronę stąd przypaść mogły. A wejrzawszy w ra-
cyje i obrony domu tego, które oni sobie mają i pokazują,
ostrożnie bardzo w tej mierze postępować potrzeba. [.....]

Jeśliby zaś Król Jegomość i Rzeczpospolita oglądając się na

przywileje te, które linea electoralis

109

od trzech królów (bo

od czwartego Henryka tylko obietnice) otrzymała, aby tymi
przywilejami po chrześcijaństwie rozpisując, rozsławiając, że
ją in fraudem

110

i ku oszukaniu wydano, inconvenienter

111

nie

brukowano

112

, zabiegając temu, aby fides regum et Regni incul-

pata

113

została, aby się przyjaźń z domem tym nie targała, aby

wszystkich intrygów, aby wszystkich trudności ujść, lineam
hanc electoralem

114

przy inwestyturze ich zostawić chcieli, tedy

by novas z nimi potrzeba iuris conditiones

115

, z których by

regis et Reipublicae prerogatywy były amplifikowane

116

.

Król Jegomość żeby dobra miał do skarbu swego. Rawa

117

żeby też miała jaki spory ratunek. Apelacyje żeby szły imme-
diate

118

do Króla Jegomości. Szlachta żeby była trochę wol-

108

incommoda — niedogodności, złe następstwa.

109

linea electoralis — linia elektorska.

110

in frauden — podstępnie, na szkodę.

111

inconvenienter — w sposób nieodpowiedni.

112

brukować — używać.

113

fides regum et Regni inculpata — wiara królów i Królestwa nie-

obwiniona.

114

lineam hanc electoralem — tę linię elektorska.

115

novas... iuris conditiones — nowe... warunki prawne.

116

regis et Reipublicae prerogatywy były amplifikowane — prawa

króla i Rzeczypospolitej były powiększone.

117

Rawa — skarb rawski, stworzony w r. 1563, do którego płynął

dochód z tzw. kwarty na cele wojskowe.

niejsza tak in religione jako in politicis etc.

119

i takie preskry-

bować conditiones

120

, jakowe by Rzeczypospolitej zdały na-

zdrowsze.

Jednak przecie iż ta lineae electoralis investitura non feudi

sed haereditatis perpetuae vim hdbere videatur

121

w dalekie

by bardzo poszło, kiedy by się linea electoralis

122

przy tej in-

westyturze zostać miała, i nigdy by już Księstwo Pruskie domo
Brandenburgica superstite

123

z rąk ich nie wyszło. Wszak chcąc

temu wielkiemu, ważnemu, rodoistnemu z królmi polskimi spo-
winowaceniu i z dawna zachowałemu domowi gratificare

124

,

onego tak de piano

125

nie odrzucać. Uchodząc, jakom rzekł,

tych wszystkich zaciągów i trudności, a przywrócenia kiedy-
kolwiek Księstwa tego nadzieję sobie zostawując, to by było
najochronniejsze medium

126

: zganiwszy electoralem investitu-

ram

127

, ukazawszy, że jest privatim

128

dana, obiecać przecie

feudum

129

to w dom ich. Ale obiecać jednej tylko osobie et po-

steritati eius masculae

130

i to conditionibus certis

131

. Opa-

trzywszy to dobrze, aby po jego śmierci i post decessum hae-
redum illius masculorum

132

Księstwo to absque omni contro-

118

immediate — bezpośrednio.

119

in religione jako in politicis etc. — w sprawach religijnych jak

i politycznych itd.

120

preskrybować conditiones — przepisać warunki.

121

ta lineae electoralis investitura non feudi sed haereditatis per-

petuae vim habere videatur — ta inwestytura linii elektorskiej zdaje
się mieć moc nie lenna, lecz wieczystego dziedzictwa.

122

lineae electoralis — linii elektorskiej.

123

domo Brandenburgica supersttte — jak długo istniałby dom brandenburski.

124

gratificare — dogodzić.

125

de piano — w pełni.

126

medium — środek, lekarstwo.

127

electoralem investituram — inwestyturę elektorską.

128

privatim — prywatnie.

129

feudum — lenno.

130

et posteritati eius masculae — i jego męskiemu potomstwu.

131

conditionibus certis — pod określonymi warunkami.

132

post decessum haeredum illius masculorum — po wymarciu jego

męskich potomków.

versia, absque omni tergiversatione, immediate

133

do Korony

poprzypadało. [.....]

133

absque omni contro versia, absque omni tergiversatione, immediate – bez

żadnego sporu, bez jakichkolwiek wykrętów, bezpośrednio.