100

Adam ABKA

∗

Monika TUREK-RADWAN

ANALIZA WSKA NIKOWA DOCHODÓW GMINY –

PRZEGL D STOSOWANYCH METOD

Streszczenie

W artykule podejmuje si problematyk praktycznego zastosowania analizy

finansowej do wspomagania zarz dzania finansami JST oraz oceny jej kondycji
finansowej. Jako punkt wyj cia przyj to analiz wska ników stosowanych
w przedsi biorstwach by na tym tle dokona przegl du metod analizy wska nikowej
stosowanych w praktyce funkcjonowania JST. Przeprowadzona analiza pozwoliła na
wskazania zalet oraz niedoskonało ci stosowanych metod oceny finansowej kondycji
jednostek samorz du terytorialnego.

Słowa kluczowe: wska niki finansowe, bud et gminy

Wst p

Dochody

gmin,

jako

podstawowych

jednostek

samorz du

terytorialnego, systematycznie rosn . Wysoko dochodów gmin
w latach 2003 – 2010 zaprezentowano na wykresie 1.

∗

Dr in . Adam abka, Wy sza Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku Białej.

Mgr Monika Turek-Radwan, Wy sza Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku Białej.

101

Wykres 1. Dochody gmin w latach 2003-2010

ródło: opracowanie własne na podstawie sprawozda z wykonania bud etu pa stwa

w cz ci: Informacja o wykonaniu bud etów jednostek samorz du terytorialnego,
Warszawa 2002-2010

Na przestrzeni o miu, zobrazowanych na wykresie lat, dochody

gmin wzrosły ponad dwukrotnie. Warto tak e zauwa y , e kryzys
finansowy jedynie spowolnił dynamik wzrostu tych e, nie spowodował
jednak ich spadku. Dysponuj c dochodami w takiej wysoko ci władze
lokalne

dysponuj

stosunkowo

w skim

wachlarzem

narz dzi

pozwalaj cych oceni skutki wydatkowania

rodków finansowych.

Jednym z narz dzi, stosowanych skutecznie w przedsi biorstwach, jest
analiza wska nikowa.

1.

Analiza wska nikowa sprawozdania finansowego

Punktem wyj cia rozwa a dotycz cych mo liwo ci zastosowania

analizy wska nikowej w gminie musi by analiza dost pnych
wska ników

analizy

finansowej

stosowanej

przedsi biorstwach

komercyjnych. Z pewno ci nie wszystkie wska niki b dzie mo na
w prosty sposób przenie na grunt działalno ci publicznej ze wzgl du
na odmienno charakteru tej e działalno ci. Podstaw realizacji analizy
finansowej jest sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie finansowe jest
niezb dnym elementem oceny sytuacji finansowej danego podmiotu,
niewystarczaj cym jednak do uzyskania pełnego obrazu działalno ci
jednostki. W przypadku gminy b dzie to przede wszystkim

102

sprawozdanie z wykonania bud etu oraz raport o stanie mienia
komunalnego. W gminach, w których bud et tworzy si zgodnie
z procedurami bud etowania zadaniowego, gromadzona jest dodatkowa
ilo informacji przydatnych dla celów analitycznych. W takim
przypadku analiza mo e by znacznie bardziej rozbudowana. Maj c

ródło informacji ze sprawozdania finansowego, mo na przyst pi do

analizy wska nikowej

1

. Głównym przedmiotem analizy wska nikowej

jest relacja pomi dzy wielko ciami pochodz cymi ze sprawozdania
finansowego. Wyró nia si tu wielko ci charakteryzuj ce ró ne aspekty
funkcjonowania badanej jednostki, dla lepszej i pełniejszej oceny
badanego przedsi biorstwa stosuj si pewne okre lone zestawy
wska ników opisuj ce zbli one tre ci ekonomiczne

2

.

W ród wska ników finansowych wykorzystywanych w praktyce

najcz ciej wykorzystuje si

3

:

• wska niki płynno ci finansowej,
• wska niki maj tkowe,
• wska niki rentowno ci.

Wska niki płynno ci finansowej s wykorzystywane przy ocenie

zdolno ci danego podmiotu do terminowego regulowania zobowi za .
Płynno finansowa jednostki jest oceniana poprzez ró ne relacje
pomi dzy aktywami płynnymi oraz zobowi zaniami, które jednostka
musi uregulowa w najbli szej przyszło ci. Do oceny płynno ci
finansowej wykorzystuj si najcz ciej nast puj ce wska niki:

• wska nik bie cej płynno ci,
• wska nik płynno ci gotówkowej.

Wska nik bie cej płynno ci finansowej (z ang. current ratio) jest

traktowany, jako podstawowy miernik zdolno ci jednostki do spłacenia
wszystkich zobowi za bie cych, poprzez upłynnienie zasobów

1

D. W dzki, Analiza wska nikowa sprawozdania finansowego. Tom II Wska niki

finansowe, Oficyna, Kraków 2009, ss. 41-49.

2

M. Sierpi ska, Jachna T., Ocena przedsi biorstw według standardów wiatowych,

Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004, s. 145.

3

J. Czekaj, Z. Dresler, Zarz dzanie finansami przedsi biorstw. Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2006, s. 210.

103

maj tku obrotowego. Dostarcza ogólnych informacji na temat
płynno ci finansowej badanej jednostki. Wska nik ten przyjmuje
nast puj c posta relacji aktywów bie cych do zobowi za
bie cych

4

. Wzrost poziomu wska nika bie cej płynno ci pozwala

wnioskowa , i nast piła poprawa zdolno ci jednostki do regulowania
zobowi za bie cych.

Wska nik płynno ci gotówkowej (z ang. cash ratio) jest to stosunek

najbardziej płynnych rodków obrotowych, tj. rodków pieni nych, do
zobowi za bie cych. Wska nik ten informuje jaka cz

zobowi za

mo e zosta uregulowana

bezpo rednio z dost pnych

rodków

płatniczych. Nie przes dza on jednak o stopniu wypłacalno ci
przedsi biorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawno płatnicz .
Omawiany wska nik mo na obliczy jako relacj

rodków pieni nych

do zobowi za bie cych

5

. W praktyce gospodarczej, jest to znacznie

mniej przydany wska nik w porównaniu do dwóch wcze niejszych,
poniewa trudno ustali jego warto ci wzorcowe.

Kolejn grup omawianych wska ników, s wska niki maj tkowe

i wska niki rentowno ci. Wykorzystywana jest tutaj struktura maj tku
jednostki, rotacja rodków, tempo zmian wielko ci zaanga owanego
maj tku, jak równie polityka umorzeniowa i inwestycyjna. Wska niki
sprawno ci

działania

nazywane

s

wska nikami

aktywno ci

gospodarczej

6

. Zaliczamy do nich:

• wska nik rotacji aktywów = przychody ogółem/aktywa ogółem,
• wska nik rotacji aktywów trwałych = przychody netto/aktywa trwałe,
• wska nik rotacji dochodów w dniach = (dochody ogółem/wydatki

ogółem) x liczba dni dla badanego okresu,

• wska nik rotacji

rodków finansowych w dniach = ( rodki

finansowe/nale no ci) x liczba dni dla badanego okresu,

• wska nik

pokrycia

nale no ci

w

dniach

=

(przychody

netto/nale no ci) x liczba dni dla badanego okresu.

4

K. St pie , Rentowno a wypłacalno przedsi biorstw, Difin, Warszawa 2008,

s. 116.

5

L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsi biorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 119.

6

Z. Leszczy ski, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa spółki,

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, ss.125-127.

104

Wykorzystuj c tego rodzaju wska niki, jednostka otrzymuje

informacj na temat zainwestowanych pieni dzy, a konkretniej w jakim
czasie wróc one do inwestora i b d mogły by zainwestowane kolejny
raz

7

.

Wska niki rentowno ci wykorzystywane s do wykonywania tzw.

podsumowuj cych analiz, informuj cych nas o korzy ciach jednostki
z prowadzonej działalno ci

8

.

Do podstawowych grup wska ników rentowno ci zaliczamy:

• wska nik

rentowno ci

inwestycyjnej

=

zysk(strata)

z działalno ci gospodarczej + korekta zysku / przychody netto ze
sprzeda y + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe
+ korekta przychodów – wska nik informuje, jaki zysk z działalno ci
inwestycyjnej wypracowuj przychody finansowe,

• wska nik rentowno ci brutto sprzeda y = zysk(strata) brutto /

przychody netto ze sprzeda y + pozostałe przychody operacyjne +
przychody

finansowe

+

zyski

nadzwyczajne

+ korekty – wska nik przekazuje informacje o zyskowno ci
podstawowej, pozostałej i inwestycyjnej oraz nadzwyczajnej
działalno ci, a tak e w jakim stopniu operacje gospodarcze wpłyn ły
na wynik finansowy działalno ci nadzwyczajnej,

• wska nik rentowno ci netto sprzeda y = zysk(strata) netto /przychody

netto ze sprzeda y + pozostałe przychody operacyjne + przychody
finansowe

+

zyski

nadzwyczajne

+ korekty – wska nik oznajmia, jaki jest poziom zysku po
opodatkowaniu stop podatkow w stosunku do zysku do
opodatkowania,

• wska nik gotówkowej rentowno ci sprzeda y = przepływy pieni ne

netto/ przychody netto ze sprzeda y + pozostałe przychody operacyjne
+ przychody finansowe + zyski nadzwyczajne + korekty przychodów
– wska nik pokazuje jaka jest nadwy ka lub niedobór gotówki ze

7

Por. G. Goł biowski, A. Tłaczała, Analiza ekonomiczne-finansowa w uj ciu

praktycznym, Difin, Warszawa 2005.

8

Por. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, red. G widerska, W. Wi cław, Difin,

Warszawa 2006, s. 16-90.

105

wszystkich rodzajów działalno ci, po uwzgl dnieniu podatku
dochodowego od zysków z tych działalno ci

• wska nik rentowno ci pozostałej = zysk(strata) z działalno ci

operacyjnej + korekty zysku ze sprzeda y / przychody netto ze
sprzeda y + pozostałe przychody operacyjne korekty przychodów –
wska nik informuje jaka jest zyskowno działalno ci operacyjnej
przy uwzgl dnieniu zysku i straty na pozostałej działalno ci

9

,

• wska nik rentowno ci finansowej = (zysk netto/kapitał własny)

x 100% - wska nik rentowno ci finansowej dotyczy rentowno ci
zaanga owanego kapitału własnego, okre la stop zwrotu uzyskan
w momencie inwestowania w dany podmiot

10

.

Analiza sprawozda finansowych jest podstawowym

ródłem

informacji wykorzystanym do przeprowadzenia oceny działalno ci
jednostki. Zawiera zbiór informacji o sytuacji maj tkowej i finansowej
sporz dzonej za dany okres

11

. Wybór odpowiednich wska ników,

pozwala dostarczy cennych informacji umo liwiaj cych ocen planów
bud etowych jak równie ich wykonanie.

2. Ocena sytuacji finansowej jednostek sektora finansów

publicznych w praktyce

Metody analizy sprawozda finansowych, zaczerpni te z analizy

finansowej przedsi biorstw, znalazły zastosowanie tak e w jednostkach
samorz du terytorialnego. W opracowaniu przedstawiono trzy koncepcje
wykorzystania

analizy

w

obszarze

finansów

JST.

Pierwsz

z zaprezentowanych metodyk jest propozycja Ministerstwa Finansów.
Znalazła si ona w opracowaniu ze wzgl du na fakt, i obejmuje ona
wszystkie jednostki samorz du terytorialnego, a co za tym idzie stanowi
pełn baz porównawcz dla wszystkich jednostek. Kolejna metoda jest
stosowana przez agencj ratingow Fitch Ratings. Agencja ta jest
najcz ciej wybierana przez JST, które poddaj si ocenie ratingowej.

9

D. W dzki, Analiza wska nikowa…, op.cit., ss. 354-375.

10

M. Sierpi ska, T. Jachna, Ocena przedsi biorstw…, op.cit, s. 104-105.

11

Podstawy rachunkowo ci. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. Bronisław Micherda,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 232.

106

Analiza stosowana przez Fitch Ratings jest te szczególna ze

wzgl du na jej funkcjonalny charakter. Nacisk jest tutaj poło ony na
ocen płynno ci i zdolno ci JST do regulowania zobowi za . Analiza
stosowana w gminie Gliwice zaprezentowano jako przykład rozwi zania,
które powstało w jednostce samorz du terytorialnego jako odpowied na
zapotrzebowanie władz lokalnych na informacj zarz dcz . Zostało
wybrane ze wzgl du na bezpo rednie nawi zania do wska ników analizy
finansowej stosowanej w przedsi biorstwach.

2.1 Analiza wska nikowa Ministerstwa Finansów

Ministerstwo

Finansów

przygotowało

zestaw

wska ników

pozwalaj cych na ocen sytuacji finansowej jednostek sektora finansów
publicznych. Na podstawie przygotowanych wska ników finansowych
jednostki samorz du terytorialnego, b d mogły porówna swoj
sytuacj finansow z sytuacj finansow innych jednostek

12

.

Wyró niono nast puj ce typy wska ników:

•

wska niki bud etowe,

•

wska niki na mieszka ca.

Wska niki bud etowe nawi zuj do analizy bilansu przedsi biorstwa.

Przedstawiono je tabela 1.

12

http://www.mf.gov.pl/_files_/finanse_samorzadow/opracowania/wsk2007-2009/i-

ii_wsk2007-2009opis.pdf

107

Tabela 2

.

Rodzaje wska ników bud etowych w sektorze finansów publicznych

Lp.

Wska niki bud etowe

Nazwa

wska nika

Informacja na temat wska nika

1

W

B1

Dochody

ogółem/dochody

bie ce(nie

b d ce

dochodami

maj tkowymi) - wska nik wskazuje jak cze dochodów ogółem
stanowi dochody bie ce.

2

W

B2

Dochody własne/dochody ogółem - wska nik wskazuje jak cze
dochodów ogółem stanowi dochody własne.

3

W

B3

Nadwy ka

operacyjne/dochody

ogółem

-

udział

nadwy ki

operacyjnej w dochodach ogółem (W

B3

) okre la stopie w jakim

jednostka mogłaby zaci gn nowe zobowi zania w stosunku do
osi ganych dochodów.

4

W

B4

Wydatki maj tkowe/wydatki ogółem -wska nik W

B4

wskazuje jak

cze wydatków ogółem stanowi wydatki maj tkowe.

5

W

B5

Wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze /wydatki
bie ce -wska nik wskazuje jak cze wydatków bie cych
stanowi wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze .

6

W

B6

(Nadwy ka operacyjna + dochody ze sprzeda y maj tku)/dochody
ogółem - wska nik wskazuje udział w dochodach ogółem, nadwy ki
operacyjnej powi kszonej o dochody ze sprzeda y maj tku.

7

W

B7

(Nadwy ka operacyjna + dochody maj tkowe)/wydatki maj tkowe -
warto wska nika obrazuje stopie w jakim jednostka samorz du
terytorialnego finansuje inwestycje

rodkami własnymi, czyli

zdolno do samofinansowania.

Obja nienia: W

B1

- wska nik udziału dochodów bie cych w dochodach ogółem, W

B2

-

wska nik udziału dochodów własnych w dochodach ogółem, W

B3

- wska nik udziału

nadwy ki operacyjne w dochodach ogółem, W

B4

- wska nik udziału wydatków

maj tkowych w wydatkach ogółem, W

B5

- wska nik obci enia wydatków bie cych

wydatkami na wynagrodzenia i pochodnymi od wynagrodze , W

B6

- wska nik udziału

nadwy ki operacyjnej i dochodów ze sprzeda y maj tku w dochodach ogółem, W

B7

-

wska nik samofinansowania

ródło: opracowanie własne na podstawie „Wska niki do oceny sytuacji finansowej jednostek

samorz du terytorialnego w latach 2007-2009”, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2010

Druga kategoria wska ników posiada nazw wska niki na jednego

mieszka ca, zostały one przedstawione w tabeli nr 2.

108

Tabela 3. Rodzaje wska ników na jednego mieszka ca w sektorze finansów
publicznych

Lp.

Wska niki na mieszka ca

Nazwa

wska nika

Informacja na temat wska nika

1

W

L1

Subwencja ogólna i dotacje bie ce/liczba mieszka ców jednostki
bud etowej -wska nik W

L1

informuje jakie s transfery bie ce na

jednego mieszka ca

2

W

L2

Nadwy ka operacyjna/liczb mieszka ców jednostki - wska nik
W

L2

informuje jaka jest nadwy ka operacyjna na jednego

mieszka ca

3

W

L3

Zobowi zania

wg

tytułów

dłu nych/liczb

mieszka ców

jednostki samorz du terytorialnego - wska nik W

L3

informuje

jakie s zobowi zania ogółem na jednego mieszka ca

4

W

L4

(Zadłu enia wg tytułów dłu nych bez zadłu enia na projekty
unijne)/liczb mieszka ców jednostki samorz du terytorialnego -
wska nik W

L4

informuje jakie s zobowi zania ogółem bez

zobowi za na projekty unijne na jednego
Mieszka ca

Obja nienia: W

L1

- wska nik transferów bie cych na mieszka ca, W

L2

– wska nik

nadwy ki operacyjnej na mieszka ca, W

L3

– wska nik zobowi za ogółem na

mieszka ca, W

L4

– wska nik zobowi za ogółem bez zobowi za na projekty unijne na

mieszka ca

ródło: opracowanie własne na podstawie „Wska niki do oceny sytuacji finansowej

jednostek samorz du terytorialnego w latach 2007-2009”, Ministerstwo Finansów,
Warszawa 2010

Wska niki zaproponowane przez Ministerstwo Finansów pozwalaj

zyska ogóln orientacj w sytuacji bud etowej gminy. Bł dem byłoby
negowanie ich warto ci poznawczej w procesie oceny sytuacji
finansowej gminy. Jakkolwiek jako najwa niejszych odbiorców
informacji wygenerowanych na podstawie analizy wska nikowej uznaje
si władze lokalne, potencjalnych nabywców obligacji komunalnych oraz
inwestorów. W takim przypadku równie wa n , o ile nie wa niejsz , jest
informacja na temat istniej cego w gminie potencjału, który mo na
aktywowa dla osi gni cia zało onych celów. Takiej informacji na
podstawie wska ników ministerialnych uzyska nie mo na. W swoich
zało eniach wska niki ministerialne przypominaj nieco koncepcj

109

wska nika pomiaru poziomu ycia HDI (Human Development Index),
który Amartya Sen, laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii,
okre lił jako niewyszukany wska nik, stanowi cym tylko wst pny
bodziec do zainteresowania [...] zbiorem informacji zawartych
w raporcie”.

2.2 Analiza wska nikowa FITCH Ratings

Kolejn grupa podmiotów dokonuj cych analizy jednostek

samorz du terytorialnego s agencje ratingowe. Agencja Fitch Ratings
opracowała standardowy raport uwzgl dniaj cy nast puj ce wska niki:

• nadwy ka operacyjna/dochody operacyjne – wska nik informuje i

nadwy ka

operacyjna

stanowi

ró nic

mi dzy

dochodami

operacyjnymi a wydatkami operacyjnymi,

• nadwy ka bie

ca/dochody bie

ce – wska nik informuje nadwy ka

bie ca stanowi ró nic mi dzy dochodami bie cymi (suma
dochodów operacyjnych i dochodów z odsetek) a wydatkami
bie cymi (wydatki bie ce plus odsetki od zapłaconych po yczek,
kredytów),

• nadwy ka (deficyt) przed obsług zadłu enia/dochody ogółem

– wska nik obrazuje ogóln sytuacj jednostki samorz du
terytorialnego przed spłat dotychczasowego zadłu enia, b d
zaci gni ciem nowego zobowi zania,

• wynik bud etu ogółem/dochody ogółem – wska nik stanowi sum

nadwy ki bud etowej (deficytu bud etowego) zwi kszon o zmian
zadłu enia netto. Gdy uzyska on poziom wysoki dodatni, oznacza to
i jednostka sektora finansów publicznych powi kszyła swoje rezerwy
finansowe

13

.

Kolejna grupa wska ników obrazuje struktur i elastyczno

dochodów i wydatków jednostek samorz du terytorialnego. Raport
wyró nia nast puj ce pozycje wska ników:

13

www.fitchratings.com, Interpreting the Financial Rations In International Public

Finance Reports (September 2010), s. 2.

110

• dochody operacyjne/planowane dochody operacyjne – wska nik

prezentuje informacje na temat przyj tych prognoz dochodów. Je li s
one

zbyt

optymistyczne,

to

mog

powodowa

problemy

z finansowaniem zada bie cych danej jednostki,

• wydatki operacyjne/planowane wydatki operacyjne - wska nik

przedstawia informacje na temat przyj tych prognoz wydatków. Je li
s one zbyt optymistyczne, to wska nik osi gnie poziom wy szy od
100% i wzro nie poziom deficytu, w odwrotnej sytuacji wska nik
b dzie miał pozytywny wpływna wyniki operacyjne jednostki,

• dochody podatkowe/dochody operacyjne – wska nik mierzy

zdolno generowania dochodów podatkowych,

• podatki

lokalne/dochody

podatkowe

ogółem

–

wska nik

przedstawia udział dochodów z podatków lokalnych (stawki mog by
zmieniane

przez

jednostki

samorz dowe)

do

dochodów

z podatków ogółem,

• otrzymane transfery bie

ce/dochody operacyjne – wska nik

mierzy stopie centralizacji oraz zale no ci sektora publicznego od
gospodarki krajowej.

• transfery bie

ce/wydatki operacyjne – je eli transfery bie ce s

na wysokim poziomie, b dzie to oznaczało e jednostka samorz du
terytorialnego znaczn cze zada zleciła podległym instytucj ,

• dochody operacyjne/dochody ogółem – je eli poziom wska nika jest

na poziomie wysoki, tym wy sze dochody otrzymuj jednostka
z podatków i opłat oraz innych wpływów pieni nych,

• wydatki maj tkowe/wydatki ogółem – wska nik przedstawia

informacj na temat rodzajów zada jednostek samorz dowych, ich
udział wydatków maj tkowych mo e by ni szy lub wy szy
w wydatkach ogółem,

111

• wydatki maj tkowe/planowane wydatki maj tkowe – wska nik

ulega wahaniom w ci gu roku. Wydatki maj tkowe nale do
kategorii bardzie elastycznej ni wydatki operacyjne

14

.

Wska niki wykorzystywane przez Fitch Ratings, oprócz wska ników

to samych z ministerialnymi, najwi kszy nacisk kład na okre lenie
wysoko ci dochodów które mog zosta wykorzystane na obsług
zadłu enia. To jest zgodne z przyj tym kryterium, a wi c ocen
zdolno ci regulowania zobowi za przez badan jednostk . Ci gle
jednak brakuje oceny posiadanego przez gmin potencjału, a tak e
efektywno ci wykorzystania maj tku komunalnego.

2.3 Analiza wska nikowa bud etu Gliwic

Poza jednostkami zewn trznymi zestawy wska ników przygotowuj

tak e jednostki samorz du terytorialnego. Władze gminy Gliwice do
analizy bud etu wykorzystuj wybrane grupy wska ników za pomoc
których przedstawia si analiz wykonania bud etu za dany rok. W skład
tej analizy wchodz :

• analiza wska nikowa pozycji i atrakcyjno ci finansowej miasta,
• analiza równowagi finansowej,
• analiza rotacji rodków bud etowych

15

.

Analiza wska nikowa pozycji i atrakcyjno ci finansowej miasta

wyró nia nast puj ce pozycje wska ników:

1. Bud et:
• nadwy ka (deficyt)

16

/ dochody ogółem. W przypadku wyst pienia

deficytu wyra a on mo liwo sfinansowania zaplanowanego deficytu
bud etowego za dany rok bud etowy przychodami z kredytów).

14

www.fitchratings.com, Interpreting the Financial Rations In International Public

Finance Reports (September 2010), s. 3-5.

15

Sprawozdanie z wykonania bud etu Miasta Gliwice, 2010 rok.

16

Dodatnia ró nica mi dzy dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi stanowi

nadwy k sektora finansów publicznych, natomiast ujemna ró nica stanowi deficyt
sektora finansów publicznych. Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009
roku, Dz. U. nr 157 poz. 1240, art. 7.

112

2. Stopie pokrycia wydatków dochodami:
• dochody ogółem / wydatki ogółem (ile wydatków bud etowych

zostanie pokryte planowanymi dochodami),

• dochody własne / wydatki ogółem (wysoki poziom wska nika

wiadczy o samodzielno ci i niezale no ci finansowej miasta),

• dochody bie ce / wydatki bie ce ( iloraz dochodów bie cych

i wydatków bie cych wskazuje istnienie nadwy ki operacyjnej),

• wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze /wydatki bie ce

(informuje,

jak

cz

z

wydatków

bie cych

stanowi

wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze ),

• wydatki maj tkowe / wydatki ogółem (informuje jaki procent

wydatków ogółem stanowi wydatki maj tkowe).

3. Zdolno pokrycia wydatków maj tkowych:
• wydatki maj tkowe / dochody ogółem (informuje o stopniu

sfinansowania wydatków maj tkowych),

• wydatki maj tkowe / dochody własne (informuje o stopniu

sfinansowania wydatków maj tkowych),

• wydatki maj tkowe / wolne rodki (informuje o stopniu sfinansowania

wydatków maj tkowych),

• wydatki maj tkowe / nadwy ka operacyjna (informuje o stopniu

sfinansowania wydatków maj tkowych),

• wolne rodki / dochody ogółem (informuje, jaka cz

dochodów

zostanie w bud ecie po dokonaniu wydatków bie cych),

• nadwy ka operacyjna / dochody ogółem (informuje, jaka cz

dochodów bie cych pozostanie w bud ecie po dokonaniu wydatków
bie cych i b dzie mogła by przeznaczona na wydatki maj tkowe
oraz obsług długu),

• (nadwy ka operacyjna + dochody maj tkowe) /wydatki maj tkowe

(obrazuje stopie , w jakim jednostka samorz du terytorialnego
finansuje wydatki maj tkowe ze rodków własnych).

4. Płynno finansowa
• płynno finansowa w uj ciu kasowym,
• płynno finansowa w uj ciu memoriałowym,
• roczne przepływy gotówkowe / dochody ogółem,
• skumulowany stan gotówki / dochody ogółem

113

Wska niki dotycz ce płynno ci finansowej bud etu jednostki

samorz du terytorialnego słu do oceny skuteczno ci planowania
finansowego w krótkim okresie czasu.

5. Wska niki per capita
• stan zadłu enia per capita
• dochody ogółem per capita
• wydatki ogółem per capita
• wydatki maj tkowe per capita

Wska niki per capita wiadcz o finansowaniu rozwoju jednostki

samorz du terytorialnego z kredytów i po yczek. Okre laj równie
poziom zadłu enia jednostki przypadaj cego na jednego mieszka ca.

Kolejn analiz jest analiza równowagi bud etowej, celem jej jest

zaprezentowanie

wydatków

bud etowych

jednostki

samorz du

terytorialnego a w szczególno ci ich ródeł finansowania. Wyró niamy
tutaj nast puj ce wska niki:

• wska nik samodzielno ci finansowej = (dochody własne /wydatki

bud etu) x 100

• wska nik gwarancji podatkowej = (wpływy podatkowe /wydatki

bud etu) x 100

• wska nik

podatków

centralnych

=

(udział

w

podatkach

centralnych/wydatki bud etu) x 100

• wska nik subwencji = (subwencje/wydatki bud etu) x 100
• wska nik dotacji = (dotacje/wydatki bud etu) x 100

Trzecim rodzajem jest analiza rotacji rodków bud etowych.

• cykl rotacji dochodów bud etowych = (dochody bud etu/ wydatki

bud etu) x 360

17

.

Analiza wska nikowa bud etu stosowana w Gliwicach jest

najbardziej szczegółowa ze wszystkich prezentowanych metod. Przyj te
w analizie wska niki daj obraz organizacji, jak jest w tym przypadku
gmina w krótkim okresie czasu. Mo na powiedzie ,

e przyj te

wska niki odzwierciedlaj ide analizy finansowej, pomijaj c aspekty

17

Sprawozdanie z wykonania bud etu Miasta Gliwice, 2010 rok.

114

analizy kwestii ekonomicznych, determinuj cych sytuacj gminy
w dłu szym ni rok okresie czasu. Brakuje tak e wska ników
pokazuj cych wydajno poszczególnych

ródeł dochodów, na

podstawie których to wska ników mo na stawia twierdzenia dotycz ce
perspektyw gospodarki finansowej gminy w przyszło ci.

Jednostka przy wyborze odpowiednich wska ników, powinna

zwróci uwag na zrozumiało danego wska nika, jego dost pno ,
unikalno oraz zorientowanie na kontrolowane aspekty działalno ci

18

.

W procesie tworzenia odpowiednich wska ników do potrzeb jednostek
sektora finansów publicznych, powinni uczestniczy eksperci w tej
dziedzinie

19

. Analizuj c przedstawione przykłady stosowanych analizy

wska nikowych dochodów gminy nale y zwróci uwag na utylitarne
podej cie do tworzenia wszystkich trzech zestawów wska ników, ale
tak e równie mocno zaznaczy fakt, i nie pozwalaj one na analiz
gospodarki finansowej gminy oraz, e nie daj podstaw do antycypacji
sytuacji finansowej gminy w przyszło ci.

Podsumowanie

W opracowaniu zaprezentowano trzy metody oceny sytuacji

finansowej

jednostki

samorz du

terytorialnego.

Ka da

z zaprezentowanych metod została skonstruowana z my l o konkretnym
zastosowaniu. Wydaje si , e analiza przygotowana przez Ministerstwo
Finansów ma, w zało eniach, stanowi podstaw do porównania
wszystkich JST w bardzo w skim obszarze działalno ci. W tym układzie
mo liwe jest usystematyzowanie JST według zadanego klucza,
aczkolwiek wnioskowanie o ich sytuacji finansowej na podstawie
sk pego zestawu do ogólnikowych wska ników nie mo e by
podstaw podejmowania decyzji zarz dczych ani inwestycyjnych.

Metodyka stosowana przez Fitch Ratings jest rozwi zaniem

dedykowanym pod bardzo konkretne zapotrzebowanie. W w skim

18

Por. Analiza finansowa w zarz dzaniu współczesnym przedsi biorstwem, red. M.

Walczak, Difin, Warszawa 2007.

19

P. Bednarek, Controlling w zarz dzaniu gmin , Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,

Warszawa 2007, ss. 102-108.

115

aspekcie działalno ci finansowej JST, zwi zanym z ocen płynno ci oraz
zdolno ci do regulowania zobowi za analiza ta spełnia wymagania
przed ni stawiane, jednak e zastosowanie jej jako podstawy
podejmowania decyzji finansowych, z wyj tkiem decyzji zwi zanych
z zakupem obligacji komunalnych, nie jest mo liwe.

Najciekawsz w zaprezentowanym zestawieniu jest analiza

stosowana w gminie Gliwice. Zastosowano tutaj wska niki o konstrukcji
bezpo rednio

wzorowanej

na

wska nikach

stosowanych

w przedsi biorstwach. Posiada ona jednak dwie wady: wska niki s zbyt
ogólne i jest ich zbyt mało oraz nie pozwalaj na ocen potencjału gminy
we wszystkich obszarach jej działalno ci finansowej, co stanowiłoby
podstaw podejmowania decyzji zarz dczych.

Analizuj c prezentowane rozwi zania nasuwaj si dwie cechy

analizy finansowej gminy, które musz by spełnione aby mogła ona
stanowi u yteczne narz dzie dla władz gminy oraz inwestorów:
1. musi obejmowa wszystkie obszary aktywno ci gminy,
2. musi pozwoli na ocen stopnia wykorzystania potencjału JST

w poszczególnych obszarach jej funkcjonowania.

Literatura

[1].

Analiza

finansowa

w

zarz dzaniu

współczesnym

przedsi biorstwem, red. M. Walczak, Difin, Warszawa 2007.

[2].

Bednarek P., Controlling w zarz dzaniu gmin , Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.

[3].

Bednarski L., Analiza finansowa w przedsi biorstwie, PWE,
Warszawa 2001.

[4].

Caputa

W.

(red),

Rachunkowo

i

finanse

podmiotów

gospodarczych w erze informacji, CeDeWu, Warszawa 2008.

[5].

Czekaj J., Dreszer Z., Zarz dzanie finansami przedsi biorstw.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

[6].

Goł biowski G., Tłaczała A., Analiza ekonomiczne-finansowa
w uj ciu praktycznym, Difin, Warszawa 2005.

[7].

Leszczy ski Z., Skowronek-Mielczarek A., Analiza ekonomiczno-
finansowa spółki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2004.

[8].

Podstawy rachunkowo ci. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red.
Bronisław Micherda, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005.

116

[9].

Sierpi ska M., Jachna T., Ocena przedsi biorstw według
standardów wiatowych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004.

[10]. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, red. widerska G, Wi cław

W., Difin, Warszawa 2006.

[11]. Sprawozdanie z wykonania bud etu Miasta Gliwice, 2010
[12]. St pie K., Rentowno a wypłacalno przedsi biorstw, Difin,

Warszawa 2008.

[13]. Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009 roku, Dz.

U. nr 157 poz. 1240, art. 7.

[14]. W dzki D., Analiza wska nikowa sprawozdania finansowego. Tom

II Wska niki finansowe, Oficyna, Kraków 2009.

[15].

abka A., Jonek-Kowalska I., Znaczenie przypływu informacji

w zarz dzaniu rozwojem lokalnym [w:] Ewolucja rozwoju regionu
w wymiarze społecznym, gospodarczym i rodowiskowym, red.
Malik K., Opole 2009.

Inne

[1].

www.fitchratings.com, Interpreting the Financial Rations In
International Public Finance Reports (September 2010)

[2].

www.mf.gov.pl/_files_/finanse_samorzadow/opracowania/wsk200
7-2009/i-ii_wsk2007-2009opis.pdf

RATIO ANALISIS OF COMMUNITY NET INCOME

– REVIEW OF METHODS

Summary

The article takes the issues of practical application of financial analysis to support

local government financial management and assessment of its financial condition. As a
starting point assumed in the analysis of the indicators used by companies on this
background to review the methods of analysis of the indicators used in the practice of
local governments. The analysis allowed us to identify the advantages and weaknesses
in the methods of assessing financial condition of local governments.

Key words: financial ratios, the municipal budget