http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 3 2011

15

Materiały metodyczne

Anna Bagłajewska, Janusz Nowosad

Legenda o Legendzie Henryka Wieniawskiego
– scenariusz zajęć integracyjnych
z języka polskiego i muzyki

Ubiegłoroczny Rok Chopinowski przyćmił wszystkie inne rocznice i  wydarzenia ar-
tystyczne. Tymczasem w  roku tym przypadała 175. rocznica urodzin i  130. rocznica
śmierci wybitnego skrzypka, kompozytora i  pedagoga – Henryka Wieniawskiego.
Z tej okazji Rada Miasta Lublin ustanowiła rok 2010 – Rokiem Henryka Wieniawskiego,
a Lubelskie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli oraz Gimnazjum nr 18
im. Macieja Rataja w  Lublinie ogłosiło Ogólnopolski konkurs na scenariusz zajęć dla
ucznia — Wieniawski 2010. Prezentowane scenariusze stanowią pokłosie wspomnia-
nego konkursu.

Etap kształcenia:

klasa III gimnazjum.

Wymiar czasu:

45 minut.

Temat:

Legenda o Legendzie Henryka Wieniawskiego.

Cele kształcenia

Uczeń:

– potrafi redagować CV,

– potrafi wyjaśnić pojęcie legenda,

– potrafi korzystać ze słowników,

– potrafi wyjaśnić pisownię wyrazu legenda,

– potrafi wymienić rzeczowniki i  przy-

miotniki określające nastrój utworu mu-
zycznego,

– potrafi czytać głośno – artykulacyjnie

poprawnie, z zachowaniem prozodii ję-
zyka ojczystego,

– potrafi zredagować: opowiadanie, arty-

kuł, tekst o charakterze argumentacyj-
nym,

– wie, kto to jest wirtuoz,

– wie, co to jest artykulacja,

– potrafi wyjaśnić pojęcie pizzicato,

– zna najważniejsze wydarzenia z  życia

Henryka Wieniawskiego,

– potrafi wymienić najważniejsze jego

kompozycje,

– potrafi dokonać analizy utworu Legenda

g-moll op. 17.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

– zbiorowa,

– indywidualna.

Metody:

– analityczno-percepcyjna,

– organizowania i rozwijania działalności

muzycznej ucznia podczas lekcji,

– pogadanka.

Pomoce dydaktyczne:

– strona Wieniawski 2010 (www.gim18.e-

-szkoly.pl/?mod=view_default&id=1081),

– słownik ortograficzny,

16

Wychowanie Muzyczne 3 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

– słownik wyrazów obcych,

– słownik terminów literackich,

– tablica.

Przebieg lekcji

I. Część wstępna

– Powitanie.

– Sprawdzenie listy obecności.

– Przedstawienie celów zajęć edukacyj-

nych.

– Sprawdzenie i  ocena pracy domowej –

CV Henryka Wieniawskiego (załącznik
nr 1 i 2).

II. Część właściwa

– Podanie tematu lekcji.

– Wyjaśnienie pojęcia legenda z wykorzy-

staniem słowników: ortograficznego,
wyrazów obcych, terminów literackich.

– Zapis na tablicy znaczenia pojęcia

legenda:
a) gatunek literacki,

b) tekst objaśniający do mapy, ilustracji,

wykresu,

c) utwór muzyczny.

– Wysłuchanie utworu Legenda g-moll

op. 17.

– Charakterystyka utworu pod względem:

a) barwy dźwięku (skrzypce i orkiestra),

b) tonacji (g-moll i G-dur),

c) epoki (romantyzm, sztuka dla sztuki,

sztuka totalna),

d) budowy formalnej (ABA),

e) dynamiki (pianissimo, piano, forte,

fortissimo, crescendo, decrescendo),

f) tempa (andante, allegro moderato).

– Podawanie przez uczniów rzeczowni-

ków i przymiotników określających na-
strój Legendy g-moll op. 17.

– Wnioski wynikające z analizy utworu:

Legenda g-moll op. 17 jest to utwór pier-

wotnie skomponowany na skrzypce z towa-
rzyszeniem fortepianu. Składa się z  trzech
wyraźnie oddzielonych od siebie części:
pierwsza i trzecia są liryczne, melancholijne,
bardzo nastrojowe, w dość wolnym tempie,
natomiast druga część ma odmienny charak-
ter – dramatyczny, słychać w niej dwudźwię-
ki i akordy. Grana jest w dość żywym tempie.

– Przedstawienie genezy Legendy g-moll

op. 17:
Przez ponad sto lat utrzymywała się

piękna legenda o  kulisach powstania Le-
gendy g-moll op. 17. Stało się to za sprawą
Romualda Starkela, który w  roku śmier-
ci Henryka Wieniawskiego opublikował
w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym”
tekst pt. Legenda – zdarzenie prawdziwe
z życia artysty. Starkel pisze:

Był rok 1859. Wieniawski przebywał

w Ostendzie i zachorował. Odwiedziła go ba-
wiąca również w tym uzdrowisku zacna pani

Tematy melodyczne Legendy op. 17 H. Wieniawskiego

Melodia tematu z części A

Melodia tematu z części B

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 3 2011

17

Materiały metodyczne

Hampton, żona wielce szanowanego arysto-
kraty londyńskiego, wraz z  córką Izabelą.
Panie znał już wcześniej, a z Izabelą łączyło
go głębokie, odwzajemnione uczucie. Matka
sprzyjała młodym, ojciec, człowiek o  suro-
wych zasadach, lubił wprawdzie artystów,
gościł ich często w  swym londyńskim salo-
nie, ale małżeństwo córki wyobrażał sobie
zupełnie inaczej.

Starkel opisuje wizytę obu pań w hotelu

u  chorego Wieniawskiego, podczas której
poradziły artyście, by wyruszył do Londynu
prosić pana Hamptona o rękę jego córki –
Izabeli. Wieniawski bezzwłocznie wsiadł na
statek i popłynął do Londynu. Ojciec pan-
ny Izabeli chłodno odprawił artystę. Ten,
zrozpaczony, wrócił do hotelu, by całe swe
uczucie i zawód przelać na papier nutowy.
Do Ostendy wysłał telegram informujący, że
odpowiedź usłyszą na najbliższym koncer-
cie. Państwo Hamptonowie z córką stawili
się w  sali koncertowej i  wysłuchali Legen-
dy. Pod wpływem usłyszanej melodii pan
Hampton podszedł do artysty i powiedział:

Tylko prawdziwa miłość tłumaczy się

tak natchnioną pieśnią, jaką pan dziś do nas
przemówiłeś. Jestem przekonany, że goręcej
nie umiałby nikt pokochać mej córki, nie
pragnę zatem dla niej innego szczęścia i pro-
szę, zechciej pan nazwać się moim synem.

To piękna, wzruszająca opowieść, ale

prawdziwe w niej są tylko początkowa nie-
chęć pana Hamptona do związku córki
z artystą, życzliwość matki i to, że Legenda
powstała pod wpływem uczucia do Izabeli.
Reszta jest bardziej prozaiczna. Z Ostendy,
którą opuścił w  połowie września, Wie-
niawski nie pojechał wprost do Londynu,
koncertował po drodze w Dover i Brighton.
Do stolicy Anglii przybył dopiero w połowie
października. Brał udział w różnych koncer-
tach, a dopiero 18 listopada w sali St. James
odbyło się prawykonanie Legendy, o czym
pisze sam artysta w liście do przyjaciela, nie
wspominając słowa o scenie z przyszłym te-

ściem. Dodaje jedynie, że dzięki wykonaniu
Legendy otrzymał o trzy sekundy wcześniej
niż zazwyczaj list od Beli, jak zdrobniale
nazywano Izabelę. Opory ojca przełamane
zostały już wcześniej. Dwa miesiące przed
prawykonaniem Legendy w gazetach euro-
pejskich informowano o zaręczynach Izabe-
li z Henrykiem. Pan Hampton, który dobrze
znał środowisko artystów, wyraził zgodę
pod dwoma twardymi warunkami: zażą-
dał, po pierwsze, stabilizacji życia artysty
i znalezienia przez niego stałej posady, a po
drugie – ubezpieczenia na bardzo wysoką
ówcześnie sumę 200 tys. franków, aby w ra-
zie śmierci rodzina miała zapewniony byt.
Obydwa warunki zostały spełnione. 8 sierp-
nia 1860 r. w kościele św. Andrzeja w Pary-
żu odbył się ślub. Pannę młodą do ołtarza
prowadził przyjaciel obojga, sławny pianista
Anton Rubinstein, ten sam, który rok wcze-

Henryk Wieniawski z żoną Izabelą (z domu Hamp-
ton) ok. 1862 roku

18

Wychowanie Muzyczne 3 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

śniej wprowadził Wieniawskiego do salonu
państwa Hamptonów. Korespondent lip-
skiego pisma „Signale für die Musikalische
Welt” relacjonował żartobliwie:

„[...] w każdym razie Wieniawski w spo-

sób bezsporny żenił się zamiast raz, trzy razy;
jak na jednego trochę za dużo: po pierwsze,
w  Ratuszu, na ustawowej uroczystości we-

dług francuskiego obyczaju; po wtóre, ze
względu na własną religię w  Kościele kato-
lickim i  po trzecie, w  kaplicy angielskiego
poselstwa, ponieważ narzeczona należy do
anglikańskiego wyznania”.

– Znając definicję pojęcia legenda, ucznio-

wie próbują wyjaśnić, w jakim znaczeniu
występuje ono w przytoczonym tekście.

III. Część końcowa

– Ocena pracy ucznia.

– Praca domowa.

Napisz pracę na jeden z tematów:

1) Niezwykła muzyka... – opowiadanie

z  elementami opisu zainspirowane
Legendą g-moll op. 17.

2) Moja legenda o  Legendzie Henryka

Wieniawskiego – artykuł do gazetki
szkolnej.

3) Muzyka łagodzi obyczaje – uzasadnij

myśl, odwołując się do własnych do-
świadczeń.

– Ewaluacja:

Uczeń na kartce uzupełnia: „Na dzi-

siejszej lekcji nauczyłam/em się…”. „Muszę
jeszcze popracować nad…”

Drzeworyt przedstawiający koncert Henryka Wieniawskiego w salonie Wielkiego Księcia Konstantego
w Petersburgu, pochodzący z „Der Salon für Literatur, Kunst und Gesellschaft”, ok. 1862 r. Przy fortepia-
nie – Aleksander Dreyshock, drugi z prawej – książę Konstanty

Henryk Wieniawski, Anton Rubinstein i Karl Dawi-
dow, ok. 1861 roku, zbiory Towarzystwa Muzycz-
nego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 3 2011

19

Materiały metodyczne

Załącznik 1. Przykłady Curriculum Vitae H. Wieniawskiego opracowane
przez uczennice Gimnazjum nr 18 im. Macieja Rataja w Lublinie

20

Wychowanie Muzyczne 3 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne