Państwa centralne w latach 1918-1919

Koniec Cesarstwa Niemieckiego

• październik 1918 r. – bunt marynarzy niemieckich: nie wykonali rozkazu wydania wielkiej

bitwy morskiej Anglikom, zeszli na ląd i opanowali porty; poparła ich ludność; powstawanie
rad robotniczych i żołnierskich; abdykacja poszczególnych władców państw Rzeszy;
rywalizacja o wpływy w społeczeństwie niemieckim socjaldemokratów i komunistów

• większość Socjaldemokratycznej Partii Niemiec opowiada się za demokracją parlamentarną

i reformami socjalnymi, odrzuca rewolucję; przywódcy: Friedrich Ebert i Gustav Noske

• Związek Spartakusa opowiada się za zakończeniem wojny, rewolucją proletariacką i

utworzeniem Niemieckiej Republiki Rad – wizja rewolucji światowej; działacze: Karl
Liebknecht i Róża Luksemburg; pod koniec 1918 r. utworzyli oni Rewolucyjną
Komunistyczną Partię Robotników Niemiec

• 7 listopada głównodowodzący armii niemieckiej generał Alexander von Lisingen wydał

dekret zakazujący działalności radom robotniczym i żołnierskim; w odpowiedzi
socjaldemokraci, a także centryści zażądali abdykacji cesarza; 9 listopada SPD wezwała do
strajku generalnego; tego samego dnia cesarz Wilhelm II zrzekł się tronu i opuścił Niemcy,
udając się na emigrację do Holandii, gdzie przebywał do śmierci w r. 1941

• powstaje rząd złożony z socjaldemokratów, na którego czele staje przywódca SPD Friedrich

Ebert; proklamuje on 9 listopada powstanie Republiki Niemieckiej

• 11 listopada 1918 r. przedstawiciele nowego rządu niemieckiego podpisują w Compiégne

pod Paryżem rozejm kończący I wojnę światową

• Zjazd Delegatów Rad Robotniczych i Żołnierskich, obradujący w Berlinie w dniach 16-21

grudnia 1918 r., zadecydował o powszechnych wyborach do Zgromadzenia Narodowego
stosunkiem głosów 400:50; przegrała koncepcja Karla Liebknechta i Róży Luksemburg
przekształcenia Niemiec w republikę radziecką i kontynuowania rewolucji, zwycięstwo
odnieśli zwolennicy parlamentarnej drogi rozwoju

• komuniści nie rezygnują z rewolucji i decydują się na powstanie zbrojne; walki w Berlinie w

styczniu: komuniści kontra socjaldemokraci wspierani przez ochotników z Freikorpsów
(ochotnicza obrona terytorialna); śmierć Liebknechta i Luksemburg, stłumienie powstania; w
kwietniu krwawo stłumione powstanie komunistyczne w Bawarii

• wybory do Zgromadzenia Narodowego (19 stycznia 1919 r.) – socjaldemokraci, rozbici na

SPD i USPD, zdobyli w sumie 45,5% głosów, co nie zapewniło im bezwzględnej większości
mandatów; Partia Centrum i Bawarska Partia Ludowa uzyskały razem 19,7% głosów,
Niemiecka Partia Demokratyczna – 18,5%, Niemiecka Narodowa Partia Ludowa – 10,3%, a
Niemiecka Partia Ludowa – 4,4%; Zgromadzenie obradujące w Weimarze uchwaliło w lipcu
1919 r. konstytucję Republiki, gwarantującą demokrację parlamentarną i rozwinięte
ustawodawstwo pracy; prezydentem został wybrany Friedrich Ebert

• klęska koncepcji światowej rewolucji komunistycznej; ostateczny rozłam w ruchu

robotniczym – powstawanie partii komunistycznych w Europie; r. 1919 – powstanie
Międzynarodówki Komunistycznej z centralą w Moskwie (tzw. Komintern)

Rozpad Austro-Węgier

• październik 1918 r. – niepodległość proklamuje Republika Czechosłowacka – prezydent

Tomasz Masaryk (polityk i filozof)

• początek listopada 1918 r. – starcia uliczne w Wiedniu; cesarz Karol (1916-1918) opuszcza

kraj, Austria proklamowana republiką parlamentarną

• listopad 1918 r. – proklamowanie Republiki Węgierskiej – prezydentem Mihaly Karolyi;

radykalizacja nastrojów po powrocie żołnierzy węgierskich z frontu rosyjskiego; powstaje
Węgierska Republika Rad z Belą Kunem na czele (terror, nacjonalizacja przemysłu i ziemi);
Czechosłowacja, Rumunia oraz Francja i Anglia przeciw Węgierskiej Republice Rad; lipiec
1919 r. – obalenie komunistów i „biały terror”; monarchia – regentem został admirał Miklos
Horthy