6. CENTRALIZACJA I DECNTRALIZACJA PAŃSTWA -PAŃSTWA UNITARNE I FEDERALNE

Centralizacja-Proces koncentracji władzy w określonych instytucjach, powodujący zmniejszenie wpływu na władzę na obszarach peryferyjnych, np. centralizacja władzy administracyjnej oznacza większą władzę państwa, a mniejszą samorządów

Decentralizacja-jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej

• przyczyna – ilość zadań, ich zróżnicowanie i charakter, zapewnienie udziału obywateli, lepsze wykonanie zadań przez struktury stykające się z nim bezpośrednio

• cel – identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom)

• wyodrębnienie niezależnych i względnie samodzielnych podmiotów, które nie są podporządkowane hierarchicznie organom występującym na wyższych szczeblach

Zasada centralizacji i decentralizacji.
Są to przeciwstawne wobec siebie zasady. Chodzi w nich o stosunki zachodzące pomiędzy organami centralnymi lub wyższymi organami administracji i organami niższego rzędu. Centralizacja zgodnie z historycznym ujęciem zakłada ścisłe podporządkowanie organów niższego rzędu organom wyższego rzędu, brak samodzielności w podejmowaniu decyzji albo innych rozstrzygnięć, wielkość form wpływania organów niższych na wyższych na funkcjonowanie organów niższych możliwością swobodnego przejmowania zadań pomiędzy tymi organami, brak samodzielności i odpowiedzialności organów niższych za podejmowane decyzje (cała odpowiedzialność jest przenoszona na organy wyższe). (Współcześnie centralizacja funkcjonuje nieco w odmiennej formie. Na pewno funkcjonuje hierarchiczne podporządkowanie organu. Na pewno organy nadrzędne wyposażone są w szeroką gamę środków prawnych, którymi wpływają na funkcjonowanie niżej położonych hierarchicznie organów (np.: upoważnione są do stosowania środków kierownictwa z poleceniami służbowymi i wytycznymi włącznie). Współcześnie w strukturach scentralizowanych np. w administracji rządowej podmioty administracji posiadają własne uprawnienia i obowiązki. Upoważnieniem przekazywania czyli delegowaniu uprawnień muszą być ustawy i akty wykonawcze (rozporządzenia).

Państwo unitarne — forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość.

Państwa unitarne możemy podzielić na państwa scentralizowane i zdecentralizowane.

• Ustrój scentralizowany charakteryzuje się wyznaczaniem lokalnych urzędników przez rząd centralny, który sprawuje zwierzchnią władzę nad organami regionalnymi.

• Ustrój zdecentralizowany ma miejsce, gdy organy regionalne są formowane niezależnie od rządu i istnieje dobrze rozwinięty samorząd terytorialny o znacznych kompetencjach, a władza centralna zastrzega sobie prawo do podejmowania tylko najważniejszych decyzji.

Państwo federalne - państwo, które składa się z mniejszych części (stanów, landów). Każda taka część wszła w skład państwa federalnego dobrowolnie, oddając część swoich uprawnień i suwerenności centralnemu rządowi federalnemu i zgadzając się na respektowanie wspólnej konstytucji.

Państwo federalne charakteryzuje się tym, że jest wewnętrznie zróżnicowane. Oznacza to, że każdy z elementów, które składają się na te państwo (regiony, stany i tym podobne), mogą posiadać odmienne prawa i działać niezależnie od siebie. Części państw federalnych posiadają całkowite lub częściowe zakresy suwerenności. Możemy wyznaczyć dwa rodzaje państw federalnych: federacje oraz konfederacje. Konfederacje są państwami, które powstało z kilka państw (lub regionów), aby realizować odpowiedni cel polityczny. Państwa (które wchodzą w elementy składowe konfederacji) takie zachowują całkowitą suwerenność i mogą decydować o swoich problemach osobno, jednak w dużej mierze licząc na pomoc państw sprzymierzonych. Wszystkie państwa, które są w konfederacji posiadają równe prawa, co oznacza, że żadne z państw nie będzie dominować. Federacje natomiast są państwami, które składają się z części, które są często zwane landami, stanami, kantonami lub prowincjami. Części państw federalnych posiadają swoją własną autonomię lub tylko częściową, co sprawia, że mogą one być zróżnicowane prawnie, jak i administracyjnie wewnątrz siebie.