Uzależnienia a inteligencja emocjonalna

Jerzy Vetulani

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że inteligencja nie da się pogodzić z

nadużywaniem środków psychotropowych. Definicją nadużywania jest to, że bierzemy
substancje lub uczestniczymy w zachowaniach, które przynoszą szkody naszemu
zdrowiu i obniżają nasz status społeczny, a inteligencja to sprawność naszego mózgu w
wybieraniu zachowań możliwie jak najbardziej sprzyjających naszemu zdrowiu i

sukcesowi reprodukcyjnemu. Sprawa nie jest jednak aż tak prosta — system nagrody,
którego uszkodzenia prowadzą do uzależnień i nałogów, znajduje się w starej części
mózgu, kierowanej emocjami, stosunkowo powoli rozwijającej się w czasie ewolucji, a

więc bardzo zachowawczej, nie bardzo zależnej od nowszych części mózgu, które
kierują naszym zachowaniem w oparciu o procesy poznawcze: rozumowanie i zdolności
przewidywania.

Skutki tej dychotomii może najlepiej streścił Mickiewicz, wkładając w usta

Telimeny ostrzeżenie dla Sędziego przed wywieraniem nacisku na Tadeusza, aby
zaręczył się z Zosią: „Bo serce nie jest sługa, nie zna, co to pany, i nie da się przemocą
okuwać w kajdany”

1

. Serce to emocje, przemoc miałaby wynikać z racji rozumowych,

ulegania rozsądnym namowom Sędziego (NB. Wiemy oczywiście, że nie o to Telimenie
chodziło, ale to już zupełnie inna historia). W każdym razie nawet najinteligentniejsi
mogą pod wpływem emocji postępować nierozsądnie (fanom Pieśni Lodu i

Ognia George’a R.R. Martina nie trzeba przypominać, czym skończyło się fatalne
zauroczenie Robba Starka i Jeyne Westerling).

Z rozważań tych wynika, że mózg ludzki steruje naszym zachowaniem w celu

zapewnienia przeżycia naszych genów stosując dwie strategie — strategię emocjonalną
i strategię kognitywną czyli poznawczą. Realizują je dwa różne układy — podkorowy
układ limbiczny (powiązany z pewnymi obszarami korowymi, takimi jak wyspa czy
obręcz) i układ korowy, którego najważniejszą częścią w aspekcie funkcji poznawczych

jest kora przedczołowa. Analogicznie funkcjonują mózgi innych ssaków, przy czym w
miarę ewolucji obszary związane z funkcjami kognitywnymi rosną znacznie szybciej niż
układ limbiczny.

Inteligencja to pojęcie złożone, a może nawet wspólny termin opisujący różne

zjawiska. Ogólnie można ją zdefiniować jako zdolność do aktywnego przetwarzania
informacji w celu lepszego przystosowywania się do zmiennego środowiska, którą

można mierzyć przy pomocy określonych testów

2

. Ponieważ jednak środowisko ma

wiele aspektów, aby osiągnąć maksymalny sukces potrzebne są różne rodzaje podejść, a
wiec różne odmiany inteligencji.

Próbą rozwiązania tego problemu było wprowadzenie założenia,

zaproponowanego trzydzieści lat temu przez Howarda Gardnera, że inteligencja jest
zbiorem różnych podtypów inteligencji, razem tworzących „inteligencję wieloraką”
(multiple intelligence)

3

. Gardner zaproponował istnienie ośmiu podtypów inteligencji,

inne propozycje rozszerzyły te liczbę. Trzy podtypy inteligencji: lingwistyczna
(znajomość słów i umiejętność komunikacji werbalnej), logiczno-matematyczna
(sprawność rozumowania) oraz wzrokowo-przestrzenna (ocena odległości i

umiejętność manipulacji przedmiotami w myśli) to klasyczne inteligencje mierzone
testem IQ, z całą pewnością należące do inteligencji typu poznawczego. Podobnie w
zasadzie typu poznawczego będą dalsze podtypy: inteligencja ekologiczna, muzyczna i

proprioceptywno-kinestetyczna (kontrola ruchów ciała). Nieco inny typ reprezentuje
inteligencja estetyczna, ale też umiejętność oceny piękna przedmiotów związana jest z
obszarami położonymi w korze orbitofrontalnej. Zapewne również korowa jest
inteligencja egzystencjalna, gdyż badania neuroobrazowania lokują wzrost aktywności

związanej z medytacją w korze ciemieniowej i płatach czołowych. Pojęcie inteligencji
egzystencjalnej nie zostało oryginalnie zawarte w koncepcji Gardnera, który jednak 16
lat później, w 1999 roku, uznał, że może ona być cennym konstruktem w opisywaniu

zdolności przeżyć duchowych i religijnych

4

. Później Kenneth W. Tupper zaproponował,

że ten typ inteligencji jest wzmacniany przez substancje psychotropowe takie jak
ayahuasca, peyote, meskalina, zwane enteogenami, które oryginalnie używane były do

celów religijnych we wszystkich religiach świata

5

(o enteogenach pisałem więcej w tym

wpisie).

Wspomniane podtypy inteligencji są związane ze strukturami korowymi i mogą

być traktowane jako formy inteligencji poznawczej. Natomiast z układami
podkorowymi, z układem limbicznym, wydaje się związana inteligencja interpersonalna
— inteligencja społeczna, umiejętność dostrzegania i adekwatnej reakcji na nastroje

innych ludzi i przewidywanie ich motywacji i pragnień, oraz inteligencja
intrapersonalna — zdolność do dokonywania wglądu w siebie, umiejętność
rozróżniania własnych uczuć i polegania na nich przy kierowaniu zachowaniem.

Podsumowując: termin inteligencja określa stopień sprawności układu

poznawczego i emocjonalnego. W przypadku układu kognitywnego miarę jego
sprawności nazywamy inteligencją, nie dodając do niej żadnego przymiotnika, a w

przypadku układu emocjonalnego mówimy o inteligencji emocjonalnej. Inteligencję
emocjonalną, obejmującą inteligencję intra- i interpersonalną, definiujemy jako
zdolność do rozpoznania, oceny i kontroli własnych emocji, emocji innych osobników,

oraz emocji grupowych.

Inteligencja, czyli inteligencja kognitywna, była przedmiotem intensywnych

badań. Jej miarą jest czynnik ogólny inteligencji g, wprowadzony przez Charlesa
Spearmana w 1927 roku jako wartość statystyczna najsilniej korelująca z różnymi

miarami sprawności poznawczej (szybkość przetwarzania danych, pamięć, czy
orientacja przestrzenna)

6

. Czynnik g jest związany z wieloma aspektami

funkcjonowania mózgu. Raymond Cattell w 1963 roku zaproponował istnienie dwóch

różnych składowych ogólnego czynnika g: inteligencji płynnej (fluid) (gf) i inteligencji
skrystalizowanej (crystallized) (gc)

7

. Warto dodać, że inteligencja płynna jest związana

silnie z cechami wrodzonymi i jest sprawniejsza u osób młodszych, a osłabia się z

wiekiem. W przeciwieństwie, inteligencja skrystalizowana zależy w przeważającej
mierze od doświadczenia, a więc środowiska, i lepiej funkcjonuje u osób dojrzałych i
starych, a jej poziom jest związany z ogólnym zaangażowaniem intelektualnym osób
starszych

8

.

Pojawiają się nowe obserwacje dotyczące inteligencji kognitywnej, takie jak

stwierdzenie, że dziedziczność IQ jest różna w różnych klasach społecznych, że nie
wykryto żadnych polimorfizmów związanych z naturalną, niepatologiczną zmiennością

IQ, że stwierdzono, że inteligencja skrystalizowana i płynna są od siebie zasadniczo
rożne tak na poziomie behawioralnym, jak i molekularnym, że środowisko wpływa
dramatycznie na wartość IQ — dzieci z klas pracujących adoptowane przez rodziców z

klas średnich wykazują wzrost IQ od 12 do 18 punktów i wiele innych

9

. Powstają nowe

propozycje

klasyfikacji

inteligencji

poznawczej,

ostro

krytykowano

jej

najpopularniejszą miarę, jaką jest test IQ

10

, ale sprawy te nie dotyczą zagadnień

związanych z nadużywaniem substancji i uzależnieniem.

Inaczej przedstawia się sprawa inteligencji emocjonalnej. Inteligencja

poznawcza jest badana intensywnie również dlatego, że może być w wielkiej mierze
symulowana komputerowo celem stworzenia sztucznej inteligencji. Robot wyposażony

w sztuczną inteligencję może być pod wieloma względami znacznie sprawniejszy od
człowieka. Ale nigdy nie będzie człowiekiem, bo dla człowieczeństwa poza rozumem
konieczne są również emocje, które pełnią niesłychanie ważną rolę w życiu ludzi i

zwierząt. Na ich rolę dla przeżycia i adaptacji zwrócił już uwagę 140 lat temu Charles
Darwin w swoim dziele O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt

11

, ale systematyką emocji

zajęto się dopiero około wieku później, a jeden z takich systemów opracował w roku

1980 Robert Plutchik

12

. Inteligencja emocjonalna zaczęła być intensywniej badana

dopiero w ciągu ostatniego dwudziestolecia, kiedy zorientowano się, że emocje są
użytecznym źródłem informacji, pozwalających na zrozumienie otoczenia społecznego i
poruszania się w nim. Wysoka inteligencja emocjonalna pozwala nam dobrze

przewidzieć postępowania innych i ocenić własne możliwości, co jest niezbędne przy
karierze społecznej, zwłaszcza w świecie biznesu. Nic więc dziwnego, że kursy
inteligencji emocjonalnej cieszą się olbrzymim powodzeniem w kręgach

menadżerskich.

Inteligencja emocjonalna jest, podobnie jak inteligencja kognitywna,

zjawiskiem złożonym, i podobnie jak ona może być mierzona testami. Jednym z takich

testów, mierzących trzy składowe inteligencji emocjonalnej: zwracanie uwagi na
uczucia (attention to feelings), umiejętność rozpoznawania uczuć (clarity of feelings) i
kontrolowanie emocji — umiejętność opanowania uczuć (mood repair) jest opracowana
przez Petera Saloveya i jego współpracowników skala stanu meta-nastroju SMMS (State

Meta Mood Scale)

13

. Czynniki badane nią mówią o przekonaniach testowanego o tym, w

jakim stopniu jest w stanie kontrolować nastrój, jaka jest jego orientacja w rodzajach
nastroju, w jakiej mierze nastrój taki akceptuje, i czy sądzi, że jego nastrój jest typowy i
stabilny. Stosowanie tej skali pozwala na zorientowania się, jakie elementy
emocjonalności są zmieniane przez warunki zewnętrzne, w tym przez leki

psychotropowe.

Substancje psychotropowe, zwłaszcza te o potencjale uzależniającym, zmieniają

naszą emocjonalność. Ojciec psychoanalizy, Zygmunt Freud w swej książce Das

Unbehagen in der Kultur

14

postulował, że używanie substancji uzależniających jest jedną

z dróg zwalczania nadmiernych cierpień, które nam przynosi życie we współczesnej
cywilizacji i stąd ich rozprzestrzenianie się we współczesnym świecie. Psychoanaliza od

początków interesowała się środkami psychotropowymi. W latach 30. XX wieku
psychoanalitycy uważali, że po substancje psychotropowe sięga się, aby stawiać czoła
skrajnie trudnym stanom emocjonalnym

15

i kontrolować popędy sadystyczne i

homoseksualne

16

(w tych czasach uważano, że homoseksualizm był orientacją strasznie

wstydliwą, jeżeli wręcz nie patologią). W latach 60. uważano branie narkotyków za
nieprzystosowawczy sposób zwalczania stresu, lęku i depresji

17, 18, 19

. W myśl

współczesnych teorii psychoanalitycznych używanie substancji jest narzędziem do

regulowania emocji, których częsty nadmierny napływ jest w sposób kompulsywny
regulowany przez pobieranie narkotyku. Leon Wurmser i Edward J.
Khantzian

20, 21

uważają, że substancje uzależniające są stosowane przez użytkowników

jako narzędzie do kontroli emocji. Hipoteza samolecznictwa Khantziana przyjmuje, że
podstawą uzależnienia jest próba regulacji emocji, a szukanie narkotyku jest wspólnym
wynikiem zaburzenia funkcji psychofarmakologicznych i przygniatających bolesnych

emocji.

Niezależnie jednak od powodów sięgania po substancje uzależniające nie ulega

wątpliwości, że uzależnienie zazwyczaj drastycznie zmienia nasze relacje z otoczeniem
społecznym, wymagając odpowiednich zmian w funkcjonowaniu inteligencji

emocjonalnej. Jednakże badania nad związkiem inteligencji emocjonalnej z
uzależnieniami są rzadkie. Zauważono jednak, że uzależnienie często łączy się z
aleksytymią

22, 23

, zespołem w którym występuje trudność rozpoznania uczuć i

rozróżnienia pomiędzy emocjami a cierpieniem fizycznym, trudność opisu własnych
emocji, zmniejszona zdolność do fantazjowania i styl poznawczy zorientowany na
zewnątrz

24

. Oczywiście z występowaniem aleksytymii łączy się niski poziom inteligencji

emocjonalnej.

Ogólnie rzecz biorąc, niski poziom inteligencji emocjonalnej wskazuje na

ryzyko rozwinięcia uzależnień

25

. Nieliczne badania nad rolą inteligencji emocjonalnej w

uzależnieniach od poszczególnych substancji i zachowań, podsumowane w bardzo

dobrym przeglądzie Kuna i Demetrowicsa

26

wykazały, że interakcja między nimi zależy

od rodzaju uzależnienia.

Wiele prac wskazuje, że poziom inteligencji emocjonalnej jest szczególnie silnie

obniżony u alkoholików, zwłaszcza z zespołem Korsakoffa: alkoholicy z reguły zawyżają
w swej ocenie intensywność emocji innych, zwłaszcza emocji negatywnych, często
fałszywie interpretują wyraz twarzy (np. smutek jako gniew)

27, 28, 29, 30

. To upośledzenie

inteligencji emocjonalnej przy równoczesnym podniesieniem poziomu agresywności
jest częstą przyczyną wchodzenia w konflikty z użyciem przemocy. Istnienie wyraźnego
związku między alkoholem a inteligencją emocjonalną potwierdziły badania nad

młodzieżą, w których wykazano odwrotną korelację pomiędzy poziomem inteligencji
emocjonalnej i ilością spożywanego alkoholu

31

. Wyniki badań nad inteligencją

emocjonalną u palaczy tytoniu są dość rozbieżne — w nowszych badaniach nie
wykazano zależności między nasileniem palenia a poziomem inteligencji

emocjonalnej

32

, ale wydaje się, że osoby uważające, że gorzej kontrolują swoje nastroje

są skłonniejsze do nikotynizmu i zaczynają palenie wcześniej

31

. Wyższa inteligencja

emocjonalna działa jako czynnik hamujący rozwój nałogu, zwłaszcza powodując

uwzględnienie społecznych skutków palenia

33

.

Pierwsze badania nad osobami stosującymi substancje nielegalne wykazały, że

ich inteligencja emocjonalna jest niższa od inteligencji emocjonalnej terapeutów

34

(co

było łatwe do przewidzenia, zwłaszcza że terapeuci powinni się wyróżniać
ponadprzeciętna inteligencją emocjonalną), ale dalsze dały wyniki sprzeczne,
zwłaszcza, ze nie definiowały, o jakie substancje chodziło. Obserwacje kliniczne
sugerowały, że różne substancje uzależniające w odmienny sposób wpływają na

inteligencję emocjonalną

21, 35

.

Badania, w których zajmowano się konkretnymi substancjami wykazały, że

heroiniści charakteryzują się niższą inteligencją emocjonalną w zakresie
rozpoznawania emocji, ale są w tym względzie wyraźnie lepsi od alkoholików lub
heroinistów nadużywających równocześnie alkoholu

36

.

W przypadku marihuany uzyskano oczywiście wyniki kontrowersyjne (niestety

bardzo często wyniki badań nad tą substancją zależą — może nawet nieświadomie —
od nastawienia badacza). Pierwsze badania Limonero i wsp. wskazywały, że większe

ryzyko uzależnienia od marihuany mają osoby o obniżonej zdolności kontroli emocji,
natomiast wysoka umiejętność rozpoznawania uczuć łączy się z uważaniem marihuany
za niebezpieczną i zmniejsza wchodzenie z nią w kontakt

37

. Jednak w przeciwieństwie

do tych wyników, nowsze prace nie wykrywają żadnych różnic między inteligencją
emocjonalną palących i niepalących konopie

38

. Z użytkownikami ecstasy kłopot polega

na tym, że zawsze stosują też inne substancje. Z porównania „polyusers” biorących

dodatkowo ecstasy i nieużywających jej wynika, że dodatek ecstasy obniża inteligencję
emocjonalną

39

, ale w innych badaniach nie stwierdzono różnicy między zażywającymi

ecstasy, używającymi marihuany, oraz niebiorącymi żadnych substancji. Jeżeli jednak
biorących ecstasy podzielimy na dbających o zdrowie (robiących regularne przerwy w

tańcu, kontrolujących pobieranie płynów) i niefrasobliwych, to inteligencja
emocjonalna u tych ostatnich jest znacznie niższa niż u ostrożnych

38

.

Przy uzależnieniach behawioralnych wykazano, że uzależnieni od internetu

mają gorsze wyniki w testach na inteligencję emocjonalną

40

, podobnie jak nastolatki

(15-19 lat) kompulsywnie kupujący w galeriach handlowych

41

. Niska inteligencja

emocjonalna wskazuje też na większe ryzyko zostania hazardzistą, z tym, że hazardziści

o wysokiej inteligencji emocjonalnej uważają, że lepiej potrafią kontrolować swoje
skłonności do hazardu

42

. Wiele badań wskazuje też na związek z zaburzeniami

odżywienia typu anoreksji i bulimii, ale nie wykazano, aby inteligencja emocjonalna
wpływała na zależność pomiędzy afektem negatywnym i symptomatologią bulimii

43

.

Podobnie nie stwierdzono związku pomiędzy poziomem inteligencji emocjonalnej a
zespołem obsesyjno-kompulsywnym (dawniej nazywanym nerwicą natręctw)

44

.

Przeprowadzone przez Kun i Demetrovicsa

26

metaanaliza badań nad

inteligencją emocjonalną i uzależnieniami wskazuje na to, że kluczową rolę w
uzależnieniach pełnią dwie składowe inteligencji emocjonalnej: dekodowanie i
odróżnicowanie emocji oraz umiejętność sterowania własnymi emocjami, które w

różnych typach uzależnień mogą być osłabiane. Dekodowanie jest mniej wierne w
przypadku alkoholików, nałogowych palaczy, uzależnionych od internetu i — być może
— używających marihuany.

Ostatnie badania Kena Coelho wykazały, że inteligencja emocjonalna jest nie

tylko wskaźnikiem nadużywania substancji, ale również jest związana z kompetencją,
uczeniem się emocjonalnym i społecznym, oraz kształtowania zachowań
prozdrowotnych. Wysoka inteligencja emocjonalna obniża czynniki ryzyka związane z

nadużywaniem alkoholu i innych substancji u adolescentów i osób dojrzałych. W jego
opinii podnoszenie inteligencji emocjonalnej jest niewyczerpanym źródłem możliwości
zapobiegania alkoholizmowi i innym uzależnieniom

45

.

Ponieważ inteligencję emocjonalną można trenować i znacznie ją powiększać,

ewidentnym wnioskiem jest celowość upowszechnienie treningu inteligencji
emocjonalnej dla młodzieży, poczynając od wieku szkolnego, a nawet

przedszkolnego. Najnowsze badania Desireé Ruiz-Arandy i wsp., przeprowadzone w
szkołach średnich wykazały, że trening inteligencji emocjonalnej nastolatków bardzo
wspomaga ich zdrowie psychiczne

46

.

Jak wspomniano, treningi inteligencji emocjonalnej stały się obecnie potężnym

biznesem, zwłaszcza przeznaczonym dla wyższej kadry urzędniczej i przedsiębiorców.
Wydaje mi się, że wprowadzenie treningów inteligencji emocjonalnej w szkołach
podstawowych i ponadpostawowych mogłoby się okazać cenną inwestycją w zdrowie

młodzieży, redukując zarówno zachowania z przemocą, jak i sięganie po substancje
psychotropowe i uzależnianie się od internetu, i że warto rozpocząć eksperymentalne
programy w tym kierunku. Może w miejsce zajęć z wychowania w rodzinie lub etyki?

Piśmiennictwo

1. Mickiewicz A. Pan Tadeusz. Ks. III, wers 490-491.
2. Roth G. Dicke U. Evolution of the brain and intelligence. Trends Cogn Sci. 2005;

9:250-257.

3. Gardner H. Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. New York:

Basic Books, 1983.

4. Gardner H. Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century.

New York: Basic Books, 1999.

5. Tupper KW. Entheogens and Existential Intelligence: The Use of Plant Teachers

as Cognitive Tools. Can J Edu 2002;27: 499–516.

6. Spearman C. „The abilities of man: Their nature and measurement” New York:

Macmillan, 1927.

7. Cattell R. Theory of fluid and crystallized intelligence: A critical experiment. J

Educ Psychol 1963; 54:1-23.

8. Dellenbach M, Zimprich D. Typical intellectual engagement and cognition in old

age. Neuropsychol Dev Cogn B Aging Neuropsychol Cogn. 2008;15:208-231.

9. Nisbett RE, Aronson J, Blair C, Dickens W, Flynn J, Halpern DF, Turkheimer E.

Intelligence: new findings and theoretical developments. Am Psychol.
2012;67:130-159.

10. Neisser U, Boodoo G, Bouchard TJ Jr, Boykin AW, Brody N, Ceci SJ, Halpern DF,

Loehlin JC, Perloff R, Sternberg RJ, Urbina S. Intelligence: Knowns and

unknowns. Am Psychologist 1996, 51: 77–101.

11. Darwin C R. The Expression of the Emotions in Man and Animals. John Murray,

London 1872.

12. Plutchik R. Emotion: Theory, research, and experience: Vol. 1. Theories of

emotion, 1, New York: Academic, 1980.

13. Salovey P, Mayer JD, Goldman SL, Turvey C, Palfai TR, Emotional Attention,

Clarity, and Repair: Exploring Emotional Intelligence Using the Trait Meta-
Mood Scale. W: Pennebaker JW. Emotion, Disclosure, and Health. Washington,
D.C American Psychological Assn. 1995, pp. 125-154.

14. Freud S. (1930): Das Unbehagen in der Kultur. Ges. Werke, Band XIV, Fischer,

Frankfurt, 1968.

15. Rado S. The psychoanalysis of pharmacothymia (Drug Addiction). Psychoanal

Quart, 1933;2:1–23.

16. Glover E. On the etiology of drug addiction. Int J PsychoAnal, 1932;13:298–328.
17. Chein I., Gerard D. L., Lee R. S., Rosenfeld E. The road to H. New York: Basic

Books, 1964.

18. Fenichel O. The psychoanalytic theory of neurosis. New York: Norton. 1945.
19. Hartmann D. A study of drug-taking adolescents. Psychoanalytic Study of the

Child, 1969;24:384–398.

20. Wurmser L. Psychoanalytic considerations of the etiology of compulsive drug

use. J Am Psychoanal Ass 1974;22:820–843.

21. Khantzian EJ. The self-medication hypothesis of addictive disorders: focus on

heroin and cocaine dependence. Am J Psychiat 1985;142:1259–1264.

22. Handelsman L, Stein JA, Bernstein DP, Oppenheim SE, Rosenblum A, Magura S.

A latent variable analysis of coexisting emotional deficits in substance abusers:
alexithymia, hostility, and PTSD. Addictive Behaviors, 2000;25:423–428.

23. Speranza M, Corcos M, Loas G, Stéphan P, Guilbaud O, Perez-Diaz F, Venisse JL,

Bizouard P, Halfon O, Flament M, Jeammet P. Depressive personality
dimensions and alexithymia in eating disorders. Psychiatry Research,

2005;135:153–163.

24. Nemiah JC, Sifneos PE. Affect and fantasy in patients with psychosomatic

disorders. W O. W. Hill (red.), Modern trends in psychosomatic medicine. Vol. 2,
pp. 26–35. London: Butterworths 1970.

25. Riley H, Schutte NS. Low emotional intelligence as a predictor of substance-use

problems. J Drug Educ. 2003;33:391–398.

26. Kun B, Demetrovics ZT. Emotional Intelligence and Addictions: A systematic

review. Subst Use Misuse 2010, 45:1131–1160.

27. Oscar-Berman M, Hancock M, Mildworf B, Hutner N, Weber DA. Emotional

perception and memory in alcoholism and aging. Alcohol Clin Exp Res.

1990;14:383–393.

28. Foisy ML, Kornreich C, Fobe A, D’Hondt L, Pelc I, Hanak C, Verbanck P, Philippot

P. Impaired emotional facial expression recognition in alcohol dependence: do
these deficits persist with midterm abstinence? Alcohol Clin Exp Res.

2007;31:404–410.

29. Kornreich C, Blairy S, Philippot P, Hess U, Noël X, Streel E, Le Bon O, Dan B, Pelc

I, Verbanck P. Deficits in recognition of emotional facial expression are still
present in alcoholics after mid- to long-term abstinence. J Stud Alcohol. 2001;
62:533–542.

30. Townshend JM, Duka T. Mixed emotions: alcoholics’ impairments in the

recognition of specific emotional facial expressions. Neuropsychologia. 2003;
41:773–782.

31. Trinidad DR, Johnson CA, The association between emotional intelligence and

early adolescent tobacco and alcohol use. Person Indiv Diff, 2002;32:95–105.

32. Saklofske DH, Austin EJ, Galloway J, Davidson K. Individual difference correlates

of health-related behaviours: preliminary evidence for links between emotional
intelligence and coping. Person Individ Diff. 2007;42:491–502.

33. Trinidad DR, Unger JB, Chou CP, Johnson CA. Emotional intelligence and

acculturation to the United States: interactions on the perceived social
consequences of smoking in early adolescents. Subst Use Misuse.
2005;40:1697–1706.

34. Schutte NS, Malouff JM, Thorsteinsson EB, Bhullar N, Rooke SE. (2007). A meta-

analytic investigation of the relationship between emotional intelligence and
health. Person Individ Diff. 2007;42:921–933.

35. Wurmser L. The hidden dimension. Psychodynamics of compulsive drug use.

Northvale, NJ:Jason Aronson. 1995.

36. Kornreich C, Foisy ML, Philippot P, Dan B, Tecco J, Noël X, Hess U, Pelc I,

Verbanck P. Impaired emotional facial expression recognition in alcoholics,

opiate dependence subjects, methadone maintained subjects and mixed
alcohol-opiate antecedents subjects compared with normal controls. Psychiatry
Res. 2003; 119:251–260.

37. Limonero JT, Tomás-Sábado J, Fernández-Castro J. Perceived emotional

intelligence and its relation to tobacco and cannabis use among university
students. Psicothema, 2006;18 Suppl:95–100.

38. Craig L, Fisk JE, Montgomery C, Murphy PN, Wareing M. Is emotional

intelligence impaired in ecstasy-polydrug users? J Psychopharmacol.
2010;124:221-231.

39. Reay JL, Hamilton C, Kennedy DO, Scholey AB. MDMA polydrug users show

process-specific central executive impairments coupled with impaired social
and emotional judgement processes. J Psychopharmacol. 2006;20:385–388.

40. Parker JD, Taylor RN, Eastabrook JM, Schell SL, Wood LM. Problem gambling in

adolescence: relationships with internet misuse, gaming abuse and emotional

intelligence. Person Indiv Diff. 2008;45:174–180.

41. Lin CH, Chuang SC. The effect of individual differences on adolescents’

impulsive buying behavior. Adolescence, 2005;40:551–558.

42. Kaur I, Schutte NS, Thorsteinsson EB. Gambling control self-efficacy as a

mediator of the effects of low emotional intelligence on problem gambling. J
Gambl Stud. 2006;22:405–411.

43. Markey MA, Vander Wal JS. The role of emotional intelligence and negative

affect in bulimic symptomatology. Compr Psychiatry. 2007;48:458–464.

44. Rozin P, Lowery L, Ebert R. Varieties of disgust faces and the structure of

disgust. J Pers Soc Psychol. 1994;66:870–881.

45. Coelho KR. Emotional intelligence: an untapped resource for alcohol and other

drug related prevention among adolescents and adults. Depress Res Treat.
2012;2012:281019. Epub 2012 Apr 18.

46. Ruiz-Aranda D, Castillo R, Salguero JM, Cabello R, Fernández-Berrocal P,

Balluerka N. Short- and midterm effects of emotional intelligence training on
adolescent mental health. J Adolesc Health. 2012;51: 462-467.