21 listopada 2013, 09:39

Autor: Zygmunt Novák
czytano: 10365 razy

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

Dlaczego fotografujemy jedzenie? Odpowiedź na
to pytanie wydaje się oczywista. Chcemy
przekazać nasze emocje. Emocje, które wywołuje
apetycznie wyglądająca potrawa, uczucie
przyjemności smakowania i jedzenia. Mało kto
świadomie zdaje sobie sprawę, że odczuwanie
smaku jest ściśle związane, a wręcz uzależnione
od bodźców wzrokowych. Przeprowadzono
następujący eksperyment. Ochotnikom podawano
do spróbowania galaretkę o smaku cytrynowym w
kolorze czerwonym. Badani za każdym razem byli
przekonani, że ma smak malinowy lub wiśniowy,
wykluczając cytrynowy. Zdjęciem jedzenia
możemy wywołać uczucia pozytywne lub
negatywne.

Czy zdarzyło Ci się przeglądać menu baru czy restauracji, w którym zdjęcia zniechęcały do zamówienia
czegokolwiek? Z pewnością tak. Czy zastanawiałeś się dlaczego tak się dzieje? Mając na stole pachnące,
świeże danie postrzegamy je wieloma zmysłami. Ważny jest wygląd, sposób podania, zapach i w końcu
smak. Fotografując nawet wymyślną potrawę bez dobrego oświetlenia, aranżacji, środków
fotograficznych jak odpowiednia głębia ostrości czy ekspozycja, jedynie dokumentujemy jej wygląd.
Jeśli dodatkowo patrząc na takie zdjęcie jesteśmy pozbawieni wszystkich innych bodźców smakowych i
zapachowych, nasze wrażenie będzie raczej negatywne, co w przypadku zdjęć mających zachęcać do
jedzenia jest porażką.

Jesteś kulinarnym blogerem, albo smakoszem i lubisz dzielić się swoimi doznaniami w sieci? Może po
prostu uwielbiasz gotować? Gotowanie jest sztuką, jest zajęciem twórczym, efekty jednak są nietrwałe,
dlatego coraz częściej chcemy jak najlepiej fotografować i dzielić się z innymi tym, co przygotowujemy
w naszej kuchni.

Zaczynamy

Od czego więc zacząć? Pomyślisz, że z pewnością potrzebne jest profesjonalne studio z mnóstwem
lamp, zapleczem kuchennym i stylistą. Do tego pełnoklatkowa lustrzanka lub cyfrowy aparat
średnioformatowy. Mnóstwo akcesoriów i sztucznych efektów. Na koniec Photoshop, w którym wszystko
zostanie poprawione i podrasowane. Chciałbym Cię jednak przekonać, że fantastyczne zdjęcia jedzenia
możesz zrobić stosunkowo skromnymi środkami, nawet w domowych warunkach, a potrawy po sesji
nadal będą nadawać się do zjedzenia.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

1 z 12

2015-08-15 21:40

Studio

Studio możesz zaaranżować w swojej kuchni lub w bliskim jej sąsiedztwie. Liczy się czas od
przygotowania potrawy do jej sfotografowania. Im krótszy, tym lepiej. Najlepszym przykładem mogą
być lody lub parująca kawa czy herbata. Szybko zmieniająca się temperatura produktów zmienia ich
wygląd. Ściany studia powinny mieć kolor neutralny. Unikaj pomieszczeń z intensywnym kolorem ścian.
Odbite światło będzie wprowadzać barwną dominantę, która może być trudna do usunięcia w
postprodukcji. W studio powinien znajdować się stół, na którym będziesz aranżować scenę. Na podłodze
możesz ustawiać dania, które będziesz fotografować z góry, np. zupy. Zadbaj o różne powierzchnie.
Przydadzą się na pewno deski z surowego drewna. Możesz je do każdej sesji malować farbami na różne
kolory, by akcentowały lub kontrastowały z głównym elementem Twojego zdjęcia. Płyty ceramiczne i
kamienne, maty bambusowe, dno koszy wiklinowych – jest całe mnóstwo fantastycznych powierzchni,
na których możesz fotografować jedzenie. Pamiętaj jednak, aby tło nie stało się ważniejsze od
przedmiotu zdjęcia. W niektórych przypadkach studiem może być także taras czy balkon. Możesz
skorzystać z pięknego kierunkowego światła słonecznego. Wadą fotografowania na powietrzu jest
niestabilność warunków. Barwa i kierunek światła mogą się szybko zmieniać, a wiatr skutecznie
zniszczyć precyzyjne ułożenie dekoracji.

Wyposażenie

Statyw. Bardzo ważnym elementem wyposażenia naszego domowego studia jest solidny statyw. W
tym przypadku im cięższy, tym lepiej. Dzięki niemu dokładnie ustawisz kadr, ostrość i możesz użyć
dłuższych czasów naświetlania bez obawy o poruszone zdjęcia. Raz ustawiony aparat powinien stać
stabilnie. Przypadkowe potrącenie lekkiego statywu może zepsuć precyzyjnie ustawiony kadr, a w
najgorszym wypadku skończy się upadkiem aparatu. Głowica statywu nie powinna mieć luzów i
zmieniać położenia podczas unieruchamiania. Odradzam lekkie i tanie statywy z głowicą typu video. Do
fotografowania kadrów z góry warto mieć możliwość ustawienia kolumny centralnej statywu w
poziomie.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

2 z 12

2015-08-15 21:40

Wężyk spustowy. Nie jest niezbędny, zawsze możesz użyć samowyzwalacza. Jednak możliwość
sterowania migawką przez elektroniczny wyzwalacz daje komfort pracy i oszczędność czasu.
Wyzwalanie migawki spustem, bezpośrednio na korpusie może spowodować drgania aparatu, a w
konsekwencji nieostre, poruszone zdjęcie.

Elektroniczny wężyk spustowy z pewnością ułatwi Ci pracę.

Przydatne akcesoria. Szybko zorientujesz się, że podczas fotografowania kulinariów będziesz
potrzebował mnóstwo różnych uchwytów, klipsów, giętkich ramion do mocowania ekranów lub tła. Wiele
z nich kupisz w sklepach budowlanych i biurowych. Te bardziej specjalistyczne znajdziesz w

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

3 z 12

2015-08-15 21:40

internetowych sklepach fotograficznych.

Przydatne akcesoria: uchwyty, klipsy, giętkie ramiona, ekrany z pianki PE oraz lusterko kosmetyczne.

Kabel USB. Podłącz swój aparat przez kabel USB z komputerem. Dzięki temu możesz fotografować
bezpośrednio na dysk laptopa podczas sesji. Podgląd obrazu na monitorze komputera ułatwia
precyzyjne ustawienie ostrości, kadrowanie i ustawienie parametrów ekspozycji. Uwaga: nie wszystkie
aparaty posiadają tę funkcję. Jeśli korzystasz z programu Lightroom, użyj funkcji tethered capture.
Także oprogramowanie producentów aparatów może posiadać taką funkcję.

Aparat. Jakim aparatem fotografować żywność? Najodpowiedniejszym jest aparat cyfrowy, który
zapewnia wysoką jakość obrazu, pozwala na całkowicie ręczny dobór parametrów ekspozycji i manualne
ustawienie ostrości. Najlepiej, gdyby jeszcze pozwalał na dobór odpowiedniego obiektywu. To jednak
dość ogólne stwierdzenie. Upraszczając rzecz, jeśli zależy Ci na naprawdę dobrych technicznie zdjęciach
powinieneś wybierać wśród lustrzanek cyfrowych lub tzw. bezlusterkowców. Pełnoklatkowa lustrzanka z
pewnością jest dobrym wyborem, jeśli zamierzasz robić zdjęcia komercyjne. Pokażę jednak, że
wykorzystując aparat o mniejszym fizycznym rozmiarze matrycy możesz cieszyć się znakomitą jakością
techniczną zdjęć. Do wykonania sesji do tego artykułu użyję dwóch aparatów marki Olympus.
Zaawansowanego, droższego OM-D-EM-5 oraz tańszego E-PL-5.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

4 z 12

2015-08-15 21:40

Co istotne, w tego rodzaju fotografii nie są ważne osiągi "sportowe" czyli szybki autofocus czy
niskoszumiące wysokie ISO. Tu liczy się odwzorowanie kolorów i kontrastów zarówno przez obiektyw,
jak i matrycę. Pełna kontrola nad ekspozycją, balansem bieli czy zapis w formacie RAW. Aparat z
wymienną optyką pozwoli Ci dobrać optymalny obiektyw. Z reguły w fotografii żywności używa się
optyki o średnim lub wąskim kącie widzenia. Często o stosunkowo niewielkiej minimalnej odległości
ostrzenia. W praktyce będziemy wykorzystywać "szkła" o ogniskowych 50 – 200 mm (ekwiwalent dla
35mm) i dużej jasność, która także pozwoli wykonać zdjęcia z płytką głębią ostrości. Ze wspomnianymi
modelami Olympus wykorzystam m.in. obiektyw 60mm/2.8 macro.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

5 z 12

2015-08-15 21:40

E-PL5 z obiektywem 45 mm, f/1,8

Strona 1

Strona 2

Światło. Od tego jak będziesz oświetlać fotografowane jedzenie będzie zależało czy zdjęcie będzie
apetyczne czy nie. Na początek najprostszym i najmniej kosztownym sposobem będzie wykorzystanie
naturalnego światła dziennego. W Twojej kuchni-studiu takim znakomitym źródłem słonecznego światła
jest okno. Ma dużą powierzchnię i w zależności od pory dnia i usytuowania daje rozproszone lub
kontrastowe oświetlenie. Wadą tego źródła jest jednak to, że tak barwa jak i intensywność światła
zmienia się w ciągu dnia. Do dyspozycji pozostaje też światło sztuczne ze studyjnych czy reporterskich
lamp błyskowych lub z lamp światła ciągłego. W przypadku tych pierwszych uzyskasz temperaturę
barwową zbliżoną do światła dziennego w południe, czyli "naturalną" dzienną barwę. Mimo dużej energii
błysku takie lampy nie emitują ciepła, które mogłoby wpływać na fotografowaną potrawę. Lampy
światła ciągłego natomiast są łatwe w użyciu, ponieważ aparat będzie rejestrował obraz taki jak widzą
nasze oczy. Możesz użyć lamp halogenowych o temperaturze barwowej 3200 K i regulowanej mocy lub

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

6 z 12

2015-08-15 21:40

"zimnych" świetlówek ok. 5500 K. Lampy żarowe dają przyjemne światło, nad którym łatwo zapanować.
Te o dużej mocy silnie nagrzewają się i mogą powodować np. szybsze więdnięcie zielonych dodatków,
czy wysychanie potrawy. Pamiętaj o ważnej zasadzie aby nie mieszać źródeł światła o różnej
temperaturze barwowej. Można to robić tylko w uzasadnionych przypadkach. Ustawienie balansu bieli
dla obu źródeł, nawet w postprodukcji będzie praktycznie niemożliwe.

Oprócz barwy światła, bardzo istotny jest kierunek, z którego pada i jego wielkość. Duże i bliskie źródło
dostarcza miękkiego światła, małe i odległe – kontrastowego. Jednym z najczęściej stosowanych w
fotografii żywności jest światło padające z przeciwległej strony aparatu fotograficznego, czyli światło
tylne. Ustaw zatem stół blisko okna.

Schemat prostego ustawienia przy naturalnym oświetleniu z okna.

Aby wyrównać i dodatkowo zmiękczyć wpadające przez okno światło, rozwieś na ramie okiennej kalkę
techniczną czy pergamin. Możesz też wykorzystać drobną białą firankę, która zadziała jak dyfuzor.

Modelowanie oświetlenia jest tak samo ważne jak zaaranżowanie i wystylizowanie potrawy. Do tego
celu wykorzystuje się blendy, lusterka, ekrany i modyfikatory np. typu snoot. Klasyczne blendy
dostępne w sklepach fotograficznych na pewno będą przydatne. Zaopatrz się w przynajmniej dwie.
Kolejnym potrzebnym zakupem będą arkusze białej i czarnej pianki PE używanej np. do podklejania
zdjęć. Biała posłuży jako ekran odbijający i rozpraszający światło. Czarna przyda się jako zastawka, do
zmniejszania powierzchni źródła światła, albo jako ekran pochłaniający powodujący pogłębienie cienia.
Odbłyśnik możesz wykonać samodzielnie, naklejając samoprzylepną folię srebrną lub złotą na
powierzchnię pianki. Samodzielnie zrobione ekrany z pewnością lepiej dostosujesz do konkretnej sceny
niż gotowe, uniwersalne blendy. Możesz precyzyjnie dostosować ich wielkość, docinając podłoże PE.
Talerz ze spaghetti jest stosunkowo niewielkim obiektem, nawet z aranżacją czyli sztućcami, serwetką
itd. dlatego dokładne skierowanie blików świetlnych na poszczególne elementy, jak sos czy zielona
dekoracja, wymaga użycia małych ekranów i lusterek doświetlających. Ja w tym celu często używam
wklęsłego lusterka kosmetycznego.

Okno możesz zastąpić światłem sztucznym o dużej powierzchni. Może to być lampa wyposażona w
softbox typu okta lub prostokątny, biała lub srebrna parasolka albo lampa świecąca przez blendę
rozpraszającą. Na początek eksperymentuj z jednym, tylnym lub tylno-bocznym źródłem światła i
ekranami odbijającymi umieszczonymi z boków i z przodu. Światło tylne nadaje potrawom przestrzeni,
świeżości i wyrazistości. Jego przeciwieństwem jest przednie światło. Na przykład wbudowana lampa
błyskowa spowoduje, że potrawa nie wygląda ani świeżo, ani smacznie. Jest oświetlona płasko, małą
powierzchnią świecącą.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

7 z 12

2015-08-15 21:40

Strona 3

Fotograficzne środki wyrazu. Podobnie jak malarz mając do dyspozycji paletę barw, fakturę płótna,
różne pędzle i zabiegi z perspektywą, także fotograf dysponuje środkami wyrazu, którymi podkreśla
pewne cechy przedmiotów swoich zdjęć. Jak wspomniałem na początku, na finalny odbiór
sfotografowanego jedzenia będzie miał wpływ jedynie bodziec wzrokowy i skojarzenia smakowe jakie on
wywoła. Dlatego kreowanie zdjęć kulinarnych ma bardzo wiele etapów od przygotowania potrawy przez
modelowanie światła, aż po dobór ustawień aparatu.

Głębia ostrości ma wpływ na kierowanie naszej uwagi po powierzchni zdjęcia. Mała GO pozwala skupić
się na najistotniejszym detalu, resztę pozostawiając stopniowo rozmytą. Ten zabieg techniczno
artystyczny pozostawia pewną tajemnicę i prowokuje odbiorcę zdjęcia do uruchomienia wyobraźni.
Umiejętne posługiwanie się głębią ostrości sprawi, że odbiorca patrząc na zdjęcie odczuje pragnienie
posmakowania apetycznej potrawy. Pamiętaj jednak, żeby nie przesadzić ze zbyt małą głębią ostrości,
bo zdjęcie produktowe pozostanie abstrakcją i nie spełni swojej roli. Rozmycie mniej istotnych detali
potrawy w znakomity sposób maskuje wizualne niedoskonałości przygotowanego jedzenia. Dzięki temu
np. tło mogą stanowić elementy, które tylko wprowadzą do kompozycji barwne plamy. Nie musisz
pracować nad ich wyglądem z taką dbałością jak o to, co znajduje się na planie znajdującym się w polu
ostrości.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

8 z 12

2015-08-15 21:40

Ekspozycja czyli naświetlenie zdjęcia. Tę samą "klatkę" możemy naświetlić z różnymi wartościami
przysłony, ISO i czasem otwarcia migawki. ISO determinuje nam jakość cyfrowego obrazu, z racji
unieruchomienia aparatu na statywie i fotografowania statycznej sceny czas naświetlania może być
stosunkowo długi. Dlatego korzystaj z najniższej natywnej wartości, najczęściej będzie to ISO 100 lub
200. Przysłona z kolei będzie regulowała głębię ostrości. Czas migawki dostosowujemy tak, aby zdjęcie
było możliwie jasno naświetlone, ale nie zawierało "przepaleń", czyli prześwietlonych obszarów nie
zawierających szczegółów. Dotyczy to oczywiście istotnych elementów zdjęcia, bo tłem może być
powierzchnia softboksu i wówczas nie unikniemy prześwietlenia przy jednoczesnym prawidłowym
eksponowaniu samej potrawy. Z pomocą zawsze przychodzi nam histogram. W najbardziej korzystnym
przypadku, powinien być przesunięty w prawą stronę, ale nie powinien zostać przycięty z powodu
prześwietlenia. Dlaczego jaśniej naświetlamy zdjęcia jedzenia? Jeżeli w ustawieniu z tylnym światłem i
w dodatku, jeśli scena zawiera jasne elementy, np. biały talerz, posłuchasz światłomierza swojego
aparatu, zdjęcie będzie zbyt ciemne i mdłe. Generalnie zdjęcia żywności powinny być jasne. Gdy są za
ciemne, jedzenie wygląda na nieświeże.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

9 z 12

2015-08-15 21:40

Kompozycja. W jednym z najczęściej używanych ustawień montuję aparat na statywie i kieruję
obiektyw w stronę źródła światła i w dół. Zwykle jest to kąt ok. 15 – 45 st. względem blatu stołu. Takie
ustawienie zapewnia mi po pierwsze naturalną perspektywę, po drugie przy odpowiednio dobranej
ogniskowej obiektywu powierzchnia stołu wypełnia kadr, stanowiąc tło.

Fot. Zygmunt Novak

Przy ustawieniu aparatu w taki sposób, że widoczne są dalsze plany, aranżacji wymaga dużo większa
powierzchnia np. powierzchnia całego zastawionego stołu. To z kolei wymaga o wiele bardziej
skomplikowanych przygotowań zarówno potraw, jak i oświetlenia.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

10 z 12

2015-08-15 21:40

Fot. Zygmunt Novak

Innym często praktykowanym ustawieniem jest fotografowanie jedzenia z góry. Położenie źródła światła
pozostaje wówczas niezmienione. Zmieniam natomiast ustawienie ekranów, blend, lusterek itd. I w tym
przypadku tło stanowi powierzchnia, na której stoją naczynia. Szczególnie wtedy warto zadbać o
atrakcyjną fakturę, kolorystykę – np. pomalowane stare deski, mata bambusowa, odwrócony kosz
wiklinowy.

W fotografii kulinarnej obowiązują te same zasady kompozycji, co w innych rodzajach fotografii. Istotny
szczegół powinien znaleźć się w pobliżu jednego z czterech mocnych punktów kadru, w miejscach
przecięcia się linii trójpodziału.

Zestawiamy barwy z przeciwnych stron koła barw dla podkreślenia kontrastu lub barwy podobne, jeśli
zdjęcie ma być stonowane, pastelowe.

Dobrze sprawdza się zasada dodawania trzech elementów, tworzących trójkąt. Na przykład do
uzupełnienia kompozycji dodajemy trzy ziarenka czerwonego pieprzu. Nie dwa, nie pięć. Kolor czerwony
jest tym, co zawsze przyciąga wzrok i jest mocnym elementem kompozycji. Jeśli masz dobry pierwszy
plan, nie zapominaj o dodaniu tła. Może to być rzucony listek bazylii, miseczka z sosem czy np. sztućce.

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

11 z 12

2015-08-15 21:40

Fot. Zygmunt Novak

Kompozycja zbudowana z więcej niż jednego elementu jest zdecydowanie ciekawsza i przykuwa uwagę
na dłuższą chwilę. Jeśli chcesz uzyskać wrażenie większej ilości, postaw jako kolejny element w kadrze
bliźniaczą kompozycję jak na pierwszym planie. Zakomponowana przy brzegu, będzie "wychodzić" poza
kadr i znikać poza głębią ostrości. Dzięki temu nie musi być już tak dopracowana jak ta z pierwszego
planu. Czasem wystarczy podobne naczynie z fragmentem dania. Intrygującym lub dodającym
harmonii dodatkiem mogą być krzyżujące się lub równoległe linie. Mogą je tworzyć skrzyżowane źdźbła
szczypiorku lub ułożone równolegle pałeczki do ryżu. Dobieraj kompozycję do potrawy. Jeśli danie jest
lekkie, niech kompozycja będzie minimalistyczna. Z kolei tłusta potrawa z kuchni staropolskiej prosi się
o "dosadną" kompozycję z wielu elementów.

Sposób, w jaki komponujesz zdjęcie, będzie indywidualny i zacznie z czasem tworzyć Twój styl.

Wykorzystany w artykule materiał zdjęciowy został przygotowany przez Zygmunta Novaka.

www.swiatobrazu.pl

Przepis na zdjęcie Olympusa: Przygotowania do fotografii kulinarnej

http://www.swiatobrazu.pl/przepis-na-zdjecie-olympusa-przygotowani...

12 z 12

2015-08-15 21:40