1

Muzyka w czasie liturgii sakramentu
małżeństwa

Sobota, 11 Sierpie

ń

2012 14:12

I. Wstęp.

Uroczysto

ść

zawarcia sakramentu mał

ż

e

ń

stwa dla ka

ż

dego, kto w jej przygotowanie jest w jaki

ś

sposób

zaanga

ż

owany, zawsze jest szczególnym prze

ż

yciem. Pocz

ą

wszy od Pa

ń

stwa Młodych a sko

ń

czywszy na

słu

ż

bie ołtarza. Dla tych dwojga to jeden jedyny i najwa

ż

niejszy dzie

ń

w

ż

yciu, dzie

ń

, który ju

ż

nigdy si

ę

nie

powtórzy, na który czekali cz

ę

sto bardzo długo. Zatem zrozumiałe jest,

ż

e narzeczeni i ich rodziny chcieliby, aby

wszystko podczas ceremonii w ko

ś

ciele i podczas wesela „grało” jak najlepiej. I jak najbardziej trzeba im to

umo

ż

liwi

ć

, lecz nie nale

ż

y te

ż

zapomina

ć

o zapoznaniu ich z pewnymi ograniczeniami, które ka

ż

dy czynnie

graj

ą

cy na

ś

lubach organista powinien zna

ć

i Pa

ń

stwa Młodych o nich niezwłocznie poinformowa

ć

.

Ś

lub – to zazwyczaj dwie odr

ę

bne uroczysto

ś

ci. Pierwsza – najwa

ż

niejsza – to liturgia w ko

ś

ciele (Msza

ś

wi

ę

ta)

poł

ą

czona z zawarciem sakramentu mał

ż

e

ń

stwa, i druga: wesele w domu weselnym lub uroczysty obiad dla

rodziny i najbli

ż

szych przyjaciół.

W ci

ą

gu ostatnich kilkunastu lat mo

ż

na zaobserwowa

ć

niepokoj

ą

ce symptomy mylenia obu tych ceremonii,

ś

ci

ś

lej: mieszania si

ę

sacrum z profanum. Jak powiedziano na pocz

ą

tku, Młodzi musz

ą

bezwzgl

ę

dnie dostosowa

ć

si

ę

do pewnych ogranicze

ń

w doborze repertuaru muzycznego wynikaj

ą

cych z sacrum miejsca jakim jest ko

ś

ciół.

To wła

ś

nie do organistów nale

ż

y ci

ą

głe i ustawiczne

ż

yczliwe u

ś

wiadamianie narzeczonych,

ż

e muzyka musi by

ć

odpowiednio dostosowana do ich uroczysto

ś

ci

ś

lubnej i tak, jak podczas ka

ż

dej innej liturgii, musi by

ć

ona

pozbawiona jakichkolwiek przejawów

ś

wiecko

ś

ci. W ko

ś

ciele nie mo

ż

na przecie

ż

ot tak, po prostu wykona

ć

sobie

ś

wieckiej piosenki (cz

ę

sto nawet tematycznie nie zwi

ą

zanej z sakramentem mał

ż

e

ń

stwa czy msz

ą

ś

wi

ę

t

ą

),

ulubionego „kawałka” z muzyki filmowej Pa

ń

stwa Młodych, albo „Barki” czy innej piosenki, któr

ą

ż

yczyliby sobie

narzeczeni. Przy całym szacunku dla Młodej Pary, ale nie jest i nigdy nie b

ę

dzie mo

ż

liwe „zrobienie” sobie z

liturgii

ś

lubnej tzw. „koncertu

ż

ycze

ń

”. Nie tylko samo sacrum ko

ś

cioła jako miejsca jest ograniczeniem, ale ju

ż

tak

ż

e sama

ś

wiadomo

ść

,

ż

e muzyka filmowa czy rozrywkowa, albo piosenki pozbawione cz

ę

sto jakiejkolwiek

sensownej tre

ś

ci i formy nie mog

ą

znale

źć

miejsca podczas tych doniosłych uroczysto

ś

ci.

Na takowe czas jest natomiast na weselu, gdzie wynajmuje si

ę

DJ-a lub cał

ą

orkiestr

ę

specjalnie przygotowan

ą

do obsługi tego typu uroczysto

ś

ci, która w swoim repertuarze posiada odpowiednie piosenki i muzyk

ę

filmow

ą

.

Ostatecznie tego typu pro

ś

by o wykonanie ulubionych utworów czy piosenek mo

ż

na zrealizowa

ć

przede msz

ą

ś

lubn

ą

lub po niej przez wynaj

ę

tych do tego muzyków, ale bezwzgl

ę

dnie poza bramami ko

ś

cioła, np. w czasie,

kiedy Młodzi i go

ś

cie gromadz

ą

si

ę

przed ko

ś

ciołem, lub po zako

ń

czonej mszy, np. w trakcie składania

ż

ycze

ń

. O

tym szerzej jeszcze b

ę

dzie mowa w poni

ż

szych akapitach.

Msza święta ślubna i propozycje śpiewów.

II. Wejście.

2

Wielu z organistów współcze

ś

nie graj

ą

cych podczas liturgii

ś

lubnej zapomina,

ż

e prawie w 100% udzielenie

sakramentu mał

ż

e

ń

stwa jest poł

ą

czone z Msz

ą

ś

wi

ę

t

ą

. A wi

ę

c je

ś

li jest to Msza, rz

ą

dzi si

ę

ona takimi samymi

prawami, jak ka

ż

da inna. Sakrament mał

ż

e

ń

stwa nie jest oderwany od mszy

ś

wi

ę

tej, lecz jest on w ni

ą

wpisany i

w trakcie jej trwania zawierany. Owszem, zdarzaj

ą

si

ę

przypadki, kiedy sakramentu mał

ż

e

ń

stwa udziela si

ę

poza

msz

ą

ś

wi

ę

t

ą

, ale nie o tym b

ę

dzie mowa.

Ś

ci

ś

lej: msza za nowo

ż

e

ń

ców posiada osobne antyfony na Wej

ś

cie i na

Komuni

ę

, na które nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

zastanawiaj

ą

c si

ę

nad doborem repertuaru. Msza ta posiada równie

ż

odr

ę

bn

ą

liturgi

ę

słowa, kolekty, oracje i prefacj

ę

. Z tymi elementami trzeba si

ę

koniecznie zapozna

ć

zanim

dobierze si

ę

konkretne pie

ś

ni i utwory na ceremoni

ę

za

ś

lubin.

Mszał Rzymski proponuje trzy ró

ż

ne teksty mszy przeznaczonych do odczytania przy zawieraniu sakramentu

mał

ż

e

ń

stwa. Na Wej

ś

cie cz

ę

sto w ko

ś

ciołach mo

ż

emy usłysze

ć

grany na organach marsz lub utwór wykonywany

przez solist

ę

lub

ś

piewaka przy akompaniamencie organów. Najlepszym wyj

ś

ciem z sytuacji jest zagranie

krótkiego, podniosłego utworu (marsza) na organach solo zaraz po odezwaniu si

ę

sygnaturki rozpoczynaj

ą

cej

msz

ę

ś

wi

ę

t

ą

. W wielu ko

ś

ciołach obserwuje si

ę

fakt, i

ż

celebrans wraz z usługuj

ą

cymi po dzwonku wychodzi po

Pa

ń

stwa Młodych oczekuj

ą

cych na niego pod chórem. W czasie tego przej

ś

cia mo

ż

na wła

ś

nie wykona

ć

na

organach marsz. Nie powinno praktykowa

ć

si

ę

grania na Wej

ś

cie z solist

ą

. Ta chwila powinna by

ć

podniosła i

uroczysta, rozpoczyna si

ę

wszak najwa

ż

niejsza w

ż

yciu msza dla tych narzeczonych. Niech zatem organy

zabrzmi

ą

pompatycznie i z przytupem godnym ich królewskiego brzmienia, wła

ś

nie, w tym pocz

ą

tkowym

momencie! Podczas powrotu kapłana z Młodymi z pod chóru – a na pewno ju

ż

po doj

ś

ciu do ołtarza i ucałowaniu

go przez celebransa – powinno za

ś

piewa

ć

si

ę

odpowiedni

ą

pie

śń

na Wej

ś

cie. W dokładniejszym wyborze takowej

mog

ą

pomóc ni

ż

ej zamieszczone trzy antyfony na Wej

ś

cie zaczerpni

ę

te z trzech tekstów mszalnych z Mszału

Rzymskiego przeznaczonych na uroczysto

ść

za

ś

lubin:

1.

Niech Bóg ze

ś

le wam pomoc z miejsca

ś

wi

ę

tego i niech was wspiera z nieba. Niech wam udzieli

czego w sercu pragniecie, i wypełni ka

ż

dy wasz zamysł. Ps 20 (19), 3. 5.

2.

Panie, nasy

ć

nas w zaraniu swoj

ą

łask

ą

, aby

ś

my mogli radowa

ć

si

ę

i cieszy

ć

przez wszystkie dni

nasze. Dobro

ć

Pana niech b

ę

dzie nad nami i nad dziełami r

ą

k naszych. Ps 90 (89), 14. 17.

3.

Ka

ż

dego dnia b

ę

d

ę

błogosławił Ciebie, Panie, i na wieki wysławiał Twoje Imi

ę

, bo jeste

ś

dobry dla

wszystkich, a Twoje miłosierdzie nad wszystkim, co stworzyłe

ś

. Ps 145 (144), 2. 9.

Wida

ć

zatem ró

ż

norodn

ą

tre

ść

, jak

ą

nios

ą

ze sob

ą

te trzy antyfony: pro

ś

b

ę

o Opatrzno

ść

Bo

żą

, o łask

ę

, o

wsparcie, jak równie

ż

błogosławie

ń

stwo Boga za dobro

ć

i miłosierdzie. Jest to szeroka tematyka, skłaniaj

ą

ca do

przemy

ś

le

ń

, która z pie

ś

ni b

ę

dzie si

ę

odpowiednio nadawa

ć

. Wydaje si

ę

,

ż

e najodpowiedniejsz

ą

grup

ą

, z której

mo

ż

na czerpa

ć

w tym wypadku s

ą

pie

ś

ni odwołuj

ą

ce si

ę

do Opatrzno

ś

ci Bo

ż

ej, oraz te, które w tre

ś

ci swojej

wypraszaj

ą

wiernym potrzebne łaski:

•

Pod Tw

ą

obron

ę

, Ojcze na niebie

•

Kto si

ę

w opiek

ę

odda Panu swemu (Ps 91)

•

Gło

ś

Imi

ę

Pana, Króla wszechmocy i chwały

•

Ojcze z niebios, Bo

ż

e, Panie

•

Za r

ę

k

ę

we

ź

mnie, Panie

•

Pan mój Wódz i Pasterz mój (Ps 23)

3

•

Szcz

ęś

liwy, kogo Opatrzno

ść

Boska (zwr. 1 i 4 –

ś

piewnik ks. Siedleckiego)

•

Bo

ż

e mocny, Bo

ż

e cudów

•

Bo

ż

e w dobroci nigdy nie przebrany

•

By

ć

bli

ż

ej Ciebie chc

ę

.

Z nowszych pie

ś

ni mog

ą

znale

źć

zastosowanie takie

ś

piewy jak:

•

Otwórzcie drzwi Chrystusowi (

ś

piewnik Archidiecezji Katowickiej, s. 355)

•

Ku Tobie, Panie, wznosim

ś

piew (

ś

piewnik „Exsultate Deo”)

•

Zł

ą

cz, Panie, miłuj

ą

cych Ci

ę

(

ś

piewnik liturgiczny)

•

Oto jest dzie

ń

, który dał nam Pan (

ś

piewnik „Niepoj

ę

ta Trójco”, t. I, s. 199 – zwłaszcza w okresie

paschalnym).

Nie powinno si

ę

praktykowa

ć

„przerabiania” tekstu dawnych pie

ś

ni na potrzeby liturgii

ś

lubnej, tzn. zmieniania

słów na „ich” czy „im” odrzucaj

ą

c tym samym pierwotny tekst. To niestety ci

ą

gle jeszcze cz

ę

sta i bł

ę

dna praktyka.

Nie chodzi tu o zaznaczenie,

ż

e tylko „tych dwoje” modli si

ę

do Pana o Opatrzno

ść

i błogosławie

ń

stwo, ale za

tych Młodych staj

ą

cych przed ołtarzem modli si

ę

wła

ś

nie dzi

ś

cały zgromadzony Ko

ś

ciół. Je

ś

li przemawiaj

ą

za

tym okoliczno

ś

ci, na Wej

ś

cie mo

ż

na równie

ż

za

ś

piewa

ć

pie

śń

okresow

ą

, szczególnie w okresie Wielkanocnym i

Bo

ż

ego Narodzenia.

III. Liturgia Słowa.

Liturgia słowa przewiduje dwa czytania: pierwsze ze Starego lub Nowego Testamentu i Ewangeli

ę

. Czytania s

ą

tak dobrane, aby przedstawiały istot

ę

miło

ś

ci oblubie

ń

czej Jezusa do Ko

ś

cioła jako Jego Oblubienicy. Je

ś

li

okoliczno

ś

ci nakazuj

ą

inaczej, np.

ś

lub odbywa si

ę

podczas sprawowania mszy w jak

ąś

uroczysto

ść

, albo

niedziel

ę

czy wigili

ę

, gdzie przewidziane s

ą

trzy czytania, wtedy jedynie drugie czytanie nale

ż

y odczyta

ć

z

lekcjonarza obrz

ę

dowego. Pierwsze czytanie, psalm, aklamacja przed Ewangeli

ą

jak i sama Ewangelia powinny

zawsze zosta

ć

odczytane z uroczysto

ś

ci lub niedzieli, bez wzgl

ę

du na

ś

lub.

Psalm responsoryjny wykonuje psalmista od ambony, nie za

ś

– jak to jest te

ż

niekiedy praktykowane – z chóru.

Chór nie jest miejscem na wykonywanie psalmu, o czym szerzej mo

ż

na przeczyta

ć

zagł

ę

biaj

ą

c si

ę

w znaczenie i

rol

ę

psalmisty we mszy

ś

wi

ę

tej. Usilnie nale

ż

y zach

ę

ca

ć

, aby psalm podczas ceremonii

ś

piewała inna osoba ni

ż

sam organista. Nie tylko dla ubogacenia samej ceremonii, ale tak

ż

e dla podtrzymania wła

ś

ciwego porz

ą

dku i

podziału funkcji w liturgii.

Aklamacj

ę

przed Ewangeli

ą

powinna wykona

ć

inna osoba ni

ż

ta, która

ś

piewała psalm. Najcz

ęś

ciej mo

ż

e to by

ć

wła

ś

nie organista, gdy

ż

aklamacja nie musi by

ć

wykonana z ambony. Aklamacja przed Ewangeli

ą

zmienia si

ę

zgodnie z okresem w roku ko

ś

cielnym.

Po odczytaniu Ewangelii i homilii, kapłan zadaje trzy pytania narzeczonym, które s

ą

bezpo

ś

rednim

wprowadzeniem w ceremoni

ę

za

ś

lubin. Po nich nast

ę

puje od

ś

piewanie hymnu do Ducha

Ś

wi

ę

tego O

Stworzycielu Duchu, przyjd

ź

. Ze wzgl

ę

du na długo

ść

hymnu, w czasie liturgii mo

ż

emy wykona

ć

trzy zwrotki w

4

nast

ę

puj

ą

cym układzie: zawsze pierwsz

ą

i ostatni

ą

, natomiast ze zwrotek 2-5 wybiera si

ę

jedn

ą

. Po hymnie

nast

ę

puje udzielenie sakramentu mał

ż

e

ń

stwa, nało

ż

enie obr

ą

czek i modlitwa wiernych.

IV. Przygotowanie Darów.

Podczas Przygotowania Darów mo

ż

emy wykonywa

ć

odpowiednio dobrany

ś

piew, utwór instrumentalny na

organach solo, lub akompaniowa

ć

przygotowanemu soli

ś

cie. W czasie Przygotowania Darów najodpowiedniejsz

ą

grup

ą

ś

piewów, z których mo

ż

emy zaczerpn

ąć

, s

ą

ś

piewy mówi

ą

ce o miło

ś

ci Boga i bli

ź

niego:

•

Gdzie miło

ść

wzajemna i dobro

ć

•

Miłujcie si

ę

wzajemnie

•

Przykazanie nowe daj

ę

wam

Istnieje spora grupa pie

ś

ni nowych, drukowanych w ró

ż

nych

ś

piewnikach, na które równie

ż

mo

ż

na zwróci

ć

uwag

ę

. Mówi

ą

one bezpo

ś

rednio o zawartym ju

ż

zwi

ą

zku mał

ż

e

ń

skim i wypraszaj

ą

w swej tre

ś

ci

błogosławie

ń

stwo, a wi

ę

c czas zastosowania ich na Przygotowania Darów jest dla nich odpowiedni:

•

Umiłowałe

ś

swój Ko

ś

ciół, Chryste (

Ś

piewnik Liturgiczny, s. 433)

•

Panie, Tu do Twych stóp nowo

ż

e

ń

ców para (

Ś

piewnik pie

ś

ni

ś

lubnych, red. ks. H. Chamski, wyd.

HEJNAŁ)

•

O Panie, do ołtarza stóp (

ś

piewnik ks. Stanisława Ziemia

ń

skiego SJ – zbiory własne, przyp. aut.)

•

Kl

ę

cz

ą

cym u Twych ołtarzy (muz. E. Bra

ń

ka – zbiory własne, przyp. aut.)

•

Pobłogosław dzi

ś

, Bo

ż

e (muz. T. Pi

ą

tek – zbiory własne, przyp. aut.)

Wszystkie wy

ż

ej wymienione tytuły

ś

piewów posiadaj

ą

imprimatur odpowiednich władz i dopuszczone s

ą

do

u

ż

ytku liturgicznego. Mo

ż

na równie

ż

spojrze

ć

na pie

ś

ni z trzeciej grupy –

ś

piewy dzi

ę

kczynne za otrzymany

sakrament i tematycznie zwi

ą

zane z obrz

ę

dem Przygotowania Darów:

•

Dzi

ę

kuj

ę

Bogu dzi

ś

(

Ś

piewnik „Exsultate Deo” – zwrotki wybrane)

•

B

ą

d

ź

my na

ś

ladowcami Boga (

Ś

piewnik „Exsultate Deo”)

•

Duchu m

ą

dro

ś

ci, roz

ś

wie

ć

my

ś

l (

Ś

piewnik ks. Siedleckiego, wyd. od 1994 r. i obecne)

•

Có

ż

Ci, Jezu, damy

•

Jezu, zosta

ń

w nas

•

Panie, umocnij wiar

ę

nasz

ą

(zwrotki wybrane)

•

Wszystko Tobie odda

ć

pragn

ę

•

Przyjmij, o Naj

ś

wi

ę

tszy Panie

•

Składamy Ci, Ojcze (

Ś

piewnik „Exsultate Deo”)

5

Dozwolone jest te

ż

wykonywanie podczas Przygotowania Darów pie

ś

ni okresowych, zwłaszcza w okresie Bo

ż

ego

Narodzenia i Wielkanocnym z uwagi na du

ż

e znaczenie w roku ko

ś

cielnym tych okresów, jak równie

ż

pie

ś

ni do

Ducha

Ś

wi

ę

tego. Mo

ż

na te

ż

wykona

ć

odpowiedni utwór zamiast pie

ś

ni, graj

ą

c na organach solo lub z

instrumentalist

ą

czy

ś

piewakiem. Przy czym ci

ą

gle jednak nale

ż

y pami

ę

ta

ć

o sacrum danej kompozycji. O tym,

jakich utworów powinno si

ę

szuka

ć

do wykonania w tym momencie na organach solo, b

ę

dzie powiedziane

osobno.

Dalej Msza

ś

wi

ę

ta przebiega jak zwykle. Melodie cz

ęś

ci stałych, psalmu responsoryjnego jak i aklamacji przed

Ewangeli

ą

powinno si

ę

stosowa

ć

ogólnie znane. Jest to wskazane z uwagi na lepsz

ą

i pełniejsz

ą

jako

ść

ś

piewu

wiernych na tej uroczysto

ś

ci, która i tak zazwyczaj pozostawia wiele do

ż

yczenia…

V. Komunia Święta.

Na Komuni

ę

ś

wi

ę

t

ą

Mszał Rzymski przewiduje równie

ż

trzy antyfony z trzech odr

ę

bnych tekstów mszalnych dla

nowo

ż

e

ń

ców:

1.

Chrystus umiłował Ko

ś

ciół i wydał za niego samego siebie, aby przygotowa

ć

sobie mał

ż

onk

ę

ś

wi

ę

t

ą

i nieskalan

ą

. Por. Ef 5, 25. 27.

2.

Daj

ę

wam przykazanie nowe, aby

ś

cie si

ę

wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem. J 13,

34.

3.

B

ę

d

ę

błogosławił Pana po wszystkie czasy, Jego chwała b

ę

dzie zawsze na moich ustach.

Skosztujcie i zobaczcie, jak Pan jest dobry, szcz

ęś

liwy człowiek, który znajduje w Nim ucieczk

ę

. Ps

34 (33), 2. 9.

Jak wida

ć

tematyka antyfon jest równie szeroka, jak poprzednio cytowanych. Zatem mo

ż

na zastosowa

ć

tu pie

ś

ni

przede wszystkim odnosz

ą

ce si

ę

do antyfon, niektóre te

ż

proponowane ju

ż

wcze

ś

niej, takie jak:

•

Przykazanie nowe daj

ę

wam

•

Gdzie miło

ść

wzajemna i dobro

ć

•

Umiłowałe

ś

swój Ko

ś

ciół, Chryste

•

Pójd

ź

cie błogosławi

ć

Pana

Wskazane s

ą

te

ż

pie

ś

ni traktuj

ą

ce o tajemnicy obrz

ę

du, ale maj

ą

ce w swej tre

ś

ci pierwiastek

ś

wiadomo

ś

ci wiary

w Boga, oraz powierzenia si

ę

Jemu jako Miło

ś

ci, zatem:

•

Ja wiem, w kogo ja wierz

ę

•

Jezu, zosta

ń

w nas

•

Pomi

ę

dzy lud swój idzie sam (

ś

piewnik ks. Siedleckiego – tylko w wyd. od 1994 r. do teraz)

•

Zbli

ż

am si

ę

w pokorze

•

Pan Jezus ju

ż

si

ę

zbli

ż

a

6

•

Panie, dobry jak chleb

•

Jezusa ukrytego

•

O Panie, Ty nam dajesz (

ś

piewnik „Exsultate Deo”)

•

Ty

ś

w Wieczerniku (

ś

piewnik „Exsultate Deo”)

•

Ojciec nam powierzył Słowo (

ś

piewnik „Exsultate Deo”)

Po za

ś

piewaniu kilku zwrotek pie

ś

ni mo

ż

na zagra

ć

odpowiednio dobrany utwór na organach solo lub z

instrumentalist

ą

czy

ś

piewakiem ari

ę

, pie

śń

czy inny utwór z literatury muzycznej przeznaczonej na u

ż

ytek

ko

ś

cielny. Nie powinno si

ę

całkowicie zast

ę

powa

ć

pie

ś

ni na Komuni

ę

utworem instrumentalnym. Pie

śń

odpowiada obrz

ę

dowi, zgadza si

ę

w pewien sposób z antyfon

ą

, wi

ę

c jest najlepszym „pocz

ą

tkiem” tej szczególnej

chwili zjednoczenia z Chrystusem Eucharystycznym. Mo

ż

na z niej ostatecznie zrezygnowa

ć

tylko, je

ś

li

przemawiaj

ą

za tym inne szczególne wzgl

ę

dy, zawsze jednak nale

ż

y pami

ę

ta

ć

o jej pierwsze

ń

stwie przez

utworami instrumentalnymi czy wokalnymi.

VI. Uwielbienie.

Po kolekcie nast

ę

puj

ą

krótkie

ż

yczenia od celebransa i obrz

ę

dy błogosławie

ń

stwa ko

ń

cowego i rozesłania. Na

błogosławie

ń

stwo wierni odpowiadaj

ą

trzy razy „Amen”. Po rozesłaniu mo

ż

e nast

ą

pi

ć

cicha modlitwa Pa

ń

stwa

Młodych przed bocznym ołtarzem. Najcz

ęś

ciej jest to ołtarz lub obraz Matki Bo

ż

ej w bocznej kaplicy czy nawie. W

tym czasie nale

ż

y wykona

ć

stosown

ą

pie

śń

lub utwór instrumentalny. Mimo tego,

ż

e Msza

ś

wi

ę

ta jest ju

ż

formalnie zako

ń

czona, nadal muzyków wykonuj

ą

cych posług

ę

na ceremonii za

ś

lubin powinno obowi

ą

zywa

ć

sacrum. W czasie modlitwy mał

ż

onków uzasadnione wydaje si

ę

by

ć

zastosowanie wła

ś

nie pie

ś

ni maryjnych,

tre

ś

ciowo odpowiednio dopasowanych, wyra

ż

aj

ą

cych pro

ś

by o wstawiennictwo Maryi u Jezusa i powierzeniu si

ę

Jej Matczynej opiece:

•

Daj mi Jezusa, o Matko moja (

ś

piewnik

ś

l

ą

ski „Droga do nieba”)

•

Do Ciebie, Matko, Szafarko łask

•

Maryjo, co

ś

jest w niebie

•

Maryjo, ja Twe dzieci

ę

•

Niech chwała Maryi

•

O Maryjo, kwiecie biały

•

O Pani, ufno

ść

nasza (

ś

piewnik „Niepoj

ę

ta Trójco”, t. I)

•

Zdrowa

ś

Maryja, Bogarodzico

VIII. Modlitwa końcowa i marsz.

Wła

ś

nie w czasie tej modlitwy mał

ż

onków przy ołtarzu lub obrazie maryjnym jest jak najbardziej wskazane

wykonanie słynnego utworu Ave Maria autorstwa ró

ż

nych kompozytorów. Jak wynika z powy

ż

ej cytowanych

antyfon komunijnych proponowanych przez Mszał Rzymski, pie

śń

ta, lub utwór instrumentalny jako taki sam w

sobie nie ma

ż

adnego zwi

ą

zku z obrz

ę

dem udzielania Komunii wiernym, ani z uroczysto

ś

ci

ą

za

ś

lubin. Jedynie w

tradycji przyj

ę

ło si

ę

ł

ą

czy

ć

t

ę

kompozycj

ę

z ceremoni

ą

ś

lubn

ą

. Nie nale

ż

y jej natomiast gra

ć

lub

ś

piewa

ć

podczas

7

Komunii i procesji Wej

ś

cia. Jest na to wła

ś

nie odpowiedni czas: modlitwa przy ołtarzu lub obrazie maryjnym, albo

ostatecznie na Przygotowanie Darów.

Po maryjnym akcencie nast

ę

puje marsz weselny, kompozycja w transkrypcji na organy. Oryginał tego utworu

napisany jest na orkiestr

ę

i pochodzi z… XVI-wiecznej komedii Szekspira o elfach o wdzi

ę

cznym tytule „Sen nocy

letniej”. Do utworu tego Feliks Mendelssohn Bartholdy w wieku 17 lat skomponował uwertur

ę

koncertow

ą

, której

fragment jest obecnie powszechnie znany jako „Marsz Mendelssohna”. Dzieło to – jak jeszcze kilka innych – na

stałe weszło ju

ż

do repertuaru

ś

lubnego, zatem pozostaje tylko zach

ę

ci

ć

organistów do pomimo wszystko

wnikliwego szukania innych kompozycji przeznaczonych na zako

ń

czenie mszy

ś

lubnej (mo

ż

e nie koniecznie

transkrypcji na organy – mniej lub bardziej udanych). Sprzyja temu ogrom literatury organowej, gdzie w utworach

ś

miało pojawiaj

ą

si

ę

tempa marszowe i niejednokrotnie s

ą

to lepsze kompozycje (nie umniejszaj

ą

c kunsztu

Bartholdyemu) ni

ż

najsłynniejszy marsz z komediowej sztuki Szekspira. Pisz

ą

cemu te słowa ju

ż

kilka razy w

ci

ą

gu kilkunastoletniej słu

ż

by za organami podczas

ś

lubów zdarzyło si

ę

,

ż

e narzeczeni wr

ę

cz prosili o co

ś

innego

ni

ż

ten „oklepany marsz”. Zatem mo

ż

na i trzeba znale

źć

godny i potrzebny „zamiennik” tego znanego utworu.

Je

ś

li chodzi

ś

ci

ś

le o Marsz Mendelssohna, godn

ą

polecenia na polskim rynku nutowym jest jedynie transkrypcja

organowa Stanisława Kiszy, wydana niegdy

ś

przez PWM. Najwierniej „przenosi” oryginał dzieła na organy.

IX. Dokumenty Kościoła.

Na koniec warto te

ż

poruszy

ć

jeszcze kwesti

ę

odpowiedniego doboru instrumentalistów i solistów na liturgi

ę

ś

lubn

ą

, oraz repertuaru. Sprawy te, oraz zdanie o zdecydowanym prymacie organów w liturgii nad innymi

instrumentami zawiera kilka dokumentów Ko

ś

cioła, w tym „Konstytucja o Liturgii

Ś

wi

ę

tej”, w rozdziale VI: „Muzyka

Sakralna”, w punktach 120-121:

„120 W Ko

ś

ciele łaci

ń

skim nale

ż

y mie

ć

w wielkim poszanowaniu organy piszczałkowe jako tradycyjny instrument

muzyczny, którego brzmienie ceremoniom ko

ś

cielnym dodaje majestatu, a umysły wiernych podnosi do Boga i

spraw niebieskich. Inne natomiast instrumenty mo

ż

na dopu

ś

ci

ć

do kultu Bo

ż

ego według uznania i za zgod

ą

kompetentnej władzy terytorialnej, stosownie do zasad art. 22, § 2, 37 i 40, je

ż

eli nadaj

ą

si

ę

albo mog

ą

by

ć

przystosowane do u

ż

ytku sakralnego, je

ż

eli odpowiadaj

ą

godno

ś

ci

ś

wi

ą

tyni i rzeczywi

ś

cie przyczyniaj

ą

si

ę

do

zbudowania wiernych.

121 Muzycy przej

ę

ci duchem chrze

ś

cija

ń

skim niech wiedz

ą

,

ż

e s

ą

powołani do piel

ę

gnowania muzyki ko

ś

cielnej i

wzbogacania jej skarbca. Niech tworz

ą

melodie, które posiadałyby cechy prawdziwej muzyki ko

ś

cielnej i

nadawały si

ę

nie tylko dla wi

ę

kszych zespołów

ś

piewaczych, lecz tak

ż

e dla mniejszych chórów i przyczyniałyby

si

ę

do czynnego uczestnictwa całego zgromadzenia wiernych. Przeznaczone do

ś

piewów ko

ś

cielnych teksty

powinny si

ę

zgadza

ć

z nauk

ą

katolick

ą

. Nale

ż

y je czerpa

ć

przede wszystkim z Pisma

ś

wi

ę

tego i

ź

ródeł

liturgicznych”.

Kwesti

ę

od wielu lat sporn

ą

, dotycz

ą

c

ą

dopuszczania innych ni

ż

organy instrumentów do udziału w liturgii, oraz o

odtwarzaniu muzyki mechanicznej (inaczej: akompaniamentów z podkładu) reguluj

ą

punkty 29 i 30 rozdziału V

„Instrukcji Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watyka

ń

skim II” - (8 II 1979):

„29. Poza organami wolno u

ż

ywa

ć

w liturgii innych instrumentów z wyj

ą

tkiem tych, które s

ą

zbyt hała

ś

liwe lub

wprost przeznaczone do wykonywania współczesnej muzyki rozrywkowej. Wył

ą

cza si

ę

z u

ż

ytku liturgicznego,

zgodnie z tradycj

ą

, takie instrumenty, jak fortepian, akordeon, mandolina, gitara elektryczna, perkusja, wibrafon

itp.

30. Muzyka w czasie sprawowania czynno

ś

ci liturgiczych winna by

ć

wykonywana „na

ż

ywo”, dlatego nie wolno

8

zast

ę

powa

ć

ś

piewu zgromadzonych lub gry na instrumentach muzyk

ą

odtwarzan

ą

za pomoc

ą

aparatów, np.

magnetofonu, adapteru, radia itp. Nic nie stoi na przeszkodzie, by poza liturgi

ą

odtwarza

ć

niekiedy muzyk

ę

religijn

ą

z płyt czy ta

ś

m, aby w tego rodzaju audycjach udost

ę

pni

ć

wiernym arcydzieła muzycznej twórczo

ś

ci

religijnej dla wytworzenia odpowiedniego nastroju lub te

ż

celem wyrabiania w nich dobrego smaku muzycznego.

Nast

ę

pny punkt reguluj

ą

cy zagadnienie doboru repertuaru mo

ż

na odnale

źć

w: „

Ś

wi

ę

tej Kongregacji Obrz

ę

dów:

Instrukcji o muzyce w

ś

wi

ę

tej liturgii MUSICAM SACRAM”, w rozdziale I, punkcie 9:

„9. Przy wyborze rodzaju muzyki sakralnej, czy to dla zespołu

ś

piewaków (schola) czy dla ludu, nale

ż

y

uwzgl

ę

dni

ć

mo

ż

liwo

ś

ci tych, którzy maj

ą

ś

piewa

ć

. Ko

ś

ciół nie odrzuca od czynno

ś

ci liturgicznych

ż

adnego

rodzaju muzyki sakralnej, byleby tylko odpowiadała duchowi samej czynno

ś

ci liturgicznej oraz charakterowi

poszczególnych jej cz

ęś

ci, i by nie przeszkadzała ludowi w czynnym udziale.”

W I rozdziale „Instrukcji Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watyka

ń

skim II - (8 II 1979)” w

punkcie 10 mo

ż

na przeczyta

ć

:

„10. Wszystkie

ś

piewy przeznaczone do u

ż

ytku liturgicznego maj

ą

mie

ć

aprobat

ę

Konferencji Episkopatu Polski,

albo przynajmniej Władzy Diecezjalnej. Nie wolno w liturgii wykonywa

ć

utworów o charakterze

ś

wieckim”.

W tym samym dokumencie w punkcie 20 rozdziału II stwierdzono:

„20. Podczas liturgii nie wolno wykonywa

ć

muzyki maj

ą

cej charakter wyra

ź

nie

ś

wiecki np. jazzu, big-beatu itp.

Muzyka ta nie jest zgodna z duchem i powag

ą

liturgii, nie sprzyja jej refleksyjnemu prze

ż

ywaniu, a ponadto

cz

ę

sto wył

ą

cza całe zgromadzenie wiernych od udziału w

ś

piewie. Poza liturgi

ą

mo

ż

na urz

ą

dza

ć

specjalne

nabo

ż

e

ń

stwa gromadz

ą

ce młodych ludzi uprawiaj

ą

cych ten rodzaj muzyki. Duszpasterze maj

ą

obowi

ą

zek tak

kierowa

ć

tymi nabo

ż

e

ń

stwami, by miały one charakter religijny i by zawsze z nich płyn

ę

ło dobro duchowe

uczestników”.

Ze wzgl

ę

du na sakralny charakter liturgii

ś

lubnej to wła

ś

nie do organisty nale

ż

y odpowiednia ocena i dobór

repertuaru (równie

ż

je

ś

li w liturgi

ę

wł

ą

czaj

ą

si

ę

zespoły muzyczne i soli

ś

ci). To zawsze on powinien mie

ć

ostateczne słowo umo

ż

liwiaj

ą

ce wykonanie jakiego

ś

utworu lub nie. Je

ś

li chodzi o utwory na organy solo, które

mo

ż

liwe s

ą

do wykonania w czasie ceremonii

ś

lubnej to literatura organowa zna ich niesko

ń

czenie wiele. Przede

wszystkim nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na przygrywki chorałowe z cantus firmus i mniejsze formy instrumentalne. Tacy

kompozytorzy jak: D. Buxtechude, J. S. Bach, G. Böhm czy A. Guilmant lub Ch. M. Widor bardzo cz

ę

sto pisali

utwory z przeznaczeniem do wykonania ich wła

ś

nie w czasie nabo

ż

e

ń

stwa. Przygrywki chorałowe zawieraj

ą

tematy zaczerpni

ę

te z chorałów protestanckich

ś

piewanych w ko

ś

ciołach, a wi

ę

c w czasie mszy. Odpowiednio

dobrane (wa

ż

ne jest tłumaczenie tytułu) mog

ą

by

ć

bardzo pomocne. Ich zwarta tre

ść

, krótka forma i pi

ę

kne

chorałowe melodie bogato zdobione w sam raz wystarczaj

ą

, aby wypełni

ć

muzyk

ą

czas Przygotowania Darów lub

Komunii

ś

wi

ę

tej. Mo

ż

na wymieni

ć

takie tytuły jak: „Liebster Jesu” (Jezu drogi – na Komuni

ę

lub Uwielbienie),

„Komm, Heiliger Geist” (Przyjd

ź

Duchu

Ś

wi

ę

ty – na Przygotowanie Darów), Kyrie eleison, Gloria, Sanctus, Agnus

Dei – fragmenty z ornamentowanym tematem gregoria

ń

skim (np. alternatim z mszy Couperina – na Komuni

ę

), i

wiele innych. S

ą

to utwory, jak ju

ż

powiedziano, o charakterze sakralnym, odwołuj

ą

cym si

ę

w swej tre

ś

ci do

„cytatów melodycznych” z pie

ś

ni ko

ś

cielnych czy Pisma

Ś

wi

ę

tego. Tak samo utwory „cytuj

ą

ce” fragmenty chorału

gregoria

ń

skiego, czy to konkretnych kompozycji, czy to cz

ęś

ci stałych mszy, s

ą

tutaj bardzo wskazane. Równie

ż

sonaty pisane przez kompozytorów z przeznaczeniem dla ko

ś

ciołów lub fragmenty mszy alternatim (np.

Couperina) s

ą

tutaj bardzo dobrym wyj

ś

ciem. Słowem: wszystko co odnosi si

ę

bezpo

ś

rednio do tekstów

ś

wi

ę

tych

9

lub zatwierdzonych przez odpowiednie władze, lub maj

ą

ce charakter sakralny, nie

ś

wiecki. Tymi samymi

kategoriami powinni

ś

my si

ę

kierowa

ć

w doborze pie

ś

ni. Wskazane jest pisanie nowych pie

ś

ni na

ś

lub opartych na

bezpo

ś

rednich cytatach z czyta

ń

, ewangelii czy Słowa traktuj

ą

cego w Biblii o miło

ś

ci. Ci

ą

gle jest brak

odpowiednich materiałów, wi

ę

c nale

ż

y zach

ę

ca

ć

siebie nawzajem do odwagi w tworzeniu nowych dzieł.

Zabronione powinno by

ć

w trakcie mszy

ś

lubnej wykonywanie takich dzieł jak: „Pory roku” A. Vivaldiego,

„Marzenie” R. Schumanna, muzyka z filmu „Misja” E. Morriconego, muzyka z filmu „Shreck”, kompozycje

zespołów „The Beatles”, „ABBA”, oraz innych zespołów tworz

ą

cych muzyk

ę

rozrywkow

ą

.

X. Podsumowanie.

Powy

ż

szy artykuł nie wyczerpuje w pełni tematyki poruszonego zagadnienia. Kwestie doboru repertuaru –

zarówno pie

ś

ni jak i utworów instrumentalnych, poza wy

ż

ej wymienionymi Władzami Ko

ś

cielnymi reguluj

ą

te

ż

czynniki lokalne, narodowe i okoliczno

ś

ciowe. Celem artykułu jest pomoc organistom i kapłanom, by jak najlepiej

zrozumieli istot

ę

mszy

ś

lubnej od strony muzycznej, oraz przedstawienie jedynie propozycji pie

ś

ni i niektórych

utworów, które mo

ż

na wykorzysta

ć

. Cało

ść

zagadnienia powinna doczeka

ć

si

ę

odpowiedniego, szerszego

opracowania na postawie dost

ę

pnych dokumentów Ko

ś

cioła i w oparciu o praktyk

ę

na stanowisku organisty.

Pozostaje mie

ć

nadziej

ę

,

ż

e takowa w krótkim czasie si

ę

uka

ż

e i b

ę

dzie jeszcze bardziej pomocna ni

ż

powy

ż

szy

artykuł.

Stanisław Diwiszek

Zmieniony: Niedziela, 24 Luty 2013 14:01