MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Zenon Szeliga
Marcin Szeliga
Wykonywanie montażu urządzeń multimedialnych
i teletechnicznych 725[01].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Miszczak
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk
Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 725[01].Z2.02
 Wykonywanie montażu urządzeń multimedialnych i teletechnicznych , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu monter elektronik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zapis i odczyt dz
więku/obrazu 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów
13
4.2. UrzÄ…dzenia do zapisu i odtwarzania dz
więku i obrazu 14
4.2.1. Materiał nauczania
14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
20
4.2.3. Ćwiczenia 20
4.2.4. Sprawdzian postępów
22
4.3. Budowa, działanie i eksploatacja fotograficznych aparatów cyfrowych,
kamery cyfrowej, kamery internetowej 23
4.3.1. Materiał nauczania
23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
27
4.3.3. Ćwiczenia 28
4.3.4. Sprawdzian postępów
30
4.4. Budowa, działanie mikrofonu i słuchawki 31
4.4.1. Materiał nauczania
31
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
34
4.4.3. Ćwiczenia 35
4.4.4. Sprawdzian postępów
37
4.5. Budowa, działanie i eksploatacja projektora multimedialnego 38
4.5.1. Materiał nauczania
38
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
42
4.5.3. Ćwiczenia
42
4.5.4. Sprawdzian postępów
43
4.6. Budowa, działanie i eksploatacja centralki abonenckiej, aparatu
telefonicznego stacjonarnego i przenośnego, telefonu komórkowego,
telefaksu 44
4.6.1. Materiał nauczania
44
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
49
4.6.3. Ćwiczenia
49
4.6.4. Sprawdzian postępów
51
4.7. Urządzenia elektroniczne powszechnego użytku. Charakterystyka
i przeznaczenie 52
4.7.1. Materiał nauczania
52
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
54
4.7.3. Ćwiczenia
55
4.7.4. Sprawdzian postępów
56
5. Sprawdzian osiągnięć 57
6. Literatura 62
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o budowie, zasadach działania,
eksploatacji i montowania multimedialnych i teletechnicznych.
W poradnik zawiera:
- wymagania wstępne, które określają, jakie umiejętności powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,
- materiał nauczania  czyli wiadomości dotyczące zasad instalowania i obsługi urządzeń
wideo oraz obróbki obrazu,
- zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści
w poszczególnych punktach materiału nauczania,
- ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych przy wykonywaniu
instalacji i programowaniu urządzeń wideo,
- sprawdzian postępów, który pomoże Ci określić, czy opanowałeś materiał nauczania,
odpowiadajÄ…c na pytania tak lub nie,
- sprawdzian osiągnięć,
- wykaz literatury z której możesz korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania omówione zostały zagadnienia dotyczące właściwości zapisu
i odczytu obrazu oraz dz
więku, budowy i zasady działania poszczególnych urządzeń
multimedialnych i teletechnicznych. Podane są również parametry i charakterystyki
powyższych urządzeń oraz zasady ich montażu. W związku z bardzo szerokim zakresem
specjalistycznej wiedzy, powinieneś pełną uwagę poświęcić kluczowym punktom nauczania,
do których zalicza się:
- zasady działania urządzeń multimedialnych i teletechnicznych,
- standardy zapisu obrazu i towarzyszÄ…cego mu dz
więku,
- parametry urządzeń multimedialnych i teletechnicznych,
- zasady montażu i testowania urządzeń elektronicznych,
- komputer jako urzÄ…dzenie multimedialne.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po wykonaniu wszystkich ćwiczeń i po poznaniu przez Ciebie wszystkich części
materiału nauczania, spróbuj zaliczyć sprawdzian poziomu Twoich wiadomości
i umiejętności rozwiązując test  Sprawdzian postępów , zamieszczony po ćwiczeniach.
W tym celu przeczytaj pytania i odpowiedz na nie Tak lub Nie. Odpowiedzi Nie wskazujÄ… na
luki w Twojej wiedzy. Oznacza to także powrót do treści, które nie są dostatecznie
opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich wiadomości o montowaniu urządzeń multimedialnych
i teletechnicznych będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu
poziomu przyswojonych wiadomości w postaci testu zawierającego różnego rodzaju zadania.
W rozdziale 5. tego poradnika zamieszczono  Sprawdzian osiągnięć zawierający:
- instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
- zestaw zadań testowych,
- przykładową kartę odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
725[01].Z2
Montaż urządzeń elektronicznych
725[01].Z2.01
Wykonanie montażu urządzeń RTV
725[01].Z2.02
Wykonanie montażu urządzeń
multimedialnych i teletechnicznych
725[01].Z2.03
Wykonanie naprawy urządzeń
elektronicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- montować elementy i podzespoły elektroniczne,
- montować podzespoły mechaniczne w urządzeniach elektronicznych,
- czytać schematy ideowe urządzeń elektronicznych,
- czytać schematy blokowe urządzeń elektronicznych,
- posługiwać się instrukcjami obsługi urządzeń elektronicznych,
- dobierać i obsługiwać przyrządy pomiarowe,
- obsługiwać oscyloskop,
- analizować wyniki pomiarów elektronicznych,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- wykorzystywać komputer z odpowiednim oprogramowaniem,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy montażu i badaniu urządzeń
elektronicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posłużyć się instrukcją obsługi urządzeń multimedialnych i teletechnicznych,
- rozpoznać na schematach montażowych urządzenia multimedialne, jak: urządzenia do
zapisu i odtwarzania dz
więku i obrazu oraz urządzenia teletechniczne,
- rozpoznać urządzenia multimedialne i teletechniczne na podstawie wyglądu,
- wskazać zastosowanie urządzeń multimedialnych i teletechnicznych,
- zidentyfikować na schematach montażowych urządzeń multimedialnych i teletechnicznych
rodzaje kabli, gniazd, złączy,
- dobrać narzędzia do montażu określonego urządzenia multimedialnego i teletechnicznego,
- sporządzić wykaz niezbędnych narzędzi do montażu,
- zmontować urządzenia zapisu/odtwarzania dz
więku i obrazu na podstawie schematów
ideowych i blokowych,
- zmontować małe centralki abonenckie, telefony, telefaksy i inne urządzenia teletechniczne,
- zbadać podstawowe parametry urządzeń multimedialnych i teletechnicznych,
- przetestować urządzenia multimedialne i teletechniczne,
- sprawdzić poprawność prac montażowych, ocenić jakość i estetykę wykonanej pracy,
- zademonstrować poprawność wykonanego montażu,
- sprawdzić funkcjonowanie zmontowanego urządzenia,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska, obowiązujące podczas montażu urządzeń radiowo-telewizyjnych,
- przewidzieć zagrożenia występujące przy montażu urządzeń multimedialnych
i teletechnicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zapis i odczyt dz
więku/obrazu
4.1.1. Materiał nauczania
Analogowy zapis dz
więku
Pierwszym urządzeniem służącym do rejestracji i odtwarzania dz
więku był wynaleziony
przez Edisona w 1877 roku fonograf. Emil Berliner zmodyfikował wynalazek Edisona,
stosujÄ…c do nagrywania dz
więku zamiast walców płyty woskowe. Z tych płyt można było
łatwo wykonywać metalowe matryce, a z nich tłoczyć dowolną ilość kopii w trwałym
tworzywie sztucznym. Tak powstała płyta gramofonowa i urządzenie do odtwarzania dz
więku
z płyt  gramofon. Nośnikiem informacji jest obracająca się płyta (typowo z prędkościami
33 1/3, 45 lub 78 obrotów na minutę), z wyżłobionym spiralnym rowkiem, w którym
prowadzona jest igła. Drgania igły przetworzone są we wkładce na impulsy elektryczne.
Wśród konstrukcji wkładek rozróżniamy:
- piezoelektryczne (majÄ… znaczenie tylko historyczne z powodu wÄ…skiego pasma
przenoszenia),
- elektromagnetyczne  magnes poruszany względem cewki (MM),
- magnetoelektryczne  cewka poruszana względem magnesu (MC).
Do końca lat 80 płyty gramofonowe były popularnym nośnikiem muzyki.
Od 1935 roku do zapisu i odczytu dz
więku wykorzystano magnetofon. Zasada zapisu
polega na przesuwaniu ze stałą prędkością taśmy magnetycznej obok głowicy zawierającej
rdzeń wykonany z materiału magnetycznego.
Rys. 1. Zasada zapisu dz
więku na taśmie magnetycznej [10]
Przy zapisie w magnetofonie dz
więk zamieniany jest na prąd elektryczny. Prąd ten,
płynąc przez głowicę zapisującą, wytwarza zmienne pole magnetyczne i powoduje
namagnesowanie pewnych fragmentów przesuwającej się taśmy. Taśma zbudowana jest
z giętkiej, nierozciągliwej warstwy tworzywa sztucznego, pokrytego z jednej strony warstwą
proszku magnetycznego. Nośnikiem magnetycznym mogą być tlenki żelaza (Fe2O3 lub
Fe3O4), tlenek chromu (CrO2), żelazo lub chrom.
Zapis i odczyt odbywa siÄ™ na tej samej zasadzie tzn. przy zapisie prÄ…d zmienny
w głowicy magnesuje przesuwającą się taśmę magnetyczną, a przy odczycie taśma
magnetyczna przesuwając się powoduje wytworzenie zmiennego prądu w cewce głowicy. Ta
zasada umożliwia zastosowanie jednej głowicy uniwersalnej, tzw. zapisująco  odtwarzającej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
W zależności od budowy głowicy i od przeznaczenia magnetofonu zapis i odczyt
dz
więku na taśmie magnetycznej można wykonać jako:
- jednościeżkowy - jedna ścieżka na całej szerokości taśmy,
- dwuścieżkowy - dwie ścieżki, każda na połowie szerokości taśmy,
- czterościeżkowy - cztery ścieżki, każda na ćwierci szerokości taśmy.
Najbardziej rozpowszechniony jest zapis czterościeżkowy, który pozwala na zapis/odczyt
dz
więku stereofonicznego w dwóch kierunkach przesuwu taśmy. Stała prędkość przesuwu
jest znormalizowana: 2,4; 4,75; 9,5 i 19 cm/s  standardowo oraz 38 cm/s przy nagraniach
profesjonalnych.
Wytwarza się 4 podstawowe typy taśm magnetycznych, różniące się głównie warstwą
o własnościach magnetycznych i wymaganymi warunkami pracy. Typ I (oznaczany często:
Normal, Low Noise lub High Dynamic) posiada warstwę magnetyczną z tlenku żelaza
(Fe2O3), typ II  warstwę dwutlenku chromu (CrO2), typ III  dwie warstwy: z tlenku żelaza
i dwutlenku chromu (oznaczenie FeCr), typ IV  warstwę z proszków metalicznych
(oznaczenie Metal), im wyższy numer typu, tym lepsze właściwości odtwarzanego dz
więku.
Kasowanie taśmy  uprzednio nagrana taśma może być skasowana przez umieszczenie
jej w silnym polu magnetycznym. Do tego celu stosuje się specjalną głowicę kasującą, do
której doprowadza się silny, zmienny prąd. Inna metodą kasowania nagrania to zastosowanie
głowicy kasującej wytwarzającej stałe pole magnetyczne.
Nagrywanie z techniką podkładu  podczas nagrywania, właściwości taśmy
magnetycznej powodują zniekształcenie sygnału. Rozwiązaniem tego problemu jest
zmieszanie sygnałów audio z sygnałem o stałej częstotliwości (od 30 do 150 kHz). Sygnał ten
nazywany jest podkładem i wytwarzany jest przez generator prądu podkładu i kasowania.
Podczas nagrywania zsumowanie prądu podkładu z sygnałem zapisywanym wzrasta jakość
nagrania. Poziom prądu podkładu zależy od rodzaju zastosowanej taśmy magnetycznej.
Analogowy zapis obrazu
System zapisu obrazu i towarzyszÄ…cego mu dz
więku na taśmie magnetycznej, stosowany
w magnetowidach kasetowych powszechnego użytku opracowany został w 1976r. przez firmę
JVC. Ze względu na to, że prądy elektryczne odpowiadające sygnałom telewizyjnym mają
znacznie szerszy zakres częstotliwości (0 5 MHz) niż prądy sygnałów akustycznych, zapis
ich odbywa się w odmienny sposób niż w magnetofonie. Całkowity sygnał wizyjny przed
dotarciem do głowicy zapisującej poddawany jest modulacji częstotliwościowej, co znacznie
obniża stosunek skrajnych częstotliwości i długości zapisanych fal.
Rozróżniamy następujące formaty zapisu obrazu:
- VHS (Video Home System); najbardziej rozpowszechniony system,
- Betamax,
- U matic,
- Video 2000,
- CVC,
- 8 mm Video (rozpowszechniony głównie w kamerach firmy Sony).
W systemie VHS taśma magnetyczna o szerokości 12,7 mm (pół cala) i grubości 20 źm
umieszczona w kasecie przesuwa się pod zespołem głowic umieszczonych na szybko
wirującym bębnie, dzięki czemu uzyskuje się znaczną gęstość zapisu. Zapis oparty jest na
systemie zapisu ukośnego, dwugłowicowego, segmentowego, tzn. sygnał wizyjny zapisywany
jest przez zespół głowic (najczęściej 2 lub 4) ustawionych ukośnie względem przesuwającej
się taśmy (tzw. zapis helikalny).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Uproszczony układ zapisywania i odczytywania sygnałów [4, s. 88]
Fonia zapisywana jest w zależności od klasy magnetowidu wzdłuż przy krawędzi taśmy
lub dzięki dodatkowym głowicom wirującym. Magnetowidy przy zapisie fonii poprzez
głowice wirujące oznaczone są jako VHS HiFi, mają 6 głowic na bębnie wizyjnym (4 wizyjne
i 2 foniczne). Prędkość przesuwu taśmy wynosi 2,339 cm/s, maksymalny czas zapisu wynosi
300 minut dla kaset wysokiej jakości.
Odmianą VHS jest format S VHS (Super VHS), który zapisuje sygnał na wyższej
częstotliwości, a rozdzielczość przewyższa 400 linii. Jest on kompatybilny z VHS tylko
w jedną stronę tzn. nie można odtworzyć kasety S VHS na magnetowidzie VHS, a odwrotnie
tak.
W pełni kompatybilny ze standardem VHS jest mikro format VHS C. Jest to format,
w którym zmieniono tylko rozmiar kasety, która po załadowaniu do kasety matki jest
odtwarzana w standardowym magnetowidzie. System ten znalazł zastosowanie w domowych
kamerach wideo.
Cyfrowy zapis dz
więku
Od 1980 roku, kiedy to wprowadzono na rynek płytę CD, rynek został zdominowany
cyfrowym zapisem dz
więku. Zapis ten pozwala na wielokrotne odtworzenie dz
więku
w wysokiej jakości, o doskonałej dynamice i szerokim paśmie przenoszenia. Jedynie barwa
dz
więku z płyty CD nie zawsze jest lepsza od dz
więku zapisanego analogowo, zwłaszcza
w porównaniu z płytą gramofonową. Dzięki technologii cyfrowej produkcja nośników
dz
więku, odtwarzaczy i nagrywarek CD staje się coraz tańsza, a użycie wygodniejsze.
Cyfrowy zapis dz
więku opiera się na procedurze kodowania, czyli przekształcania sygnału
analogowego na cyfrowy. Podstawową czynnością jest próbkowanie sygnału analogowego,
czyli pomiar wartości chwilowej danego sygnału ze stałą częstotliwością. Częstotliwość tą
nazywamy częstotliwością próbkowania (Samplerate). W przypadku częstotliwości 44100
Hz, która jest standardową częstotliwością próbkowania dla materiału audio zapisywanego na
płytach CD Audio, próbkowanie jest wykonywane 44100 razy na sekundę, co daje nam do
dyspozycji 44100 próbek, które poddawane są kwantyzacji. Następnie w procesie kodowania
z ciągu zer i jedynek tworzy się słowa (4, 8, lub 16 bitowe), a z nich sygnał cyfrowy. Sygnał
ten, jest przebiegiem elektrycznym niosÄ…cym informacjÄ™ przedstawionÄ… za pomocÄ… ciÄ…gu zer
i jedynek (bitów).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
czas [s]
Rys. 3. Wykres próbkowania sygnału sinusoidalnego [7]
Podstawowym nośnikiem dz
więku cyfrowego jest płyta kompaktowa CD  (ang.
Compact Disc, CD ROM  Compact Disc  Read Only Memory) jest to poliwęglanowy
krążek z zakodowaną cyfrowo informacją do bezkontaktowego odczytu światłem lasera
optycznego. Standardowa płyta CD mieści 74 minut muzyki, co odpowiada 650 MB danych
i wykonana jest z poliwęglanowej płytki o grubości 1,2 mm i średnicy 12 cm pokrytej cienką
warstwą glinu, w której zawarte są informacje. Dostępne są również płyty 700 MB (80 min.)
 obecnie najpopularniejsze w sprzedaży, 800 MB (90 min.), 870 MB (99 min.).
Zapis tworzy spiralną ścieżkę biegnącą od środka do brzegu płyty. Prędkość obrotowa
jest zmienna i wynosi od 1,2 do 1,4 m/s (odczyt płyty odbywa się od środka na zewnątrz,
a prędkość obrotowa maleje wraz z czasem odczytu  im ścieżka bardziej odległa od środka
płyty, tym prędkość obrotowa mniejsza).
Płyta kompaktowa CD R  (ang. Compact Disc  Recordable) jest to płyta kompaktowa
z możliwością jednokrotnego zapisu oraz wielokrotnego odczytu.
Płyta kompaktowa CD RW  (ang. Compact Disc  ReWritable) jest to płyta
kompaktowa z możliwością wielokrotnego nagrywania i odczytu.
Obecnie, bardzo popularnym nośnikiem staje się pamięć flash, która dzięki takim cechom
jak nieulotność, możliwość wielokrotnego zapisu, oraz duża pojemność staje się przyczyną
rewolucji w budowie urządzeń elektronicznych.
Cyfrowy zapis obrazu
Proces zamiany analogowego sygnału wizyjnego na cyfrowy, jest identyczny jak
w przypadku sygnałów dz
więkowych. Istotna jest tylko  wielkość informacji, jaka musi być
zawarta, aby uzyskać właściwe parametry jakościowe obrazu.
Historia DVD rozpoczęła się w 1995 roku podczas spotkania przedstawicieli
największych firm branży elektronicznej (między innymi Sony, Thomson, JVC, Warner),
gdzie po raz pierwszy przedstawiono projekt nowego standardu zapisu, który miał
zrewolucjonizować kino domowe, a tym samym dawać przeciętnemu widzowi coś więcej od
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
amplituda [V]
wysłużonych kaset VHS. W ten sposób powstały płyty o dość mało mówiącej nazwie DVD.
Na początku ten skrót oznaczał Digital Video Disc (cyfrowy dysk wideo), ale potem nazwa ta
została zmieniona na Digital Versatile Disc (uniwersalny dysk cyfrowy).
Sama płyta DVD nie różni się niczym od zwykłego krążka CD, dane są zapisywane
w identyczny sposób. Podstawowa różnica w stosunku do płyt CD, to gęstość zamieszczenia
danych na płycie (im więcej ścieżek, tym więcej miejsca do zapisu). Przez to do
odczytywania płyt DVD wymagany jest odpowiedni czytnik, w którym laser ma 650 nm
długości fali (standardowy odtwarzacz ma 800 nm). Stosowane są również płyty DVD,
w których zastosowano dwie warstwy umożliwiające zapis, nałożone jedna na drugą.
Warstwa dolna jest warstwą półprzezroczystą. Wiązka lasera w zależności od długości fali
i kąta nachylenia może czytać informacje zapisane na warstwie położonej niżej lub też
z warstwy wyższej.
Standard DVD zakłada stosowanie płyt o czterech różnych pojemnościach przy
zachowaniu stałych wymiarów (średnica 8 lub 12 cm, grubość 1,2 mm):
- płyta jednostronna, jednowarstwowa o pojemności 4,7 GB,
- płyta jednostronna, dwuwarstwowa o pojemności 8,5 GB,
- płyta dwustronna, jednowarstwowa o pojemności 9,4 GB,
- płyta dwustronna, dwuwarstwowa o pojemności 17 GB.
PÅ‚yty DVD dzielimy na:
- tylko do odczytu DVD ROM,
- do jednokrotnego zapisu i odczytu; w formatach DVD R i DVD+R,
- do wielokrotnego zapisu i odczytu; w formatach DVD RW i DVD+RW oraz
DVD RAM.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaką budowę ma taśma magnetyczna?
2. Jaką rolę pełni szczelina powietrzna w głowicy magnetycznej?
3. Jakie znaczenie ma prąd podkładu przy zapisie magnetycznym?
4. Jakie są metody kasowania taśmy magnetycznej?
5. Na czym polega proces próbkowania przy zapisie cyfrowym?
6. Na czym polega proces digitalizacji sygnału analogowego?
7. Jakie są podstawowe właściwości płyt CD?
8. Co rozumiesz przez zapis heliakalny?
9. Jakie znasz odmiany systemu VHS?
10. Jakie pojemności mają płyty DVD?
11. Jakie formaty DVD stosuje się w płytach do zapisu?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbadaj wpływ rodzaju taśmy magnetofonowej na jakość nagrania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi magnetofonu dwukasetowego,
2) zapoznać się z danymi katalogowymi taśm magnetofonowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
3) dokonać nagrania jednego utworu na kasetach o różnych właściwościach magnetycznych,
4) powtórzyć nagrania dla różnych ustawień przełącznika rodzaju kaset,
5) dokonać subiektywnej oceny jakości nagrań,
6) zapisać spostrzeżenia i uwagi,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dowolny magnetofon dwukasetowy,
- różne kasety magnetofonowe,
- instrukcja serwisowa magnetofonu,
- katalogi taśm magnetofonowych,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj nagrania plików audio na płycie CD.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z programami komputerowymi umożliwiającymi nagranie plików audio,
2) zainstalować program i zapoznać się z jego obsługą,
3) przygotować pliki audio do nagrania,
4) nagrać na płytę CD lub CD RW przygotowane pliki audio,
5) zanotować spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski,
6) wykonać powyższe czynności z zastosowaniem innych programów komputerowych,
7) porównać z innymi uczniami spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z nagrywarką CD RW o dużej prędkości nagrywania i zainstalowanym
oprogramowaniem np. Nero 7 Pl, CloneCD, CDBurner,
- płyty CD R lub CD RW,
- materiały biurowe.
Ćwiczenie 3
Wykonaj nagrania plików video na płycie DVD.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z programami komputerowymi umożliwiającymi nagranie plików video,
2) zainstalować program i zapoznać się z jego obsługą,
3) przygotować pliki do nagrania,
4) nagrać na płytę DVD przygotowane pliki video,
5) zanotować spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski,
6) wykonać powyższe czynności z zastosowaniem innych programów komputerowych,
7) porównać z innymi uczniami spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z nagrywarką DVD o dużej prędkości nagrywania i zainstalowanym
oprogramowaniem np. Nero 7 Pl, CloneDVD,
- płyty DVD R, DVD+R lub DVD RW, DVD+RW,
- materiały biurowe, przybory do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreÅ›lić podstawowe parametry kaset magnetofonowych? ðð ðð
2) dobrać kasetÄ™ magnetofonowÄ… do danego typu magnetofonu? ðð ðð
3) objaśnić zasadę zapisu analogowego dz
więku na taśmie
magnetycznej? ðð ðð
4) określić na czym polega próbkowanie przy zapisie cyfrowym
dz
wiÄ™ku? ðð ðð
5) okreÅ›lić różnice pÅ‚yt CD R i CD RW? ðð ðð
6) podać różnicÄ™ formatu VHS i VHS C? ðð ðð
7) okreÅ›lić rodzaje noÅ›ników DVD? ðð ðð
8) okreÅ›lić parametry noÅ›ników DVD? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. UrzÄ…dzenia do zapisu i odtwarzania dz
więku i obrazu
4.2.1. Materiał nauczania
Magnetofon
Urządzenie służące do zapisywania i odtwarzania dz
więku na taśmie magnetycznej.
Podstawowymi częściami składowymi magnetofonu są:
- mechanizm napędowy  układ zapewniający prowadzenie taśmy z odpowiednią
i równomierną prędkością przesuwu nad głowicą oraz szybkie przewijanie taśmy w przód
i wstecz,
- głowica robocza  zapisuje i odczytuje sygnał na taśmie magnetycznej,
- głowica kasująca  umieszczona przed głowicą roboczą i załączana jest w momencie
zapisu, kasując poprzednią zawartość na taśmie,
- wzmacniacz zapisu i odczytu,
- generator prądu podkładu/kasowania,
- układ wykrywający zatrzymanie taśmy,
- układ antyszumowy  układ poprawiający jakość nagrania (system Dolby NR lub DNL),
- układ automatyki nagrywania (ALC).
Obecnie najbardziej popularnym jest magnetofon kasetowy, wykorzystujący jako nośnik
taśmę zamkniętą w kasecie typu Compact Cassette. Szerokość taśmy w kasecie wynosi 3,81
mm (0,15 cala), a prędkość przesuwu 4,76 cm/s. Spotykane są kasety C60 (długość nagrania
2x30 min.), C90 (2x45 min.) i C120 (2x60 min.). Nośnikiem magnetycznym taśmy jest Fe2O3
lub CrO2.
Rys. 4. Schemat blokowy magnetofonu analogowego [6]
Parametrami technicznymi magnetofonów analogowych są:
- pasmo częstotliwości sygnału wyjściowego (zależne od klasy i typu taśmy),
- maksymalna amplituda sygnału wyjściowego (około 500 mV),
- stosunek sygnał/szum (60 dB przy Dolby B),
- stabilizacja prędkości taśmy (około 0,05%),
- dynamika dz
więku (ponad 65 dB).
Układy redukcji szumów  pierwszym i do tej pory stosowanym systemem tego typu to
Dolby NR (Noise Reduction). Dzieli siÄ™ na odmiany A, B, C i S. W magnetofonach
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
popularnych stosowany jest Dolby B. Działanie tego systemu polega na podwyższaniu
poziomu wysokich częstotliwości przy zapisie i tłumieniu ich przy odczycie. Proces
kompresji  ekspansji jest wykonywany tylko w odniesieniu do cichych sygnałów o wyższych
częstotliwościach. Niskie częstotliwości pozostają zawsze w niezmienionej formie, zaś
przetwarzanie wyższych częstotliwości jest zależne od ich zawartości w sygnale.
Innym systemem jest DNL (Dynamic Noise Limiter  dynamiczny ogranicznik szumów)
układ, którego działanie polega na blokowaniu wysokich tonów, gdy ich poziom wyjściowy
jest niewielki i mogłyby być zniekształcone przez szumy. System ten działa tylko przy
odczycie taśmy magnetofonowej i redukuje szum dla dowolnego zapisu.
Układ automatyki nagrywania (ALC)  dostosowuje poziom zapisu do poziomu sygnału
zewnętrznego, zapobiega przesterowaniom, funkcja bardzo przydatna zwłaszcza
w magnetofonach przenośnych, gdzie małe gabaryty nie pozwalają na umieszczenie
wskaz
ników wysterowania.
Autorewers  zastosowanie autorewersu umożliwia dostęp do obu stron kasety bez jej
ręcznego przekładania, tzn. automatycznie po dojściu taśmy do końca pierwszej strony
rozpoczyna siÄ™ odtwarzanie, bÄ…dz
nagrywanie w drugÄ… stronÄ™. W magnetofonach
z autorewersem najczęściej stosuje się obracaną głowicę.
Systemy wyszukiwania utworów  system ten polega na odszukaniu pustych miejsc
między utworami (zazwyczaj muszą być dłuższe niż 2 sekundy). Znając kolejność utworów
na taśmie, można wyszukać właściwe nagranie na zasadzie: następny, poprzedni lub też kilka
utworów dalej (wcześniej). W połączeniu z funkcją szybkiego przewijania dość łatwo znalez
ć
żądane nagranie. Innym rozwiązaniem dostępu do nagrań jest odczyt stanu licznika na
początku utworu i zapisanie jego wartości.
Walkman
Jest to przenośny, zminiaturyzowany do granic technicznych możliwości magnetofon
kasetowy, odporny na wstrząsy, z wyjściem sygnału akustycznego na słuchawki.
Zastosowane kasety z taśmą magnetyczną, są identyczne jak w stacjonarnych magnetofonach
kasetowych. Walkmany kasetowe są już przeżytkiem. Zostały zastąpione przez urządzenia,
w których nośnikiem dz
więku są płyty kompaktowe, minidyski oraz inne miniaturowe
pamięci masowe, które to urządzenia były też czasami nazywane walkmanami. Aktualnie
najbardziej powszechnymi odtwarzaczami przenośnymi są odtwarzacze MP3.
Odtwarzacz MP3
To przenośne urządzenie służące do katalogowania i odsłuchiwania plików
dz
więkowych. Nazwa odtwarzacz MP3 pochodzi od pierwotnego przeznaczenia urządzenia 
początkowo obsługiwane były tylko pliki dz
więkowe w formacie .mp3 (dz
więk cyfrowy
z kompresją). Obecnie większość modeli odtwarza także formaty WMA, a niektóre również
rzadsze formaty, takie jak Ogg Vorbis, czy FLAC. Część odtwarzaczy MP3 zaopatrzonych
jest dodatkowo w radio lub możliwość zapisu dz
więku (dyktafon) z możliwością kodowania
zapisywanego dz
więku do formatu .mp3 czy ADPCM WAV.
Odtwarzacze MP3 dzieli się na trzy główne typy:
- odtwarzacze CD MP3  urządzenia odtwarzające płyty CD  normalne CD Audio oraz
pliki MP3 i inne obsługiwane przez nie formaty,
- odtwarzacze z pamięcią flash  ten typ urządzeń przechowuje pliki dz
więkowe we
wbudowanej pamięci nieulotnej (flash) lub nośniku takim jak karta pamięci. Są to zwykle
urządzenia o pojemności od 128 MB do 4 GB. Takie odtwarzacze łączy się
z komputerem poprzez port USB,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
- odtwarzacze z dyskiem twardym  te urzÄ…dzenia odczytujÄ… pliki muzyczne
z wbudowanego dysku twardego. Mogą pomieścić o wiele więcej danych w porównaniu
do poprzedniego typu urządzeń, zwykle od 1,5 GB do 100 GB, zależnie od technologii
użytej do skonstruowania dysku twardego. Używając standardowych ustawień kodeków
możliwe jest zapisanie tysięcy piosenek na jednym urządzeniu.
Podstawowe bloki funkcjonalne dowolnego odtwarzacza MP3 to:
- procesor  odczytuje z pamięci pliki .mp3, rozkodowuje je, współpracuje z wyświetlaczem
i klawiaturÄ… odtwarzacza,
- pamięć flash lub dysk twardy lub karta pamięci; przechowuje pliki dz
więkowe,
- konwerter cyfowo analogowy  przetwarza sygnał cyfrowy z procesora na sygnał
analogowy,
- wzmacniacz małej częstotliwości,
- słuchawki.
Magnetowid
Magnetowid jest to urządzenie elektroniczne służące do zapisu i odtwarzania obrazu
(wizji) i dz
więku (fonii). Jako urządzenie domowego użytku wyposażony jest w odbiornik
sygnału telewizyjnego (tuner telewizyjny).
Rozróżnia się podział magnetowidów ze względu na konstrukcję na:
- szpulowe (obecnie tylko jako profesjonalne),
- kasetowe (profesjonalne i powszechnego użytku).
W magnetowidach kasetowych można wyróżnić następujące bloki i układy:
- układy mechaniczne przewijania, przesuwu i ładowania kasety,
- tor wizyjny,
- tor foniczny,
- bloki sterowania i serworegulacji,
- układy kasowania,
- zasilacz,
- tuner telewizyjny.
Rys. 5. Uproszczony schemat blokowy magnetowidu: 1  szpula odwijania; 2  taśma magnetowidowa;
3  rolka przesuwu; 4  rolka dociskowa; 5  szpula dowijania; 6  głowica kasująca; 7  zasilanie głowicy
kasującej; 8  głowica sterowania serwomechanizmów; 9  bęben z głowicami wizyjnymi [4, s. 115]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Przykładowe parametry magnetowidu:
- format zapisu  VHS,
- system telewizyjny  PAL,
- ilość głowic  2, 4 lub 6,
- system nagrywania fonii  mono,
- czas nagrywania  240 min. SP i 480 min. LP,
- tuner telewizyjny  pamięć 100 programów, fonia B/G i D/K,
- wyjście modulatora  przestrajane w zakresie kanałów 21  60, fonia B/G i D/K,
- programator  14 dniowy, 10 programów,
- gniazda i złącza wyjściowe  scart, RCA,
- wyjście wizji  1 V,
- wyjście fonii  300 mV,
- zasilanie sieciowe  AC 230 V.
Połączenia anteny telewizyjnej z magnetowidem i magnetowidu z odbiornikiem
telewizyjnym przedstawia rysunek 6.
Rys. 6. Podłączenie magnetowidu do OTV i anteny [11]
Odtwarzacz płyt kompaktowych
Popularnie nazywany odtwarzaczem CD charakteryzuje się następującymi parametrami:
- pasmo przenoszenia częstotliwości 10 Hz  20 kHz, ą 0,3 dB,
- dynamika 96 dB,
- stosunek sygnału do szumów większy od 90 dB,
- tłumienie między kanałami stereofonicznymi większe niż 90 dB,
- różnice wzmocnienia kanałów mniejsze niż 0,3 dB,
- współczynnik zawartości harmonicznych mniejszy niż 0,005%,
- amplituda sygnału wyjściowego około 2 V.
Cechą wyróżniającą ten sposób odtwarzania dz
więku w stosunku do analogowego jest
bardzo duża trwałość nośnika (nie zużywa się podczas odtwarzania) oraz praktycznie
natychmiastowy dostęp do nagrań (bez konieczności przewijania) oraz lepsza jakość.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys. 7. Zasada odczytu płyty kompaktowej [10]
Do odczytania informacji umieszczonej na płycie służy głowica, poruszająca się na
specjalnych szynach, wzdłuż promienia płyty. W głowicy znajduje się dioda (1) emitująca
światło laserowe (długość fali 780 nanometrów), układ optyczny (2, 3, 4), oraz zespół
fotodiod odczytujących odbite światło (6). Po umieszczeniu płyty w odtwarzaczu płyta
zaczyna wirować z dużą prędkością, a wiązka lasera identyfikuje typ zastosowanego dysku
i rozpoczyna odczyt danych. Odczytany sygnał cyfrowy jest wzmacniany, a następnie
poddawany demodulacji, korekcji błędów, rozdzielany na dwa kanały i zamieniany
w przetworniku cyfrowo analogowym na sygnał analogowy. Ostatnim etapem jest
wzmocnienie sygnału analogowego do odpowiedniego poziomu i podanie go na gniazda
wyjściowe.
Obecnie produkowane odtwarzacze potrafią odczytywać wszystkie typy płyt tzn. CD,
CD R, CD RW i MINI CD oraz różne typy formatów dz
więku. Budowane są jako moduły
wieży akustycznej, jako bloki zestawów przenośnych i jako odtwarzacze przenośne
(discman).
Odtwarzacz DVD
Zasada działania jest porównywalna z zasadą odtwarzacza CD. Identyczna jest średnica
i grubość obu płyt, różnica występuje w gęstości zapisu umożliwiającej osiągnięcie
pojemności od 4,7 do 17 GB. Uzyskano to zmniejszając rozmiar rowków i odstępów
pomiędzy poszczególnymi ścieżkami. Aby możliwe było odczytanie takiej płyty,
w odtwarzaczach DVD zastosowano laser o krótszej fali w stosunku do lasera CD.
Następna zmiana to dwuwarstwowość płyt DVD, gdzie pierwsza warstwa wykonana jest
z materiału półprzezroczystego. W tym przypadku niezbędne jest wykorzystanie lasera
o zmiennej ogniskowej.
Konstruktorzy odtwarzaczy DVD spełnili wymagania kompatybilności sprzętowej
w stosunku do odtwarzaczu CD. Dzięki zastosowaniu specjalnych mechanizmów optycznych
odtwarzacze DVD odczytują również płyty CD.
Producenci odtwarzaczy DVD prześcigają się w zastosowaniu odpowiednich układów
umożliwiających odczyt jak największej liczby formatów wizyjnych i fonicznych. Normą jest
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
na dzień dzisiejszy, aby odtwarzacz DVD odczytywał następujące formaty: DivX, DVD
RAM, DVD R/RW, DVD+R/RW, VCD, SVCD, WMA, JPEG, MP3, CD R/RW, MPEG4.
Przyłączenie odtwarzacza do telewizora można wykonać poprzez:
- poprzez EUROZA

CZE (wizja i fonia),
- poprzez złącze S VIDEO (wizja) i 2 x CINCH (fonia),
- poprzez złącze 3 x CINCH (wizja i fonia).
Rys. 8. Tylna ścianka przykładowego odtwarzacza DVD
Nagrywarka CD i DVD
Nagrywarka CD jest to urzÄ…dzenie optyczne pozwalajÄ…ce na zapis danych na specjalnych
przeznaczonych do tego nośnikach (płytach CD RW i/lub CD R). Budowana jest jako
urządzenie współpracujące z komputerem i pracuje jednocześnie jako CD ROM. Obecnie
przy ciągle spadających cenach na urządzenia komputerowe stosuje się głównie nagrywarki
DVD spełniające wszystkie funkcje dotyczące odtwarzania i nagrywania płyt CD i DVD.
Nagrywarki DVD budowane są również jako urządzenia stacjonarne, wypierające
z rynku magnetowidy. Stacjonarna nagrywarka DVD często wyposażona jest w twardy dysk
o dużej pojemności (rzędu 200 GB). Dzięki temu materiał nagrywany jest bezpośrednio na
dysk i w dowolnym czasie po obróbce nagranego materiału (np. usunięcie reklam), można
przegrać go na płytę DVD.
Dysk o pojemności 200 250 GB umożliwia nagranie materiału do kilkuset godzin
w zależności od ustawień użytkownika i prawie natychmiastowy dostęp do dowolnego
miejsca materiału. Dzięki pełnej gamie złącz wejściowych oraz wbudowanego tunera
telewizyjnego mamy idealny magnetowid cyfrowy.
Rys. 9. Widok złącz wejściowych i wyjściowych w przykładowej nagrywarce DVD
Dla użytkowników posiadających dużą filmotekę na kasetach VHS konstruuje się
nagrywarki DVD z wbudowanym magnetowidem VHS w jednej obudowie.
Typowe funkcje nagrywarek to:
- odtwarzanie płyt DVD, DVD+R/RW,VCD, SVCD, CD, CD MP3, CD R/RW,
- szybkie i proste nagrywanie z telewizji,
- możliwość edycji nagrań,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- nagrywanie płyt w formacie DVD video  pełna kompatybilność odtwarzania,
- nagrywanie bezpośrednio z kamery cyfrowej poprzez cyfrowe łącze (Fire Wire),
- nagrywanie na płytach wielokrotnych i jednokrotnych,
- szybka archiwizacja nagrań z twardego dysku na płyty DVD,
- nagrywanie ze z
ródeł analogowych poprzez wejście EURO w formacie RGB,
- nagrywanie dz
więku w formacie Dolby Digital 2,0,
- kopiowane materiału HDD do DVD i odwrotnie z szybkością do x16,
- jednoczesne nagrywanie i odtwarzanie (Time Shift),
- automatyczne wykrywanie urządzeń podłączonych poprzez złącze cyfrowe,
- tworzenie Playlisty,
- zmienny czas nagrywania (Just Fit),
- przeglądanie plików,
- wstawianie znaczników rozdziałów.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie części składowe ma magnetofon analogowy?
2. Jaka jest rola generatora prądu podkładu w magnetofonie?
3. Jakimi właściwościami i parametrami charakteryzuje się odtwarzacz CD?
4. Jakie bloki i mechanizmy występują w magnetowidach kasetowych?
5. Jak podłączyć magnetowid do odbiornika telewizyjnego?
6. Jakimi parametrami charakteryzuje magnetowid kasetowy?
7. Jakie występują różnice w zasadzie działania odtwarzacza DVD i CD?
8. Jakie funkcje majÄ… odtwarzacze DVD?
9. Jakimi sposobami można podłączyć odtwarzacz DVD z odbiornikiem telewizyjnym?
10. Jaki jest cel stosowania dysku twardego w nagrywarce DVD?
11. Jakie zadania może spełnić nagrywarka DVD w komputerze?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj obsługi magnetofonu analogowego dwukasetowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się na podstawie instrukcji obsługi z sposobem uruchomienia i połączenia
magnetofonu z wzmacniaczem akustycznym lub słuchawkami,
2) zapoznać się ze dostępnymi funkcjami w danym modelu magnetofonu dwukasetowego,
3) określić rodzaj taśm możliwych do zastosowania w tym sprzęcie,
4) wykonać kopiowanie fragmentu kasety magnetofonowej z pojedynczą i podwójną
prędkością,
5) zanotować spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski,
6) dokonać nagrania z innego z
ródła dz
więku np. odtwarzacz CD,
7) przeprowadzić nagrania w trybie z redukcją i bez redukcji szumów,
8) odsłuchać nagraną kasetę i zanotować wnioski,
9) przeprowadzić analizę możliwości wyszukiwania utworów w danym modelu
magnetofonu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
10) zanotować spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski,
11) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- magnetofon dwukasetowy,
- odtwarzacz CD z płytką CD,
- instrukcja obsługi magnetofonu i odtwarzacza CD,
- wzmacniacz akustyczny z głośnikami lub słuchawki,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 2
Wykonaj montaż silnika napędowego przesuwu taśmy w magnetofonie analogowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się na podstawie instrukcji serwisowej magnetofonu z konstrukcją mechaniczną
magnetofonu,
2) określić na podstawie dokumentacji zapotrzebowanie na odpowiednie narzędzia
niezbędne do montażu silnika napędowego,
3) zorganizować odpowiednio stanowisko pracy,
4) zaplanować w oparciu o dokumentację serwisową poszczególne etapy montażu,
5) zamontować silnik,
6) wykonać połączenia silnika za pomocą odpowiednich złącz i mechanizmów przesuwu
taśmy,
7) sprawdzić zgodność połączeń ze schematem montażowym,
8) zademonstrować poprawność działania magnetofonu, po uzyskaniu akceptacji nauczyciela,
9) zanotować spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski,
10) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja serwisowa magnetofonu,
- moduł silnika napędowego przesuwu taśmy,
- złącza montażowe,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do montażu,
- śruby, wkręty, nakrętki itp.,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Wykonaj montaż odtwarzacza DVD z podzespołów fabrycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się na podstawie instrukcji serwisowej odtwarzacza DVD z konstrukcją
mechaniczną i budową poszczególnych podzespołów,
2) określić na podstawie dokumentacji zapotrzebowanie na odpowiednie narzędzia
niezbędne do montażu wszystkich podzespołów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
3) zorganizować odpowiednio stanowisko pracy,
4) zaplanować w oparciu o dokumentację serwisową poszczególne etapy montażu,
5) zamontować poszczególne podzespoły elektroniczne i mechaniczne do obudowy,
6) wykonać połączenia poszczególnych podzespołów za pomocą odpowiednich złącz,
7) sprawdzić zgodność połączeń ze schematem montażowym,
8) zademonstrować poprawność działania odtwarzacza DVD, po uzyskaniu akceptacji
nauczyciela,
9) zanotować spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski,
10) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja serwisowa odtwarzacza DVD,
- podzespoły mechaniczne i elektroniczne odtwarzacza DVD,
- złącza i taśmy montażowe,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do montażu,
- śruby, wkręty, nakrętki itp.,
- płyta DVD (nagrana),
- materiały i przybory do pisania.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) objaÅ›nić zasadÄ™ dziaÅ‚ania magnetofonu analogowego? ðð ðð
2) okreÅ›lić rolÄ™ poszczególnych podzespołów magnetofonu? ðð ðð
3) zmontować magnetofon analogowy z podzespołów? ðð ðð
4) objaÅ›nić zasadÄ™ dziaÅ‚ania odtwarzacza CD? ðð ðð
5) zmontować odtwarzacz DVD z podzespołów? ðð ðð
6) określić parametry magnetowidu kasetowego? objaśnić zasadę
dziaÅ‚ania magnetowidu kasetowego? ðð ðð
7) objaÅ›nić zasadÄ™ dziaÅ‚ania magnetowidu kasetowego? ðð ðð
8) okreÅ›lić rolÄ™ poszczególnych podzespołów magnetowidu? ðð ðð
9) okreÅ›lić rolÄ™ dysku twardego w nagrywarce DVD? ðð ðð
10) okreÅ›lić podstawowe funkcje nagrywarki DVD? ðð ðð
11) zaprogramować tuner telewizyjny w magnetowidzie i nagrywarce
DVD? ðð ðð
12) podÅ‚Ä…czyć magnetowid, odtwarzacz DVD do OTV? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Budowa, działanie i eksploatacja fotograficznych aparatów
cyfrowych, kamery cyfrowej, kamery internetowej
4.3.1. Materiał nauczania
Cyfrowy aparat fotograficzny
Porównując działanie z tradycyjnym aparatem fotograficznym można stwierdzić, że
podstawa działania obu aparatów jest taka sama. Aparaty te poprzez układ optyczny
składający się z obiektywu, przesłony i migawki, rzutują obraz obiektu fotografowanego na
materiał światłoczuły. Różnicą między aparatem cyfrowym a analogowym jest rodzaj
materiału światłoczułego. Zamiast filmu w aparacie cyfrowym znajduje się element
światłoczuły, zwany matrycą CCD, złożony z mikroskopijnych punktów. Od ilości tych
punktów tzw. pikseli, zależy wierność odwzorowania i ilość szczegółów zawartych na
zdjęciach.
Zasadę działania cyfrowego aparatu w uproszczeniu można opisać następująco. Obraz,
po przejściu przez obiektyw, przesłonę i migawkę, jest rzucany na przetwornik obrazu
poprzez specjalny filtr maskę, składający się z siatki pogrupowanych okienek o specjalnie
dobranych barwach składowych. Następnie wbudowany w aparat mikrokomputer, odczytuje
wartość cyfrową każdego punktu matrycy do własnej pamięci roboczej. Odczytana informacja
poddawana jest obróbce cyfrowej tzn. rekonstrukcji barw, interpolacji, wyostrzeniu obrazu,
usuwaniu szumów i kompresji. Po zakończeniu obróbki procesor zapisuje obraz na nośniku
danych.
Rys. 10. Budowa cyfrowego aparatu fotograficznego [9]
Zadania i parametry głównych elementów aparatu cyfrowego:
- obiektyw  układ soczewek pozwalający na odwzorowanie obiektu fotografowanego na
matrycy CCD. Może być wbudowany na stałe lub może być wymienny. Podstawowe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
parametry charakteryzujące obiektyw to: jasność i długość ogniskowej. W przypadku
zastosowania obiektywów o zmiennej ogniskowej dochodzi parametr zwany zoomem,
mówiący o krotności zbliżenia do obiektu fotografowanego,
- przysłona obiektywu  to konstrukcja przysłaniająca soczewki obiektywu zaczynając od
ich zewnętrznego obwodu,
- migawka  to urządzenie, które zamontowane w aparacie przed matrycą CCD, zasłania ją
przed światłem wpadającym przez obiektyw, wyznacza czas naświetlania elementu
światłoczułego, czasy otwarcia migawki to od dziesięciotysięcznych części sekundy do
kilkunastu sekund,
- przetwornik CCD  przetwarza obraz wytworzony przez obiektyw na sygnały
elektryczne. Parametry matryc to: rozdzielczość matrycy  wyrażona w megapikselach
(od 2 do 12 MP); czułość matrycy  wyrażona według skali ISO, tak jak filmów
tradycyjnych (od 50 do 3200 ISO), wymiar matrycy  w większości aparatów określa się
współczynnikiem 1/2,5 lub 1/1,8 ,
- stabilizator obrazu  to urządzenie zmniejszające efekt drżenia rąk podczas
fotografowania,
- celownik optyczny  inaczej nazywany wizjerem, może być wykonany jako
elektroniczny lub optyczny. Elektroniczny ma tę przewagę nad optycznym, że pokazuje
dokładnie to, co będzie na zdjęciu. W aparatach małogabarytowych zrezygnowano
z wizjerów, co stanowi duże utrudnienie przy wykonywaniu zdjęć z wykorzystaniem
ekranu LCD w słoneczne dni,
- wyświetlacz LCD  ekranik o przekątnej od 1,5 do 2,5 , na którym widać dokładnie to,
co będzie na zdjęciu lub służący do przeglądania wykonanych zdjęć,
- nośniki danych  w aparatach fotograficznych nośnikami danych są karty pamięci. Po
zrobieniu zdjęcia, zapisany na matrycy obraz jest przenoszony do pamięci aparatu
cyfrowego. Jest to pamięć tego typu flash. Żywotność kart pamięci wynosi około 100000
cykli zapisu i kasowania. Parametrami kart pamięci są: pojemność (od 8 MB do 4 GB)
oraz szybkość zapisu. W zależności od wykonania rozróżniamy następujące typy kart
pamięci: SmartMedia, CompactFlash, MemoryStick, xD PictureCards, Microdrive IBM,
SecureDigital i MultimediaCard.
Najważniejsze funkcje aparatów cyfrowych to:
- balans bieli  rolÄ… funkcji balansu bieli jest takie skompensowanie nadmiaru jakiegoÅ›
koloru aby obiekty na fotografii wyglądały tak, jak widzi je oko ludzkie. Opcje
ustawienia balansu bieli to: auto, światło słoneczne, pochmurno, światło żarowe, światło
jarzeniowe, ustawienia własne,
- bracketing  metoda robienia krótkiej serii zdjęć o różnych wartościach naświetlenia,
- zdjęcia seryjne  to zdjęcia z parametrami (rozdzielczość, przesłona, migawka,
ogniskowa itd.) ustawionymi jak dla pojedynczego zdjęcia,
- nagrywanie filmów  o jakości nakręconego filmu decydują: rozdzielczość w pikselach
pojedynczego kadru i liczba kadrów zarejestrowana w ciągu 1 s,
- macro  wykonywanie zdjęć z bardzo bliskiej odległości,
- tryb scenerii  programy tematyczne z ustawieniami producenta np. portret, krajobraz,
sporty, fajerwerki, śnieg, gwiazdy itp.,
- panorama  wykonanie kilku zdjęć w jednej płaszczyz
nie i połączenie obrazów w jedno
panoramiczne zdjęcie.
Kamera cyfrowa
Kamery służą do rejestracji obrazów ruchomych i towarzyszącemu im dz
więku. Zasada
działania współczesnych kamer oparta jest na pracy przetworników CCD (Charge Coupled
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Device). Jest to układ wielu elementów światłoczułych, z których każdy, odczytuje natężenie
określonej szerokości spektrum światła w danym punkcie matrycy.
Proces rejestracji obrazu przez kamerę CCD można podzielić na następujące etapy:
- generacja Å‚adunku,
- zbieranie Å‚adunku,
- transfer Å‚adunku,
- pomiar zgromadzonego Å‚adunku.
Wynikiem tych czynności jest sygnał o amplitudzie proporcjonalnej do ładunku
wygenerowanego z przetwornika CCD. Najważniejszą cechą przetwornika jest ilość
pojedynczych sensorów znajdujących się na powierzchni tego elementu półprzewodnikowego
określony liczbą pikseli. Dalsza droga sygnału wyjściowy zależy od typu kamery.
W kamerach analogowych po wzmocnieniu trafia do głowic zapisujących podobnie jak
w magnetowidach, w kamerach cyfrowych sygnał trafia do przetwornika analogowo
cyfrowego, a następnie po obróbce i wzmocnieniu jest zapisywany jako ciąg bitów.
Rynek konsumencki kamer cyfrowych zdominowany został przez dwa typy kamer 
MiniDV i Digital8. Oba do zapisu wykorzystujÄ… kodowanie i dekodowanie w systemie DV.
Różnice między nimi polegają na różnych rozmiarach kaset z taśmą. System Digital8 jest
standardem firmy Sony, który wykorzystuje kasetki z modeli analogowych Hi8 do zapisu
cyfrowego.
System DV i jego obecna odmiana wykorzystywana w amatorskich kamerach miniDV
różni się tylko wielkością kaset przy tej samej szerokości taśmy równej 6,35 mm.
Maksymalny czas zapisu na taśmie wynosi 80 min dla prędkości SP.
Kodek DV cechuje się małą stratnością, a pliki zapisane w tym formacie można łatwo
edytować. Standardowym interfejsem do transmisji danych DV jest FireWire (IEEE 1394),
który służy do bezstratnego przesyłania obrazu DV o rozdzielczości 720x576 (PAL). Jakość
obrazu porównywalna z obrazem telewizyjnym, rozdzielczość pozioma wynosi 576 linii.
Zapis dz
więku odbywa się w postaci PCM Stereo z jakością porównywalną do jakości
dz
więku CD.
Zapis DV jest zapisem cyfrowym na taśmie magnetycznej, a więc pogorszenie jakości
może wynikać tylko z trwałości samej taśmy.
Dalszy rozwój kamer cyfrowych to wykorzystanie nowych nośników zapisu. Już na
rynku pojawiają się kamery z zapisem bezpośrednim na płytach DVD, kartach pamięci oraz
na twardych dyskach.
Do najważniejszych parametrów kamer cyfrowych zalicza się:
- automatyka  automatyczne ustawienie przysłony, balansu bieli, ostrości,
- zoom optyczny, cyfrowy  najważniejszy jest optyczny, który powinien wynosić
od 10 do 20 razy,
- przetwornik CCD  decyduje o jakości obrazu, najlepsze efekty uzyskuje się przy
zastosowaniu trzech przetworników CCD (dla każdego koloru oddzielny),
- wizjer  kolorowy lub monochromatyczny,
- wyświetlacz LCD  obrotowy, o przekątnej powyżej 2,5 ,
- minimalne oświetlenie  od 0,4 luxa,
- stabilizator obrazu  właściwość pozwalająca na zmniejszenie drgań ręki,
- efekty  filtry przekształcające obraz i różne sposoby łączenia następujących po sobie
ujęć,
- korektor podstawy czasu  eliminuje zakłócenia spowodowane nierównością przesuwu
taśmy,
- rodzaje złącz analogowych i cyfrowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys. 11. Przykładowe złącza w kamerze cyfrowej, S VIDEO  wyjście analogowe wizji, AUDIO/VIDEO 
wyjście analogowe fonii i wizji, DV OUT  wyjście cyfrowe fonii i wizji, LANC  zdalne sterowanie
przewodowe, MIC  zewnętrzny mikrofon [13]
Większość kamer cyfrowych wyposażono w funkcję aparatów cyfrowych. Zdjęcia
możemy rejestrować w rozdzielczościach zależnych od zastosowanych przetworników CCD
(np.768×576 pikseli), które zapisywane sÄ… na kartach pamiÄ™ci (SD, MultiMedia Card) lub
bezpośrednio na taśmie lub płycie. Zdjęcia z karty możemy przegrywać na taśmę i odwrotnie.
Cyfrowa obróbka obrazu stwarza możliwości stosowania bezpośrednio w trakcie
nagrywania różnych efektów cyfrowych. Do najważniejszych można zaliczyć:
- Multi  kilka małych obrazów na ekranie,
- PIP  obraz w obrazie,
- WIPE  kurtyna,
- MIX  płynne zanikanie obrazu przy jednoczesnym pojawianiu się obrazu kolejnej sceny,
- STROBE  efekt stroboskopowy,
- GAINUP  elektroniczne rozjaśnianie obrazu,
- TRACER  filmowanie z efektem smugi,
- MOSAIC  przekształcenie obrazu w mozaikę,
- MIRROR  prawa połowa obrazu jest lustrzanym odbiciem lewej,
- NEGA  negatyw,
- SEPIA  stare fotografie,
- B/W  ujęcia czarno-białe,
- SOLAR  ujęcia z efektem podobnym do malowania obrazu.
Dla ułatwienia obsługi, kamery wideo wyposażono w automatykę ekspozycji, po pozwala
użytkownikom na szybka zmianę parametrów dla określonego rodzaju ujęć. Są to programy
AE, czyli: sport, portret, śnieg, słońce, zachód słońca, fajerwerki itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Kamera internetowa
Kamera ta, jak sama nazwa wskazuje służy głównie do szeroko pojętej publikacji obrazu
w sieciach komputerowych (LAN/WAN/Internet). Jest podłączana bezpośrednio do
komputera zazwyczaj za pomocą złącza USB. Może transmitować obrazy statyczne (co
pewien czas, zwany czasem odświeżania, przesyła pojedynczy obraz) lub transmisja może
odbywać się w sposób ciągły (tzw. streaming cams). Przy pomocy kamery internetowej oraz
komputera klasy PC każdy może wykonać cyfrowe zdjęcie, nagrać amatorski film,
przeprowadzić wideokonferencję itp.
Typowa cyfrowa kamera internetowa składa się z trzech podstawowych elementów:
- obiektyw,
- matryca światłoczuła (CCD lub CMOS),
- przetworniki elektroniczne odpowiedzialne m.in. za konwersjÄ™ obrazu oraz dodatkowÄ…
obróbkę danych, autokorekcję jasności itp.
Przy pomocy obiektywu filmowany obraz rzutowany jest na scalony przetwornik obrazu,
który wytwarza jego elektroniczną kopię. Elektroniczny obraz przesuwany jest za pomocą
rejestrów przesuwnych do przetwornika analogowo cyfrowego. Procesor obrabia sygnał
z przetwornika A/C i przesyła obraz z kamery w postaci cyfrowej do komputera.
Odpowiednie sterowniki i oprogramowanie pozwalajÄ… na przetwarzanie obrazu. Filmowana
scena może być wyświetlana na ekranie, zapamiętana w postaci zdjęcia lub sekwencji
filmowej na dysku twardym, przesyłana do Internetu itp.
Najprostsze modele oparte są na tańszej matrycy CMOS, o niewielkich rozmiarach,
325x288. Przeważnie spełniają swoje zadania, ale jakość obrazu, wykonanie i szybkość
działania pozostawiają wiele do życzenia. W słabszym oświetleniu pracuje wyraz
nie gorzej.
W droższych modelach wykorzystuje się matryce CCD o rozmiarach 0,3 MPix, co wyraz
nie
poprawia obraz.
Rys. 12. Schemat budowy kamery internetowej i płytka montażowa z matrycą CCD [15]
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie elementy składowe posiada aparat cyfrowy?
2. Jaka jest rola przetwornika CCD w aparacie cyfrowym?
3. Jakie zadania spełnia obiektyw w aparacie cyfrowym?
4. Jaka zadanie spełnia stabilizator obrazu?
5. Jakie znasz typy nośników używanych w aparatach cyfrowych?
6. Jakie znasz formaty zapisu cyfrowego obrazu stosowane w kamerach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. Jaki interfejs służy do przesyłu danych z kamery DV?
8. Jakie nośniki służą do zapisu cyfrowego obrazu i dz
więku w kamerach cyfrowych?
9. Jakie zadania spełnia kamera internetowa?
10. Jakimi parametrami charakteryzuje siÄ™ kamera internetowa?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj uruchomienia i eksploatacji cyfrowego aparatu fotograficznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi aparatu cyfrowego,
2) zanotować dane techniczne aparatu,
3) zlokalizować wszystkie elementy aparatu i zapoznać się z ich funkcjami,
4) sprawdzić wszystkie dostępne akcesoria (akumulator, karta pamięci, ładowarka, nasadki
na obiektyw),
5) zainstalować naładowany akumulator i kartę pamięci,
6) włączyć aparat,
7) wykonać zdjęcie w opcji pełnego automatu,
8) przejrzeć wykonane zdjęcie w celu stwierdzenia poprawności działania aparatu,
9) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące instalacji,
10) wykonać kilka ujęć tego samego przedmiotu, przy różnej ogniskowej,
11) wykonać kilka ujęć w przy wykorzystaniu różnych funkcji włączających lampę błyskową
(wymuszenie błysku, bez błysku, z redukcją czerwonych oczu),
12) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wykonanych zdjęć,
13) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fotograficzny aparat cyfrowy,
- instrukcja obsługi aparatu,
- karta pamięci, akumulatorki,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Dokonaj uruchomienia i eksploatacji kamery cyfrowej miniDV.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi kamery cyfrowej miniDV,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia,
3) zanotować podstawowe parametry techniczne kamery,
4) uruchomić kamerę z wykorzystaniem akumulatora lub zasilacza sieciowego,
5) dokonać wstępnych regulacji: jasność LCD, ostrość wizjera,
6) odrysować symbole pojawiające się na wyświetlaczu i określić ich znaczenie,
7) zapoznać się z budową kasety miniDV i sposobem ich zabezpieczania przed nagraniem,
8) włożyć odbezpieczoną kasetę do kamery,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
9) ustawić prawidłową datę i godzinę,
10) nagrać krótkie ujęcia w trybie SP i LP przy różnych warunkach oświetlenia,
11) podłączyć kamerę do odbiornika telewizyjnego i odtworzyć zapisane ujęcia,
12) zapisać wszystkie spostrzeżenia w formie wniosków,
13) nagrać ujęcia przy wykorzystaniu cyfrowych efektów specjalnych,
14) dokonać oceny zapisanego materiału i zapisać spostrzeżenia,
15) nagrać ujęcie przy minimalnym oświetleniu podanym przez producenta,
16) dokonać oceny zapisanego materiału i zapisać spostrzeżenia,
17) wykonać kilka zdjęć dla różnych warunków oświetlenia z wykorzystaniem kamery,
18) sprawdzić jakość wykonanych zdjęć i zapisać spostrzeżenia,
19) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kamera cyfrowa miniDV wraz z osprzętem,
- odbiornik telewizyjny,
- instrukcja obsługi kamery,
- komplet przewodów połączeniowych,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Zmontuj i zainstaluj kamery internetowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z konstrukcją kamery internetowej,
2) określić na podstawie dokumentacji zapotrzebowanie na odpowiednie narzędzia
niezbędne do montażu wszystkich podzespołów,
3) zorganizować odpowiednio stanowisko pracy,
4) zaplanować poszczególne etapy montażu,
5) zamontować poszczególne podzespoły elektroniczne i mechaniczne do obudowy,
6) wykonać połączenia poszczególnych podzespołów za pomocą odpowiednich złącz,
7) sprawdzić zgodność połączeń ze schematem montażowym,
8) zainstalować sterowniki i podłączyć kamerę do komputera,
9) uruchomić program umożliwiający podgląd obrazu z kamery na monitorze komputera,
10) wyregulować ostrość i ogniskową kamery,
11) zapoznać się z możliwościami ustawień programowych pracy kamery,
12) zanotować spostrzeżenia przy różnych ustawieniach programowych,
13) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja obsługi kamery internetowej,
- podzespoły elektroniczne i mechaniczne kamery;
- złącza i taśmy montażowe,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do montażu,
- śruby, wkręty, nakrętki itp.,
- komputer z monitorem,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- przybory dopisania.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) opisać zasadÄ™ dziaÅ‚ania aparatu cyfrowego? ðð ðð
2) opisać podstawowe funkcje aparatów cyfrowych? ðð ðð
3) dobrać odpowiedni typ karty pamiÄ™ci? ðð ðð
4) uruchomić podstawowe funkcjÄ™ aparatu cyfrowego? ðð ðð
5) podłączyć aparat cyfrowy do odbiornika telewizyjnego lub
komputera? ðð ðð
6) okreÅ›lić najważniejsze parametry techniczne kamer cyfrowych? ðð ðð
7) dokonać nagrania ujęć za pomocÄ… kamery cyfrowej? ðð ðð
8) wykorzystać funkcje specjalne przy nagrywaniu ujęć? ðð ðð
9) okreÅ›lić rolÄ™ zÅ‚Ä…cz wejÅ›ciowych i wyjÅ›ciowych w kamerach? ðð ðð
10) zainstalować kamerÄ™ internetowÄ… na stanowisku komputerowym? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.4. Budowa, działanie mikrofonu i słuchawki
4.4.1. Materiał nauczania
Wiadomości wstępne
Mikrofony i słuchawki należą do grupy urządzeń nazywaną przetwornikami
elektroakustycznymi. Zadaniem tych przetworników jest przetworzyć sygnały elektryczne
w akustyczne (słuchawki) lub sygnały akustyczne w elektryczne (mikrofony).
Zasada działania tych urządzeń oparta jest na wykorzystaniu układów i zjawisk
fizycznych zamieniajÄ…cych drgania mechaniczne w elektryczne lub elektrycznych
w mechaniczne.
Mikrofony
Każdy mikrofon składa się z membrany odbierającej falę dz
więkową, oraz przetwornika
zamieniającego drgania membrany na sygnały elektryczne (sygnał foniczny w postaci
zmiennego napięcia wyjściowego).
Najważniejszymi parametrami mikrofonów są:
- skuteczność (czułość)  wartość siły elektromotorycznej przy określonym ciśnieniu
akustycznym i częstotliwości dz
wiÄ™ku [mV/µbar],
- zakres przetwarzanych częstotliwości,
- kierunkowość  zależność skuteczności od kierunku padania fali dz
więkowej,
- impedancja wewnÄ™trzna [©],
- symetria lub asymetria układu.
Ze względu na sposób przetwarzania drgań membrany w sygnał foniczny mikrofony
dzielimy na:
- węglowe,
- piezoelektryczne,
- dynamiczne (magnetoelektyczne),
- pojemnościowe (elektrostatyczne).
Ze względu na charakterystykę kierunkowości mikrofony dzielimy na:
- odbierające ze wszystkich kierunków (dookólne, kołowe, kulowe),
- odbierające z dwóch kierunków (ósemkowe),
- odbierajÄ…ce z jednego kierunku (kardioidalne, nerkowe).
Mikrofon węglowy  działanie jest oparte na zmianach rezystancji proszku węglowego pod
wpływem ucisku wywieranego przez membranę (rys. 13).
Rys. 13. Zasada działania mikrofonu węglowego:
1  membrana, 2  proszek węglowy, 3  elektroda stała [3, s. 100]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Są to mikrofony odporne mechanicznie, wyróżniają się dużą skutecznością i posiadają dużą
rezystancję wewnętrzną. Znalazły zastosowanie głównie w aparatach telefonicznych.
Mikrofon piezoelektryczny  działanie oparte na wytwarzaniu napięcia miedzy elektrodami
utworzonych z kryształów pod wpływem odszkształcenia mechanicznego (rys. 14).
Rys. 14. Zasada działania mikrofonu piezoelektrycznego:
1  membrana, 2  płytka piezoelektryczna [3, s. 101]
Są to mikrofony o średniej skuteczności, dużej impedancji wewnętrznej, bardzo lekkie,
wrażliwe na zmiany temperatury i wilgotności. Znalazły zastosowanie wyłącznie w technice
amatorskiej oraz jako przetworniki w instrumentach akustycznych (np. gitara elektryczna).
Mikrofon magnetoelektryczny (dynamiczne)  należą obecnie do najbardziej
rozpowszechnionych i najdogodniejszych w użyciu. Są względnie odporne na wstrząsy oraz
wytwarzane są w odmianach dostosowanych do różnorodnych zadań. Zasada działania tych
mikrofonów oparta jest na wytworzeniu siły elektromotorycznej w cewce poruszającej się
w stałym polu magnetycznym (rys. 15).
Rys. 15. Zasada działania mikrofonów dynamicznych: a) cewkowego, b) wstęgowego
1  cewka, 2  membrana, 3  obudowa, 4  magnes trwały, 5  wstęga [3, s. 101]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wykonywane sÄ… jako mikrofony dookolne, jednokierunkowe, dwukierunkowe
i o przełączanej charakterystyce kierunkowości. Pasmo przenoszenia w zależności od
wykonania może wynosić od 40 do 18000 Hz, impedancja wyjÅ›ciowa od 40 do 1000 ©.
Mikrofon pojemnościowy  składa się z dwóch elektrod stanowiących okładziny
kondensatora. Jedną z elektrod jest membrana, która na wskutek drgań akustycznych swoimi
ruchami powoduje zmianę odległości pomiędzy elektrodami. Zmiana odległości pociąga za
sobą zmianę pojemności utworzonego kondensatora, co z kolei powoduje zmianę
wytworzonego sygnału fonicznego. Aby powstał sygnał foniczny konieczne jest zastosowanie
napięcia wytwarzającego pole elektryczne między okładzinami oraz odpowiedniego
wzmacniacza przymikrofonowego (wbudowanego w obudowÄ™ mikrofonu).
Rys. 16. Zasada działania mikrofonu pojemnościowego [3, s. 107]
Mikrofony te mają doskonałe właściwości elektroakustyczne i są stosowane
w rozgłośniach i studiach nagrań płytowych.
SÅ‚uchawki
Są to miniaturowe głośniki, zaletą których jest prostota budowy i możliwość
bezpośredniego włączenia ich w tor foniczny, bez potrzeby stosowania wzmacniaczy
akustycznych. Słuchawka służy do indywidualnego odbioru dz
więku, najczęściej umieszcza
się ją w bezpośredniej bliskości ludzkiego ucha, a nawet wewnątrz ucha.
Ze względu na użyty przetwornik elektroakustyczny słuchawki dzieli się na:
- magnetoelektryczne,
- elektromagnetyczna,
- elektrostatyczne,
- piezoelektryczne.
Ze względu na konstrukcję słuchawki odróżnia się:
- słuchawki nauszne (zamknięte), w których cała małżowina uszna zakryta jest wraz ze
słuchawką w niewielkiej komorze,
- słuchawki otwarte, których używa się poprzez zbliżenie ucha do membrany słuchawki
tak, że małżowina ucha pozostaje odsłonięta,
- słuchawki półotwarte, o konstrukcji częściowo osłaniającej ucho,
- słuchawki douszne, które wsuwa się (częściowo) do wnętrza kanału słuchowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Najczęściej słuchawki używane są parami, na lewe i prawe ucho, co umożliwia odsłuch
stereofoniczny. Dodatkowo dla potrzeb multimedialnych i komunikacyjnych na pałąku
umieszcza się jednocześnie mikrofon.
Najpopularniejsze są słuchawki magnetoelektryczne (dynamiczne), których budowa jest
zbliżona do małego głośnika. Działanie polega na ruchu membrany, do której przyklejona jest
cewka umieszczona w silnym polu magnetycznym. Odznaczają się wysoką jakością
odtwarzania dz
więków. Są odbiornikami niskoomowymi i przenoszą pasmo częstotliwości od
20 do 16000 Hz.
Rys. 17. Przekrój przez słuchawkę magnetoelektryczną:
1  pianka, 2  nausznik, 3  cewka, 4  magnes trwały, 5  obudowa, 6  membrana [3, s. 133]
Powszechnie stosowane są słuchawki przewodowe. Jest to duża niedogodność, bowiem
jesteśmy ograniczeni długością przewodu zasilającego, który ma zwykle długość 2,5 3 m. Tej
niedogodności nie mają słuchawki bezprzewodowe. Sygnał do tych słuchawek może być
przesyłany dwoma sposobami:
- za pomocÄ… fal radiowych,
- za pomocÄ… podczerwieni.
Innym rozwiązaniem jest bezprzewodowa łączność telefonów komórkowych lub
stacjonarnych z zestawem słuchawka mikrofon. W tych urządzeniach stosuje się łączność na
bazie standardu Bluetooth. Jest to technologia bezprzewodowej komunikacji pomiędzy
różnymi urządzeniami elektronicznymi, używająca fal radiowych w paśmie 2,4 GHz.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego służy mikrofon?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
2. Jak dzielimy mikrofony ze względu na sposób przetwarzania drgań membrany na sygnał?
3. Jakimi parametrami charakteryzuje siÄ™ mikrofon?
4. Jak zbudowany jest mikrofon węglowy?
5. Jak zbudowany jest mikrofon magnetoelektryczny?
6. Jaka jest zasada działania mikrofonu pojemnościowego?
7. Jakie funkcje spełniają słuchawki?
8. Jak dzielimy słuchawki ze względu na konstrukcje?
9. Jak zbudowana jest słuchawka magnetoelektryczna?
10. Na jakiej zasadzie działają słuchawki bezprzewodowe?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj montażu mikrofonu dynamicznego z podzespołów fabrycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać na podstawie instrukcji montażowej z konstrukcją mechaniczną mikrofonu,
2) dobrać odpowiednie narzędzia niezbędne do montażu wszystkich podzespołów,
3) zorganizować odpowiednio stanowisko pracy,
4) zaplanować poszczególne etapy montażu,
5) zamontować poszczególne podzespoły do obudowy,
6) sprawdzić zgodność połączeń z schematem montażowym,
7) dokonać pomiaru rezystancji omomierzem na wyjściu mikrofonu (wtyczka wyjściowa),
8) zademonstrować poprawność działania mikrofonu,
9) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
10) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja montażowa mikrofonu,
- instrukcja obsługi mikrofonu,
- podzespoły mechaniczne i elektroniczne mikrofonu,
- złącza i przewody,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do montażu,
- wzmacniacz z wejściem mikrofonowym,
- kolumna głośnikowa lub słuchawki,
- omomierz,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Dokonaj uruchomienia i obsłuż zestaw słuchawka mikrofon w standardzie Bluetooth.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi zestawu słuchawkowego Bluetooth,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi telefonu komórkowego z funkcją Bluetooth,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia Bluetooth podłączanego do komputera PC,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4) uruchomić łączność bezprzewodową w relacji telefon komórkowy  zestaw
słuchawkowy,
5) zainstalować urządzenie Bluetooth w komputerze PC,
6) uruchomić łączność bezprzewodową w relacji komputer  zestaw słuchawkowy,
7) uruchomić łączność bezprzewodową w relacji telefon komórkowy  komputer,
8) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
9) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja obsługi telefonu komórkowego,
- instrukcja obsługi zestawu słuchawkowego Bluetooth,
- instrukcja obsługi urządzenia nadawczo-odbiorczego Bluetooth do komputera PC,
- telefon komórkowy,
- zestaw słuchawka mikrofon w standardzie Bluetooth,
- urzÄ…dzenie nadawczo-odbiorczego Bluetooth do komputera PC,
- komputer PC z złączem USB 2.0.
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Uruchom i obsłuż mikrofon bezprzewodowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną zestawu mikrofonu bezprzewodowego,
2) podłączyć odbiornik zestawu do zasilania,
3) uruchomić nadajnik (mikrofon) i sprawdzić na wskaz
niku odbiornika działanie zestawu,
4) podłączyć odbiornik do wzmacniacza akustycznego (pamiętaj o ustawieniu regulatora
głośności wzmacniacza przed włączeniem na minimum),
5) sprawdzić jakość działania zestawu zwiększając siłę dz
więku na wzmacniaczu,
6) dokonać wszystkich połączeń odpowiednimi przewodami,
7) zademonstrować poprawność działania zestawu,
8) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
9) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna zestawu mikrofonu bezprzewodowego,
- instrukcja instalacji zestawu,
- zestaw mikrofonu bezprzewodowego,
- przewody połączeniowe,
- wzmacniacz akustyczny z wejściem mikrofonowym,
- kolumna głośnikowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozróżnić typy mikrofonów na podstawie wyglÄ…du? ðð ðð
2) zmontować mikrofon z podzespołów? ðð ðð
3) uruchomić mikrofon pojemnoÅ›ciowy? ðð ðð
4) wymienić typy sÅ‚uchawek i opisać ich zasadÄ™ dziaÅ‚ania? ðð ðð
5) zmontować sÅ‚uchawkÄ™ z podzespołów? ðð ðð
6) dobrać odpowiednie narzÄ™dzia do montażu mikrofonów i sÅ‚uchawek? ðð ðð
7) uruchomić mikrofony bezprzewodowe? ðð ðð
8) zainstalować zestaw słuchawka + mikrofon na stanowisku
komputerowym? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.5. Budowa, działanie i eksploatacja projektora
multimedialnego
4.5.1. Materiał nauczania
Wiadomości ogólne
Projektor multimedialny (zwany także projektoriem multimedialnym lub projektorem
wideo) to urządzenie służące do wyświetlania obrazu na ekranie na podstawie
otrzymywanego sygnału. y
ródłem takiego sygnału może być stacjonarny komputer, laptop,
magnetowid, kamera, odtwarzacz DVD lub tuner satelitarny.
Projektory stały się nieodzownym narzędziem prezentacyjnym używanym podczas
przedstawiania ofert, szkoleń, targów, seminariów, konferencji. Stosowane też są do śledzenia
procesów technologicznych pomiarów i odzwierciedlania obiektów oraz do rozrywki: bary,
dyskoteki, kino domowe.
Najczęściej spotyka się dwie konkurencyjne technologie przetwarzania obrazu: LCD oraz
DLP. Każda z tych technologii ma zarówno swoje zalety jak i wady. Na rynku oferowane są
także projektory CRT i LCOS, jednak urządzenia wykonane w tych technologiach
adresowane są do wąskiej grupy użytkowników.
Wszystkie projektory multimedialne charakteryzują się następującymi podstawowymi
parametrami:
- rozdzielczość  jest to ilość punktów w poziomie i pionie, których iloczyn wyznacza
łączną ilość pikseli, z których składa się obraz,
- jasność  nazywana  siłą światła wyrażona w ANSI lumenach, poziom jasności obrazu
projektora decyduje o jego możliwych zastosowaniach np. w salach konferencyjnych
powinna wynosić powyżej 1500 lumenów,
- kontrast  jest to stosunek natężenia światła w elementach o maksymalnej i minimalnej
jasności (im wyższy jest współczynnik kontrastu, tym większa jest zdolność projektora
do wyświetlania poszczególnych odcieni kolorów),
- żywotność lampy  wyrażona w godzinach (projektory posiadają licznik czasu pracy
lampy).
Projektory multimedialne LCD (Liquid Crystal Display)
Zasadę działania i budowę obrazuje poniższy rysunek:
Rys. 18. Schemat działania projektora LCD [12]
Matryce oświetla pojedyncza lampa o dużej mocy. Następnie serie wielobarwnych odbić
świetlnych zostają przepuszczone przez filtry, a biały promień lampy zamienia je na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
strumienie świetlne, odwzorowujące trzy podstawowe barwy  czerwoną, zieloną oraz
niebieską. Każdy z tych strumieni nakierowany jest na jeden z paneli ciekłokrystalicznych.
Obrazy z poszczególnych paneli LCD są następnie nakładane na siebie i przepuszczane przez
obiektyw. W ten sposób sygnał ze z
ródła (komputer, DVD itp.), po odpowiedniej obróbce,
zostaje wyświetlony na ekranie ustawionym przed projektorem
Zaletami tych projektorów w stosunku do projektorów DLP są:
- lepsze nasycenie kolorów,
- większa ostrość obrazu,
- jaśniejsze świecenie przy wykorzystaniu lamp o tej samej mocy.
Do wad zalicza siÄ™:
- widoczne poszczególne piksele,
- gorszy kontrast,
- gorsze odwzorowywanie czerni,
- możliwa niespójność kolorów.
Projektory multimedialne DLP (Digital Light Processing)
Do cyfrowej obróbki światła wykorzystywany jest specjalny mikroprocesor. Układ DMD
(Digital Micromirror Device) składa się z milionów mikroskopijnych luster (jedno na każdy
piksel), które kierując promień światła, przechodzący następnie przez kolorowy układ
optyczny, tworzą właściwy obraz.
Rys. 19. Zasada działania systemu DLP [5]
Istnieją obecnie trzy odmiany projektorów DLP, różniące się metodą uzyskiwania
kolorowych obrazów tzn. ilością zastosowanych chipów DMD (układ jedno , dwu , lub
trójchipowy).
Zaletami tych projektorów w stosunku do projektorów LCD są:
- mniejsze wymiary projektora,
- wyższy kontrast,
- lepsze odwzorowanie czerni,
- większa gładkość obrazu (brak widocznych pikseli),
- brak niespójności kolorów.
Do wad zalicza siÄ™:
- występujący efekt tęczy (przy projektorach jednochipowych),
- niższa jasność przy wykorzystaniu lamp tej samej mocy co w projektorach LCD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Eksploatacja projektorów multimedialnych
Dla prawidłowej eksploatacji projektorów multimedialnych powinno się przestrzegać
następujących uwag i zasad bezpieczeństwa:
- przed przystąpieniem do eksploatacji zapoznać się z instrukcją użytkowania projektora,
- przed przystąpieniem do czyszczenia obiektywu lub wymiany filtrów przeciwpyłkowych
wyciągnąć przewód zasilający z gniazdka,
- nie narażać projektora na działanie wilgoci,
- nie należy umieszczać projektora na niestabilnych stojakach, półkach lub wózkach,
- montowanie projektora na ścianie, suficie lub półce przeprowadzić dokładnie według
wskazań producenta,
- nie należy nigdy zasłaniać otworów wentylacyjnych,
- projektor nie powinien być obudowany i umieszczany w szafkach bez odpowiedniej
wentylacji,
- jeśli niezbędna jest wymiana części, należy zastosować części zalecane przez producenta,
- projektora nie powinno się ustawiać w miejscach mocno nasłonecznionych,
- maksymalne przechylenie w pionie nie powinno przekraczać 15 stopni,
- nie wolno dotykać palcami soczewki projektora,
- w czasie pracy wentylatorów nie wolno wyłączać zasilania sieciowego,
- podłączanie sprzętu audio wideo należy dokonywać przy wyłączonym kablu zasilającym
projektora i wyłączonym zasilaniu podłączanego sprzętu,
- po włączeniu projektora, skontroluj wskaz
niki stanu projektora.
Wskazówki dotyczące ustawienia projektora:
- soczewka projektora powinna być ustawiona na środku ekranu,
- dla uzyskania optymalnej jakości obrazu, ekran powinien być ustawiony tak, by nie
padało na niego światło słoneczne,
- projektor należy umieścić w odpowiedniej odległości od ekranu, zależnie od pożądanej
wielkości wyświetlanego obrazu i od parametrów projektora,
Rys. 20. Zależność wielkości wyświetlanego obrazu, od odległości projektora od ekranu [19]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
- w celu optymalnego umieszczenia projektora można wykorzystać następujące wersje
ustawień; standardowe (projektor przed ekranem na stoliku projekcyjnym), projekcja zza
ekranu (projektor za ekranem półprzezroczystym), projekcja z wykorzystaniem lustra
przed lub za ekranem, montaż sufitowy (najkorzystniejszy ze względu na brak kontaktu
z projektorem i brak przeszkód na drodze wiązki światła).
Rys. 21. Przykładowe wersje ustawienia projektora [19]
Podłączanie urządzeń zewnętrznych
Projektory, mogą współpracować z niemalże wszystkimi dostępnymi z
ródłami obrazu jak
np.: komputerem, magnetowidem, odtwarzaczem DVD, wizualizerem albo kamerą, które
pracujÄ… we wszystkich znanych standardach (VHS, S VHS) i systemach telewizyjnych (PAL,
SECAM, czy NTSC). W zależności od klasy posiadają odpowiednie panele złącz sygnałów
wejściowych i wyjściowych. Do najpopularniejszych z nich zaliczamy:
- VGA  typowe analogowe złącze komputerowe, służące do podłączenia karty graficznej
komputera z projektorem, połączenie analogiczne do podłączania monitora
komputerowego (złącze 15 pinowe D sub),
- DVI  cyfrowe złącze komputerowe. W przypadku urządzeń posiadających złącze DVI,
połączenie cyfrowe umożliwia przesyłanie cyfrowego sygnału video bez potrzeby
konwersji na sygnał analogowy,
- komponent (component)  jedno z najbardziej zaawansowanych złącz dla sygnału
analogowego video,
- S video  oferuje jakość pośrednią pomiędzy złączem kompozytowym (Video),
a komponentem,
- kompozyt (composite), potocznie nazywany Video, najpopularniejsze i najczęściej
występujące przyłącze sygnałowe,
- HDMI (High Definition Multimedia Interface, dawniej DVI CE)  nowy standard złącza
cyfrowego, następca DVI dla multimediów, umożliwia przesyłanie  w jednym kablu
obrazu i dz
więku (wszystko cyfrowo),
- ETHERNET  złącze do podłączenia do sieci LAN.
Funkcje projektorów
Dzielimy je na podstawowe, dostępne bezpośrednio z klawiszy funkcyjnych pilota lub
przycisków umieszczonych na obudowie oraz rozszerzone dostępne z menu funkcyjnego. Do
podstawowych zaliczamy:
- korekcja efektu trapezowego (ang. keystone)  wykorzystanie tej funkcji jest niezbędne
w sytuacji, kiedy nie mamy możliwości ustawienia projektora prostopadle do ekranu,
rozróżnia się korekcję pionową i poziomą,
- zoom  powiększenie lub pomniejszenie całego obrazu (np. dopasowanie do wielkości
ekranu), rozróżniamy zoom optyczny (realizowany przez obiektyw) i cyfrowy
(realizowany przez cyfrowe przetworniki projektora),
- focus  regulacja ostrości dla danego ustawienia zoomu,
- source  wybór z
ródła sygnału: automatyczny lub ręczny,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
- chwilowe wyłączenie obrazu i dz
więku,
- zamrożenie wyświetlanego obrazu  efekt stop klatki,
- wybór trybu wyświetlania obrazu (ang. picture mode)  np. standard, prezentacja,
projekcja kinowa,
- regulacja jasności i kontrastu,
- zmiana formatu obrazu.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie przeznaczenie ma projektor multimedialny?
2. Jakie jest różnica w budowie projektorów LCD i DLP?
3. Jakie są zalety i wady projektorów typu LCD?
4. Jakie są zalety i wady projektorów typu DLP?
5. Jakie są zasady prawidłowej eksploatacji projektorów multimedialnych?
6. Jakie znasz sposoby ustawienia projektora?
7. Jakie złącza wejścia/wyjścia posiada projektor?
8. Jakie z
ródła sygnałów audio wideo można podłączyć do projektora?
9. Jakimi podstawowymi funkcjami charakteryzujÄ… siÄ™ projektory?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zapoznanie siÄ™ z funkcjami i parametrami projektora multimedialnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi projektora multimedialnego,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia,
3) zanotować podstawowe parametry techniczne projektora,
4) dobrać z
ródło sygnału np. komputer lub odtwarzacz DVD,
5) dobrać odpowiednie przewody połączeniowe z
ródła z projektorem w zależności od
dostępnych złącz w powyższych urządzeniach,
6) połączyć urządzenia po uzyskaniu akceptacji nauczyciela,
7) włączyć zasilanie projektora i z
ródła sygnału,
8) dokonać regulacji parametrów obrazu (nasycenie koloru, jasność, kontrast) z menu
projektora,
9) zapoznać się z możliwymi trybami wyświetlania obrazu na podstawie menu projektora,
10) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wyboru trybu wyświetlania obrazu
w stosunku do oglądanego materiału,
11) zademonstrować efekty swojej pracy,
12) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja obsługi projektora multimedialnego,
- projektor multimedialny,
- ekran,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
- komputer lub odtwarzacz DVD,
- komplet przewodów połączeniowych,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Zainstaluj i uruchom projektor multimedialny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją instalacji projektora multimedialnego,
2) zapoznać się na podstawie instrukcji z wielkością obrazu w funkcji odległości dla danego
projektora,
3) wykonać projekt miejsca instalacji projektora i ekranu dla wskazanego pomieszczenia,
4) zaplanować sposób montażu lub ustawienia projektora i ekranu w danym miejscu,
5) wykonać szkic pomieszczenia z zaznaczeniem lokalizacji projektora i ekranu,
6) zainstalować projektor i ekran po uzyskaniu zatwierdzenia projektu przez nauczyciela,
7) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy,
8) podłączyć projektor do zasilania,
9) ustawić wielkość i ostrość obrazu odpowiednie dla zastosowanego ekranu,
10) włączyć menu ekranowe i wyregulować zniekształcenia trapezowe obrazu,
11) zademonstrować poprawność zainstalowania projektora,
12) zanotować spostrzeżenia i uwagi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja obsługi projektora multimedialnego,
- projektor multimedialny,
- ekran,
- taśma miernicza, materiały biurowe i przybory do pisania.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać niezbędne parametry projektora do zaplanowanego
pomieszczenia? ðð ðð
2) zainstalować projektor w zaplanowanym pomieszczeniu? ðð ðð
3) określić wielkość natężenia światła projektora dla różnych
pomieszczeÅ„? ðð ðð
4) dobrać projektor w zależności od z
ródeÅ‚ sygnałów audio wideo? ðð ðð
5) dobrać z
ródÅ‚a sygnałów dla danego typu projektora? ðð ðð
6) dobrać odpowiednie przewody poÅ‚Ä…czeniowe? ðð ðð
7) wykonać połączenia projektora z różnymi z
ródÅ‚ami sygnałów? ðð ðð
8) wykorzystać zÅ‚Ä…cza sygnałów wyjÅ›ciowych z projektora? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.6. Budowa, działanie i eksploatacja centralki abonenckiej,
aparatu telefonicznego stacjonarnego i przenośnego,
telefonu komórkowego, telefaksu
4.6.1. Materiał nauczania
Wprowadzenie
Wymienione urządzenia zaliczają się do grupy urządzeń teletechnicznych
umożliwiających nawiązanie połączeń głosowych lub przesyłających dane w systemach
przewodowych lub bezprzewodowych. Popularnie tÄ… dziedzinÄ™ nazywamy telefoniÄ….
Rozróżniamy następujące typy telefonii:
- telefonia stacjonarna; tradycyjna realizacja połączeń głosowych z komutowaniem łączy
za pośrednictwem central telefonicznych i cyfrowych systemów komutacji,
- telefonia komórkowa; sposób komunikacji w cyfrowej sieci, utworzonej z komórek
radiowych pokrywających swym zasięgiem obszar przeznaczony do obsługi abonentów
ruchomych i stacjonarnych,
- telefonia internetowa; transmisja sygnałów mowy w czasie rzeczywistym, za
pośrednictwem sieci wykorzystujących protokół IP (ang. Internet Protocol),
- telefonia bezprzewodowa; zamknięty system łączności telefonicznej działający na
określonym obszarze, z przeznaczeniem dla telefonów bezprzewodowych,
- telefonia komputerowa; kompleksowe łączenie funkcji telefonu z usługami oferowanymi
przez komputer (interakcyjne przetwarzanie głosu, pocztę głosową, bezobsługową
recepcję, rozpoznawanie głosu, przejście z tekstu drukowanego na mowę).
W tradycyjnej telefonii rozróżnia się zagadnienia związane z:
- urządzeniami komutacyjnymi odpowiedzialnymi za zestawianie połączeń (centrale,
koncentratory),
- urządzeniami liniowymi (kable, łącza, przełącznice, urządzenia zwielokrotniające,
radiolinie i światłowody),
- urzÄ…dzeniami abonenckimi zwanymi czasem terminalami (telefon, faks, modem).
Nowoczesna telefonia w miejsce tradycyjnej komutacji kanałów telefonicznych, przesyłanie
głosu realizuje transmisją pakietową, poprzez publiczną sieć transmisji danych,
a w szczególności poprzez Internet.
Aparat telefoniczny stacjonarny
Dla użytkownika telefonii stacjonarnej najważniejszym elementem jest aparat
telefoniczny. W zależności od typu sieci telefonicznej (analogowa lub cyfrowa ISDN)
stosujemy odpowiedni typ aparatu, który łączymy do centrali abonenckiej lub bezpośrednio
do dwuprzewodowej linii telefonicznej. Linia telefoniczna przez użytkownika widziana jest
jako tradycyjne gniazdko telefoniczne, do którego użytkownik domowy podpina swój aparat
za pomocÄ… wtyczki RJ 11(ang. Registered Jack 11).
Rys. 22. Wtyczka i gniazdko RJ 11
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Głównymi częściami wszystkich aparatów są:
- zespół składający się z mikrofonu i słuchawki zwany mikrotelefonem lub w skrócie
słuchawką,
- tarcza numerowa lub klawiatura wytwarzająca impulsy wybiórcze,
- przetwornik akustyczny lub optyczny przywołujący abonenta.
Dodatkowo współczesne aparaty wyposażone są w układy elektroniczne
(mikroprocesory) umożliwiające rozszerzenie podstawowych funkcji.
Rys. 23. Budowa aparatu stacjonarnego [18]
Obecne aparaty telefoniczne mogą spełniać następujące funkcje:
- prezentacja numeru (CLIP),
- głosowa prezentacja rozmówcy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
- wyświetlanie wybieranego numeru,
- wyświetlanie czasu trwania rozmowy,
- wyświetlanie aktualnej daty/godziny,
- budzik/przypomnienie,
- optyczna sygnalizacja dzwonienia,
- tryb głośnomówiący,
- blokada rozmów międzymiastowych,
- blokada rozmów międzynarodowych,
- książka telefoniczna o danej pojemności numerów,
- ponowne wybieranie (REDIAL),
- szybkie wybieranie (jednoklawiszowe),
- lista ostatnio odebranych i nieodebranych połączeń,
- automatyczna sekretarka,
- zdalne nagrywanie/odsłuchiwanie wiadomości.
Aparat telefoniczny przenośny
Pierwsze telefony przenośne (bezprzewodowe) były modelami analogowymi. W płytę
telefonu został wmontowany nadajnik, w słuchawkę  odbiornik. Poważnym minusem tego
rozwiązania jest niewielki zasięg oraz wspólna częstotliwość uruchomieniowa dla wszystkich
egzemplarzy danego modelu. Każdy inny użytkownik takiego telefonu, który znalazł się
w zasięgu naszej bazy mógł dzwonić na nasz koszt.
Od 1996 roku naszą domową sieć telefoniczną odmienia system DECT, który oznacza
Digital Enhanced Cordless Telephony, czyli po polsku: system cyfrowej telefonii
bezprzewodowej. Większość funkcji telefonów pracujących w systemie DECT jest
identyczna jak w telefonach komórkowych GSM, jedynym ograniczeniem dla nich jest zasięg
stacji bazowej.
W skład podstawowej instalacji DECT wchodzą trzy elementy: jednostka centralna,
stacja bazowa oraz aparaty często nazywane ze względu na wygląd po prostu słuchawkami.
Jednostka centralna to mikroprocesor odpowiedzialny za prawidłową obsługę nadajników
i aparatów telefonicznych. Do niej podłączona jest linia miejska, co tworzy z niej telefoniczną
centralkÄ™ abonenckÄ…. Z jednostkÄ… centralnÄ… Å‚Ä…czy siÄ™ nadajniki zwane stacjami bazowymi.
W prostych instalacjach domowych jednostka centralna, stacja bazowa i Å‚adowarka
akumulatorów słuchawki stanowi jedną całość. Jeśli zajdzie taka potrzeba, możemy dokupić
jedną lub kilka dodatkowych słuchawek z podstawką do ładowania i połączyć je do
posiadanej stacji. Wówczas istnieje możliwość prowadzenia rozmów między aparatami,
przeprowadzania telekonferencji oraz przekazywania połączeń na inny aparat.
Rys. 24. Przykład telefonu typu DECT [17]
Standard cyfrowej telefonii bezprzewodowej działającej w paśmie 1880 1900 MHz
zapewnia zasięg do 250 m, a w pomieszczeniach zamkniętych do 30 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Centralka abonencka
Centrala abonencka podobnie jak komputer wchodzi w skład wyposażenia każdego
nowoczesnego biura. Zastosowanie centralki abonenckiej daje użytkownikowi możliwość
organizacji ruchu telefonicznych połączeń przychodzących i wychodzących, dostępu do
kilkudziesięciu funkcji i usług oraz obniżenia kosztów związanych z łącznością. Wielkością
charakteryzującą jest pojemność centralki tzn. liczba linii zewnętrznych i wewnętrznych, jaką
może obsłużyć dana centralka. Najmniejsze z nich, nadające się idealnie do domków
jednorodzinnych, to centralki obsługujące 1 linię zewnętrzną i cztery wewnętrzne, największe
obsługują do kilkuset abonentów. Centrale o pojemności powyżej 48 abonentów
wykonywane są wyłącznie z cyfrowym polem komutacyjnym i często posiadają budowę
modułową (możliwość rozszerzenia pojemności przez dodanie dodatkowych modułów).
Centrala składa się z następujących elementów:
- obudowy z zasilaczem sieciowym,
- karty linii  umożliwiające przyłączenie odpowiedniego typu aparatu telefonicznego
(jedna karta może obsłużyć od 2 do 32 aparatów),
- pole komutacyjne,
- sterowniki centrali  umożliwiają realizację połączeń i współpracują z urządzeniami
wejścia/wyjścia (wyświetlacz, drukarka, łącze komputerowe).
Dodatkowo centrale mogą być wyposażone np. w zasilacze awaryjne, zewnętrzne z
ródło
dz
więku oraz odbiorniki sygnału telefaksowego.
Do najważniejszych funkcji central abonenckich zaliczamy:
- funkcje obsługi wywołań przychodzących  w jakich godzinach, porach dnia i z których
linii zewnętrznych wybrani abonenci wewnętrzni mają odbierać wywołanie linii,
- funkcje dyskryminacji  ograniczenie zasięgu i godzin telefonowania indywidualnie dla
każdego abonenta wewnętrznego,
- funkcje taryfikacji  rejestracja danych o połączeniach wychodzących,
- DISA  funkcja umożliwiająca wybieranie numeru wewnętrznego przez abonenta
zewnętrznego po usłyszeniu zapowiedzi głosowej,
- funkcje domowe  odbieranie wywołań z domofonu lub współpraca z systemem
alarmowym.
Telefaks
Telefaks (potocznie faks) jest to urządzenie umożliwiające przesyłanie wiadomości
w postaci obrazów nieruchomych pomiędzy abonentami, za pośrednictwem łączy
telefonicznych z komutacjÄ… automatycznÄ…. PoczÄ…tki rozwoju telefaksu przypadajÄ… na koniec
lat 70. Istnieje kilka norm komunikacji pomiędzy telefaksami. Najczęściej jest używana
norma analogowa G3 (14400 bit/s) i cyfrowa G4 (64000 bit/s) dla ISDN. Faks jest
połączeniem telefonu, drukarki i czytnika dokumentów.
Podstawowe funkcje i parametry to:
- rodzaj technologii wydruku (termiczna, atramentowa, laserowa),
- maksymalna prędkość modemu,
- rozmiar pamięci dokumentów (podawana w ilości stron w trybie nadawania/odbioru),
- możliwość kopiowania dokumentów,
- blokada odbioru dokumentów niepożądanych,
- książka telefoniczna,
- automatyczna sekretarka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Rys. 25. Rozmieszczenie najważniejszych elementów telefaksu [20]
Rys. 26. Podłączenie telefaksu [20]
Telefon komórkowy
Telefon komórkowy (potocznie  komórka ) to rodzaj aparatu telefonicznego,
komunikującego się z siecią przy użyciu fal radiowych na zakresach mikrofalowych. Jego
działanie oparte jest na komunikacji radiowej dupleksowej tzn. korzysta z jednej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
częstotliwości do prowadzenia rozmowy, a z innej do słuchania W technologii sieci
komórkowych słowo  komórka oznacza obszar zasięgu pojedynczej stacji przekaz
nikowej 
obsługa telefonu jest automatycznie przekazywana z jednej komórki do następnej w trakcie
przemieszczania się osoby używającej telefonu.
Absolutna większość telefonów komórkowych obecnie działa w systemie cyfrowym
GSM (Global System for Mobile telecommunication). System ten działa w trzech zakresach
częstotliwości 900, 1800 i 1900 MHz. Funkcję klucza dostępowego do sieci komórkowej oraz
identyfikacji abonenta pełni karta SIM (ang. Subscriber Identity Module). Telefon
komórkowy, oprócz realizowania podstawowej funkcji prowadzenia rozmowy, z reguły
wyposażony jest w wiele dodatkowych opcji, które albo wykorzystują właściwości sieci (np.
krótkie wiadomości tekstowe, czyli SMS lub ich rozwinięcia takie jak EMS czy MMS,
cyfrowa transmisja danych), albo poprzez wbudowane dodatkowe układy umożliwiające
wykonywanie dodatkowych funkcji (np. budzik, notes, organizer, kalkulator, radiodyktafon
czy aparat fotograficzny).
Ze względu na obudowę rozróżniamy telefony komórkowe jako:
- standardowy telefon bez części ruchomych (ang. brick lub candybar),
- telefon z klapkÄ… (ang.clamshell),
- telefon z częścią osuwaną (np. wyświetlacz może osuwać się na klawiaturę).
Przyszłość telefonów komórkowych to przede wszystkim telefonia Trzeciej Generacji
UMTS (ang. Universal Mobile Telecommunications System), oferująca pełen dostęp do
Internetu, poszerzenie rozmowy o przekaz video oraz do łączności z systemem satelitarnym
GPS. Obecnie zasięg UMTS w Polsce nie wykracza po za granice dużych aglomeracji
miejskich.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka rozróżniamy typy telefonii?
2. Jakie są główne części aparatów telefonicznych stacjonarnych?
3. Jakie funkcje podstawowe i dodatkowe spełniają aparaty telefoniczne stacjonarne?
4. Jakie znasz typy aparatów telefonicznych bezprzewodowych?
5. Co wchodzi w skład podstawowej instalacji aparatów w systemie DECT?
6. Jakie zadania spełnia telefoniczna centralka abonencka?
7. Jakie są główne części składowe telefonicznej centralki abonenckiej?
8. Jakie funkcje spełnia telefaks?
9. Na czym polega system łączności komórkowej GSM?
10. Jakie funkcje posiada współczesny telefon komórkowy?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamontuj aparat telefoniczny analogowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać na podstawie instrukcji montażowej z konstrukcją mechaniczną aparatu,
2) dobrać odpowiednie narzędzia niezbędne do montażu wszystkich podzespołów,
3) zorganizować odpowiednio stanowisko pracy,
4) zaplanować w oparciu o dokumentację serwisową poszczególne etapy montażu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
5) zamontować poszczególne podzespoły do obudowy,
6) sprawdzić zgodność połączeń z schematem montażowym,
7) zademonstrować poprawność działania aparatu podłączając go do linii telefonicznej,
8) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
9) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja montażowa aparatu telefonicznego,
- instrukcja serwisowa aparatu telefonicznego,
- podzespoły mechaniczne i elektroniczne aparatu,
- złącza i przewody,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do montażu,
- dostęp do linii telefonicznej,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj instalacjÄ™ i programowanie prostej centralki abonenckiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi i instalacji centralki,
2) wynotować najważniejsze funkcje centralki dotyczące programowania,
3) wykonać połączenia centralki z linią miejską i 3 liniami wewnętrznymi,
4) po uzyskaniu akceptacji nauczyciela podłączyć centralkę do zasilania sieciowego,
5) przetestować poprawność wykonanych połączeń na wszystkich liniach wewnętrznych,
6) zaprogramować dostępne funkcje np. blokada wyjść, czas dzwonienia, połączenie
konferencyjne, przekazywanie rozmów na liniach wewnętrznych,
7) przetestować zaprogramowane funkcje,
8) zanotować wszystkie spostrzeżenia dotyczące połączeń i funkcji centralki,
9) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja instalacji i obsługi abonenckiej centralki telefonicznej,
- abonencka centralka telefoniczna o pojemności 1/4,
- aparaty telefoniczne stacjonarne,
- przewody połączeniowe,
- przyłącze linii telefonicznej,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Wykonaj montaż i programowanie telefaksu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi telefaksu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
2) wykonać połączenia telefaksu z linią miejską,
3) po uzyskaniu akceptacji nauczyciela podłączyć telefaks do zasilania sieciowego,
4) przetestować poprawność wykonanych połączeń,
5) zaprogramować telefaks tak, aby po pięciu sygnałach przełączył się automatycznie na
odbiór dokumentów,
6) zaprogramować automatyczną sekretarkę,
7) zanotować wszystkie spostrzeżenia dotyczące połączeń i funkcji telefaksu,
8) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja instalacji i obsługi telefaksu,
- telefaks z automatycznÄ… sekretarkÄ…,
- przewody połączeniowe,
- przyłącze linii telefonicznej,
- materiały i przybory do pisania.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) objaÅ›nić zasadÄ™ dziaÅ‚ania aparatu telefonicznego stacjonarnego? ðð ðð
2) zainstalować i sprawdzić aparat telefoniczny stacjonarny? ðð ðð
3) zmontować z podzespołów aparat telefoniczny? ðð ðð
4) zainstalować i uruchomić telefonicznÄ… centralkÄ™ abonenckÄ…? ðð ðð
5) okreÅ›lić podstawowe funkcje centralek abonenckich? ðð ðð
6) zainstalować i uruchomić telefaks? ðð ðð
7) objaÅ›nić podstawowe funkcje telefaksu? ðð ðð
8) okreÅ›lić podstawowe i dodatkowe funkcje telefonu komórkowego? ðð ðð
9) uruchomić telefon komórkowy i sprawdzić jego dziaÅ‚anie? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
4.7. Urządzenia elektroniczne powszechnego użytku.
Charakterystyka i przeznaczenie
4.7.1. Materiał nauczania
Wiadomości wstępne
Do urządzeń elektronicznych powszechnego użytku oprócz opisanych w poprzednich
rozdziałach zaliczamy:
- zegarki i czasomierze elektroniczne,
- urzÄ…dzenia wykorzystywane w technice samochodowej,
- kserokopiarki,
- regulatory oświetlenia,
- elektroniczne urzÄ…dzenia alarmowe,
- urzÄ…dzenia techniki komputerowej.
Wszystkie urządzenia elektroniczne dzielimy na stacjonarne i przenośne (mobilne).
Ogólnie z urządzeniem przenośnym mamy do czynienia wtedy, gdy praca tego urządzenia nie
wymaga utrzymywania stałego zasilania z sieci energetycznej.
Zegarki elektroniczne
Każde urządzenie pracujące w czasie rzeczywistym (np. magnetowid, nagrywarka DVD,
komputer, piec kuchenny, sterowanie ogrzewaniem itp.) musi mieć zegar, który dostarcza
informacje dwóch rodzajów:
- impulsy o określonej częstotliwości, zwane impulsami zegarowymi,
- informacjÄ™ o aktualnym czasie astronomicznym.
Jednocześnie używamy zegarki elektroniczne jako osobne urządzenia do odmierzania czasu
rzeczywistego. W porównaniu z zegarkami mechanicznymi zegarki elektroniczne mogą mieć
bardzo dużo funkcji dodatkowych (pomiar temperatury, budzenie, sterowanie innymi
urzÄ…dzeniami elektronicznymi, synchronizacja czasu drogÄ… radiowÄ… z czasem wzorcowym).
Podstawowe bloki funkcjonalne zegarka elektronicznego to:
- blok zegara (układ scalony z generatorem kwarcowym np. PCF8583),
- blok mikroprocesora z sterownikiem wyświetlacza LCD i sygnalizatorem akustycznym,
- blok klawiatury,
- blok zasilacza.
Rys. 27. Schemat ideowy przykładowego zegarka [14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
UrzÄ…dzenia alarmowe
Urządzenia alarmowe tworzą system alarmowy, którego zadaniem jest ochrona obiektów
lub wydzielonych pomieszczeń w obiekcie. Na system alarmowy składa się szereg urządzeń
elektronicznych takich jak:
- centrala alarmowa,
- urzÄ…dzenie sterujÄ…ce pracÄ… centrali,
- czujki,
- sygnalizatory.
Centrala alarmowa  zastosowany typ centrali jest uzależniony od potrzeb użytkownika
(liczby dołączonych czujek i funkcji, jakie musi spełnić). Obecnie jest centralą
mikroprocesorową, której zadaniem jest analiza informacji przychodzących z innych
urządzeń systemu i podejmowanie odpowiednich decyzji w zależności od zaprogramowanych
funkcji.
UrzÄ…dzenie sterujÄ…ce pracÄ… centrali  inaczej manipulatory, pozwalajÄ… na komunikacjÄ™
użytkownika z centralą, czyli na wydawaniu różnych poleceń do wykonania przez centralę.
Rozróżniamy manipulatory typu LED (komunikują się z użytkownikiem za pośrednictwem
diod LED) i typu LCD (komunikują się za pośrednictwem tekstu wyświetlanego na LCD).
Czujki  sÄ… z
ródłem informacji dotyczącej naruszenia strefy chronionej. Rozróżnia się
następujące typy czujek przeciw włamaniowych: podczerwieni, ultradz
więkowe,
magnetyczne, inercyjne, mikrofalowe, ultradz
więkowe. Najczęściej stosowane są pasywne
czujki podczerwieni PIR oraz magnetyczne.
Sygnalizatory  służą do sygnalizacji wywołanego alarmu włamaniowego czy
napadowego. Rozróżniamy sygnalizatory optyczne, akustyczne i optyczno akustyczne.
Dodatkowymi elementami systemu alarmowego sÄ…: akumulator (podtrzymanie pracy
systemu w razie zaniku napięcia zasilania), dialer telefoniczny (powiadomienie drogą
telefoniczną lub radiową naruszenie strefy chronionej), radiolinie (przesyłanie rozkazów do
centrali drogÄ… bezprzewodowÄ…).
Centrala alarmowa montowana jest w metalowej obudowie w wyposażeniu, której
znajduje się transformator sieciowy lub zasilacz napięcia stałego.
Rys. 28. Przykładowy zestaw systemu alarmowego [8]
UrzÄ…dzenia techniki komputerowej
We współczesnej fazie rozwoju technologii urządzeń multimedialnych i teletechnicznych
większość funkcji tych urządzeń może przejąć komputer łączący w sobie cechy
funkcjonalnego PC, sprzętu hi fi, odtwarzacza DVD/VCD, MP3, telewizora
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
z magnetowidem, oraz telefaksu i wideotelefonu. Dla spełnienia tego warunku komputer PC
powinien zawierać następujące elementy:
- płytę główną z szybkim i wydajnym procesorem,
- wystarczającą wielkość pamięci RAM,
- wydajnÄ… kartÄ™ graficznÄ…,
- szybki i o dużej pojemności dysk twardy,
- nagrywarkÄ™ DVD,
- kartÄ™ dz
więkową umożliwiającą podłączenie systemu głośnikowego 5.1,
- kartÄ™ sieciowÄ…,
- modem telefoniczny,
- wewnętrzny lub zewnętrzny tuner telewizyjny i radiowy,
- czytnik kart pamięci,
- kamerÄ™ internetowÄ….
Jeżeli przy tak skonfigurowanym komputerze postawimy monitor LCD 21 i zestaw
głośników 5.1, zastąpimy nim większość pojedynczych urządzeń multimedialnych.
Rys. 29. Przykładowe interfejsy w komputerze PC [16]
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie urządzenia zaliczamy do urządzeń powszechnego użytku?
2. Jakie urządzenia wchodzą w skład systemu alarmowego?
3. Jaka jest rola manipulatora w systemie alarmowym?
4. Do czego służą sygnalizatory w systemie alarmowym?
5. Jakiego rodzaju zasilania wymagajÄ… centrale alarmowe?
6. Jaką konfigurację sprzętową powinien posiadać komputer multimedialny?
7. Jakie urządzenia może zastąpić komputer multimedialny?
8. Do czego służą zewnętrzne interfejsy komputera?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj montaż prostego systemu alarmowego na bazie fabrycznych podzespołów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją montażu i obsługi centralki alarmowej,
2) zaplanować kolejność czynności wykonawczych montażu centralki,
3) przygotować wszystkie podzespoły do montażu (obudowa, zasilacz, płyta elektroniki,
manipulator, akumulator, czujka NC),
4) dobrać niezbędne narzędzia do montażu centralki alarmowej,
5) zamontować w obudowie zasilacz i płytę elektroniki,
6) zapoznać się z schematem podłączeń manipulatora i czujek do płyty elektroniki,
7) podłączyć zasilacz i manipulator do centrali,
8) podłączyć co najmniej jedną czujkę do centrali,
9) po uzyskaniu akceptacji nauczyciela podłączyć centralę do zasilania sieciowego,
10) dołączyć zasilanie akumulatorowe,
11) przeanalizować komunikaty wyświetlone na manipulatorze LCD lub LED,
12) zaprogramować centralkę,
13) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wykonanych czynności,
14) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja serwisowa montażu i obsługi centrali alarmowej,
- obudowa centrali alarmowej,
- zasilacz centrali alarmowej,
- płyta elektroniki centrali alarmowej,
- akumulator,
- manipulator LCD lub LED,
- czujka typu NC,
- narzędzia niezbędne do montażu,
- przewody połączeniowe,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj montaż tunera telewizyjnego jako karty rozszerzeń do komputera PC.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z danymi technicznymi tunera telewizyjnego do komputera PC,
2) włączyć komputer i przeanalizować czy spełnia on minimum wymagań niezbędnych do
instalacji danej karty rozszerzeń,
3) wyłączyć komputer i zamontować tuner telewizyjny do złącza PCI,
4) po ponownym uruchomieniu zainstalować niezbędne sterowniki i oprogramowanie do
obsługi tunera telewizyjnego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
5) uruchomić program i zapoznać się z jego konfiguracją,
6) dołączyć antenę telewizyjną i przeprowadzić programowanie tunera telewizyjnego,
7) ocenić jakość uzyskanego obrazu i dz
więku dla dowolnego programu telewizyjnego,
8) zademonstrować uzyskane efekty,
9) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wykonanych czynności,
10) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wewnętrzny tuner telewizyjny do komputera PC,
- stanowisko komputerowe,
- instrukcja montażu i uruchomienia tunera telewizyjnego,
- płyta ze sterownikami i oprogramowaniem tunera telewizyjnego,
- materiały i przybory do pisania.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać podstawowe bloki funkcjonalne zegarków elektronicznych? o o
2) określić zadania poszczególnych urządzeń systemu alarmowego? o o
3) wykonać montaż centrali alarmowej? o o
4) ocenić działanie systemu alarmowego na podstawie komunikatów? o o
5) dobrać odpowiednie czujniki do zadanego systemu alarmowego? o o
6) określić niezbędne parametry komputera multimedialnego? o o
7) zamontować kartę rozszerzeń do komputera PC? o o
8) przetestować działanie kart rozszerzeń w komputerze? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi  zaznacz prawidłową
odpowiedz
znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 17 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. W gramofonach nie są stosowane wkładki
a) piezoelektryczne.
b) magnetoelektryczne.
c) elektromechaniczne.
d) elektromagnetyczne.
2. Próbkowanie sygnału analogowego to
a) modulowanie sygnału za pomocą zmiennej częstotliwości.
b) pomiar chwilowej wartości sygnału ze stałą częstotliwością.
c) modulowanie sygnału za pomocą stałej częstotliwości.
d) pomiar chwilowej wartości sygnału ze zmienną częstotliwością.
3. Układ Dolby NR
a) wzmacnia sygnały wysokich częstotliwości przy zapisie i tłumi je przy odczycie.
b) wzmacnia sygnały wysokich częstotliwości przy odczycie i tłumi je przy zapisie.
c) wzmacnia sygnały niskich częstotliwości przy zapisie i tłumi je przy odczycie.
d) wzmacnia sygnały niskich częstotliwości przy odczycie i tłumi je przy zapisie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
4. Na schemacie blokowym magnetowidu literą X został oznaczony
a) mikrokomputer.
b) serwo przesuwu.
c) serwo głowic wizyjnych.
d) bęben głowic wizyjnych.
5. Sygnał z magnetowidu do telewizora można przesłać za pomocą
a) złącza RJ 45.
b) portu szeregowego.
c) złącza Euroscart.
d) portu radiowego.
6. Funkcje materiału światłoczułego w aparatach cyfrowych pełni
a) klisza światłoczuła.
b) film.
c) mikrokomputer.
d) matryca CCD.
7. Używany w kamerach cyfrowych system DV
a) jest systemem analogowym.
b) jest używany wyłącznie w kamerach firmy Sony.
c) jest systemem cyfrowym.
d) nie jest kompatybilny z systemem miniDV.
8. Efekt cyfrowy, który nie jest powszechnie dostępny w kamerach cyfrowych to
a) PIP (obraz w obrazie).
b) MIRROR (prawa połowa obrazu jest lustrzanym odbiciem lewej).
c) NEGA (negatyw).
d) MORPH (płynne przejście pomiędzy dwoma różnymi ujęciami).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
9. Mikrofony węglowe wyróżnia
a) duża impedancja wewnętrzna.
b) niska skuteczność.
c) mała impedancja wewnętrzna.
d) powszechne wykorzystywanie w instrumentach akustycznych.
10. Rysunek przedstawia budowÄ™ mikrofonu
a) węglowego.
b) piezoelektrycznego.
c) magnetoelektrycznego.
d) dynamicznego.
11. Słuchawki magnetoelektryczne przenoszą sygnały o częstotliwości
a) od 10 do 20 000 Hz.
b) od 20 do 16 000 Hz.
c) od 50 do 10 000 Hz.
d) od 100 do 5 000 Hz.
12. Parametrem projektora multimedialnego o niskiej jakości jest
a) rozdzielczość 1024x768 pikseli.
b) jasność 300 lumenów.
c) obiektyw który daje obraz o szerokości równej połowie odległości projektora od
ekranu.
d) kontrast 500:1.
13. Jeżeli pionowe brzegi obrazu otrzymanego z projektora są liniami ukośnymi, to należy
skorzystać z funkcji
a) zoom.
b) focus.
c) korekcji efektu trapezowego.
d) wyboru trybu wyświetlania obrazu.
14. Podstawowa instalacja telefonu typu DECT nie zawiera
a) jednostki centralnej.
b) stacji bazowej.
c) aparatu telefonicznego.
d) konwertera.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
15. Centralka abonencka nie umożliwia
a) rejestrowania rozmów telefonicznych.
b) organizowania połączeń przychodzących.
c) ograniczenia zasięgu i godzin telefonowania dla abonentów zewnętrznych.
d) ograniczenia zasięgu i godzin telefonowania dla każdego abonenta wewnętrznego.
16. W systemach alarmowych stosuje siÄ™ sygnalizatory
a) podczerwieni.
b) ultradz
więkowe.
c) akustyczne.
d) magnetyczne.
17. System S VHS oferuje rozdzielczość
a) cztery razy wyższą niż VHS i podobną reprodukcję kolorów.
b) dwa razy wyższą niż VHS i podobną reprodukcję kolorów.
c) cztery razy wyższą niż VHS i poprawioną reprodukcję kolorów.
d) dwa razy wyższą niż VHS i poprawioną reprodukcję kolorów.
18. Aby uniknąć zjawiska nakładania się widm sygnału cyfrowego i w efekcie niemożliwych
do wyeliminowania zakłóceń, częstotliwość próbkowania musi być
a) co najmniej równa szerokości pasma sygnału.
b) co najmniej równa podwojonej szerokości pasma sygnału.
c) co najwyżej równa szerokości pasma sygnału.
d) co najwyżej równa połowie szerokości pasma sygnału.
19. Do połączenia dwóch lub trzech głośników w kolumnie głośnikowej służy
a) rozdzielacz sygnału.
b) wzmacniacz niskoomowy.
c) zwrotnica.
d) przełącznik aktywny.
20. Poprawnym i zapewniającym optymalną wydajność podłączeniem dysku E IDE i napędu
nagrywarki DVD R/RW jest
a) ustawienie dysku jako Master, napędu nagrywarki jako Slave i podłączenie obu do
pierwszego portu IDE.
b) ustawienie dysku jako Master, napędu nagrywarki jako Slave i podłączenie obu do
drugiego portu IDE.
c) ustawienie dysku i napędu nagrywarki jako Single Drive i podłączenie ich do
osobnych portów IDE.
d) ustawienie dysku i napędu nagrywarki jako Auto Detect i podłączenie obu do
pierwszego portu IDE.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie montażu urządzeń multimedialnych i teletechnicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
6. LITERATURA
1. Marusak A.: Urządzenia elektroniczne cz. III  Budowa i działanie urządzeń. WSiP,
Warszawa 2000
2. Orzechowski J.: UrzÄ…dzenia wizyjne. WSiP, Warszawa 2002
3. Urbański B.: Elektroakustyka w pytaniach i odpowiedziach. Wydawnictwo Naukowo
Techniczne, Warszawa 1993
4. Urbański B.: Magnetowid w pytaniach i odpowiedziach. Wydawnictwo Naukowo
Techniczne, Warszawa 1989
5. http://archiwum.wiz.pl/1998/98042900.asp
6. http://felektr.katalogi.pl/temat10515
7. http://ifnt.fizyka.amu.edu.pl/dydaktyka/hatem_p/telefon/ap2.jpg
8. http://www.alarmserwis.pl
9. http://www.daktik.rubikon.pl/audio
10. http://www.elektroda.net/dla_domu/zegar_pcf8583.html
11. http://www.enter.pl:80/archiwum/ent2003/01/Grafika/E0143R01.gif
12. http://www.pcworld.pl/artykuly/45928.html
13. http://www.pcworld.pl/arykuły
14. http://www.republika.pl/audioton
15. http://www.serwis tv.com
16. http://www.tpsa.pl
17. http://www.wikamc.wsi.edu.pl
18. http://www.zsh.konin.pl/inne/Uczniowie/kamery_internetowe/kamery_internetowe.htm
19. Instrukcja obsługi projektora multimedialnego
20. Instrukcja obsługi telefaksu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62