Lata 1921-26:

Narastanie konfliktu wewnętrznego:
Chwiejność układów parlamentarnych: parlamentarnych mo mencie uchwalenia konstytucji Sejm

Ustawodawczy spełnił swe podstawowe zadanie, jednak 18.05.1921r. przed łużono kadencję Sejmu i Naczelnika
Państwa do czasu ukonstytuowania się nowych władz. Zależało na ty m s zczególn ie prawicy, która chciała
przeprowad zić niektóre ustawy o mn iejs zościach jeszcze w sejmie ustawodawczy m obawiając się że w nowych
wyborach zdobędą one silne przedstawicielstwo. Po rozpadzie koalicji stanowiącej podstawę rządu Witosa,
gabinet ten przetrwał jeszcze jakiś czas, ale we wrześniu ostatecznie ustąpił. Po d wutygodniowy m kry zysie rząd
pozaparlamentarny, ale tolero wany przez centru m i lewicę, stworzy ł Antoni Ponikowski. W czerwcu 1922r. na
skutek odmowy kredytów wojskowych, których żądał Naczelnik Państwa, rząd Ponikowsiego upadł. Po
kolejnym kryzysie gabinetowy m Jó zef Piłsudski powołał rząd Artura Śliwińskiego, ale i ten gabinet upadł.
Prawica zg łosiła votum nieufności dla Piłsudskiego. Naczelnik państwa zwyciężył i powołał kolejny rząd
tolerowany przez centrum i lewicę, na którego czele stanął Julian Nowak

Wybory 1922: Wybory do Sejmu i Senatu odbyły się 5.11.1922. Wybory zbojkotowa li Ukra ińcy

galicyjscy. Prawica skupiła się w blo ku Chrześcijańskiej Jedności Narodowej (Ch jena).

Wybory prezydenck ie: 9.12.1922r zebra ło się Zgro mad zenie Narodowe, by wybrać pre zydenta.

Zgłoszono 5 kandydatur. Zostało 3 kandydatów Zamoyski, Narutowicz, Wojciechowski. Endecja twierd ziła, że
Narutowic z został wybrany głosami mnie jszości narodowych.

Zabójstwo Narutowicza: Bezpośrednio po wyborze Narutowicza endecja zorganizowała wiele

man ifestacji pod hasłami niedopuszczenia do wład zy „ich prezydenta”. Próbowano nie dopuścić do
zaprzysiężen ia Narutowicza. W dwa dni po oficjalny m przejęciu władzy (16.12.1922) od Piłsudskiego
Narutowicz został zastrzelony podczas otwarcia wystawy, przez malarza Eligiusza Niewiado mskiego. Zgodnie z
konstytucją funkcje prezydenta przejął marszałek sejmu Maciej Rataj. Powo łał on natychmiast nowy gabinet z
umiarkowany m gen. Sikorskim na czele. 20.12.1922 Zgro madzen ie Narodowe zebrało się ponownie w celu
wyboru prezydenta. Wybrano kandydata centrum i le wicy Wojc iechowskiego.

Rok 1923:

Próby stabilizacji politycznej: 19.01.1923 Sikorski wygłosił expose stwierd zając ze jego celem jest

normalizacja stosunków społecznych. Nowy premier u zyskał votum zaufan ia głosami lewicy, PSL „Piast” i NPR

Pakt Lanckoroński: poufne negocjacje endecji i PSL „Piast” doprowadziły do porozu mienia dnia

17.05.1923 znane jako Pakt Lancko roński. Przewidywało ono powołanie do życia rządu polskiej większości
parlamentarnej, opartego na koalicji endecji, Chrześcijańskiej Demo kracji i „Piasta”. W kwestiach politycznych
umowa stała się sukcesem prawicy, która przeforsowała swój punkt widzenia w sprawach mniejszości,
polonizacji Kresów Wschodnich, ograniczenia ustawodawstwa społecznego oraz zmniejszenia ko mpetencji
Piłsudskiego jako przewodniczącego Ścisłej Rady Wojennej.

Rząd Chjeno-Piasta: W wyniku paktu Lancko rońskiego rząd Sikorskiego podał się do dymisji, a

28.05.1923, prezydent Wojciechowski powierzył misję utworzenia nowego gabinetu Witosowi. Min istrem
skarbu pozostał Grabski. W skład rządu Witosa weszli przedstawiciele endecji, chadecji i „Piasta”, koalic ji
nazwane skrótowo Chjeno- Piastem. Wkrótce potem, po ostrym starciu z gen. Szeptyckim, Piłsudski zrzekł się
przewodnictwa Ścisłej Rady Wojennej. Oświadczy ł, że jako żołn ierz n ie morze b ronić rządu zło żonego z
przedstawicieli partii odpowiedzialnych za śmierć Narutowicza i odsuną się od życia politycznego. 14.12.1923r.
grupa posłów „Piasta” wystąpiła ze stronnictwa, większość, stanowiąca podstawę rządu przestała istnieć i rząd
musiał podać się do dymisji. Nastąpiło to w mo mencie całkowitego załamania gospodarki. Hiperinflacja,
problemy w górn ictwie

Program naprawy skarbu: 19.12.1923 pre zydent Wojciechowski powo łał pozaparla mentarny gabinet

Grabskiego, którego główny m zadaniem było ratowanie skarbu. Rogram taki przedstawił Grabskie sejmowi
następnego dnia uzyskując poparcie prawicy i centru m oraz neutralną przychylność lewicy. Przeciw rządowi
naprawy skarbu państwa głosowały mniejszości narodowe i dawaj posłowie ko munistyczni. Program
Grabskiego zakładał zrównoważenie budżetu i zastąpienie marki polskiej pełnowartościowy m złotym. Cele te
zamierzał Grabski osiągnąć przez przyśpieszenie nadzwyczajnego podatku majątkowego. 28.04.1924 powo łano
prywatny Bank Polski. 10.02.1925 podpisano między polska a stolica apostolska konkordat. Umo wa
przewidywała no minację biskupów arcybiskupów przez papieża po zasięgnięciu opinii rządu polskiego. Uznano
i potwierdzono prawa majątkowe kościoła w Polsce.

W poszukiwaniu koalicji rządzącej:

Powstanie rządu koalicyjnego Skrzyńskiego: Przeło m 1956/1926 przyniósł poważny kry zys. Układy

Locarieńskie i poro zu mien ie niemiecko-rad zieckie podkopały bezp ieczeństwo zewnętrzne Polski, wo jna celna z
Niemcami i druga inflacja zagro ziły zaś gospodarce. Ustąpienie rządu Grabskiego zaktywizował zwolenników
Piłsudskiego. Piłsudskiego dwa dni po ustąpieniu premiera grupa oficerów sprzyjających marszałkowi udała się
do Sulejówka, gdzie gen. G. Orlicz-Dreszer oddał do jego dyspozycji ich „serca” i „zaprawione w zwycięstwach
szable”. Wobec napiętej sytuacji ju ż 20.11.1925 Sejm wyłonił rząd s zerokiej koalicji ze Skrzyńskim na czele.
Jego podstawę stanowiło zawieszenie b roni wszystkich głównych partii polskich od endecji po PPS. Min istrem
spraw wojskowych został bliski Piłsudskiemu gen. Żeligowski.

Upadek rządu i druga koalicja Chjeno-Piasta: 20.04.1926 sam premier Skrzyński zgłosił dymisję,

jednak nie została ona przyjęta przez prezydenta Wojciechowskiego, który sądził, że rząd musi zakończyć p race
nad budżetem. 5.05.1926 rząd Skrzyńskiego ostatecznie ustąpił, a przedstawiciele endecji stronnictwa
chrześcijańsko-narodowego, chadecji , Narodowej Partii Robotniczej i PSL „piast” zako munikowali
prezydentowi ze dysponują większością zdolną do wy łonienia nowego gabinetu pod przewodnictwem Witosa.
Bezwzg lędną walkę przeciw rządowi W itosa zapowiedzia ły PPS, PSL „wyzwolenie”, Stronnictwo Ch łopskie i
Klub pracy, a w odezwie PPS stwierdzono nawet, iż odrodzenie rządu Ch jeno -Piasta oznacza zagrożen ie
faszystowskie.