IP 1/2009

22

W 2007 r., uwzględ nia jąc su ge stie Mi -

ni ster stwa Pra cy i Po li ty ki Spo łecz nej, Pań -
stwo wa In spek cja Pra cy prze pro wa dzi ła
kon tro le w 697 za kła dach, w któ rych wy -
stę po wał ha łas oraz w 198, gdzie zi den ty -
fi ko wa no drga nia me cha nicz ne. Wśród
skon tro lo wa nych za kła dów by ły m.in. za -
kła dy od lew ni cze oraz za kła dy pro du ku ją -
ce: me ble, be to no we wy ro by bu dow la ne,
wy ro by włó kien ni cze, ar ty ku ły spo żyw cze.
Po ło wę z nich sta no wi ły za kła dy za trud nia -
ją ce do 49 pra cow ni ków. W na ra że niu
na ha łas pra co wa ło po nad 50 tys. osób
(42% ogó łu za trud nio nych), w tym 34%
w wa run kach eks po zy cji o wiel ko ści po wy -
żej naj wyż sze go do pusz czal ne go na tę że nia
(NDN). Na drga nia me cha nicz ne na ra żo -
nych by ło pra wie 6 ty się cy osób (12% ogó -
łu za trud nio nych), w tym w na ra że niu
na drga nia miej sco we po wy żej war to ści
NDN pra co wa ło 25%, a na drga nia ogól -
ne 16% z nich.

Pod czas kon tro li, prze pro wa dzo nych we -

dług jed no li tych wy tycz nych, w szcze gól -
no ści zwra ca no uwa gę na: pra wi dło wość
iden ty fi ka cji ha ła su i drgań me cha nicz nych,
prze strze ga nie 8-go dzin ne go cza su pra cy
w wa run kach prze kro cze nia NDN, po praw -
ność do ko ny wa nia oce ny ry zy ka za wo do -
we go, po dej mo wa nie przez pra co daw ców
dzia łań w ce lu ogra ni cze nia lub eli mi no wa -
nia ha ła su i drgań me cha nicz nych. Ce lem
kon tro li by ło tak że spraw dze nie, czy i w ja -
kim stop niu pra co daw cy zna ją i sto su ją po -
sta no wie nia roz po rzą dze nia Mi ni stra Go -
spo dar ki i Pra cy z 5 sierp nia 2005 r.
w spra wie bez pie czeń stwa i hi gie ny pra -
cy przy pra cach zwią za nych z na ra że -
niem na ha łas lub drga nia me cha nicz ne
(Dz. U. nr 157 poz. 1318).

Wy ni ki kon tro li

Wy ni ki kon tro li wska zu ją, że po mia rów

ha ła su nie do ko na ło 5% pra co daw ców,
a drgań me cha nicz nych 10%. Brak po mia -
rów zwy kle uza sad nia no bra kiem środ ków
fi nan so wych. Jed nak nie któ rzy pra co daw -
cy nie wy ko ny wa li po mia rów, po nie waż nie
wie dzie li, iż sto so wa ne ma szy ny lub urzą -
dze nia są źró dłem drgań me cha nicz nych.
In spek to rzy pra cy stwier dza li rów nież sy -
tu acje, w któ rych pra co daw ca ce lo wo wy -
ko ny wał po mia ry na sta no wi skach, na któ -
rych spo dzie wał się, iż nie ma prze kro czeń
war to ści NDN. Po nad to pra co daw cy nie
obej mo wa li po mia ra mi wszyst kich sta no -
wisk pra cy, na któ rych wy stę po wał ha łas
lub drga nia me cha nicz ne.

W nie któ rych za kła dach ujaw nio no

prak ty ki za ni ża nia cza su eks po zy cji w ce -
lu uzy ska nia niż sze go wy ni ku koń co we go,
uza sad nia ją ce go wy dłu że nie okre su mię -
dzy po mia ra mi lub na wet ich nie wy ko ny -
wa nie (wy nik po ni żej 0,1-krot no ści NDN).
Na przy kład na sta no wi sku pro duk cji kost -
ki bru ko wej pra cow ni cy świad czy li pra cę
po ok. 7,5 go dzin w na ra że niu na ha łas, ale
na po trze by in ter pre ta cji wy ni ków po -
mia rów pra co daw ca po dał tyl ko 40 mi nut
ja ko czas na ra że nia.

Za ni ża nie cza su eks po zy cji i uzy ska nie

przez to wy ni ku koń co we go po ni żej NDN
umoż li wia ło tak że nie któ rym pra co daw com
za trud nia nie pra cow ni ków w go dzi nach
nad licz bo wych. Nie prze strze ga nie 8-go dzin -
ne go cza su pra cy i za trud nia nie pra cow -
ni ków w go dzi nach nad licz bo wych na sta -
no wi skach, na któ rych stwier dzo no prze -
kro cze nie NDN ha ła su lub drgań me cha -
nicz nych do ty czy ło 1 510 osób na ra żo nych

na ha łas (16% oce nia nych) i 90 osób na ra -
żo nych na drga nia me cha nicz ne (8%).

Wy ni ki kon tro li wska zu ją tak że, że nie za -

wsze moż li we by ło by od wo ła nie się do da -
nych z po mia rów w ter mi nie póź niej szym,
po nie waż w co pią tym za kła dzie, w któ rym
do ko na no po mia ru ha ła su lub drgań me cha -
nicz nych, nie pro wa dzo no wy ma ga nej do -
ku men ta cji lub pro wa dzo no ją w spo sób nie -
zgod ny z prze pi sa mi. Kar ty po mia rów nie
by ły na bie żą co ak tu ali zo wa ne, w re je -
strach nie uwzględ nia no cza su eks po zy cji
lub sto so wa ne wzo ry re je strów nie od po wia -
da ły ak tu al nie obo wią zu ją cym.

Pro gram na praw czy

Pra wie po ło wa kon tro lo wa nych pra co -

daw ców – ze wzglę du na osią gnię cie lub
prze kro cze nie war to ści NDN ha ła su (55%)

Ewa Kra su ska

Bhp w miej scu pra cy

Ha łas i drga nia me cha nicz ne

Ne ga tyw nym skut kiem za wo do wej eks po zy cji na ha łas jest głów nie uszko dze nie słu chu. Kon -
se kwen cje drgań o od dzia ły wa niu ogól nym do ty czą zaś zwłasz cza ukła du kost ne go i na rzą dów
we wnętrz nych czło wie ka. Mo gą one tak że wy wo ły wać in ne scho rze nia, ta kie jak: za bu rze nia
na rzą du rów no wa gi, za bu rze nia czyn no ści mię śni i ścię gien, uszko dze nia sta wów, po gar sza -
nie się ostro ści wzro ku, za bu rze nia w ukła dzie krwio no śnym. Drga nia miej sco we po wo du ją
z ko lei skur cze na czyń krwio no śnych, a w kon se kwen cji cho ro bę „bia łych pal ców”. Po nad to
ich skut kiem mo gą być zmia ny w ukła dzie ner wo wym (za bu rze nia czu cia do ty ku, do le gli wo -
ści w po sta ci drę twie nia czy mro wie nia pal ców i rąk) oraz w ukła dzie kost no -sta wo wym rę ki
(m. in. znie kształ ce nia szpar sta wo wych, zwap nie nia to re bek sta wo wych, zmia ny okost nej).

1/2009 IP

23

oraz prze kro cze nie pro gu dzia ła nia drgań
me cha nicz nych (45%) – po win na opra co -
wać or ga ni za cyj no -tech nicz ny pro gram
na praw czy, ale uczy nił to za le d wie co
trze ci pra co daw ca. Oko ło 15% przy go to wa -
nych pro gra mów nie zo sta ło wdro żo nych
w ży cie. Nie któ rzy pra co daw cy obo wią zek
spo rzą dze nia pro gra mu na praw cze go po -
trak to wa li bo wiem ja ko do dat ko wą for mal -
ność. Na le ży też za zna czyć, że część pra -
co daw ców bez po sia da nia pro gra mu na -
praw cze go po dej mo wa ła dzia ła nia tech nicz -
ne i or ga ni za cyj ne ob ni ża ją ce ha łas lub
drga nia me cha nicz ne.

Ogra ni cza nie ha ła su po le ga ło na sto so -

wa niu: ekra nów izo lu ją cych źró dło ha ła su,
obu dów dźwię ko chłon no -izo la cyj nych, tłu -
mi ków, a tak że na za ku pie no wych urzą -
dzeń i ma szyn. Dzia ła nia na praw cze
w przy pad ku eks po zy cji na drga nia me cha -

nicz ne po le ga ły głów nie na za stę po wa niu
wy eks plo ato wa ne go sprzę tu – sprzę tem
no wym, nie emi tu ją cym drgań po nadnor -
ma tyw nych. Po nad to ogra ni cza nie drgań
me cha nicz nych po le ga ło tak że na dy la ta -
cji po sa do wie nia ma szyn w pod ło żu i na ru -
ro cią gach wen ty la cyj nych.

Po wszech nie sto so wa ną me to dą ogra -

ni cze nia od dzia ły wa nia ha ła su jest udo stęp -
nia nie pra cow ni kom in dy wi du al nych
ochron słu chu, cho ciaż po win ny być one
sto so wa ne tyl ko wte dy, gdy wy eli mi no wa -
nie ry zy ka nie jest moż li we przy za sto so -
wa niu in nych roz wią zań.

Ochro ny in dy wi du al ne

i ich użyt ko wa nie

Wy ni ki kon tro li wska zu ją, że tyl ko nie -

wie lu pra cow ni kom (3% oce nia nych w 6%
kon tro lo wa nych za kła dów) wy ko nu ją cym

pra cę w wa run kach prze kro cze nia war to -
ści pro gu dzia ła nia ha ła su nie udo stęp nia -
no środ ków ochro ny słu chu. Rów nież nie -
sto so wa nie ich przez pra cow ni ków w wa -
run kach za gro że nia nie jest zna czą cym pro -
ble mem, cho ciaż sa mi pra co daw cy nie są
do brym przy kła dem dla pra cow ni ków, bo -
wiem lek ce wa żą za kła da nie ochron słu chu
w stre fach za gro żo nych ha ła sem. Pro ble -
mem na to miast jest do bór ochron słu chu
i ich użyt ko wa nie. Przy do bo rze ochron -
ni ków słu chu pra co daw cy na ogół nie
dys po no wa li zmie rzo ny mi war to ścia mi
po zio mu dźwię ku C, wy ma ga ny mi do osza -
co wa nia po zio mu dźwię ku A pod ochron -
ni kiem słu chu. Nie zna li bo wiem za le ceń
do ty czą cych do bo ru i użyt ko wa nia za war -
tych w Pol skiej Nor mie PN -EN 458.

Na le ży pod kre ślić, że za rów no pra co -

daw cy, jak i pra cow ni cy ma ją bar dzo ogól -

ną wie dzę o skut kach od dzia ły wa nia ha ła -
su i spo so bach za po bie ga nia tym skut kom.
Nie wie dzą, że sku tecz na ochro na przy po -
mo cy ochron ni ków słu chu jest uwa run ko -
wa na no sze niem ich przez ca ły czas prze -
by wa nia w śro do wi sku za gro żo nym. O bra -
ku wie dzy pra cow ni ków i osób nad zo ru ją -
cych pra ce mo że świad czyć tak że brak dba -
ło ści o ich stan tech nicz ny.

Brak wie dzy pra co daw ców i osób nad -

zo ru ją cych pra ce, przy któ rych wy stę pu -
ją drga nia me cha nicz ne, a tak że zło żo ność
pro ble ma ty ki do bo ru rę ka wic chro nią -
cych przed drga nia mi miej sco wy mi jest
z re gu ły przy czy ną nie wy po sa ża nia w nie
pra cow ni ków. Rę ka wic chro nią cych
przed drga nia mi miej sco wy mi nie mia ło
aż 35% oce nia nych pra cow ni ków w 43%
kon tro lo wa nych za kła dów.

Pra co daw cy lek ce wa żą rów nież obo wią -

zek prze ka za nia pra cow ni kom in struk cji

użyt ko wa nia środ ków ochro ny in dy wi du al -
nej. Nie prze ka za nie in struk cji stwier dzo -
no w 1/3 kon tro lo wa nych za kła dów i do ty -
czy ło to 23% pra cow ni ków wy po sa żo nych
w środ ki ochro ny słu chu oraz 30% – w rę -
ka wi ce an ty wi bra cyj ne.

Oce na ry zy ka

za wo do we go

Udo ku men to wa nej oce ny ry zy ka za wo -

do we go nie mia ło 6% oce nia nych sta no wisk
pra cy w 11% za kła dów. Na le ży jed nak
pod kre ślić, że w po nad po ło wie kon tro lo -
wa nych za kła dów oce na ta do ko ny wa na by -
ła bar dzo po wierz chow nie i czę sto nie ade -
kwat nie do ist nie ją cych wa run ków. W pra -
wie 60% kon tro lo wa nych za kła dów w oce -
nie ry zy ka za wo do we go nie uwzględ nio no
wy stę pu ją ce go na sta no wi skach ha ła su lub
drgań me cha nicz nych oraz spo so bu wy ko -
ny wa nia pra cy. Nie wzię to w niej pod uwa -
gę nie któ rych istot nych ele men tów,
na przy kład fak tycz ne go cza su na ra że nia,
w tym w go dzi nach nad licz bo wych, oraz
war to ści pro gów dzia ła nia. Nie prze ka za -
no rów nież in for ma cji o skut kach dla
zdro wia i bez pie czeń stwa pra cow ni ków wy -
ni ka ją cych z in te rak cji po mię dzy ha ła -
sem i drga nia mi me cha nicz ny mi, po nie waż
nie zna no tej za leż no ści.

We dług oce ny in spek to rów, przy czy ną

te go, oprócz nie wie dzy, by ło do ko ny wa nie
przez wie lu pra co daw ców oce ny ry zy ka za -
wo do we go wg Pol skiej Nor my PN -N -
-18002: 2000 „Sys te my za rzą dza nia bez -
pie czeń stwem i hi gie ną pra cy. Ogól ne wy -
tycz ne do oce ny ry zy ka za wo do we go”,
w któ rej za miesz czo no in ne za sa dy oce ny
ry zy ka za wo do we go. Dla te go głów ny in -
spek tor pra cy uznał, iż ko niecz ne jest ujed -
no li ce nie po dej ścia do oce ny ry zy ka za wo -
do we go w Pol skiej Nor mie i obo wią zu ją -
cych prze pi sach, bo wiem wią że się to z po -
dej mo wa ny mi przez pra co daw cę dzia ła nia -
mi zmniej sza ją cy mi ry zy ko za wo do we.
W tej spra wie skie ro wał pi smo do pre ze -
sa pol skie go ko mi te tu nor ma li za cyj ne go
z proś bą o pod ję cie prac nad ak tu ali za cją
wy mie nio nej nor my. Wnio sek, zgod nie
z otrzy ma ną in for ma cją, zo stał przy ję ty
do re ali za cji.

Do dać na le ży, że w do ku men ta cji oce -

ny ry zy ka za wo do we go in for ma cje o cza -
sie trwa nia na ra że nia by ły nie spój ne z cza -
sem na ra że nia udo ku men to wa nym w spra -
woz da niach z po mia rów ha ła su lub drgań
me cha nicz nych. Pro blem wy stą pił w 45%
kon tro lo wa nych za kła dów, w któ rych prze -
pro wa dzo ne by ły po mia ry.

24

IP 1/2009

Po nad 10% pra cow ni ków na ra żo nych

na ha łas lub drga nia me cha nicz ne nie otrzy -
ma ło in for ma cji o za gro że niu, m.in. dla te -
go, że na ich sta no wi skach nie zi den ty fi -
ko wa no tych czyn ni ków i nie uję to ich
w oce nie ry zy ka za wo do we go. Na 1/3 kon -
tro lo wa nych sta no wisk pra cy, na któ rych
wiel ko ści NDN ha ła su by ły prze kro czo ne,
brak by ło ozna ko wa nia in for mu ją ce go
o nie bez pie czeń stwie i obo wiąz ku sto so -
wa nia ochron ni ków słu chu. Na pod sta wie
prze pro wa dzo nych kon tro li moż na stwier -
dzić, że obo wią zek in for mo wa nia pra cow -
ni ków o za gro że niu ha ła sem lub drga nia -
mi me cha nicz ny mi pra co daw cy trak tu ją
bar dzo for mal nie i nie wią żą go z dzia ła nia -
mi pro fi lak tycz ny mi do ty czą cy mi ochro ny
zdro wia pra cow ni ków. W tym za kre sie nie
ma współ pra cy z pra cow ni ka mi.

Szko le nia bhp

i opie ka le kar ska

Pra co daw cy z re gu ły wy wią zu ją się

z obo wiąz ku za pew nie nia pra cow ni kom
szko leń w dzie dzi nie bhp. Bez wy ma ga -
ne go szko le nia do pusz czo no do pra -
cy 596 osób pra cu ją cych w na ra że niu
na ha łas (3%) oraz 142 – na drga nia me -
cha nicz ne (5%), od po wied nio w 14%
i 10% kon tro lo wa nych za kła dów. Istot nym
pro ble mem jest jed nak nie uwzględ nie nie
w pro gra mach szko leń za gad nień do ty czą -

cych wy ni ków oce ny ry zy ka wy mie nio -
nych w § 10 roz po rzą dze nia Mi ni stra Go -
spo dar ki i Pra cy, w tym wy ni ków po mia -
rów, war to ści NDN i pro gów dzia ła nia,
skut ków od dzia ły wa nia ha ła su. Pro blem
wy stą pił u 37% kon tro lo wa nych pra co daw -
ców, za trud nia ją cych pra cow ni ków w na -
ra że niu na ha łas i 42% – na drga nia me -
cha nicz ne.

Pra co daw cy na ogół wy wią zu ją się tak -

że z obo wiąz ku za pew nie nia opie ki pro fi -
lak tycz nej pra cow ni kom za trud nio nym
w na ra że niu na ha łas i drga nia me cha nicz -
ne, cho ciaż trak tu ją go na dal bar dzo for -
mal nie. Wąt pli wo ści bu dzi ja kość tych ba -
dań, bo wiem le ka rze nie za wsze otrzy my -
wa li od pra co daw ców in for ma cje o ha ła sie
na sta no wi sku pra cy (23%) i drga niach me -
cha nicz nych (28%), w tym rów nież o ak tu -
al nych wy ni kach ba dań i po mia rów. Le ka -
rze naj czę ściej nie za po zna wa li się oso bi -
ście z wa run ka mi na sta no wi skach pra cy,
a współ pra ca z pra co daw ca mi ogra ni cza -
ła się do wy ko na nia ba dań pro fi lak tycz nych
i wy da nia za świad cze nia.

Ze sta wie nie stwier dzo nych pod czas

kon tro li nie pra wi dło wo ści przed sta wio -
no na wy kre sie.

Nie zna jo mość prze pi sów

W oce nie in spek to rów pra cy przy czy ną

stwier dzo nych nie pra wi dło wo ści, w du żym

stop niu, jest nie do sta tecz na zna jo mość
przez pra co daw ców roz po rzą dze nia Mi ni -
stra Go spo dar ki i Pra cy z 5 sierp nia 2005
r. w spra wie bez pie czeń stwa i hi gie ny pra -
cy przy pra cach zwią za nych z na ra że -
niem na ha łas lub drga nia me cha nicz ne.
Jest ona wy ni kiem m.in. je go nie przej rzy -
stej for my – na sku tek po łą cze nia ha ła su
i drgań me cha nicz nych w jed nym prze pi -
sie, a tak że sto so wa nia za pi sów nie zro zu -
mia łych dla pra co daw ców. Pra co daw cy
w szcze gól no ści ma ją pro blem z prze strze -
ga niem § 4 ust. 1 i § 9 ust. 1. Ak tu al nie bra -
ku je wska zó wek, w ja ki spo sób sto so wać
te za pi sy, a w szcze gól no ści jak usta lać na -
ra że nie in dy wi du al ne. Ta kiej in for ma cji nie
za wie ra ją ser wi sy in ter ne to we i po rad ni -
ki do stęp ne dla pra co daw ców. Za ma łe jest
tak że za an ga żo wa nie osób wy ko nu ją cych
za da nia służ by bhp w ma łych i śred nich za -
kła dach, któ re nie ana li zu ją wy ni ków po -
mia rów ha ła su i drgań me cha nicz nych
w kon tek ście rze czy wi stych wa run ków pra -
cy. Pro wa dzi to m.in. do wy ko ny wa nia po -
mia rów tyl ko na nie któ rych sta no wi skach
i nie wła ści we go iden ty fi ko wa nia na ra że nia
pra cow ni ków. W tym za kre sie po trzeb na
jest edu ka cja pra co daw ców i służb bhp peł -
nią cych w za kła dzie ro lę do rad ców.

Ze wzglę du na po trze bę uła twie nia

zro zu mie nia i efek tyw niej sze go sto so wa -
nia przez pra co daw ców po sta no wień ww.
roz po rzą dze nia Mi ni stra Go spo dar ki i Pra -
cy, głów ny in spek tor pra cy wy stą pił do mi -
ni stra pra cy i po li ty ki spo łecz nej z wnio -
skiem o no we li za cję prze pi su, m.in. przez
do pre cy zo wa nie za pi sów do ty czą cych do -
bo ru ochron słu chu, okre śle nie try bu za -
pew nie nia in for ma cji i szko le nia w za kre -
sie od no szą cym się do wy ni ków oce ny ry -
zy ka za wo do we go. Mi ni ster nie po dzie lił
jed nak po glą du GIP i po in for mo wał, że nie
są prze wi dzia ne pra ce nad no we li za cją roz -
po rzą dze nia. W tej sy tu acji Pań stwo wa In -
spek cja Pra cy stoi na sta no wi sku, że pra -
co daw com na le ży do star czyć prak tycz ne
wska zów ki, np. w for mie wy tycz nych
o sto so wa niu prze pi sów ww. roz po rzą dze -
nia Mi ni stra Go spo dar ki i Pra cy. Po win ny
być one na pi sa ne pro stym i zro zu mia łym
ję zy kiem i za wie rać m.in. prak tycz ne in -
for ma cje uła twia ją ce oce nę ry zy ka za wo -
do we go, zgod nie z § 4 ust. 1, a tak że przy -
kła dy usta la nia na ra że nia in dy wi du al ne go,
zde fi nio wa ne go w § 2 pkt 6, zwią za ne go
z wy stę po wa niem ha ła su lub drgań me cha -
nicz nych.

Ewa Kra su ska

De par ta ment Wa run ków Pra cy GIP

Odsetek zakładów, w których stwierdzono

nieprawidłowości