KONSTYTUCJA KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO

TYTUŁ I

A I: religia rzymskokatolicka jest religią panującą.
A II: zagwarantowana wolność wyznania.
A III: podział Księstwa na 6 diecezji ( 1 arcybiskupstwo i 5 biskupstw).
A IV: likwidacja poddaństwa; równość obywateli względem prawa; zachowanie odrębności stanowej.

TYTUŁ II [O RZĄDZIE]

A V: zasada dziedziczności w obrębie dynastii saskiej – odesłanie do zasady wyboru w Saksonii.
AVI: król jest władzą wykonawczą.
A VII: król może powołać wicekróla, jeśli nie chce sam sprawować władzy.
A VIII: jeśli król nie chce powołać wicekróla, może powołać prezesa rady ministrów.
A IX: 1) król zwołuje/odracza i wyznacza termin sejmu, 2) zwołuje sejmiki, 3) przewodniczy
senatowi.
A X: dobra Księstwa składają się z rocznego dochodu w wysokości 7 mln złotych.

TYTUŁ III [O MINISTRACH I O RADZIE STANU]

A XI: jest 6 ministrów, ale 5 ministeriów: sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i czci religijnych,
wojny, przychodów i skarbu, policji. Minister sekretarz stanu jest łącznikiem między ministrami a
królem. Ministrowie posiadają odpowiedzialność.
A XII: jeśli król powołał wicekróla, a on sam nie przebywa w Księstwie to ministrowie współpracują
z wicekrólem - każdy z ministrów pracuje z nim oddzielnie.
A XIII: rada ministrów : ministrowie + prezes; jeśli sprawa należała do kilku resortów, to
porozumiewano się w obrębie rady ministrów => tego NIE MA w konstytucji!

A XIV – A XVIII: O Radzie Stanu:

¾

skład:

- król / wicekról / prezes Rady Ministrów (jako przewodniczący);
- ministrowie;
- sekretarz Rady Ministrów;
- 4 referendarze (jako organ pomocniczy);
- 6 radców (powołanych dopiero w 1808 roku);

¾

kompetencje:

- opracowywanie projektów ustaw sejmowych i dekretów królewskich;
- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami sądowymi i

administracyjnymi (spory pozytywne, spory negatywne);

- rozpatrywanie sporów administracyjnych;
- orzekanie o oddaniu pod sąd ministrów i urzędników;
- orzecznictwo kasacyjne ( nie odnośnie zasadności wyroku a jedynie sprawdzenie

działania sądu I instancji z przepisami proceduralnymi);

- sprawy budżetowe;
- ocena sprawozdań ministerialnych z działalnością rządu i stanu kraju.

¾

król musi zaakceptować postanowienia Rady Stanu.

TYTUŁ IV [O SEJMIE GŁÓWNYM]

A XIX: sejm składa się z dwóch izb: izby senatorskiej i izby poselskiej. Nie ma pojęcia „stan
sejmujący”.
A XX: sejm główny ma miejsce co dwa lata W warszawie, trwa 15 dni i jest zwoływany przez króla.
AXXI: kompetencje: prawo podatkowe, prawo cywilne, prawo karne, sprawy monetarne.
A XXII: droga ustawodawcza: projekt ustawy w Radzie Stanu => zgoda króla – sejm => głosowanie w
izbie poselskiej, decyduje większość głosów => oddanie pod sankcję senatu.

TYTUŁ V [O SENACIE]

A XXIII: senat składa się z 16 członków: 6 biskupów, 6 wojewodów, 6 kasztelanów. Później ich
liczba zwiększyła się do 30 ( po przyłączeniu Galicji Zachodniej).
A XXIV: członkowie senatu są mianowanie przez króla.
A XXV: przewodniczącym w senacie jest król, ale może to być także inna osoba, przez niego
mianowana (ale musi być członkiem senatu!).
A XXVI: urząd senatora jest dożywotni.
A XXVII: projekty ustaw uchwalone w izbie poselskiej przesyłane są senatowi.

A XXVIII: senat ma sankcję ustaw sejmowych, ale może odmówić w 3 przypadkach:

¾

jeśli doszło do naruszenia procedury / przyjęcie prawa było wymuszone

¾

jeśli przyjęcie prawa nie odbyło się większością głosów;

¾

jeśli prawo zagraża bezpieczeństwu kraju lub jest sprzeczne z Konstytucją.

A XXIX: Jeśli senat odmówi jakiemuś prawu sankcji, to jest zobowiązany powiadomić króla o tego
powodach.
A XXX: jeśli senat odmówił prawa sankcji ze względu na nieprzestrzeganie przepisów
proceduralnych, to król po wysłuchaniu Rady Stanu może odesłać projekt z powrotem do Izby
Poselskiej z nakazem odpowiedniego zachowania się. Jeśli sytuacja powtórzy się, to izba poselska
zostaje rozwiązana i król nakazuje nowe wybory.
A XXXI: jeśli dojdzie do rozwiązania Izby Poselskiej, to prawo tyczące się przychodów
skarbowych zostaje przedłużone o jeden rok ; prawa cywilne i kryminalne pozostawiają w stanie
jakim są.
A XXXII: Jeśli senat odmówi prawa sankcji a król nie uzna przyczyn ku temu za ważne – może
odwołać senatorów i mianować nowych. Senat składa się wtedy z 6 biskupów, 12 wojewodów i 12
kasztelanów.
A XXXIV: jeśli senat potwierdził prawo lub król kazał je ogłosić, to nakazuje się wprowadzenie
tego projektu w życie.

TYTUŁ VI [O IZBIE POSELSKIEJ]

A XXXV: Izba Poselska składa się z: 60 posłów (mianowani na sejmikach; mający co najmniej 24
lata, posiadający pełnię praw publicznych) i 40 deputowanych od gmin.
A XXXVI: Księstwo Warszawskie dzieli się na 40 zgromadzeń gminnych (8 w Warszawie i 32 w
reszcie kraju).
A XXXVII: Każde zgromadzenie gminne ma liczyć co najmniej 600 obywateli mających prawo
głosowania.
A XXXVIII: kadencja posłów – 9 lat; 1/3 ustępuje co 3 lata (pierwsze 6 lat – losowanie, później –
zgodnie z czasem urzędowania).
A XXXIX: Izbie Poselskiej prezyduje marszałek, wybrany z członków Izby i mianowany przez króla.
A XL: Izba Poselska uchwala projekty ustaw, które później przesyłane są do Senatu.
A XLI: Izba Poselska mianuje większością głosów trzy komisje : przychodów skarbowych,
prawodawstwa cywilnego, prawodawstwa kryminalnego. Każda komisja składa się z 5 członków.
Marszałek informuje Radę Stanu o mianowaniu komisji.
A XLII: projekt przygotowany w Radzie Stanu kierowany jest do właściwej komisji. Organizowana
jest debata na dany temat, uczestniczą w niej referendarze i minister właściwy).
A XLIII: jeśli komisja nie zgadza się z postulatami projektu, może zgłosić uwagi do
przewodniczącego rady Stanu. Członkowie komisji mogą zostać dopuszczeni do obrad nad
projektem.
A XLIV: Ostateczny projekt ustawy poddawany jest dyskusji na plenarnym posiedzeniu.
A XLV, A XLVI: członkowie Rady Stanu mogą uczestniczyć w posiedzeniu Izby Poselskiej. Prawo
wypowiadania się mają członkowie Rady Stanu i Komisji Poselskiej, ale nie mają prawa głosu w
przygotowywaniu projektu – jedynie w kwestii głosowania nad nim.
A XLVII: członkowie Rady nie mogą krytykować projektu.
A XLVIII: głosowanie nad projektem jest tajne , decyduje zwykła większość głosów.
A XLIX: jeśli prawo przejdzie, Izba Poselska przesyła je do Senatu.

TYTUŁ VII [O SEJMIKACH I ZGROMADZENIACH GŁÓWNYCH]

A L: w skład sejmików wchodzi szlachta danego powiatu.
A LI: w skład zgromadzeń gminnych wchodzą właściciele nie-szlachcice i inni obywatele.
A LII: sejmiki i zgromadzenia gminne zwołuje król.
A LIII: prawo głosu mają obywatele powyżej 21 roku życia, posiadający pełnię praw.
A LIV: każdy sejmik mianuje posła i podaje kandydatów do rad departamentowych i powiatowych i
do sądów pokoju.
A LV: na sejmikach prezyduje marszałek wybrany przez króla.
A LVI: sejmiki podzielone są na 10 oddziałów. Każdy oddział składa się z jednego lub kilku powiatów.
Nie mogą być zwołane dwa oddziały jednocześnie.
A LVII: deputowanych do gmin wybierają zgromadzenia gminne. Podają także podwójną listę
kandydatów do rad municypalnych.
A LVIII: na zgromadzeniach gminnych prawo głosu mają: obywatele właściciele nieszlachcice;
rękodzielnicy, kupcy mający swój własny towar w sklepie/magazynie o wartości 10 000złł ; plebani i
wikariusze; artyści; podoficerowie i żołnierze, który otrzymali zwolnienie od służby i ci, którzy są w
służbie czynnej i otrzymali ozdobę honorową,; oficerowie wszelkiego stopnia.
A LIX, A LX: listy głosujących układane są przez odpowiednie organy. Jeśli senat uzna, że przy ich
układaniu miało miejsce jakieś nadużycie, może nakazać ułożenie nowych list.
A LXI: między zgromadzeniami w jednym powiecie ma być 8 dni przerwy. Nie dotyczy Warszawy.
A LXII: na zgromadzeniach gminnych prezyduje obywatel wybrany przez króla.
A LXIII: na sejmikach i zgromadzeniach ma mieć miejsce tylko wybór deputowanych /
kandydatów.

TYTUŁ VIII [PODZIAŁ KRAJU I ADMINISTRACJA]

¾

kraj zostaje podzielony na 6 departamentów, te zaś na powiaty.

¾

na czele każdego departamentu stoi prefekt – podlega mu administracja oraz policja
porządkowa i polityczna. Spod kompetencji prefekta zostaje wyłączone sądownictwo i
wojsko.

¾

na czele powiatu stoi podprefekt.

¾

prefekci i podprefekci podlegają osobiście ministrowi spraw wewnętrznych. Muszą jednak
spełniać polecenia wszystkich ministrów.

¾

główne miasta (Warszawa, Poznań, Toruń, Sandomierz, Kalisz, Karków, Lublin) zarządzane są
przez prezydentów municypalnych / burmistrzów.

¾

wójtów we wsiach mianowali prefekci a zatwierdzał minister spraw wewnętrznych.

¾

w departamentach utworzono rady prefekturalne, złożone z 3-5 radców mianowanych przez
króla.

¾

w każdej municypalności będzie rada municypalna, składająca się z 10, 20 lub 30 członków.

¾

prefekci, radcowie prefektur, podprefektowie, burmistrzowie, członkowie rad
departamentowych, powiatowych i municypalnych mianowani są przez króla.

¾

rady departamentowe, powiatowe i municypalne mianują prezydenta wybranego spośród
siebie.

TYTUŁ IX [PORZĄDEK SĄDOWY]

¾

Kodeks Napoleona stanowi prawo cywilne Księstwa Warszawskiego.

¾

w sprawach cywilnych i karnych postępowanie sądowe jest publiczne.

¾

każdy powiat – jeden sąd pokoju, każdy departament – jeden trybunał cywilny I instancji,
dwa departamenty – jeden sąd karny, całe Księstwo Warszawskie – jeden sąd apelacyjny.

¾

Sądem Kasacyjnym jest Rada Stanu + 4 referendarze, którzy są w jej składzie.

¾

sędziów pokoju mianuje król z potrójnej listy kandydatów. Odnawiają się w trzeciej części
co 2 lata.

¾

sędziowie trybunału I instancji, sądów karnych i sądu apelacyjnego mianuje król dożywotnio.

¾

Sąd odzewny może zażądać odwołania sędziego.

¾

wyroki sąd trybunałów wychodzą w imieniu króla.

¾

król ma prawo łaski. Tylko on może darować lub zwolnić z kary.

TYTUŁ X [O SILE ZBROJNEJ]

¾

siła zbrojna składa się z 30 000 ludzi (nie licząc gwardii narodowych).

¾

Król może wysłać część wojska Księstwa do Saksonii, zastępując ją równą liczbą wojska
saskiego.

TYTUŁ XI [URZĄDZENIA OGÓLNE]

¾

wszyscy urzędnicy nie dożywotni oraz wicekról mogą być odwołani przez króla. Nie dotyczy
posłów.

¾

urzędów duchownych, cywilnych i sądowych nie mogą sprawować ludzie, którzy nie są
obywatelami Księstwa Warszawskiego.

¾

wszystkie akta pisane są w języku narodowym.

¾

ordery cywilne i wojskowe utrzymują się, król jest naczelnikiem tych orderów.

¾

konstytucja będzie dopełniania urządzeniami króla.