8. Znaczenie techniki w kulturze, wybrane przykłady.

Ostatnie lata wieku dziewiętnastego i początek wieku dwudziestego, to w długich dziejach ludzkości okres bardzo głębokich

przemian, obejmujących dosłownie wszystkie dziedziny działalności człowieka – od nauki teoretycznej począwszy, a na sztuce i
literaturze skooczywszy. Czas ten, był osobliwym i bezprecedensowym okresem wzrostu liczebności ludzkości i czasem wprost
niewyobrażalnego postępu technicznego oraz rozwoj kapitalizmu, wszelkich gałęzi przemysłu i powstania imponujących
aglomeracji miejskich. Był to więc w dosłownym tych słow znaczeniu wiek „pary i elektryczności”. W okresie tym, szczegolnie w
krajach Zachodniej Europy masowo powstawały liczne fabryki oraz rożne zakłady produkcyjne i wyspecjalizowane kopalnie.
Mocarstwa kolonialne budowały swoje rynki zbytu na innych kontynentach - w Ameryce Łacioskiej, Afryce i Azji, gdy za oceanem
tymczasem, rosło w siły nowe światowe mocarstwo - Stany Zjednoczone Ameryki Połnocnej.

– „rewolucja przemysłowa” objęła przede wszystkim Europę Zachodnią i Stany Zjednoczone Ameryki
Połnocnej, stając się odpowiednim bodźcem do rozwoju nowych technologi i prowadzenia nowatorskich
prac w wielu dziedzinach nauki.
– zmiany, ktorych dokonano w technologii obrobki rud żelaza, ktorej dotychczasowy stop był zbyt kruchy i
podatny na korozję. Prace nad coraz nowszymi technikami wytopu pozwoliły jednak w koocu uzyskad stal
o wyższej czystości, mniejszej podatności na kruszenie się i na korozję, a – dodatkowo – łatwiejszą do
poddania walcowaniu.
– znacznie wzrosła liczba ludności świata. Przyczyniły się do tego (w niebagatelnym stopniu):
bezprecedensowy postęp medycyny i poprawa jakości higieny, ktore mocno obniżyły wskaźnik
przedwczesnej śmiertelności wśrod zachodnich społeczeostw.
– Wilhelma Roentgena tzw. „promieni X”.
– odkrycia astronomii – przede wszystkim odkrycia nowych planet naszego Układu Słonecznego (Uranu i
Neptuna).
– nowe, coraz doskonalsze maszyny rolnicze i wprowadzenie do powszechnego użytku nawozow sztucznych
– dziedzinie budownictwa, gdyż zaczęto w nim powszechnie stosowad stal i żelazobeton,
– Siemensa prądnicy elektrycznej, z kolei dało początek wykorzystaniu energii elektrycznej do oświetlania
domow i ulic.
– Tomasza Edisona pierwszą żarowka elektryczna. Konsekwencją przewrotu w dziedzinie energetyki było
zastąpienie małych i lokalnych elektrowni, dużymi zakładami energetycznymi.
– udoskonaleniem lokomotywy parowej i nad zastąpieniem silnika parowego analogicznym silnikiem
elektrycznym. Zastosowanie silnika elektrycznego w transporcie, spowodowało nagły rozwoj kolei oraz to,
że na ulice angielskich miast wyjechały pierwsze elektryczne tramwaje.
– pierwszy telegram, ktory zabrzmiał: „Europa i Ameryka zostały połączone telegraficznie. Chwała Bogu na
wysokościach. Pokoj na Ziemi ludziom dobrej woli”.
– Rozwoj sieci komunikacyjnych i ułatwienie międzynarodowej wymiany informacji przyczyniły się do
dokonania nowych odkryd geograficznych. Dzięki nim udało się dotrzed do serca Afryki, znaleźd źrodła
Nilu oraz podjąd badania Syberii i obszarow biegunowych. Polski podrożnik, geograf i geolog (Edmund
Strzelecki) zdobył wkrotce najwyższy szczyt Australii i odkrył w niej pokaźne złoża złota.
– Udoskonaleniu uległy rownież okręty i statki dalekomorskie, ktore zwiększyły swoje rozmiary, wypornośd
oraz szybkośd i komfort żeglugi.
– samochod i samolot. Karol Benz i Gotlib Daimler stworzyli pierwszy samochod wyposażony w silnik
spalinowy, a bracia Wilbur i Orville Wright wykorzystali silnik spalinowy jako napęd do budowy samolotu.
– pierwszą taśmę montażową, ktora po raz pierwszy została zastosowana w fabryce Henry’ego Forda.
– W tym samym czasie narodził się rownież telefon (wynalazek Guglielmo Marconiego).
– rozwoj radiolokacji. Podjęto proby określania pozycji samolotu z wykorzystaniem fal radiowych, odbitych
od lecącego obiektu. W ten sposob powstał system radiolokacyjny, zwany „radarem”.
– W pierwszej połowie dwudziestego wieku podjęto także prace nad budową pierwszych komputerow,
początkowo używanych tylko przez służby specjalne do łamania zaszyfrowanych wiadomości.
– Osiągnięcia te nie były jednak jedynymi. Do mniej głośnych, ale nie mniej potrzebnych wynalazkow
tamtych lat należały też: opona pneumatyczna, płyta gramofonowa, mikroskop, wiertarka dentystyczna,
drut kolczasty i mechaniczna kosiarka zbożowa. Na rynku towarow pojawiły się rownież sztuczne
tworzywa zastępujące surowce naturalne.
Zarowno gwałtowny rozwoj przemysłu, jak i nowe wynalazki, w ogromnym stopniu przysłużyły się nowemu spojrzeniu na

samego człowieka. Rozwinęły się zainteresowania jego miejscem we wszechświecie, przeszłością, psychiką i stosunkami ze
społeczeostwem. Rozkwitły więc nauki społeczne, takie jak: ekonomia, psychologia, socjologia, pedagogika, filozofia, czy historia.
Na dziedzinę filozofii i nauk społecznych istotny wpływ wywarli Marks i Engels, ktorzy ogłosili, że to warunki bytowe człowieka
kształtują jego świadomośd i uznali, że ludzkośd ciągle się rozwija, co realizuje się w toku ostrej walki przeciwieostw, a nie na
drodze spokojnej ewolucji. Rozkwit nie ominął także literatury. Poszerzenie się horyzontow mentalnych społeczeostw, lepsza
edukacja i większa wiedza o otaczającym człowieka świecie – to wszystko sprzyjało powstawaniu nowych dzieł literackich,
zrożnicowanych, tak co do formy, jak i co do treści. Młoda literatura zaczęła zauważad nadchodzące zagrożenia dla
indywidualizmu jednostki ludzkiej. Ludzie pracujący masowo w ogromnych, bezimiennych fabrykach, ubrani w jednakowe
uniformy, korzystający z powszechnej, taniej i masowej informacji, świadomi tego, że człowiek (w świetle najnowszych odkryd
nauki) jest jednak „zwykłym zwierzęciem”, musiał przecież inaczej spojrzed na siebie i na otaczający go świat. Zatopienie w tłumie
przyniosło mu niepewnośd i poczucie przeciętności. Dodatkowych lękow dostarczył mu rozpoczynający się nowy wiek. Częstą
wśrod artystow i inteligencji postawą był więc dekadentyzm, przejawiający się pesymistyczną, bardziej indywidualistyczną

postawą oraz poczuciem bierności, słabością i niekiedy także buntem. Najczęstszym wśrod tematow podejmowanych przez
owczesnych pisarzy stały się więc problemy społeczne w realistycznym, bądź naturalistycznym wręcz ujęciu. Jeszcze szybciej
jednak rozwijała się prasa, co miało miejsce dzięki zmniejszaniu się liczby analfabetow i rozkwitowi życia politycznego.

Prasa codzienna (wydawana przez powstające właśnie ogromne koncerny prasowe) docierała coraz szybciej i do
coraz szerszego grona społeczeostwa, a to z kolei przyczyniało się większego na nią zapotrzebowania i do wzrostu
nakładow. Najpopularniejszymi w tamtym czasie wydawnictwami periodycznymi były: „The Times”, „Daily
Telegraph”, „New York Herald” oraz „Die Woche”. W architekturze krolowała „secesja”, czyli kierunek
eklektyczny, charakteryzujący się bogatym i bardzo urozmaiconym zdobnictwem. Zmiany w kulturze światowej
przyniosły też pomyślnie zakooczone proby fotograficznego sposobu przedstawiania ruchu i wynalezienia
kinematografu przez braci Lumiere. Rozpoczęto więc produkcję aparatow filmowych i urządzeo do kopiowania (a
także wywoływania) filmow. Zaczęły też powstawad pierwsze wytwornie filmowe i doszło do pierwszych prob
udźwiękawiania filmow.
Cały ten postęp technologiczny, ktorego doświadczył wtedy świat, mocno przyczynił się do poprawy bytowych
warunkow ludności. Większośd owczesnych wynalazkow znajduje też zastosowanie po dziś dzieo. Słusznie więc
okres ten nazywany był niekiedy „Belle Epoque” - „piękną epoką”. Potęga jej nauki była rezultatem długiego,
mającego swoj początek jeszcze w prehistorii procesu opanowywania środowiska naturalnego przez człowieka.
Przełom wiekow dziewiętnastego i dwudziestego, był więc czasem rozwoju dosłownie wszystkiego – nauki,
kultury, sztuki, literatury, teatru, prasy, szkolnictwa, przemysłu, filozofii i społeczeostw. Wynalazki kooca
dziewiętnastego i pierwszej połowy dwudziestego wieku dały co prawda człowiekowi do ręki także broo, w tym
najbardziej śmiercionośną broo atomową, ale przede wszystkim jednak dały człowiekowi postęp i wybor, jaki
nigdy wcześniej nie był jego udziałem.

Lodówka

- pojemnik lub szafka izolowana termicznie od otoczenia, umożliwiająca przechowywanie w obniżonej

temperaturze łatwo psujących się produktow. Chłodzenie zapewnia umieszczenie we wnętrzu lodowki substancji o
odpowiednio niskiej temperaturze i dużej pojemności cieplnej. Może to byd ciało o dużej masie i cieple
właściwym, jednak zazwyczaj wykorzystuje się do tego celu ciepło przemiany fazowej (topnienia). Najczęściej
używane czynniki chłodzące to lod (stąd nazwa - lodowka), mieszaniny oziębiające (np. lod z dodatkiem soli) oraz
zestalony dwutlenek węgla - suchy lod. Przenośne pojemniki o podobnej funkcji nazywamy termosami. Specjalne
budowle służące do magazynowania i przechowywania lodu to lodownie. Tak samo nazywa się samochody
izolowane, z wbudowanymi akumulatorami chłodu (w postaci płyt eutektycznych). Lodowki wyszły z użycia wraz
z popularyzacją chłodziarek, ktore posiadają własne urządzenia chłodnicze i nie muszą byd zaopatrywane w lod.
Prymitywne lodownie powstawały już przed naszą erą jednak były to duże budowle, na ktore przeciętny człowiek
nie mogł sobie pozwolid. Rozwiązanie bliższe lodowce stosowali Wikingowie. Wewnątrz domu, z dala od ogniska,
kopano głęboki doł, na dnie ktorego umieszczano lod lub śnieg. Po zapełnieniu dołu żywnością, przysypywano go
warstwą ziemi. Mięso zabezpieczone w ten sposob był zachowywało świeżośd przez wiele miesięcy po
zakooczeniu zimy.

Komputer -

Wzrastający nacisk informacji powoduje, że w obszarze kultury uwidacznia się szereg zjawisk i

procesow dotychczas niespotykanych. Do podstawowych należy powszechnośd dostępu do dobr kultury.
Dotychczas wytworzony dorobek ludzkości można coraz częściej podziwiad na dyskach wizyjnych lub w sieci
komputerowej. Powoduje to, że w każdej chwili możemy sięgnąd do kolekcji CD-ROM i poznad zbiory wybranego
muzeum czy wybrad dany obszar tematyczny np. dotyczący architektury. Jeszcze większe możliwości stwarzają
światowe sieci komputerowe ze swoimi bazami zawierającymi informacje biblioteczne ( książki, archiwa,
słowniki), spis kodow czy katalogi np. filmow (Move Database Browser). W World Wide Web wiele muzeow z
całego świata prezentuje swoje zbiory. Ta powszechnośd dostępu do dobr kultury sprzyja dopływowi rożnego
rodzaju informacji będących budulcem pomysłow. Podstawowym problemem staje się wybor. To czy człowiek
funkcjonujący w skomputeryzowanym świecie będzie odtworcą, czy tworcą kultury, w dużej mierze zależy od jego
przygotowania do wykorzystywania zasobow wiedzy, oceny ważności tej wiedzy, jednym słowem umiejętności
poruszania się po zdominowanym przez informację świecie. Niewątpliwie ma to wpływ na proces edukacyjny,
wymaga bowiem przygotowania człowieka do odbioru informacji. Komputer stając się nośnikiem kultury masowej
wywiera coraz większy wpływ na wyobraźnię, kreuje świat postrzeganej przez nas rzeczywistości. Człowiek może
kreowad własne wizje w wirtualnej przestrzeni używając do tego obrazu, dźwięku, animacji i ruchu oraz ingerowad
w istniejącą rzeczywistośd np. robiąc zapiski i uwagi w treści programu, jak kiedyś czynił to Kopernik na
marginesie czytanych przez siebie dzieł. Człowiek ma zatem możnośd płynnego, subiektywnego i swobodnego
interpretowania treści a także poznania wielowarstwowego i interdyscyplinarnego.