SZABAT

STARY TESTAMENT

1.

Ustanowienie szabatu.

S

łowo „szabat" oznacza zaprzestanie pracy z pewnych motywów religijnych. Praktyka

szabatu nale

ży do najstarszych warstw tradycji związanej z Prawem

(Wj 20,8

;

Wj 23, 12

;

Wj 34,21)

. Pocz

ątek tej

praktyki. ci

ągle nie wyjaśniony, sięga czasów sprzed Mojżesza. W Biblii szabat wiąże się z cyklem świętym

*tygodnia: szabat zamyka tydzie

ń dniem odpoczynku, radości i zebrań kultycznych

(Oz 2,13

;

2Krl 4,23

;

Iz 1,13)

.

2.

Motywy ustanowienia szabatu.

Kodeks przymierza podkre

ślał stronę humanitarną tego odpoczynku, który

pozwala

ł niewolnikom odetchnąć

(Wj 23,12)

. Ten pogl

ąd podziela jeszcze autor Księgi Powtórzonego Prawa

(Pwt

5,12)

. Ale ustawodawstwo kap

łańskie nadaje mu inny sens. Swoją *pracą człowiek odtwarza działalność Boga

Stwórcy, *odpoczynkiem za

ś dnia siódmego naśladuje on święty odpoczynek Boga

(Wj 31,13...

;

Rdz 2,2n)

. Tak

wi

ęc Bóg dał Izraelowi szabat po to, żeby wiedział, że Bóg go uświęca

(Ez 20,12)

.

3.

Praktyka szabatu.

Odpoczynek szabatowy by

ł pojmowany przez Prawo bardzo surowo: nie wolno było

zapali

ć ognia

(Wj 35,3)

, zbiera

ć drzewa

(Lb 15,32...)

, przygotowywa

ć potraw

(Wj 16,23...)

. Wed

ług świadectw

proroków od przestrzegania szabatu zale

żało urzeczywistnienie się obietnic eschatologicznych

(Jr 17,19-27

;

Iz

58,13n)

. Dlatego Nehemiasz tak zdecydowanie nakazuje zachowywa

ć wszystkie przepisy szabatu

(Ne 13,15-22)

. W

celu „u

święcenia" tego dnia

(Pwt 5,12)

maj

ą miejsce „święte zebrania"

(Kp

ł 23,3)

, sk

ładanie ofiar

(Lb 28,9n)

,

zmiana chlebów pok

ładnych

(Kp

ł 24,8

;

1Krn 9,32)

. Poza Jerozolim

ą obrzędy te zastępuje się zebraniami w

synagogach, gdzie s

ą odprawiane wspólne modły, połączone z czytaniem i komentowaniem Pisma świętego. W

czasach machabejskich wierno

ść nakazowi odpoczynku szabatowego jest posunięta tak daleko, że tzw. hassidim

wol

ą być raczej zmasakrowani, niż zdecydować się na pogwałcenie szabatu przez chwycenie w tym dniu za broń

(1Mch 2, 32-38)

. W czasach zbli

żających nas do Nowego Testamentu esseńczycy, jak wiadomo, przestrzegali z całą

surowo

ścią szabatu, a uczeni faryzeusze wypracowali cały system bardzo drobiazgowej kazuistyki szabatowej.

NOWY TESTAMENT

1.

Jezus

wyra

źnie nie obala prawa szabatu; nawiedza w szabat synagogi i korzysta z tej okazji, by głosić

Ewangeli

ę

(

Łk 4,16...)

. Lecz wyst

ępuje przeciwko rygoryzmowi formalistycznemu uczonych faryzejskich: „Szabat

ustanowiony zosta

ł dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu"

(Mk 2,27)

. Przykazanie mi

łości należy stawiać ponad

czysto materialne przestrzeganie szabatu

(Mt 12,5

;

Łk 13,10-16

;

Łk 14,1-5)

. Poza tym Jezus przypisuje sobie w

ładzę

nad szabatem: Syn Cz

łowieczy jest Panem szabatu

(Mk 2,28)

. B

ędzie to jeden z powodów, dla których poczną Go

atakowa

ć uczeni w Piśmie

(por. J 5, 9...)

. Lecz czyni

ąc dobro nawet w szabat, Jezus naśladuje swego Ojca, który

odpocz

ąwszy po dokonaniu dzieła stworzenia, nadal rządzi światem i obdarza ludzi swym życiem

(J 5,17)

.

2.

Uczniowie Jezusa

pocz

ątkowo również przestrzegali szabatu

(Mt 28,1

;

Mk 15,42

;

Mk 16,1

;

J 19,42)

. Nawet

jeszcze po wniebowst

ąpieniu zebrania odbywające się w szabat były wykorzystywane do głoszenia Ewangelii w

środowiskach żydowskich

(Dz 13,14

;

Dz 16,13

;

Dz 17,2

;

Dz 18,4)

. Lecz wzgl

ędnie wcześnie dniem kultu w

Ko

ściele stał się pierwszy dzień tygodnia, jako dzień zmartwychwstania Jezusa i jako *dzień Pański

(Dz 20,7

;

Ap

1,10)

. Na ten dzie

ń przeniesiono praktyki, które Żydzi wiązali chętnie z szabatem, jak np. rozdzielanie jałmużny

(1Kor 16,2)

i odprawianie mod

łów pochwalnych na cześć Boga. W nowym świetle dawny szabat żydowski przybrał

znaczenie *typologiczne, podobnie jak wiele innych instytucji Starego Testamentu. Przez swój wypoczynek ludzie
czcz

ą pamięć odpoczynku Boga w dniu siódmym. Otóż do owego odpocznienia Bożego wszedł Jezus w chwili

swego *zmartwychwstania, a chrze

ścijanie otrzymali obietnicę wejścia tam w ślad za Nim

(Hbr 4,1-11)

. Wtedy

b

ędzie miał miejsce prawdziwy szabat, w czasie którego ludzie odpoczną po swoich trudach za przykładem Boga,

który odpoczywa po swoich dzie

łach

(Hbr 4,10

;

Ap 14,13)

.