„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Małgorzata Brola

Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych metodami
rzemieślniczymi 743[03].Z3.O2

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Urszula Przystalska
mgr inż. Robert Mikołajek



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Brola
inż. Jolanta Górska



Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo









Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[03].Z3.02
„Wytwarzanie

wyrobów

tapicerowanych

metodami

rzemieślniczymi”,

zawartego

w modułowym programie nauczania dla zawodu tapicer.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1.

Szycie ręczne

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2.

Zasady i metody rozkroju materiałów stosowanych w tapicerstwie.

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3.

Zasady i sposoby wykonywania warstwy sprężynującej metodami

tradycyjnymi

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

5.4.

Zasady i sposoby wykonywania warstwy wyściełającej metodami

tradycyjnymi

19

5.4.1. Ćwiczenia

19

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

22

7.

Literatura

31

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie tapicer 743[03].

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne,

–

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

–

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:
–

pokazu z objaśnieniem,

–

tekstu przewodniego,

–

metody projektów,

–

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

–

plan testu w formie tabelarycznej,

–

punktacje zadań,

–

propozycję norm wymagań,

–

instrukcję dla nauczyciela,

–

instrukcję dla ucznia,

–

kartę odpowiedzi,

–

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

743[03].Z3.01

Przygotowanie elementów wyrobów

tapicerowanych

743[03].Z3.04

Wytwarzanie wyrobów

tapicerowanych specjalistycznych

i dekoracyjnych

743[03].Z3.03

Wytwarzanie wyrobów

tapicerowanych metodami

przemysłowymi

743[03].Z3.02

Wytwarzanie wyrobów

tapicerowanych metodami

rzemieślniczymi

743[03].Z3

Technologia tapicerstwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

charakteryzować narzędzia stosowane do produkcji wyrobów tapicerowanych,

−

oceniać stan techniczny narzędzi do ręcznych prac tapicerskich,

−

określać techniki trasowania, manipulacji i rozkroju materiałów tapicerskich,

−

ustalać zapotrzebowanie materiałowe na warstwy układów tapicerskich,

−

stosować zasady sporządzania wzorników,

−

określać sposoby usuwania błędów występujących w materiałach tapicerskich,

−

dobierać materiały i narzędzia do rodzaju wykonywanych prac,

−

dobierać narzędzia, maszyny i urządzenia do poszczególnych operacji technologicznych,

−

sporządzać odręczne i techniczne rysunki wyrobów, podzespołów i elementów,

−

charakteryzować rodzaje norm,

−

przestrzegać zasad pakowania, magazynowania oraz zabezpieczania surowców,
półfabrykatów oraz wyrobów na czas transportu,

−

charakteryzować właściwości surowców i materiałów włókienniczych,

−

charakteryzować materiały wyściółkowe,

−

charakteryzować materiały drzewne i tworzyw drzewnych,

−

określać właściwości skór, tworzyw sztucznych skóropodobnych stosowanych
w tapicerstwie,

−

charakteryzować materiały pomocnicze i wykończeniowe,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

scharakteryzować rodzaje ściegów ręcznych oraz określić ich zastosowanie,

–

dobrać igły i nici do rodzaju ściegu i sposobu łączenia materiałów,

–

zastosować różnego rodzaju ściegi ręczne odpowiednio do rodzaju wytwarzanego wyrobu,

–

dobrać materiały i narzędzia do rodzaju wykonywanego podłoża,

–

dobrać rodzaj podłoża do typu wyrobu tapicerowanego,

–

obsłużyć maszyny, urządzenia pomocnicze i narzędzia stosowane w tapicerstwie
rzemieślniczym,

–

określić sposoby łączenia elementów w tapicerowanych częściach wyrobów,

–

dobrać materiały wykończeniowe,

–

określić oraz zastosować metody i techniki wykończania wyrobów tapicerowanych,

–

dobrać materiały do wykonania warstw tapicerowanych,

–

scharakteryzować i wykonać różne rodzaje warstw tapicerowanych metodami
tradycyjnymi,

–

dobrać materiały do wykonania warstw sprężynujących,

–

wykonać różne warstwy sprężynujące z zastosowaniem metod tradycyjnych,

–

wykonać warstwy wyściełające,

–

dobrać materiały do wykonania pokryć i wykończeń dekoracyjnych,

–

określić i zastosować sposoby mocowania pokryć dekoracyjnych,

–

wykonać warstwy pokryciowe i wykończenia dekoracyjne,

–

ustalić kolejność wykonania operacji procesu wytwarzania wyrobów tapicerowanych,

–

sporządzić schemat procesu technologicznego wyrobów tapicerowanych,

–

określić wymiary funkcjonalne mebli tapicerowanych,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Tapicer 743[03]

Moduł:

Technologia tapicerstwa 743[03].Z3

Jednostka modułowa:

Wytwarzanie

wyrobów

tapicerowanych

metodami

rzemieślniczymi 743[03].Z3.02

Temat: Czynności przygotowawcze do sznurowania sprężyn nie obudowanych.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności przygotowania stanowiska do sznurowania sprężyn

nie obudowanych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

obliczyć liczbę sprężyn,

−−−−

ustalić sposób sznurowania sprężyn,

−−−−

przygotować materiały,

−−−−

dobrać narzędzia,

−−−−

dobrać właściwą odzież ochronną,

–

przygotować stanowisko pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

grupowa.

Strategia: uczenie się przez doświadczenie.

Czas: ustala na bieżąco nauczyciel.

Środki dydaktyczne:
–

narzędzia (nóż nożyce),

–

materiały pomocnicze (sznur),

–

zeszyt ćwiczeń,

–

przybory do mierzenia,

–

przybory do pisania,

–

stanowisko do sznurowania sprężyn,

–

literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

4.

Realizacja zajęć:

−

Każdy uczeń otrzymuje instrukcję wykonania zadania.

−

Uczeń zapoznaje się z instrukcją wykonania zadania.

−

Uczniowie zakładają odzież ochronną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

Uczniowie rozpoznają i omawiają przybory do wykonania zadania.

−

Uczniowie dobierają materiały.

−

Uczniowie obliczają liczbę sprężyn potrzebnych na daną warstwę.

−

Uczniowie ustalają sposób sznurowania sprężyn.

−

Uczniowie przycinają odpowiednią liczbę sznurów na żądaną długość.

−

Uczniowie przygotowują stanowisko do wykonania ćwiczenia.

−

Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, udziela wskazówek w razie wystąpienia
problemu.

5.

Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.

6.

Nauczyciel analizuje pracę każdego ucznia i stwierdza czy wykonał ją poprawnie.

7.

Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w kolejności wykonywania.

8.

Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny pracy.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Przedstaw rodzaje węzłów sznurowania sprężyn tapicerskich.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności,

−

ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Tapicer 743[03]

Moduł:

Technologia tapicerstwa 743[03].Z3

Jednostka modułowa:

Wytwarzanie

wyrobów

tapicerowanych

metodami

rzemieślniczymi 743[03].Z3.02

Temat: Zszywanie krawędzi siedziska krzesła ściegiem drabinkowym.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności doboru ściegów i wykonanie szycia ręcznego

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać narzędzia do szycia ręcznego,

−

dobrać narzędzia do szycia ręcznego,

−

posłużyć się narzędziami do szycia ręcznego,

−

dobrać ścieg do obszywania danej krawędzi,

−

wykonać szycie krawędzi siedzisk,

−

dobrać właściwą odzież ochronną,

−

przygotować stanowisko pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

grupowa.

Strategia: uczenie się przez doświadczenie.

Czas: ustala na bieżąco nauczyciel.

Środki dydaktyczne:

−

narzędzia do szycia ręcznego,

−

materiały pomocnicze do szycia ręcznego,

−

siedzisko z ukształtowaną warstwą wyściełającą,

−

stanowisko do szycia ręcznego,

−

literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

4.

Realizacja zajęć:

−

Każdy uczeń otrzymuje instrukcję wykonania zadania.

−

Uczeń zapoznaje się z instrukcją wykonania zadania.

−

Uczniowie zakładają odzież ochronną.

−

Uczniowie rozpoznają i omawiają narzędzia do szycia ręcznego.

−

Uczniowie otrzymują siedzisko krzesła.

−

Uczniowie przygotowują nici do szycia ręcznego.

−

Uczniowie przygotowują stanowisko do szycia ręcznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

Uczniowie wykonują szycie krawędzi ściegiem drabinkowym.

−

Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, udziela wskazówek w razie wystąpienia
problemu.

5.

Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.

6.

Nauczyciel analizuje pracę każdego ucznia i stwierdza czy wykonał ją poprawnie.

7.

Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w kolejności wykonywania.

8.

Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny pracy.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Przedstaw sposoby zabezpieczenia przed wypadkiem, pracownika pracującego przy

użyciu narzędzi do szycia ręcznego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności,

−

ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1.

Szycie ręczne

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj części składowe do szycia ręcznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

pobrać części składowe,

5)

złożyć odpowiednio materiał,

6)

podwinąć zszywane brzegi,

7)

spiąć warstwy materiału.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

części składowe,

−

szpilki lub nakłuwaki,

−

stanowisko do szycia ręcznego,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Dobierz narzędzia do szycia ręcznego poszczególnymi ściegami.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się ze ściegami używanymi w tapicerstwie do szycia ręcznego,

4)

dobrać narzędzia,

5)

uzasadnić wybór w zeszycie ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

rodzaje ściegów,

−

narzędzia do szycia ręcznego,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt ćwiczeń,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Wykonaj ścieg kryty zszywając dwie części tkaniny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

przygotować nici do szycia,

5)

przygotować narzędzia,

6)

dokonać wyboru ściegu,

7)

wykonać ścieg kryty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

nici,

−

narzędzia do szycia ręcznego,

−

wycięte elementy z tkaniny,

−

odzież ochronna,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Wykonaj ścieg pętlicowy zszywając dwie części tkaniny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

przygotować nici do szycia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5)

przygotować narzędzia,

6)

dokonać wyboru ściegu,

7)

wykonać ścieg pętlicowy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

nici,

−

narzędzia do szycia ręcznego,

−

wycięte elementy z tkaniny,

−

odzież ochronna,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2.

Zasady i metody rozkroju materiałów stosowanych
w tapicerstwie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj wzorniki z tektury do rozkroju części składowych siedziska krzesła.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

pobrać wymiary siedziska krzesła

4)

rozrysować na tekturze kształt siedziska krzesła,

5)

wyciąć wzorniki,

6)

sprawdzić wzornik,

7)

dokonać korekty wzorników.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

krzesła różnej konstrukcji,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

tektura,

−

narzędzia do cięcia,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie2

Przygotuj tkaninę do rozkroju ręcznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

rozwinąć tkaninę na stole i ją ułożyć,

4)

wyeliminować lub zaznaczyć wady tkaniny,

5)

spięcie tkaniny spinaczami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

bela tkaniny pokryciowej,

–

stół do rozwinięcia tkaniny,

–

przybory do znakowania,

–

spinacze,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Dokonaj rozkroju formatki ze skóry do obicia fotela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

sprawdzić skórę czy nie posiada wad i je zaznaczyć,

5)

przygotować narzędzia,

6)

dokonać rozkroju.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

narzędzia do rozkroju,

–

skóra,

–

wzorniki,

–

kreda,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3.

Zasady i sposoby wykonywania warstwy sprężynującej
metodami tradycyjnymi

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj sprężyny do warstwy podtrzymującej z pasów tapicerskich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

dobrać narzędzia do mocowania sprężyn,

5)

dobrać materiały do mocowania sprężyn,

6)

przygotować sprężyny,

7)

dokonać mocowania sprężyn.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

warstwa podtrzymująca z pasów tapicerskich,

−

sprężyny,

−

materiały pomocnicze,

−

narzędzia tapicerskie,

−

odzież ochronna,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj węzły sznurowania sprężyn tapicerskich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z przedstawionymi węzłami,

4)

rozpoznać i scharakteryzować poszczególne węzły,

5)

narysować i opisać węzły w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

węzły sznurowania sprężyn tapicerskich,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Dobierz narzędzia do sznurowania prostokątnego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z wybraną warstwą,

4)

dobrać narzędzia do sznurowania sprężyn,

5)

dobrać materiały do sznurowania sprężyn,

6)

uzasadnić pisemnie dokonany wybór narzędzi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

materiały do sznurowania sprężyn,

–

narzędzia do sznurowania sprężyn,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Zamocuj drut krawędziowy w formatce sprężynowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

przygotować narzędzia do wykonania zadania,

5)

przygotować materiały do zamocowania drutu,

6)

wykonać mocowanie drutu krawędziowego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

odzież ochronna,

–

narzędzia do wykonania zadania,

–

drut krawędziowy,

–

materiały pomocnicze do wykonania zadania,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4.

Zasady i sposoby wykonywania warstwy wyściełającej
metodami tradycyjnymi

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz narzędzia do wykonania wyściełania gładkiego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z układem tapicerskim,

4)

dobrać narzędzia do wyściełania gładkiego,

5)

uzasadnić pisemnie dokonany wybór urządzeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

układ tapicerski z warstwą wyściełającą,

–

narzędzia stosowane wyściełania płaskiego,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź operację pokrywania tkaniną jutową warstwy sprężynowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

dobrać narzędzia do ręcznego wykonania ćwiczenia,

5)

przeprowadzić odmierzanie odpowiedniej długości i szerokości,

6)

wyciąć tkaninę jutową,

7)

nałożyć i wstępnie zamocować tkaninę do ramy za pomocą gwoździ,

8)

naprężyć materiał uzupełnić wbijanie gwoździ.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

tkanina jutowa,

–

gwoździe,

–

przybory do mierzenia,

–

narzędzia,

–

warstwa sprężynująca,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj narzędzia stosowane do mocowania materiałów obiciowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z przedstawionymi narzędziami,

4)

rozpoznać i scharakteryzować poszczególne narzędzia,

5)

narysować i opisać narzędzia w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

różne narzędzia pomocnicze (po 5 szt. dla ucznia),

–

przybory do pisania,

–

zeszyt,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Zamocuj materiał obiciowy na uprzednio przygotowaną warstwę wyściełającą układu

tapicerskiego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,

2)

założyć odzież ochronną,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

dobrać narzędzia do ręcznego wykonania ćwiczenia,

5)

nałożyć materiał i przymocować go szpilkami,

6)

odpowiednio naprężyć tkaninę,

7)

podwinąć brzegi tkaniny,

8)

zszyć materiał w narożach,

9)

ukształtować krawędzie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tkanina obiciowa,

−

narzędzia,

−

szpilki, nici, igły,

−

układ tapicerski z warstwą wyściełającą,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej: „Wytwarzanie wyrobów
tapicerowanych metodami rzemieślniczymi”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 9, 11, 12,16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za uzyskanie co najmniej 9 punktów,

–

dostateczny – za uzyskanie co najmniej 11 punktów,

–

dobry – za uzyskanie 14 punktów, w tym co najmniej 2 punktów z poziomu
ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za uzyskanie 18 punktów, w tym co najmniej 4 punktów z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. b, 4. c, 5. c, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. a, 11. b,
12. d, 13. d, 14. a, 15. b, 16. c, 17. b, 18. a, 19. b, 20. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozpoznać ścieg na podstawie rysunku

A

P

d

2

Rozpoznać ściegi na podstawie opisu
czynności technologicznych

B

P

b

3

Rozpoznać ścieg stębnowy

A

P

b

4

dobrać Narzędzia do wykonania ściegów

B

P

c

5

Zanalizować przebieg wykrawania elementów
ze skóry

C

PP

c

6

Dobrać materiały pomocnicze służące do
rozkroju

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

7

Rozpoznać narzędzia na podstawie opisu
czynności technologicznej

A

P

b

8

Rozpoznać czynność technologiczną na
podstawie rysunku

B

P

b

9

Rozpoznać sposób wiązania sprężyn

C

PP

a

10

Rozpoznać rodzaj sznura

A

P

a

11

Zanalizować celowość stosowania drutu
krawędziowego

C

PP

b

12

Zanalizować przebieg czynności
technologicznej

C

PP

d

13

Rozpoznać rodzaj sznurowania

B

P

d

14

Rozpoznać węzeł do sznurowania tapicerki

A

P

a

15

Rozpoznać warstwy układu tapicerskiego

A

P

b

16

Zanalizować przebieg czynności
technologicznej

C

PP

c

17

Rozróżnić czynności technologiczne

B

P

b

18

Rozpoznać budowę układu tapicerskiego

A

P

a

19

Rozpoznać czynność technologiczną

B

P

b

20

Rozróżnić operacje technologiczne

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę rozwiązywania testów z zadaniami wielokrotnego
wyboru.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom warunki do samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi oraz podaj czas
przeznaczony na rozwiązanie testu.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania testu Rozładuj
niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości.

9.

Kilka minut przed końcem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących wiedzy o podstawowych operacjach
technologicznych związanych z przygotowaniem elementów wyrobów tapicerowanych.
Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru. Tylko jedna z 4 odpowiedzi jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
–

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X W przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję
z wykonanego zadania.

7.

Trudności mogą przysporzyć Ci zadania: 5, 9, 11, 12, 16 gdyż są one na poziomie
trudniejszym niż pozostałe.

8.

Kiedy udzielenie odpowiedzi na zadanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Na rysunku przedstawiono ścieg ręczny
a)

kryty.

b)

stębnowy.

c)

krzyżowy.

d)

okrętkowy.

2.

Z niżejwymienionych ściegów używany jest do obszywania naroży oraz krawędzi,
a cechą charakterystyczną jest to, iż jest niewidoczny. Jest to
a)

ś

cieg fastrygujący.

b)

ś

cieg kryty.

c)

ś

cieg dziurkowy.

d)

ś

cieg ozdobny.

3.

Na rysunku przedstawione jest zszywanie krawędzi ściegiem
a)

prosty.

b)

stębnowy.

c)

drabinkowy.

d)

ozdobnym.

4.

Ś

cieg kryty należy wykonać igłą:

a)

prostą z jednym ostrzem.

b)

prostą z dwoma ostrzami.

c)

wygiętą.

d)

sprężynową.

5.

Przy wycinaniu skór należy przestrzegać następujące zasady
a)

skórę układać należy w kilka warstw.

b)

na miejsca najczęściej używane wycinamy najbardziej ciągliwą część skóry.

c)

skóra posiada wiele wad należy je ominąć podczas rozkroju.

d)

nie zwracamy uwagi na kolor i grubość skóry.

6.

Przy wycinaniu formatek z tkaniny używa się
a)

wzorników.

b)

spinarek.

c)

giętarek.

d)

splatarek.

7.

Po ułożeniu wszystkich warstw materiału należy spiąć z czterech stron
a)

napinaczami.

b)

klamrami.

c)

włosociągiem.

d)

obcęgami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

8.

Rysunek przedstawia mocowanie
a)

sprężyn z ramą drewnianą.

b)

sprężyn z pasami tapicerskimi.

c)

pasów tapicerskich z ramą drewnianą.

d)

pasów tapicerskich z warstwą elastyczną.

9.

Jeżeli wszystkie sprężyny powiązane są ze sobą za pomocą sznura i pracują łącznie to
występuje wiązanie
a)

pełne.

b)

oddzielne.

c)

pośrednie.

d)

bezpośrednie.

10.

Zasadnicza formę plastyczną kształtuje sznur
a)

wiążący.

b)

formujący.

c)

kształtujący.

d)

zasadniczy.

11.

W warstwie sprężynującej stosujemy drut krawędziowy gdy
a)

warstwa sprężynująca jest równa z oskrzynią.

b)

warstwa sprężynująca wystaje poza oskrzynię.

c)

warstwa sprężynująca jest niższa niż oskrzynia.

d)

warstwa sprężynująca połączona jest z skrzynią

12.

Sprężyny rozmieszcza się na skrzyżowaniach taśm tapicerskich i przyszywa się do nich
szpagatem przynajmniej w
a)

dwóch miejscach.

b)

trzech miejscach.

c)

czterech miejscach.

d)

pięciu miejscach.

13.

W tapicerce tradycyjnej wyróżniamy sznurowanie sprężyn

a)

prostopadłe zwane niemieckim.

b)

przekątne zwane francuskim.

c)

prostopadłe zwane francuskim.

d)

przekątne zwane niemieckim.

14.

Rysunek przedstawia sznurowanie sprężyn tapicerskich węzłem
a)

pętlicowym.

b)

okrętkowym.

c)

łańcuszkowym.

d)

stębnowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

15.

W tradycyjnej warsztatowej technologii warstwę sprężynującą należy przykryć
a)

gobelinem.

b)

tkaniną jutową.

c)

runoniną.

d)

watą tapicerską.

16.

W tapicerce obudowanej z ramiakami o szerokości odpowiadającej wysokości sprężyn
zalecany jest system sznurowania
a)

niemiecki.

b)

angielski.

c)

francuski.

d)

polski.

17.

Po nałożeniu warstwy wyściełającej i pokryciu cienką tkaniną należy
a)

skleić cały układ.

b)

ukształtować krawędź.

c)

nałożyć tkaninę dekoracyjną.

d)

nałożyć drut krawędziowy.

18.

Na rysunku przedstawiony jest fragment krawędzi
a)

wystającej.

b)

gładkiej.

c)

garnirowanej.

d)

prostokątnej.

19.

Na zdjęciu widoczne jest
a)

mocowanie sprężyn.

b)

mocowanie tkaniny jutowej.

c)

mocowanie drutu krawędziowego.

d)

mocowanie ramy.

20.

Zdjęcie przedstawia
a)

mocowanie wyściółki do ramy.

b)

mocowanie tkaniny ozdobnymi gwoździami.

c)

kształtowanie krawędzi za pomocą szycia.

d)

kształtowanie krawędzi za pomocą pikowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych metodami rzemieślniczymi

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

TEST II

Próba

pracy

do

jednostki

modułowej:

„Wytwarzanie

wyrobów

tapicerowanych metodami rzemieślniczymi”

Próba pracy polega na wykonaniu przez ucznia nałożenia wyściółki na warstwę

sprężynującą.

Uczeń powinien:

−

zapoznać się z odpowiednim fragmentem poradnika,

−

zapoznać się z narzędziami do wykonania zadania,

−

dokonać wyboru odpowiednich narzędzi,

−

przygotować materiały do zadania,

−

nałożyć warstwę rozluźnionej wyściółki,

−

nałożyć uzupełniającą warstwę wyściółki,

−

uporządkować miejsce pracy,

−

ocenić jakość nałożonej wyściółki.

Nauczyciel kontroluje działania ucznia i ocenia ich wykonanie za pomocą punktacji

w poniższej tabeli:

Lp. Punktowana czynność

Punkty

1.

Przygotowanie planu wykonania próby

2.

Dobranie i założenie odzieży ochronnej

3.

Dobranie narzędzi

4.

Przygotowanie stanowiska do wykonania próby

5.

Dobranie materiałów wyściółkowych

6.

Przygotowanie wyściółki

7.

Nałożenie wyściółki na krawędziach

8.

Podsunięcie wyściółki pod ściegi mocujące tkaninę do sprężyn

9.

Wypełnienie wyściółki w części środkowej

10.

Nałożenie dodatkowej warstwy z runoniny

11.

Rozdrobnienie wyściółki

12.

Nałożenie cienkie warstwy rozdrobnionej wyściółki

13.

Wyrównanie wyściółki

14.

Sprawdzenie wykonanej pracy

15.

Uporządkowanie miejsca pracy

Razem punktów

Punktacja czynności 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11, 13, 14, 15: 0 lub 1 punkt, natomiast
czynności 7, 8, 9, 10, 12: 1 lub 2 punkty.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za uzyskanie co najmniej 10 punktów,

−

dostateczny – za uzyskanie co najmniej 14 punktów,

−

dobry – za uzyskanie co najmniej 18 punktów,

−

bardzo dobry – za uzyskanie 20 punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę wykonania podobnego zadania.

5.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

6.

Rozdaj uczniom instrukcję do wykonania próby.

7.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego. Rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości.

8.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników próby pracy i wystaw oceny.

9.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

10.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonej próby.

Instrukcja dla ucznia

Próba pracy polega na wykonaniu przez Ciebie nałożenia wyściółki na warstwę

sprężynującą.

Aby wykonać prawidłowo zadanie:

1.

zapoznaj się z odpowiednim fragmentem poradnika,

2.

zapoznaj się z instrukcją wykonania zadania,

3.

zwróć szczególną uwagę na przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

4.

dobierz potrzebne Ci narzędzia i materiały,

5.

zaplanuj wykonanie próby ustalając kolejność wykonywanych czynności,

6.

przygotuj materiały do wykonania zadania,

7.

nałóż warstwę wyściółki,

8.

uzupełnij warstwę wyściółki,

9.

sprawdź wykonanie zadania,

10.

uporządkuj miejsce pracy,

11.

pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

12.

na wykonanie zadania masz 180 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

7. LITERATURA

1.

Bacia K., Witkowski B.: Technologia tapicerstwa. WSiP, Warszawa 1981

2.

Dzięgielewski Stanisław.: Meble tapicerowane. Produkcja przemysłowa. Wydawnictwo
Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1996

3.

Dzięgielewski Stanisław.: Meble tapicerowane. Produkcja rzemieślnicza. Wydawnictwo
Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1996

4.

Kreyser P.: Domowy warsztat stolarski Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa
1987

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2.

Goźlińska E., Szlosek F.: Podręczny słownik nauczyciela kształcenia zawodowego. ITeE,
Radom 1997

3.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, FW, Warszawa 1996

4.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

5.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITE – WSI, Radom 1995