bliżej przedszkola  5.128 maj 2012

8

Bliżej przedszkola

Konflikty

wśród dzieci

Kiedy dzieci popadają w konflikty między sobą,
bardzo umiejętnie wciągają w nie nauczycieli,
którzy poświęcają dużo czasu i energii na ich rozwiązywanie.
Próbują łagodzić sprzeczki, wyręczając przy tym dzieci...

Violetta Kruczkowska

– jak pomóc w ich rozwiązywaniu

Wciągani w konflikt

Nauczyciele nie lubią, kiedy dzieci się

sprzeczają, kłócą i biją, wzajemnie obra-

żają i oddalają od siebie. Zdecydowanie

wolą, by dzieci w grupie się lubiły i żyły

ze sobą w zgodzie, w takiej bowiem at-

mosferze wszystkim lepiej się pracuje,

spędza czas oraz realizuje wyznaczo-

ne cele. Dlatego w sytuacjach konflik-

towych nauczyciele starają się pomóc

swoim podopiecznym. Niektórzy robią

to także dlatego, iż uważają, że to ich

obowiązek, a inni, mimo swojej niechęci

do angażowania się w spory podopiecz-

nych, są w nie zręcznie wciągani przez

dzieci. Prawdopodobnie przypominasz

sobie sytuacje, kiedy dzieci angażowały

cię w swoje konflikty: Ona nie pozwala mi

się bawić... (zabawką albo z nimi) lub To

on zaczął, on pierwszy... (opisywanie za-

chowania).
Sięgnij pamięcią wstecz i przypomnij so-

bie, jakie chwyty sama stosowałaś, aby

skłonić dorosłych do zajęcia się twoim

konfliktem z innym dzieckiem, bratem

lub siostrą. Może byłaś „skarżypytą”

lub „uciśnionym”, a może „aktorem”,

który odgrywał dramatyczną scenę,

żeby pokazać, jak wielka krzywda mu

się dzieje, której sprawcą jest „zły” kole-

ga lub „głupia” młodsza siostra.

Rola sędziego

Niestety, wielu nauczycieli powodowa-

nych troską bierze na siebie konflikty

dzieci, często poprzez generowanie

własnych rozwiązań lub odgrywanie

roli sędziów, decydując, kto jest winny,

a kto nie. Nie jest to dobry pomysł, po-

nieważ z chwilą, gdy nauczyciel weź-

mie kogoś w obronę lub zgodzi się być

arbitrem, sprawa nieuchronnie kom-

plikuje się jeszcze bardziej, a co gorsza

– nauczyciele przyjmujący taką rolę, za-

zwyczaj padają ofiarą dwunastu barier

w komunikacji, zwłaszcza osądzania,

krytykowania, moralizowania i ostrze-

gania.
W konsekwencji, zamiast dwóch osób

dyskutujących o tym, co „dobre”, a co

„złe”, mamy całą trójkę i ustalenie, kto

ma problem i kto jest odpowiedzialny

za jego rozwiązanie staje się rzeczywi-

ście trudne. W rezultacie bowiem jedy-

nymi ludźmi, którzy mogą skutecznie

rozwiązać problem dotyczący relacji,

są ludzie tworzący tę relację. Terapeu-

ci prowadzący np. terapię małżeńską

nigdy nie rozwiązują problemów mał-

żeńskich za swoich klientów, dyrektor

nigdy nie rozwiąże konfliktu pomiędzy

dwoma nauczycielami. Tylko te dwie

konkretne osoby, których dotyczy prob-

lem, mogą go ostatecznie rozwiązać.

Aby poradzić sobie z konfliktem wśród

dzieci, nauczyciel powinien sobie prze-

de wszystkim uświadomić, że to dzie-

ci rządzą swoją relacją, oraz że – jako

osoba wspierająca czy pełniąca funkcję

mediatora w ich konflikcie – musi użyć

aktywnego słuchania (i innych pomoc-

nych umiejętności).

Rola mediatora

Nauczyciel pełniący funkcję osoby

wspierającej zachęca dzieci do bezpo-

średniej rozmowy ze sobą. Skłania je do

rozmowy między sobą, a nie „poprzez

siebie” – nauczyciela. Jego zadaniem

jest aktywne słuchanie treści (faktów)

i uczuć komunikowanych przez każ-

de dziecko, szczególnie wtedy gdy ich

wypowiedzi są naładowane złością

i niejasne. Dzięki temu każde dziecko

będzie czuło, że zostało dokładnie wy-

słuchane. Będzie miało również szan-

sę usłyszeć prawdziwy komunikat

drugiego dziecka, ukryty za pełnymi

emocji słowami, które zostaną „zde-

kodowane” przez nauczyciela podczas

aktywnego słuchania. Gdy komunikaty

będą wysyłane w miarę wyraźnie, na-

uczyciel może po prostu towarzyszyć

dzieciom, zachowując milczenie, i po-

bliżej przedszkola  5.128 maj 2012

9

R

E

K

L

A

M

A

zwolić im wziąć odpowiedzialność za

rozwiązanie problemu.

aby poradzić sobie
z konfliktem wśród dzieci,
nauczyciel powinien sobie
przede wszystkim uświadomić,
że to dzieci rządzą
swoją relacją, oraz że
– jako osoba wspierająca
czy pełniąca funkcję
mediatora w ich konflikcie
– musi użyć aktywnego
słuchania (i innych pomo-
cnych umiejętności).

Jednak czasem nawet żywo przeprowa-

dzone aktywne słuchanie nie wystarcza.

Wówczas nauczyciel powinien wprowa-

dzić metodę trzecią. Zdarza się, że czasa-

mi dzieci docierają do satysfakcjonujące-

go rozwiązania bez niczyjej pomocy, ale

najczęściej nie dochodzi do tego dlatego,

że prawdziwe powody konfliktu pozo-

stają nieujawnione. Dzieci w sytuacji ani-

mozji rzadko słuchają i rozumieją siebie

nawzajem. Dlatego nauczyciele, którzy

pomagają dzieciom rozwiązywać ich

problemy, zdają sobie sprawę z potrójnej

korzyści, jaka się z tym wiąże: rozwią-

zywanie na bieżąco zaistniałych między

dziećmi konfliktów, większa skutecz-

ność dzieci w tym zakresie w przyszłości

oraz wzajemny szacunek we wszystkich

relacjach w grupie. Mediacja jest specjal-

ną i bardzo cenną umiejętnością, której

uczymy nauczycieli na kursach Trenin-

gu Skutecznego Nauczyciela.

Przykład: Krzyś i Małgosia
(4,5 roku i 5 lat)

Problem:

Krzyś i Małgosia lubią się ba-

wić dużym statkiem. Inne dzieci w za-

sadzie nie interesują się

tą zabawką. Kiedy Mał-

gosia zaczyna się bawić

statkiem, Krzyś w tym

samym momencie też

zaczyna się nim intereso-

wać i przeszkadza Mał-

gosi. Dziewczynka się

denerwuje i woła panią.

Nauczyciel:

Małgosiu, wygląda na to, że

masz problem. Chciałabyś o nim opowie-

dzieć?

Małgosia:

Wie pani dlaczego? Nie chcę,

żeby Krzyś się bawił blisko mnie. Za każ-

dym razem, kiedy wezmę tę zabawkę (po-

kazuje), on mi ją zabiera, kiedy ja mówię:

„nie”, to on mi pokazuje język.

Nauczyciel:

Nie chcesz, żeby Krzyś był

blisko, bo to przeszkadza ci się bawić.

Chciałabyś się bawić w spokoju.

Małgosia:

Tak.

Nauczyciel:

A ty, Krzysiu, też lubisz się

bawić tym statkiem, tak?

Krzyś:

(kiwa głową na potwierdzenie słów

nauczycielki)

Nauczyciel:

No dobrze, Krzysiu, to jak

rozwiążemy ten problem?

Krzyś:

Nie wiem.

Małgosia:

Ja wiem! Krzyś mógłby się ba-

wić tam (wskazuje miejsce w sali), a jak ja

skończę się bawić statkiem, to go zawołam

i sam będzie się bawił.

Nauczyciel:

Twoim zdaniem Krzyś mógłby

pobawić się przez chwilę inną zabawką.

Małgosia:

Tak.

Nauczyciel:

Co o tym myślisz, Krzysiu?

A potem może mógłbyś poprosić Małgosię

i pobawilibyście się razem?

Krzyś:

Nie, nie zależy mi na tym.

Nauczyciel:

Nie zależy ci na wspólnej za-

bawie z Małgosią.

Krzyś:

Nie.

Małgosia:

No to mógłbyś wziąć statek i ba-

wić się sam, a ja pójdę rysować.

Nauczyciel:

Rozumiem. Krzysiu, a co ty

na to, gdybyś zaprosił do zabawy innych

kolegów, jak Małgosia skończy się bawić?

Krzyś:

Dobrze, powiem im.

Nauczyciel:

Naprawdę to by ci odpowia-

dało? Ale wtedy nie będziesz mógł prze-

szkadzać Małgosi w zabawie ani pokazy-

wać jej języka.

Krzyś:

Mhm, nie będę.

Nauczyciel:

A co ty na to, Małgosiu?

Małgosia:

Dobrze, tak chcę.

Nauczyciel:

A jeśli to rozwiązanie się nie

sprawdzi, będziemy musieli jeszcze o tym

porozmawiać.



Violetta Kruczkowska – psycholog, certyfikowany psychoterape-

uta systemowy, autoryzowany trener programów metody Gordo-

na, trener ART-u (trening zastępowania agresji), prezes Fundacji

„Wychowanie bez porażek”.
Licencjonowany reprezentant Gordon Training International

w Polsce, założycielka Centrum Komunikacji Gordona. Zajmuje się

psychoterapią dzieci i młodzieży, terapią rodzinną oraz indywidu-

alną psychoterapią dorosłych.