2012 05 26 Ballada o straconych dziewczętach

Michaø Chudoli ski

26 maja 2012

Kultowy porno-komiks „Zagubione dziewcz ta” ju w Polsce

Ballada o straconych dziewcz tach

Rozmowa z socjologiem dr. Lechem M. Nijakowskim o ukazuj cym si u nas pornograficznym komiksie „Zagubione dziewcz ta”,
oskar anym o zawarto pornografii dzieci cej.

Michaø Chudoli ski: Jak pan jako badacz pornografii zareagowaø na pojawienie si u nas komiksu „Zagubione dziewcz ta”?

Lech M. Nijakowski: Z rado ci , e wybuchnie skandal, który jako badacz b d mógø przeanalizowa . O tym, czy dane dzieøo jest pornograficzne, czy
erotyczne decyduje reakcja spoøeczna. Ona z kolei mówi wiele o spoøecze stwie. Tøumaczenie na polski kontrowersyjnych dzieø mo na zatem potraktowa
jako swoisty eksperyment, odsøaniaj cy ukryte l ki, tabu i normy. Komiks „Zagubione dziewcz ta” (w oryginale „Lost Girls”) budziø bardzo ró ne emocje
na wiecie. W szczególno ci oskar ano go o to, e zawiera pornografi dzieci c . W Polsce te mog si pojawi takie zarzuty, tym bardziej, e w
kodeksie karnym zakazuje si m.in. rozpowszechniania i posiadania tre ci pornograficznych przedstawiaj cych „wytworzony albo przetworzony wizerunek
maøoletniego uczestnicz cego w czynno ci seksualnej”. Maøoletni to osoba do 18 roku ycia. Nie zdziwiøbym si przeto, gdyby jaki prokurator
zainteresowaø si tym komiksem.

Jak doszøo do powstania tego komiksu?

Jest to dzieøo bez w tpienia wybitne, owoc wspóøpracy søynnego Alana Moore’a, który napisaø scenariusz oraz jego maø onki Melindy Gebbie, która
narysowaøa komiks, posøuguj c si bardzo ró nymi stylami i konwencjami. Ostateczna wersja komiksu powstawaøa kilkana cie lat. Pierwotnie
publikowano go w odcinkach na øamach ameryka skiej antologii „Taboo”. Tytuø nawi zuje naturalnie do „lost boys” – „straconych chøopców”, czyli
„bandy” Piotrusia Pana. Na pierwszy rzut oka jest to opowie o seksualnych przygodach trzech kobiet, w których øatwo rozpoznajemy dojrzaøe bohaterki
„Przygód Alicji w Krainie Czarów”, „Czarnoksi nika z Krainy Oz” (Dorotki) oraz „Piotrusia Pana” (Wendy), ale tak e innych bohaterów tych opowie ci, na
przykøad Piotrusia. Narracja utkana jest z wielu narusze kulturowych tabu. Czytelnik podgl da akty seksualne, w tym homoseksualne i kazirodcze.

To klasyczny schemat voyeurystyczny, który charakteryzuje pornografi od jej narodzin.

Perwersja i obsceniczno s jednak dla Moore’a rodkiem do zgø bienia relacji mi dzyludzkich, trudów dojrzewania, fascynacji dzieci stwem i paniki
moralnej z nim zwi zanej. Opowie jest bardzo intertekstualna, mo na j czyta na kilku poziomach. Dotyczy to tak e samej „pornografii” w komiksie,
która w wielu miejscach jest pastiszem klasyków pornografii, nie mówi c o tym, e styl poszczególnych rozdziaøów nawi zuje do twórców z epoki (w tym
Guillaume’a Apollinaire’a, autora søynnej pornograficznej powie ci „Jedena cie tysi cy paøek, czyli miøostki pewnego hospodara”, dost pnej po polsku).
Komiks ten to sztuka, która wykorzystuje j zyk pornografii do poruszenia odbiorcy.

Dlaczego wybrali te trzy powie ci?

Ksi ki te nale do klasyki literatury dzieci cej. S powszechnie znane, obrosøy tysi cami ekranizacji, inscenizacji, pastiszów, nawi za itd. Jednocze nie
autorom zarzucano, e przelewaj na papier wøasne ciemne dze. Dotyczyøo to zwøaszcza Lewisa Carrolla i Jamesa M. Barrie. Rozwój psychoanalizy
sprawiø, e bajki i ba nie utraciøy niewinno . Moore i Gebbie bawi si tymi w tkami. Z jednej strony wizualizuj dyskursy czyni ce z tych bajek
perwersje, a z drugiej na wy szym poziomie odnosz si do wspóøczesnych obaw zwi zanych z ryzykiem wykorzystania dzieci. Sprawia to, e mog
odnie si do trudów seksualnego dojrzewania, niewinno ci i poszukiwania seksualnej to samo ci w nowy sposób – dla wielu bardzo kontrowersyjny.

Czytaj c „Zagubione dziewcz ta” ma si wra enie, e Moore chce przywróci pornografii status z pocz tków jej istnienia.

Jako zjawisko spoøeczne pornografia rodzi si w renesansowych Wøoszech i w praktyce do ko ca XVIII w. jest poø czeniem obsceniczno ci, krytyki
spoøecznej i filozoficznej. Dopiero w XIX w. pornografia traci swe polityczne ostrze, staje si rozrywk dla szerokich rzesz spoøecze stwa. W
przedrewolucyjnej Francji cz sto krytykowano polityków ukazuj c ich na pornograficznych rycinach. Szczytem tej formy narracji pornograficznej byøy
dzieøa Donatiena A.F. de Sade’a, który do dzi inspiruje filozofów. Dla historii komiksu wa ne jest to, e dzieøa te cz sto ilustrowane byøy
pornograficznymi grafikami. Moore ma wiadomo tego kontekstu historycznego, czego dowodzi stylistyka komiksu. Dla jednych „Lost Girls” b d
okazj do intelektualnej gry w wyszukiwanie nawi za i cytatów, dla innych obsceniczny j zyk b dzie naruszeniem ich oczywistych klasyfikacji.
Oczywi cie, niemaøe grono potraktuje ten komiks jedynie jako rozrywk .

Czy publikacja takiego komiksu w kraju, gdzie pornografia nadal jest traktowana jako temat niewa ny, jest wydarzeniem kulturalnym?

Dzieøa wykorzystuj ce j zyk pornografii s u nas cz sto marginalizowane i stygmatyzowane. W przypadku „Zagubionych dziewcz t” dodatkowym
problemem jest to, e komiks nadal nie jest w Polsce traktowany jako uznane medium wypowiedzi artystycznej. O wiele øatwiej b dzie zatem to dzieøo
zlekcewa y .

Alan Moore staø si idolem zwolenników wolnego Internetu.

Tak, jako autor „V jak Vendetta”. I trudno si temu dziwi , gdy komiks ten wprost traktuje o walce z totalitarn wøadz i kulturow opresj . W
przeszøo ci buntownicy nieraz na sztandarach umieszczali autorów, którzy niekoniecznie tego chcieli lub na to zasøugiwali. To klimat momentu dziejowego
decyduje o tym, jak odczytywane s dzieøa. Komiks „Zagubione dziewcz ta” mówi o wøadzy w sposób bardzo subtelny – w kontek cie zagro enia wojn ,
opresji w rodzinie bur uazyjnej czy degraduj cego wpøywu kapitalizmu, który zmusza niewinnych nastolatków do prostytucji. Czy jednak zwolennicy
„Dziewcz t” wyjd na ulice?

Strona 1 z 2

Kultowy porno-komiks „Zagubione dziewcz ta” ju w Polsce | Ballada o straconych ...

2012-05-28

http://www.polityka.pl/kultura/rozmowy/1527051,1,kultowy-porno-komiks-zagubion...