ZBIGNIEW HERBERT
ELEGIA NA ODEJ
Ś
CIE
D
ę
by
W lesie na wydmie trzy dorodne d
ę
by
u których szukam rady i pomocy
bo chóry milcz
ą
odeszli prorocy
nie ma na ziemi nikogo bardziej
godnego szacunku dlatego do was
kieruje - d
ę
by - ciemne pytania
na wyrok losu czekam jak niegdy
ś
w Dodonie
Lecz musze wyzna
ć
ż
e mnie niepokoi
wasz rytua
ł
pocz
ę
cia - o rozumne -
u schy
ł
ku wiosny na pocz
ą
tku lata
w cieniu konarów roi si
ę
od waszych dzieci i niemowl
ą
t
przytu
ł
ki listków sieroci
ń
ce kie
ł
ków
blade bardzo blade
s
ł
absze od trawy
na oceanie piasku
walcz
ą
samotnie samotnie
dlaczego nie bronicie waszych dzieci
na które pierwszy mróz po
ł
o
ż
y miecz zag
ł
ady
Co znaczy - d
ę
by - szalona krucjata rze
ź
niewini
ą
tek ponura selekcja
ten nietzschea
ń
ski duch na cichej wydmie
zdolnej utuli
ć
s
ł
owicze
ż
ale Keatsa
tutaj gdzie wszystko zda si
ę
sk
ł
ania
do poca
ł
unków wyzna
ń
pojednania
Jak mam rozumie
ć
wasz
ą
mroczn
ą
parabole
barok ró
ż
owych anio
ł
ków
ś
miech bia
ł
ych piszczeli
trybuna
ł
o zaranku egzekucja noc
ą
ż
ycie na o
ś
lep zmieszane ze
ś
mierci
ą
mniejsza o barok którego nie znosz
ę
lecz kto rz
ą
dzi
czy bóg wodnistooki z twarz
ą
buchaltera
demiurg nikczemnych tablic statystycznych
który gra w ko
ś
ci zawsze wychodzi na swoje
czy konieczno
ść
jest tylko odmian
ą
przypadku
a sens t
ę
sknot
ą
s
ł
abych u
ł
ud
ą
zawiedzionych
Tyle pyta
ń
- o d
ę
by -
tyle li
ś
ci a pod ka
ż
dym li
ś
ciem
rozpacz
Przemiany Liwiusza
Jak rozumieli Liwiusza mój dziadek mój pradziadek
bo na pewno czytali go w klasycznym gimnazjum
o ma
ł
o stosownej porze
gdy w oknie staje kasztan -
ż
arliwe kandelabry kwiatów -
a wszystkie my
ś
li dziadka i pradziadka bieg
ł
y zdyszane do Mizi
która
ś
piewa w ogródku pokazuje dekolt oraz boskie nogi do samych kolan
albo Gabi z wiede
ń
skiej opery w lokach jak cherubin
Gabi z zadartym noskiem i Mozartem w gardle
czy w ko
ń
cu do poczciwej Józi ucieczki strapionych
bez urody talentu i wi
ę
kszych wymaga
ń
a wiec czytali Liwiusza - poro kwiatostanów -
w zapachu kredy nudy nafty któr
ą
zmywano pod
ł
og
ę
pod portretem cesarza
bo by
ł
wówczas cesarz
a imperium jak wszystkie imperia
zdawa
ł
o si
ę
wieczne
Czytaj
ą
c dzieje Miasta ulegali z
ł
udzeniu
ż
e s
ą
Rzymianami lub potomkami Rzymian
ci synowie podbitych sami ujarzmieni
zapewne mia
ł
w tym udzia
ł
ł
acinnik
w randze radcy dworu
kolekcja cnót antycznych pod wytartym tu
ż
urkiem
wiec za Liwiuszem wpaja
ł
w uczniów pogard
ę
dla mot
ł
ochu
bunt ludu - res tam foeda - budzi
ł
w nich odraz
ę
natomiast wszystkie podboje wydawa
ł
y si
ę
s
ł
uszne
znaczy
ł
y po prostu zwyci
ę
stwo tego co lepsze silniejsze
dlatego bola
ł
a ich kl
ę
ska nad Jeziorem Trazyme
ń
skim
dum
ą
napawa
ł
y przewagi Scypiona
ś
mier
ć
Hannibala przyj
ę
li z niek
ł
aman
ą
ulg
ą
ł
atwo zbyt
ł
atwo dali si
ę
prowadzi
ć
przez sza
ń
ce zda
ń
ubocznych
zawi
ł
e konstrukcje którymi rz
ą
dzi imies
ł
ów
wezbrane rzeki wymowy
pu
ł
apki sk
ł
adni
- do bitwy
o nie swoj
ą
spraw
ę
Dopiero mój ojciec i ja za nim
czytali
ś
my Liwiusza przeciw Liwiuszowi
pilnie badaj
ą
c to co jest pod freskiem
dlatego nie budzi
ł
w nas echa teatralny gest Scewoli
krzyk centurionów tryumfalne pochody
a sk
ł
onni byli
ś
my wzrusza
ć
si
ę
kl
ę
sk
ą
Samnitów Gallów czy Etrusków
liczyli
ś
my mnogie imiona ludów startych przez Rzymian na proch
pochowanych bez chwa
ł
y które dla Liwiusza
niegodne by
ł
y nawet zmarszczki stylu
owych Hirpinów Apulów Lukanów Uzenty
ń
czyków
a tak
ż
e mieszka
ń
ców Tarentu Metapontu Lokri
Mój ojciec wiedzia
ł
dobrze i ja tak
ż
e wiem
ż
e którego
ś
dnia na dalekich kra
ń
cach
bez znaków niebieskich
w Panonii Sarajewie czy te
ż
w Trebizondzie
w mie
ś
cie nad zimnym morzem
lub w dolinie Panszir
wybuchnie lokalny po
ż
ar
i runie imperium
Rodzina Nepenthes
Czy Jan Jakub Tkliwy wiedzia
ł
co
ś
o dzbaneczniku
- powinien wiedzie
ć
ro
ś
lin
ę
opisa
ł
Linneusz -
wi
ę
c dlaczego przemilcza
ł
ten skandal Natury
jeden z wielu skandali a mo
ż
e to by
ł
o
ponad wydolno
ść
serca i gruczo
ł
ów
ł
zowych
tego który w przyrodzie szuka
ł
ukojenia
w ciemnych d
ż
unglach Borneo ro
ś
nie ten z
ł
oczy
ń
ca
i wabi kwiatem który nie jest kwiatem
lecz rozd
ę
tym w kszta
ł
t dzbanka g
ł
ównym nerwem li
ś
cia
z pokryw
ą
na zawiasach i bardzo s
ł
odk
ą
warg
ą
która
ś
ci
ą
ga owady na podst
ę
pny bankiet
jak policja sekretna pewnego mocarstwa
bo kto si
ę
mo
ż
e oprze
ć
- mucha albo cz
ł
owiek -
nektarom lepkim i orgii kolorów co
ś
wiec
ą
barw
ą
bieli fioletu mi
ę
sa jak okna czerwonej ober
ż
y
gdzie zacny ober
ż
ysta z pi
ę
kn
ą
córk
ą
ż
on
ą
wysy
ł
aj
ą
kompani
ę
go
ś
ci spit
ą
wykrwawion
ą
zale
ż
nie od ich zas
ł
ug do nieba lub piek
ł
a
faworyt dekadentów za czasów Wiktorii
łą
czy
ł
salon rozpusty z gabinetem tortur
wszystko tam by
ł
o - sznur gwo
ź
dzie jad seks knut trumna
a my
ż
yjemy z dzbanecznikiem w zgodzie
w
ś
ród
ł
agrów i kacetów ma
ł
o nas obchodzi
wiedza
ż
e w
ś
wiecie ro
ś
lin niewinno
ś
ci - nie ma
Konstantemu Jele
ń
skiemu
Tarnina
Wbrew najgorszym przewidywaniom wró
ż
bitów pogody
- szeroki klin polarnego powietrza wbity po nasad
ę
w powietrze -
wbrew instynktowi
ż
ycia
ś
wi
ę
tej strategii przetrwania
- inne ro
ś
liny z namys
ł
em zbieraj
ą
si
ł
y do skoku
i na czarnych liniach frontu gromadz
ą
p
ą
ki przed atakiem -
zanim Prospero podniesie r
ę
k
ę
tarnina rozpoczyna solowy koncert
w zimnej pustej sali
ten przydro
ż
ny krzew
ł
amie
zmow
ę
ostro
ż
nych
i jest
jak pi
ę
kni m
ł
odzi ochotnicy
którzy gin
ą
w pierwszym dniu wojny w nowiutkich mundurach
podeszwy butów ledwo zapisane piaskiem
jak gwiazdy poezji przedwcze
ś
nie zagas
ł
e
jak wycieczka szkolna zabrana przez lawin
ę
jak ci co po
ś
ród ciemno
ś
ci widz
ą
jasno
jak powsta
ń
cy którzy wbrew zegarom historii
wbrew najgorszym przewidywaniom mimo wszystko zaczynaj
ą
o szale
ń
stwo bia
ł
ych niewinnych kwiatów
zamie
ć
o
ś
lepiaj
ą
ca
grzbiet fali
aubada z krótkim uporczywym ostinato
aureola bez g
ł
owy
tak tarnino
par
ę
taktów
w pustej sali
a potem potargane nuty
le
żą
w
ś
ród ka
ł
u
ż
i rudych chwastów
by nikt nie wspomina
ł
kto
ś
jednak musi mie
ć
odwag
ę
kto
ś
musi zacz
ąć
tak tarnino
kilka czystych taktów
to bardzo du
ż
o
to wszystko
Adamowi Michnikowi
Msza za uwi
ę
zionych
Je
ś
li to ma by
ć
ofiara za moich uwi
ę
zionych
niech si
ę
odb
ę
dzie najlepiej w niestosownym miejscu
bez marmurowej muzyki
z
ł
ota kadzid
ł
a bieli
najlepiej ko
ł
o glinianki pod niechlujn
ą
wierzb
ą
kiedy zacina deszcz ze
ś
niegiem
w opuszczonej kopalni
spalonym tartaku
albo magazynie g
ł
odu
gdzie z odrapanych
ś
cian
zamiast Anio
ł
ów S
ą
du
patrzy
sól
ocet
je
ś
li to ma by
ć
ofiara
trzeba si
ę
pojedna
ć
z bra
ć
mi którzy s
ą
w mocy nieprawo
ś
ci
i walcz
ą
na kra
ń
cach
widz
ę
ich jasne cienie
poruszaj
ą
si
ę
wolno
jak w g
łę
bi oceanu
widz
ę
bezczynne r
ę
ce
nieporadne
ł
okcie i kolana
policzki w których zagnie
ź
dzi
ł
si
ę
cie
ń
usta otwarte we
ś
nie
bezbronne plecy
jeste
ś
my tutaj sami
- mój mistagogu -
ż
adnych innych orantów
patrz
ę
jak rozmawiasz z kielichem
splatasz i rozsup
ł
ujesz w
ę
ze
ł
ronisz i zbierasz okruchy
a ja nads
ł
uchuj
ę
jak nad moj
ą
g
ł
ow
ą
polatuje
szele
ś
ci
szare numinozum
i tak trwamy
spiskowcy
w
ś
ród odg
ł
osów wró
ż
ebnych
i odg
ł
osów trywialnych
dostojnego milczenia
upartego szczekania kluczy
Janowi Józefowi Szczepa
ń
skiemu
Ma
ł
e serce
pocisk który wystrzeli
ł
em w czasie wielkiej wojny
obieg
ł
kule ziemsk
ą
i trafi
ł
mnie w plecy
w momencie najmniej stosownym
gdy by
ł
em ju
ż
pewny
ż
e zapomnia
ł
em wszystko
jego - moje winy
przecie
ż
tak jak inni
chcia
ł
em wymaza
ć
z pami
ę
ci
twarze nienawi
ś
ci
historia pociesza
ł
a
ż
e walczy
ł
em z przemoc
ą
a Ksi
ę
ga mówi
ł
a
- to on by
ł
Kainem
tyle lat cierpliwie
tyle lat daremnie
zmywa
ł
em wod
ą
lito
ś
ci
sadz
ę
kreww obrazy
ż
eby szlachetne pi
ę
kno
uroda istnienia
a mo
ż
e nawet dobro
mia
ł
y we mnie dom
przecie
ż
tak jak wszyscy
pragn
ą
ł
em powróci
ć
do zatoki dzieci
ń
stwa
do kraju niewinno
ś
ci
pocisk który wystrzeli
ł
em
z broni ma
ł
okalibrowej
wbrew prawom grawitacji
obieg
ł
kule ziemsk
ą
i trafi
ł
mnie w plecy
jakby chcia
ł
powiedzie
ć
-
ż
e nic nikomu
nie b
ę
dzie darowane
wiec siedz
ę
teraz samotny
na pniu
ś
ci
ę
tego drzewa
dok
ł
adnie w samym
ś
rodku
zapomnianej bitwy
i snuj
ę
siwy paj
ą
k
gorzkie rozwa
ż
ania
o zbyt wielkiej pami
ę
ci o zbyt ma
ł
ym sercu
Pro
ś
ba
Ojcze bogów i ty mój patronie Hermesie
zapomnia
ł
em was prosi
ć
- a teraz ju
ż
pó
ź
no -
o dar wysoki
i tak wstydliwy jak modlitwa
o g
ł
adk
ą
skór
ę
bujne w
ł
osy migda
ł
owe powieki
niech si
ę
stanie
by ca
ł
e moje
ż
ycie
mie
ś
ci
ł
o si
ę
bez reszty
w hrabiny Popescu
szkatu
ł
ce pami
ą
tek
na której wyobra
ż
ony pasterz
na skraju d
ą
browy
wydmuchuje z fujarki
per
ł
owe powietrze
a w
ś
rodku nie
ł
ad
spinka
stary po ojcu zegarek
ś
lepy pier
ś
cionek
sk
ł
adana morska luneta
zasuszone listy
z
ł
oty napis na kubku
wabi
ą
cy do wód
Marienbadu
laska laku
batystowa chusteczka
znak poddania twierdzy
troch
ę
ple
ś
ni
troch
ę
mg
ł
y
Ojcze bogów i ty mój patronie Hermesie
zapomnia
ł
em was prosi
ć
o ranki po
ł
udnia wieczory p
ł
oche i bez znaczenia
o ma
ł
o duszy ma
ł
o sumienia lekk
ą
g
ł
ow
ę
i o krok taneczny
Heraldyczne rozwa
ż
ania Pana Cogito
Przedtem by
ć
mo
ż
e - orze
ł
na wielkim polu czerwonym
i surma wiatru
teraz
ze s
ł
omy
z be
ł
kotu
z piasku
jeszcze bez twarzy
z zasklepionymi oczami
szczeni
ę
ani
ż
ó
łć
nienawi
ś
ci
ani purpura s
ł
awy
ani ziele
ń
nadziei
pusta tarcza
przez kraj
ma
ł
ych drzew
ma
ł
ych s
ł
ów
ś
wierszczy
snuje si
ę
ś
limak
na plecach
dom swój niesie
ciemny
niepewny
Po
ż
egnanie
Chwila nadesz
ł
a trzeba si
ę
po
ż
egna
ć
po odlocie ptaków nag
ł
y odlot zieleni
koniec lata - temat banalny to znaczy na gitar
ę
solo
mieszkam teraz na stoku wzgórza
okno na ca
ł
a
ś
cian
ę
wi
ę
c widz
ę
dok
ł
adnie
g
ę
st
ą
sier
ść
wikliny nagie iwy to jest mój brzeg
wszystko rozwija si
ę
w horyzontalnych pasmach - leniwa rzeka
drugi wysoki brzeg stromo spadaj
ą
cy w dó
ł
objawia wreszcie to co musia
ł
o by
ć
wyznane
glina piasek wapienne ska
ł
y p
ł
aty czarnoziemu
i w
ą
t
ł
y teraz las op
ł
akuj
ą
cy las
jestem szcz
ęś
liwy to znaczy wyzbyty z
ł
udze
ń
s
ł
o
ń
ce pojawia si
ę
na krótko ale za to daje
spektakle wspania
ł
ych zachodów troch
ę
w gu
ś
cie Nerona
jestem spokojny trzeba si
ę
po
ż
egna
ć
nasze cia
ł
a przybra
ł
y kolor ziemi
Krajobraz
Jest wietrzna noc i pusta droga na której armia ksi
ę
cia Parmy
pozostawi
ł
a trupy ko
ń
skie
na
ł
ysej górze
ś
wiec
ą
ko
ś
ci niedawno zdobytego zamku
jest tylko kamie
ń
piasek gnój i wiatr bez celu i koloru
To co o
ż
ywia ten krajobraz to ksi
ęż
yc ostro wbity w niebo
i troch
ę
brudnych cieni w dole
a tak
ż
e bia
ł
a szubienica bo na niej wisz
ą
chude str
ą
ki
cia
ł
którym wiatr przywraca
ż
ycie ten wiatr bez drzew i bez ob
ł
oków
Podró
ż
1
Je
ż
eli wybierasz si
ę
w podró
ż
niech b
ę
dzie to podró
ż
d
ł
uga
w
ę
drowanie pozornie bez celu b
łą
dzenie po omacku
ż
eby
ś
nie tylko oczami ale tak
ż
e dotykiem pozna
ł
szorstko
ść
ziemi
i aby
ś
ca
łą
skór
ą
zmierzy
ł
si
ę
ze
ś
wiatem
2
Zaprzyja
źń
si
ę
z Grekiem z Efezu
ś
ydem z Aleksandrii
poprowadz
ą
ciebie przez u
ś
pione bazary
miasta traktatów kryptoportyki
tam nad wygas
ł
ym atanorem tablic
ą
szmaragdow
ą
ko
ł
ysz
ą
si
ę
Basileos Valens Zosima Geber Filalet
(z
ł
oto wyparowa
ł
o m
ą
dro
ść
pozosta
ł
a)
przez uchylon
ą
zas
ł
on
ę
Izydy
korytarze jak lustra oprawione w ciemno
ść
milcz
ą
ce inicjacje i niewinne orgie
przez opuszczone sztolnie mitów i religii
dotrzecie do nagich bogów bez symboli
umar
ł
ych to jest wiecznych w cieniu swych potworów
3
Je
ż
eli ju
ż
b
ę
dziesz wiedzia
ł
zamilcz swoj
ą
wiedz
ę
na nowo ucz si
ę
ś
wiata jak jo
ń
ski filozof
smakuj wod
ę
i ogie
ń
powietrze i ziemi
ę
bo one pozostan
ą
gdy wszystko przeminie
i pozostanie podró
ż
chocia
ż
ju
ż
nie twoja
4
Wtedy ojczyzna wyda ci si
ę
ma
ł
a
ko
ł
yska
ł
ódka przywi
ą
zana do ga
łę
zi w
ł
osem matki
kiedy wspomnisz jej imi
ę
nikt z tych przy ognisku
nie b
ę
dzie wiedzia
ł
za jak
ą
le
ż
y gór
ą
jakie rodzi drzewa
kiedy tak i
ś
cie ma
ł
o trzeba jej czu
ł
o
ś
ci
powtarzaj przed za
ś
ni
ę
ciem
ś
mieszne d
ź
wi
ę
ki mowy
ż
e - czy - si
ę
u
ś
miechaj si
ę
przed za
ś
ni
ę
ciem do
ś
lepej ikony
do
ł
opuchów potoku do steczki do
łę
gów
przemin
ą
ł
dom
jest ob
ł
ok ponad
ś
wiatem
5
Odkryj znikomo
ść
mowy królewsk
ą
moc gestu
bezu
ż
yteczno
ść
poj
ęć
czysto
ść
samog
ł
osek
którymi mo
ż
na wyrazi
ć
wszystko
ż
al rado
ść
zachwyt gniew
lecz nie miej gniewu
przyjmuj wszystko
6
Co to za miasto zatoka ulica rzeka
ska
ł
a która ro
ś
nie na morzu nie prosi o nazw
ę
a ziemia jest jak niebo
drogowskazy wiatrów
ś
wiat
ł
a wysokie i niskie
tabliczki w proch si
ę
rozpad
ł
y
piasek deszcz i trawa wyrówna
ł
y wspomnienia
imiona s
ą
jak muzyka przejrzyste i bez znaczenia
Kalambaka Orchomenos Kavalla Levadia
zegar staje i odt
ą
d godziny s
ą
czarne bia
ł
e lub niebieskie
nasi
ą
kaj
ą
my
ś
l
ą
ż
e tracisz rysy twarzy
kiedy niebo po
ł
o
ż
y piecz
ęć
na twej g
ł
owie
có
ż
mo
ż
e odpowiedzie
ć
ostom wy
ż
ł
obiony napis
oddaj puste siod
ł
o bez
ż
alu
oddaj powietrze innemu
7
Wi
ę
c je
ś
li b
ę
dzie podró
ż
niech b
ę
dzie to podró
ż
d
ł
uga
prawdziwa podró
ż
z której si
ę
nie wraca
powtórka
ś
wiata elementarna podró
ż
rozmowa z
ż
ywio
ł
ami pytanie bez odpowiedzi
pakt wymuszony po walce
wielkie pojednanie
Wit Stwosz: U
ś
ni
ę
cie NMP
Jak namioty przed burz
ą
marszcz
ą
si
ę
z
ł
ote opo
ń
cze
przybór gor
ą
cej purpury ods
ł
ania piersi i stopy
cedrowi aposto
ł
owie unosz
ą
ogromne g
ł
owy
nad wysoko
ś
ci
ą
zawisa broda ciemna jak topór
Kwitn
ą
snycerskie palce. Cud si
ę
d
ł
oniom wymyka
wi
ę
c k
ł
ad
ą
je na powietrzu - powietrze si
ę
burzy jak struny
Gwiazdy si
ę
m
ą
c
ą
na niebie z gwiazd jest tak
ż
e muzyka
lecz nie dosi
ę
ga ziemi i trwa wysoko jak luna.
A Panna Maria usypia. Idzie na dno zdziwienia
trzymaj
ą
j
ą
w w
ą
t
ł
ej siatce umi
ł
owane oczy
upada coraz wy
ż
ej jak strumie
ń
przez palce przenika
a oni schylaj
ą
si
ę
z trudem nad wst
ę
puj
ą
cym ob
ł
okiem
Modlitwa starców
ale potem potem
czy nas nie odtr
ą
cisz
kiedy ju
ż
odejd
ą
dzieci kobiety cierpliwe zwierz
ę
ta
bo nie mog
ą
znie
ść
woskowych d
ł
oni
ruchów niepewnych jak lot motyla
upartego milczenia i mowy naszej kaszlu
i bliska b
ę
dzie chwila gdy
ś
wiat skurczony w oku
odejm
ą
jak
ł
z
ę
od oka i st
ł
uk
ą
jak szk
ł
o
gdy otworzy si
ę
nagle szuflada pami
ę
ci
pytam o to
czy wtedy
przygarniesz nas z powrotem
bo b
ę
dzie to powrót jak do kolan dzieci
ń
stwa
do drzewa wielkiego do ciemnego pokoju
do rozmowy przerwanej do p
ł
aczu bez
ż
alu
wiem
to sprawa krwi
i my leniwi mistycy pow
ł
ócz
ą
cy nogami
z ko
ś
lawym psalmem w garbatych palcach
nas
ł
uchujemy jak si
ę
w
ż
y
ł
ach przesypuje piasek
i w ciemnym wn
ę
trzu bia
ł
y ro
ś
nie ko
ś
ció
ł
z soli wspomnie
ń
wapna i niewymownej s
ł
abo
ś
ci
znów ciebie wprowadzaj
ą
przez astmatyczne sapanie dzwonów
przy zapalonych kwiatach
uczepieni smaku op
ł
atka i bia
ł
ego p
ł
ótna
je
ś
li z nas trudno zrobi
ć
anio
ł
y
przemie
ń
nas w psy niebieskie
kundle o zmierzwionej sier
ś
ci
ć
my o szarej twarzy
zagas
ł
e oczy
ż
wiru
ale nie daj
aby po
ż
ar
ł
nas
nienasycony mrok twoich o
ł
tarzy
powiedz tylko to jedno
ż
e potem wrócimy
Pana Cogito przygody z muzyk
ą
l
dawno temu
w
ł
a
ś
ciwie od zarania
ż
ycia
Pan Cogito uleg
ł
zwodniczym urokom muzyki
przez bory niemowl
ę
ctwa
niós
ł
go
ś
piewny g
ł
os matki
ukrai
ń
skie nia
ń
ki
nuci
ł
y mu do snu
rozlewn
ą
jak Dniepr ko
ł
ysank
ę
rós
ł
jakby przynaglany d
ź
wi
ę
kami
w akordach
dysonansach
zawrotnym crescendo
otrzyma
ł
podstawowe wykszta
ł
cenie muzyczne
co prawda niepe
ł
ne
Szko
ł
a Gry na Fortepianie
(zeszyt pierwszy)
pami
ę
ta g
ł
ody studenckie
dotkliwsze ni
ż
g
ł
ód jad
ł
a
gdy czeka
ł
przed koncertem
na
ł
ask
ę
darmowego biletu
trudno powiedzie
ć
kiedy
zacz
ę
ł
y go n
ę
ka
ć
w
ą
tpliwo
ś
ci
skrupu
ł
y
wyrzuty sumienia
s
ł
ucha
ł
muzyki rzadko
nie tak jak dawniej zach
ł
annie
z rosn
ą
cym zawstydzeniem
wysch
ł
o
ź
ród
ł
o rado
ś
ci
mistrzowie
motetu
sonaty
fugi
nie byli temu winni
zmieni
ł
y si
ę
obroty rzeczy
pola grawitacji
a wraz z nimi
wewn
ę
trzna o
ś
Pana Cogito
nie móg
ł
wej
ść
do rzeki
dawnego upojenia
2
Pan Cogito
zacz
ą
ł
gromadzi
ć
argumenty przeciw muzyce
jakby mia
ł
zamiar napisa
ć
traktat o zawiedzionym uczuciu
zag
ł
uszy
ć
harmonie
gniewn
ą
retoryk
ą
zrzuci
ć
ci
ęż
ar w
ł
asny
na w
ą
t
ł
e ramiona skrzypiec
na jasn
ą
twarz
kaptur anatemy
ale zwa
ż
my bezstronnie
ona
nie jest bez winy
jej ma
ł
o chwalebne pocz
ą
tki -
d
ź
wi
ę
ki w interwa
ł
ach
pogania
ł
y do pracy
wyciska
ł
y pot
Etruskowie ch
ł
ostali niewolników
przy wtórze piszcza
ł
ek i fletów
a zatem
moralnie oboj
ę
tna
jak boki trójk
ą
ta
spirale Archimedesa
anatomia pszczo
ł
y
porzuca trzy wymiary
flirtuje z niesko
ń
czono
ś
ci
ą
k
ł
adzie na otch
ł
a
ń
czasu
znikliwe ornamenty
jej si
ł
a ukryta i jawna
budzi
ł
a niepokój filozofów
boski Platon ostrzega
ł
-
zmiany stylu muzyki
powoduj
ą
przewrót spo
ł
eczny
obalenie praw
ł
agodny Leibniz pociesza
ł
ż
e jednak porz
ą
dkuje
i jest ukrytym
arytmetycznym
ć
wiczeniem
duszy
ale czym jest
czym jest naprawd
ę
metronomem wszech
ś
wiata
egzaltacj
ą
powietrza
medycyn
ą
niebiesk
ą
parowym gwizdkiem emocji
3
Pan Cogito
zawiesza bez odpowiedzi
rozwa
ż
ania nad istot
ą
muzyki
nie daje mu tylko spokoju
tyra
ń
ska w
ł
adza tej sztuki
impet z jakim si
ę
wdziera
do naszego wn
ę
trza
zasmuca bez powodu
raduje bez przyczyny
nape
ł
nia krwi
ą
bohaterów
zaj
ę
cze serca rekrutów
rozgrzesza nazbyt
ł
atwo
za darmo oczyszcza
- a któ
ż
to da
ł
jej prawo
tak szarpa
ć
za w
ł
osy
wyciska
ć
ł
zy z oczu
podrywa
ć
do ataku
Pan Cogito
skazany na kamienn
ą
mow
ę
chrapliwe sylaby
adoruje skrycie
ulotn
ą
lekkomy
ś
lno
ść
karnawa
ł
wyspy i gaje
poza dobrem i z
ł
em
prawdziwym powodem rozstania
jest niezgodno
ść
charakterów
inna symetria cia
ł
a
inne obroty sumienia
Pan Cogito
broni
ł
si
ę
zawsze
przed dymami czasu
ceni
ł
konkretne przedmioty
cicho stoj
ą
ce w przestrzeni
uwielbia
ł
rzeczy trwa
ł
e
prawie nie
ś
miertelne
marzenia o mowie cherubów
zostawia
ł
w ogrójcu marze
ń
wybra
ł
to co podlega
ziemskim miarom i s
ą
dom
by gdy nadejdzie godzina
móg
ł
przysta
ć
bez szemrania
na prób
ę
k
ł
amstwa i prawdy
na prób
ę
ognia i wody
Domys
ł
y na temat Barabasza
Co sta
ł
o si
ę
z Barabaszem? Pyta
ł
em nikt nie wie
Spuszczony z
ł
a
ń
cucha wyszed
ł
na bia
łą
ulice
móg
ł
skr
ę
ci
ć
w prawo i
ść
naprzód skr
ę
ci
ć
w lewo
zakr
ę
ci
ć
si
ę
w kó
ł
ko zapia
ć
rado
ś
nie jak kogut
On Imperator w
ł
asnych r
ą
k i g
ł
owy
On Wielkorz
ą
dca w
ł
asnego oddechu
Pytam bo w pewien sposób bra
ł
em udzia
ł
w sprawie
Zwabiony t
ł
umem przed pa
ł
acem Pi
ł
ata krzycza
ł
em
tak jak inni uwolnij Barabasza Barabasza
Wo
ł
ali wszyscy gdybym ja jeden milcza
ł
sta
ł
oby si
ę
dok
ł
adnie tak jak si
ę
sta
ć
mia
ł
o
A Barabasz by
ć
mo
ż
e wróci
ł
do swej bandy
W górach zabija szybko rabuje rzetelnie
Albo za
ł
o
ż
y
ł
warsztat garncarski
I r
ę
ce skalane zbrodni
ą
czy
ś
ci w glinie stworzenia
Jest nosiwod
ą
poganiaczem mu
ł
ów lichwiarzem
w
ł
a
ś
cicielem statków - na jednym z nich
ż
eglowa
ł
Pawe
ł
do Koryntian
lub - czego nie mo
ż
na wykluczy
ć
-
sta
ł
si
ę
cenionym szpiclem na
ż
o
ł
dzie Rzymian
Patrzcie i podziwiajcie zawrotn
ą
gr
ę
losu
o mo
ż
liwo
ś
ci potencje o u
ś
miechy fortuny
A Nazare
ń
czyk
zosta
ł
sam
bez alternatywy
ze strom
ą
ś
cie
ż
k
ą
krwi
Wóz
Co robi
ten stuletni starzec
o twarzy jak stara ksi
ę
ga
o oczach bez
ł
ez
zaci
ś
ni
ę
tych wargach
strzeg
ą
cych wspomnie
ń
i mamrotania historii
teraz kiedy
zimowe góry
gasn
ą
a Fud
ż
ijama wchodzi w gwiazdozbiór Oriona
Hirohito
stuletni starzec - cesarz bóg i urz
ę
dnik
- pisze
nie s
ą
to akty
ł
aski
ani akty gniewu
nominacje
genera
ł
ów
wymy
ś
lne tortury
ale utwór
na doroczny konkurs
poezji tradycyjnej
teraz tematem
jest wóz
forma: czcigodna tanka
pi
ęć
wersów
trzydzie
ś
ci jeden stóp
„wsiadaj
ą
c do poci
ą
gu
kolei pa
ń
stwowych
my
ś
l
ę
o
ś
wiecie
mego dziadka imperatora Meiji"
wiersz
z pozoru zgrzebny
o wstrzymanym oddechu
bez sztucznych rumie
ń
ców
inny
ni
ż
bezwstydnie mokre
pe
ł
ne tryumfalnego wycia
twory nowoczesnych
okruch
o kolei
ż
elaznej
wyzbyty melancholii
po
ś
piechu przed dalek
ą
drog
ą
a nawet
ż
alu i nadziei
my
ś
l
ę
ze
ś
ci
ś
ni
ę
tym sercem
o Hirohito
o jego pochylonych plecach
zastyg
ł
ej g
ł
owie
twarzy starej lalki
my
ś
l
ę
o jego
suchych oczach
ma
ł
ych d
ł
oniach
powolnej my
ś
li
jak pauza mi
ę
dzy
jednym a drugim
nawo
ł
ywaniem puszczyka
my
ś
l
ę
ze
ś
ci
ś
ni
ę
tym sercem
jak potocz
ą
si
ę
losy
poezji tradycyjnej
czy odejdzie
za cieniem cesarza
znikliwa
niewa
ż
ka
Ś
mier
ć
Lwa
1
Wielkimi susami -
przez nieobj
ę
te pole
pod niebem nawis
ł
ym
grudniowymi chmurami
z jasnej polany
do ciemnego boru - ucieka Lew
za nim g
ę
sta
tyraliera my
ś
liwych
wielkimi susami
z rozwian
ą
brod
ą
twarz
ą
natchnion
ą
w ogniach gniewu
ucieka Lew
do lasu na horyzoncie
za nim
Bo
ż
e pomi
ł
uj
idzie zajad
ł
a
nagonka
idzie nagonka
na Lwa
na przedzie Zofia Andrejewna
ca
ł
a mokra
po rannym samobójstwie
wabi nawo
ł
uje
- Lowoczka -
g
ł
osem który móg
ł
by
skruszy
ć
kamienie
za ni
ą
synowie córki
dworscy przyb
łę
dy
stójkowi popi
emancypantki
umiarkowani anarchi
ś
ci
chrze
ś
cijanie analfabeci
to
ł
stojowcy
Kozacy
i wszelaka swo
ł
ocz
baby piszcz
ą
ch
ł
opi pohukuj
ą
piek
ł
o
2
fina
ł
na ma
ł
ej stacji Astapowo
drewnianej ko
ł
atce
przy
ż
elaznej drodze
mi
ł
osierny kolejarz
po
ł
o
ż
y
ł
Lwa do
ł
ó
ż
ka
teraz jest ju
ż
bezpieczny
nad ma
łą
stacj
ą
zapali
ł
y si
ę
ś
wiat
ł
a historii
Lew zamkn
ą
ł
oczy
nie ciekaw
ś
wiata
tylko zuchwa
ł
y
pop Pimen
który
ś
lubowa
ł
zawlec dusz
ę
Lwa
do raju
pochyla si
ę
nad Lwem
i przekrzykuj
ą
c
chrapliwy oddech
straszne odg
ł
osy w piersi
chytrze pyta
- A co teraz -
- Trzeba ucieka
ć
-
mówi Lew
i jeszcze raz powtarza
- Trzeba ucieka
ć
-
- dok
ą
d - mówi Pimen
- dok
ą
d duszo chrze
ś
cija
ń
ska -
Lew zamilk
ł
schroni
ł
si
ę
w cie
ń
wiekuisty
wiekuiste milczenie
nikt nie zrozumia
ł
proroctwa
jakby nie znano s
ł
ów Pisma
„powstanie naród przeciw narodowi
i królestwo przeciw królestwu
jedni polegn
ą
od miecza
a drugich zap
ę
dz
ą
w niewol
ę
mi
ę
dzy wszystkie narody
bo b
ę
dzie to czas pomsty
aby spe
ł
ni
ł
o si
ę
wszystko
co jest napisane"
oto nadchodzi czas
opuszczenia domów
b
łą
dzenia w d
ż
ungli
szalonej
ż
eglugi
kr
ąż
enia w ciemno
ś
ciach
czo
ł
gania w prochu
czas
ś
ciganego
czas Wielkiej Bestii
Bajka o gwo
ź
dziu
Z braku gwo
ź
dzia upad
ł
o królestwo
- poucza m
ą
dro
ść
nianiek - lecz w naszym królestwie
od dawna nie ma gwo
ź
dzi nie ma i nie b
ę
dzie
ani tych ma
ł
ych zdatnych by przybi
ć
obrazek
do
ś
ciany ani du
ż
ych którymi zamyka si
ę
trumn
ę
a mimo to lub mo
ż
e w
ł
a
ś
nie dzi
ę
ki temu
królestwo trwa i nawet budzi podziw innych
jak mo
ż
na
ż
y
ć
bez gwo
ź
dzia papieru i sznurka
ceg
ł
y tlenu wolno
ś
ci i czego tam jeszcze
widocznie mo
ż
na skoro trwa i trwa
ludzie mieszkaj
ą
u nas w domach nie w pieczarach
dymi
ą
fabryki w stepie przez tundr
ę
poci
ą
g jedzie
i beczy statek na zimnym oceanie
jest wojsko i policja piecz
ęć
hymn i sztandar
na pozór wszystko jak na ca
ł
ym
ś
wiecie
tylko na pozór bo nasze królestwo
nie jest tworem przyrody ani tworem ludzkim
niby trwa
ł
e wzniesione na ko
ś
ciach mamutów
w istocie s
ł
abe jakby zatrzymane
miedzy czynem a my
ś
l
ą
bytem a niebytem
upada li
ść
i kamie
ń
to co jest realne
lecz widma
ż
yj
ą
d
ł
ugo uparcie na przekór
wschodom zachodom s
ł
o
ń
ca obrotom cia
ł
niebieskich
na poha
ń
bion
ą
ziemie padaj
ą
ł
zy rzeczy
Elegia na odej
ś
cie pióra atramentu lampy
1
Zaprawd
ę
wielka i trudna do wybaczenia jest moja niewierno
ść
bo nawet nie pami
ę
tam dnia ani godziny
kiedy was opu
ś
ci
ł
em przyjaciele dzieci
ń
stwa
naprzód zwracam si
ę
kornie do ciebie
pióro z drewnian
ą
obsadk
ą
pokryte farb
ą
lub chrupkim lakierem
w
ż
ydowskim sklepiku
- skrzypi
ą
ce schodki dzwonek u drzwi oszklonych -
wybiera
ł
em ciebie
w kolorze lenistwa
i ju
ż
wkrótce nosi
ł
e
ś
na swym ciele
zadum
ę
moich z
ę
bów
ś
lady szkolnej zgryzoty
srebrna stalówko
wypustko krytycznego rozumu
pos
ł
anko koj
ą
cej wiedzy
-
ż
e ziemia jest kulista
-
ż
e proste równoleg
ł
e
w pude
ł
ku sklepikarza
by
ł
a
ś
jak czekaj
ą
ca na mnie ryba
w
ł
awicy innych ryb
- dziwi
ł
em si
ę
ż
e tyle jest
przedmiotów bezpa
ń
skich
i zupe
ł
nie niemych -
potem
na zawsze moj
ą
k
ł
ad
ł
em ci
ę
nabo
ż
nie w usta
i d
ł
ugo czu
ł
em na j
ę
zyku
smak
szczawiu
i ksi
ęż
yca
atramencie
wielmo
ż
ny panie inkau
ś
cie
o
ś
wietnych antenatach
urodzony wysoko
jak niebo wieczoru
schn
ą
cy d
ł
ugo
rozwa
ż
ny
i cierpliwy bardzo
przemieniali
ś
my ciebie
w morze Sargassowe
topi
ą
c w m
ą
drych g
łę
binach
bibu
łę
w
ł
osy zakl
ę
cia i muchy
aby zag
ł
uszy
ć
zapach
ł
agodnego wulkanu
apel przepa
ś
ci
kto was dzisiaj pami
ę
ta
umi
ł
owani druhowie
odeszli
ś
cie cicho
za ostatni
ą
katarakt
ę
czasu
kto was wspomina z wdzi
ę
czno
ś
ci
ą
w erze szybkich g
ł
upiopisów
aroganckich przedmiotów
bez wdzi
ę
ku
imienia
przesz
ł
o
ś
ci
je
ż
eli o was mówi
ę
to chcia
ł
bym tak mówi
ć
jakbym wiesza
ł
ex voto
na strzaskanym o
ł
tarzu
2
Ś
wiat
ł
o mego dzieci
ń
stwa
lampo b
ł
ogos
ł
awiona
w sklepach starzyzny
spotykam czasem
twoje zha
ń
bione cia
ł
o
a by
ł
a
ś
dawniej
jasn
ą
alegori
ą
duchem uparcie walcz
ą
cym
z demonami gnozy
ca
ł
a wydana oczom
jawna
przejrzy
ś
cie prosta
na dnie zbiornika
nafta - eliksir pralasów
ś
liski w
ąż
knota
z p
ł
omienist
ą
g
ł
ow
ą
smuk
ł
e panie
ń
skie szkie
ł
ko
i srebrna tarcza z blachy
jak Selene w pe
ł
ni
twoje humory ksi
ęż
niczki
pi
ę
knej i okrutnej
histerie primadonny
nie do
ść
oklaskiwanej
oto
pogodna aria
miodowe
ś
wiat
ł
o lata
ponad wylotem szkie
ł
ka
jasny warkocz pogody
i nagle
ciemne basy
nalot wron i kruków
z
ł
orzeczenia i kl
ą
twy
proroctwo zag
ł
ady
furia kopciu
jak wielki dramaturg zna
ł
a
ś
przybój nami
ę
tno
ś
ci
i bagna melancholii czarne wie
ż
e pychy
ł
uny po
ż
arów t
ę
cz
ę
rozp
ę
tane morze
mog
ł
a
ś
bez trudu powo
ł
a
ć
z nico
ś
ci
krajobrazy zdzicza
ł
e miasto powtórzone w wodzie
na twoje skinienie zjawiali si
ę
pos
ł
usznie
szalony ksi
ążę
wyspa i balkon w Weronie
oddany by
ł
em tobie
ś
wietlista inicjacjo
instrumencie poznania
pod m
ł
otami nocy
a moja druga
p
ł
aska g
ł
owa odbita na suficie
patrzy
ł
a pe
ł
na grozy
jak z lo
ż
y anio
ł
ów
na teatr
ś
wiata
sk
łę
biony
z
ł
y
okrutny
my
ś
la
ł
em wtedy
ż
e trzeba przed potopem
ocali
ć
rzecz
jedn
ą
ma
łą
ciep
łą
wiern
ą
tak aby ona trwa
ł
a dalej
a my w niej jak w muszli
3
Nigdy nie wierzy
ł
em w ducha dziejów
wydumanego potwora o morderczym spojrzeniu
besti
ę
dialektyczn
ą
na smyczy oprawców
ani w was - czterej je
ź
d
ź
cy apokalipsy
Hunowie post
ę
pu cwa
ł
uj
ą
cy przez ziemskie i niebieskie stepy
niszcz
ą
c po drodze wszystko co godne szacunku dawne i bezbronne
trawi
ł
em lata by pozna
ć
prostackie tryby historii
monotonn
ą
procesj
ę
i nierówn
ą
walk
ę
zbirów na czele og
ł
upia
ł
ych t
ł
umów
przeciw garstce prawych i rozumnych
zosta
ł
o mi niewiele bardzo ma
ł
o
przedmioty i wspó
ł
czucie
lekkomy
ś
lnie opuszczamy ogrody dzieci
ń
stwa ogrody rzeczy
roni
ą
c w ucieczce manuskrypty lampki oliwne godno
ść
pióra
taka jest nasza z
ł
udna podró
ż
na kraw
ę
dzi nico
ś
ci
wybacz moj
ą
niewdzi
ę
czno
ść
pióro z archaiczn
ą
stalówk
ą
i ty ka
ł
amarzu - tyle jeszcze by
ł
o w tobie dobrych my
ś
li
wybacz lampo naftowa - dogasasz we wspomnieniach jak opuszczony
obóz
zap
ł
aci
ł
em za zdrad
ę
lecz wtedy nie wiedzia
ł
em
ż
e odchodzicie na zawsze
i
ż
e b
ę
dzie
ciemno
Spis wierszy
D
ę
by
Przemiany Liwiusza
Rodzina Nepenthes
Tarnina
Msza za uwi
ę
zionych
Ma
ł
e serce
Pro
ś
ba
Heraldyczne rozwa
ż
ania Pana Cogito
Po
ż
egnanie
Krajobraz
Podró
ż
Wit Stwosz: U
ś
ni
ę
cie NMP
Modlitwa starców
Pana Cogito przygody z muzyk
ą
Domys
ł
y na temat Barabasza
Wóz
Ś
mier
ć
Lwa
Bajka o gwo
ź
dziu
Elegia na odej
ś
cie pióra atramentu lampy
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Herbert Zbigniew Elegia Na Odejście
Zbigniew Herbert Elegia na odejscie
Elegia na odejście, Eutanazja, bioetyka itp
Elegia na śmierć Bohatera
Herbert Zbigniew Dramaty
Herbert Zbigniew
Herbert Zbigniew
Lawrence David Herbert ZWYCIĘSKI KOŃ NA BIEGUNACH
Marecki Zbigniew Grochowa na uczuciach
Herbert Zbigniew Dramaty
Herbert Zbigniew Obrona Templariuszy
Herbert Zbigniew Dramaty
Herbert Zbigniew Pan od przyrody
Herbert Zbigniew Barbarzyńca w ogrodzie
elegia na smierc czarnego zawiszy
więcej podobnych podstron