Sabina Zalewska, Dojrzałość szkolna a przyspieszenie edukacji szkolnej Badania empiryczne

Dr Sabina Zalewska

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Dojrzałość szkolna a przyspieszenie edukacji szkolnej. Badania

empiryczne

Scholar maturity vs scholar education acceleration. Empiric research

Reforma szkolnictwa niższego jest tematem niezmiernie ważnym, który od czasu

wprowadzenia zmian jest wielokrotnie poruszany i negowany. Nie ma osoby która byłaby

obojętna na zmianę, którą przygotowało dla naszych potomków Ministerstwo Edukacji

Narodowej. Przerażający jest fakt, iż osoby kompetentne, znające zmiany zachodzące w

organizmie małego człowieka, doskonale wiedzące czym jest dojrzałość szkolna i kiedy ona

występuje, próbują przekonać wszystkich, że 6 letnie dzieci są gotowe na podjęcie obowiązku

szkolnego. Nie tylko fakt, że dzieci 6 letnie nie osiągnęły odpowiedniej dojrzałości szkolnej

ale także to, że szkoły są zupełnie nie gotowe na taki krok budzi wątpliwości co to słuszności

zmian wprowadzonych przez MEN.

1. Dojrzałość szkolna i jej wpływ na powodzenie w szkole

Dojrzałość szkolna jest zawsze wynikiem dwóch procesów rozwojowych- dojrzewania

i uczenia się. Obecnie zarówno w teorii jak i praktyce używane są zamiennie terminy

dojrzałość szkolna, gotowość szkolna i przygotowanie dziecka do szkoły. Dojrzałość szkolną

przyjmuje się za górną granicę okresu przedszkolnego.

Dojrzałość szkolna jest pojęciem

względnym, którego sens zależy od tego, jaka jest szkoła, jakie wymagania stawia dzieciom

rozpoczynającym naukę. Z drugiej zaś strony owa względność wynika z faktu, iż zmieniają

się poglądy dotyczące możliwości rozwojowych dziecka rozpoczynającego naukę szkolną.

W dojrzałości szkolnej brane są pod uwagę dwa momenty: (1) właściwość rozwojowe

dziecka i (2) wymagania szkoły. Faktem bezspornym jest, że dzieci nie dojrzewają w tym

samym tempie i rytmie, a wymagania szkół nie są jednolite. Procesy dojrzewania i uczenia się

są ze sobą silnie powiązane.

Nadanie właściwego sensu pojęciu dojrzałości szkoły narzuca

konieczność osadzenia go w kontekście dojrzałości szkolnej dziecka, co z kolei oznacza, że

A. Kopik, Akceleracja rozwoju dzieci siedmioletnich rozpoczynających naukę szkolną, Kielce 1996, s. 17.

M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, Warszawa 1991, s. 420.

wymagania szkoły muszą odpowiadać na indywidualne i bardzo zróżnicowane potrzeby,

możliwości oraz ograniczenia rozwojowe dziecka. Zatem gotowość dziecka do wejścia w rolę

ucznia determinowana jest stopniem rozwoju jego kompetencji i funkcji, od dobrze

opanowanych do dopiero dojrzewających. Wobec tego dziecko dojrzałe do szkoły to dziecko

gotowe do przekroczenia własnych możliwości.”

Stanowisko S. Szumana, który przez

pojęcie dojrzałości szkolnej rozumiał: „osiągnięcie takiego poziomu rozwoju fizycznego,

społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne

nauczanie i wychowanie szkoły podstawowej”

stało się niezwykle ważne dla rozwoju myśli

o dojrzałości szkolnej dziecka. Szuman wrażliwością określił zainteresowanie ucznia nauką,

natomiast podatność to umiejętność zrozumienia przez dziecko przekazywanych mu treści

oraz chęć podporządkowania się wymaganiom szkoły i zgodne współdziałanie w grupie

rówieśniczej.

Przejście dziecka z jednego etapu edukacji do następnego jest procesem

dynamicznym, złożonym i nie dokonuje się w sposób gwałtowny ani skokowy. Każdy

kolejny etap uwarunkowany jest osiągnięciami nabytymi w okresie poprzednim poprzez

zachodzące w nim zmiany rozwojowe, i to we wszystkich sferach osobowości dziecka.

Zmiany te jednak nie zachodzą samorzutnie, lecz uwarunkowane są własną aktywnością

dziecka, zróżnicowanymi warunkami jego życia i jakością edukacyjnych doświadczeń.

Holistyczne podejście do problemu dojrzałości szkolnej , zarówno do jego rozumienia, jak i

uwarunkowań, prezentuje A. Brzezińska która dokonując modyfikacji poglądów S. Szumana,

wskazuje na trzy główne etapy w procesie kształtowania dojrzałości szkolnej. W pierwszym

etapie podstawowe znaczenie mają początkowe uzdolnienia dziecka oraz oddziaływania

środowiskowe i wychowawcze, które wpływają na kształtowanie się przedsiębiorczości i

własnej aktywności dziecka w różnych dziedzinach. W kolejnym stadium wszystkie te

czynniki oddziałują na rozwój fizyczny, umysłowy i społeczny dziecka. W ostatnim zaś

etapie poziom rozwoju na tych trzech płaszczyznach wyznacza zakres wrażliwości i

podatności dziecka na nauczanie typu szkolnego. Autorka zauważa, że takie szerokie

rozumienie dojrzałości szkolnej , ujmowanej jako wrażliwość na naukę szkolną, obejmuje

„pewien dostateczny stopień zainteresowania dziecka nauką i wiedzą w tym zakresie i w tej

postaci , w jakiej się ją podaje w szkole”, natomiast podatność na nauczanie typu szkolnego

R. Michalak , E. Misiorna, Konteksty gotowości szkolnej (w:) Doradca nauczyciela sześciolatków. Materiały

metodyczne dla nauczycieli, Warszawa 2006, s. 5.

S. Szuman, O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, Nowa Szkoła 1962, nr 6, s. 24.

Por. M. Przetacznik-Gierowska, Makiełło-Jarża G. , Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku

dziecięcego, Warszawa 1985, s. 365.

wiąże sie z „posiadaniem pewnej umiejętności podporządkowywania się wymaganiom szkoły

w zakresie skupiania uwagi na zajęciach ,wykonywania powierzonych zadań oraz zgodnego i

harmonijnego współżycia z kolegami. Materiał, jaki dziecko ma opanować u progu swej

szkolnej edukacji, powinien być przystępny. tzn. dziecko powinno móc go zrozumieć, móc

zapamiętać oraz móc go opanować umiejętnościowo”.

Na dojrzałość szkolną mają wpływ pewne czynniki, do których należą m. in.:

1. Czynniki indywidualne- są to przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości

organizmu. Należą tu również potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.

2. Czynniki środowiskowe- chodzi tutaj głównie o wpływy rodziny i przedszkola. Literatura

podaje 3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na dojrzałość szkolną

dziecka. Są to:



Warunki materialne- od poziomu dochodów, sytuacji mieszkaniowej, wyposażenia

gospodarstwa domowego zależy jak rodzina będzie zaspokajała potrzeby dziecka, a więc czy

będzie ono dobrze odżywiane, zaopatrzone w potrzebną odzież, czy będzie miało warunki do

nauki, odpoczynku i zabawy.



Warunki kulturalne, jest to poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny,

potrzeby kulturalne, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania wolnego czasu. Warunki

kulturalne domu rodzinnego, a zwłaszcza poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób

wpływają na rozwój intelektualny i osiągnięcia szkolne uczniów. Rodzice wykształceni

wykazują na ogół duże zainteresowanie problemami szkolnymi swoich dzieci, w większym

stopniu pobudzają je do osiągnięć.



Warunki społeczno- psychologiczne to struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki

między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu. Dla

osiągnięcia dojrzałości szkolnej istotne jest, czy dziecko wychowuje się w rodzinie pełnej czy

niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej. Z reguły rodzina

wielodzietna stwarza warunki dla rozwoju osobowości dziecka, gdyż zmusza do liczenia się z

innymi, rozwija postawy opiekuńcze. Dzieci z rodzin wielodzietnych szybciej się

usamodzielniają, osiągają wyższy poziom dojrzałości emocjonalnej, nie wykazują tendencji

do przeceniania samego siebie, lepiej potrafią współdziałać z innymi. Jeśli jednak rodzina jest

bardzo liczna a warunki materialne bardzo skromne, to rodzice obarczeni nadmiarem

obowiązków mają mało czasu dla dzieci, pozostawiają je same sobie, nie zaspakajając

wszystkich potrzeb. Istotnym czynnikiem wpływającym na dojrzałość szkolną dzieci jest fakt

R. Michalak, E. Misiorna, dz. cyt., s. 6-7.

Por. D Szczyrba, Czynniki wpływające na poziom dojrzałości szkolnej, Tychy 2003, s. 26.

uczęszczania do przedszkola. Dzieci o długiej karierze przedszkolnej wyróżniają się lepszym

uspołecznieniem niż dzieci które do przedszkola nie uczęszczały.

Osiągnięcie stanu pełnej gotowości szkolnej pozwala nie tylko na rozpoczęcie nauki w szkole,

ale także na twórcze podejście do nowej roli ucznia.

Gotowość szkolna nie jest czymś co dziecko osiąga automatycznie, składa się na nie

wiele czynników, nie tylko wrodzone możliwości ale także nabyte doświadczenie

poprzedzające okres szkolny.

„Niektóre przejawy zachowania się dziecka, obrazujące poziom rozwoju umysłowego i

uczuciowo- społecznego oraz świadczące o gotowości do rozpoczęcia nauki.”

Przyjmuje się, że dzieci rozpoczynające naukę w szkole powinny wykazywać

dojrzałość pod względem emocjonalnym, społecznym i fizycznym. Dzieci stawiające

pierwsze kroki w szkole reprezentują nierówny poziom. Oprócz możliwości indywidualnych

dziecka w dużej mierze to od nauczyciela zależy czy poradzi ono sobie w pierwszych i

kolejnych dniach szkoły. To nauczyciel powinien wpierać dziecko w tak ważnym etapie jego

życia- przejściu z przedszkola do szkoły.

Wśród dydaktycznych przyczyn niepowodzeń szkolnych wyodrębnia się trzy grupy:

1) względnie niezależne od nauczyciela,

2) względnie od niego zależne,

3) związane z wadliwą pracą ucznia.

Do pierwszej grupy zalicza się przyczyny związane z nieodpowiednimi warunkami pracy w

szkole, a mianowicie: braki w istniejącym systemie szkolnym, nieodpowiednie programy i

podręczniki (nie dostosowane do możliwości intelektualnych i potrzeb oraz zainteresowań

uczniów), niedostateczne wyposażenie szkół w sprzęt i pomoce naukowe, trudne warunki

organizacyjne pracy dydaktyczno-wychowawczej, niedociągnięcia w zakresie systemu

kształcenia nauczycieli. Wśród tych przyczyn niepowodzeń szkolnych, które wiążą się z

dydaktyczną działalnością nauczyciela, dostrzec można przede wszystkim błędy i usterki w

całokształcie pracy dydaktyczno-wychowawczej, których źródłami są: nieznajomość

współczesnej teorii pedagogicznej, nieumiejętność posługiwania się tą teorią w pracy, zbyt

mała znajomość uczniów i związany z nią brak dostatecznej opieki nad uczniami

opóźnionymi w nauce, słabe przygotowanie do pracy i zaniedbywanie podnoszenia

kwalifikacji. Wreszcie trzecia grupa przyczyn niepowodzeń dydaktycznych to wszystko to, co

decyduje o wadliwości pracy ucznia i co do niej prowadzi-najczęściej złe warunki

M. Radziłowiczowa, Z. Morawska, Metodyka nauczania początkowego, Warszawa 1990, s. 49-50.

B. Wilgocka-Okoń, Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, Warszawa 1972, s. 159-160.

środowiskowe lub niechętny, lekceważący stosunek ucznia do szkoły i obowiązków przez nią

mu narzucanych:

profilaktyka, czyli zapobieganie powstawaniu luk i zaległości w

przyswajanych przez ucznia wiadomościach i umiejętnościch, diagnostyka, czyli wczesne i

adekwatne rozpoznanie luk w wiedzy i umiejętności uczniów, terapeutyka, czyli

likwidowanie zaległości w nauce.

W zasadzie każde dziecko wstępuje do szkoły ma jakieś szanse powodzenia. Są one

jednak odmienne u różnych dzieci , w dużej mierze są bowiem zależne od stopnia gotowości

dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych. Wykorzystanie możliwości rozwojowych

dziecka we właściwy sposób w toku pracy szkolnej zależy już od poziomu dydaktyczno-

wychowawczego samej szkoły. Na poziom ten składają się programy, podręczniki szkolne,

wyposażenie szkół w sprzęt i pomoce naukowe itp., szczególne jednak znaczenie w

nauczaniu i wychowaniu początkowym ma praca samego nauczyciela, stosowane przez niego

w toku procesy dydaktyczno-wychowawczego zasady, metody i formy organizacyjne. W

postępowaniu zaś z dziećmi w klasie pierwszej naczelną regułą jest zainteresowanie dzieci

pracą szkolną, nauczanie ich koncentracji i wykorzystanie ich aktywności. Wszystkie zaś

zadania służące temu celowi dostosowane powinny być do możliwości każdego dziecka.”

Tak więc na pomyślny start dziecka w szkole, ma wpływ kilka czynników. Przede

wszystkim jego dojrzałość do podjęcia obowiązków szkolnych, możliwości rozwojowe ale

także wcześniejsze doświadczenia. W dużej mierze o sukcesie edukacyjnym decydują lata

przedszkolne oraz nabyte w nim wiadomości a także wchodzenie w interakcje społeczne i

umiejętność funkcjonowania w grupie. Opóźnienia w nauce nie zawsze muszą wynikać z

obniżonej sprawności umysłowej, mogą być one przyczyną braku umiejętności wykorzystania

przez nauczyciela intelektualnych możliwości dziecka. Niezmiernie ważne jest by nauczyciel

potrafił w miarę wcześnie zauważyć które dziecko jest ponad przeciętnie inteligentne, a które

ma problemy i w miarę możliwości pracował indywidualnie z takimi dziećmi, każdemu z

nich dając możliwość rozwoju we własnym tempie.

Wrażliwość nauczyciela ma potrzeby i oczekiwania, a często na bezradność dzieci

można wyrazić jako:

-dawanie emocjonalnego wsparcia dziecku. Nauczyciel wytwarza klimat, w którym dziecko

może czuć się bezpiecznie, a zarazem bawić się, poznawać, badać, uczyć się;

-respektowanie autonomii dziecka, a więc nieinterweniowanie, gdy jest w trakcie zabawy

lub wykonywania jakiegoś zadania i robi to na swój sposób;

B. Wilgocka-Okoń, Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, Warszawa 2003, s. 63-65.

Cyt. za tamże, s. 83.

-zarysowanie linii postępowania, gdy dziecko nie wie lub obawia się błędu przy

podejmowaniu zadania;

-udzielanie informacji niezbędnych dla wykonania zadania.

2. Porównanie dojrzałości szkolnej 6- i 7-latków. Badania własne

Badania własne prowadzone były w latach szkolnych 2011/2012 oraz 2012/2013. W

badaniach wzięło 12 szkół podstawowych z Warszawy i okolic (Łomianki, Otwock,

Legionowo). Łącznie przebadano 632 uczniów klas 1-3 nauczania wczesnoszkolnego.

Metody jakimi prowadzono badania były: ankiety, wywiady z nauczycielami, analiza

dokumentacji szkoły (dzienniki szkolne i świadectwa szkolne z oceną opisową).

Gotowość do nauki nie jest czymś co osiąga się w sposób automatyczny w pewnym

wieku. Składa się na nią ogół osiągnięć w sferach umysłowej, ruchowej i emocjonalno-

społecznej. Ciężko jest dokonać porównania dojrzałości 6 i 7 latków, ponieważ granice

osiągania dojrzałości szkolnej są tak ruchome, że zdarza się pracować z dzieckiem 6 letnim

dojrzałym do podjęcia szkoły, jak również z niedojrzałym 7 latkiem.

W badaniach zaobserwowano odmienność zachowania się dzieci 6 letnich w

porównaniu z zachowaniem się uczniów 7-letnich. Dzieci 6-letnie są bardziej ruchliwe,

trudniej przychodzi im koncentracja uwagi, pracują w wolniejszym tempie. Wynika z tego

konieczność stosowania w nauczaniu odpowiednich metod uwzględniających te specyficzne

cechy ich zachowania się. Jak pisze B.

Wilgocka-Okoń: „6 r. życia jest okresem

przełomowym dla dziecka. Charakteryzuje je wtedy szczególna impulsywność, pobudliwość

oraz duża wrażliwość przeradzająca się nawet w nadwrażliwość. Te cechy osobowości 6-latka

powodują, że ma on trudności w kontaktach z ludźmi.”

Natomiast u dziecka 7-letniego jest już wykształcony pewien stopień uwagi, tym

samym dziecko potrafi skoncentrować się na tym co mówi nauczyciel, rodzic, kolega; słucha

dłuższych opowiadań, potrafi wykonywać coraz to bardziej złożone zadania.

Tabela 3. Porównanie dojrzałości 6 i 7latków:

7- latek

6- latek

Uwaga (85%)

- dziecko umie skupić uwagę na więcej niż

30 min

Uwaga (17%)

- dziecko powinno umieć skupiać uwagę przez

ok 30 min,

Wilgocka-Okoń, Dojrzałość…, dz. cyt., s. 105.

Badania własne. Przedstawiają osiągnięcia dojrzałości szkolnej u poszczególnych grup wiekowych w

procentach. Szczegółowy opis osiągnięć lub ich braku, znajduje się w tabeli poniżej.

-dziecko koncentruje się na tym co mówi

nauczyciel, rodzic, kolega

-wykonuje coraz bardziej złożone zadania

-potrafią skupić się słuchając dłuższych

opowiadań

-dziecko

wybiórczą

uwagę

(słucha

nauczyciela, idzie się pobawić)

-wkonuje proste zadania

-szybko

się

rozprasza,

rozkojarza,

traci

zainteresowanie

Pamięć (89%)

-potrafi zapamiętać

wierszyk itp. i

odtworzyć go,

-pamięta zasady gier i zabaw oraz stara się

stosować do nich

Pamięć (56%)

-stara

się zapamiętywać wierszyk często

odtwarza go własnymi słowami,

-stara się zapamiętywać zasady gier i zabaw lecz

często nie stosuje się do nich,

Emocje (78%)

-dziecko panuje nad swoimi emocjami,

-łatwiej

nawiązują

kontakty

rówieśnikami,

- mają dystans do opinii,

Emocje (12%)

-dziecko próbuje opanować emocje, złość,

agresje

-mogą

mieć problemy z nawiązywaniem

kontaktów,

-są wrażliwe, czasem nawet nadwrażliwe

Mowa (96%)

-porozumiewa się pełnymi zdaniami,

posługuje się mową potoczną, używa

wszystkich części mowy, buduje zdania

złożone.

-umie opowiadać o swoich wrażeniach,

przeżyciach, wyraża swoje myśli, uczucia

Mowa (62%)

-stara się porozumiewać się pełnymi zdaniami,

mieć odpowiedni zasób słów,

- stara wyrażać się swoje uczucia często za

pomocą rysunku, gestu niż słów

Rozwój fizyczny (91%)

-motoryka

mała

jest

rozwinięta,

precyzyjne ruchy chwytające, ręka w pełni

przygotowana na trzymanie ołówka itp.,

ręka mniej się męczy,

-motoryka duża: koordynacja ruchów,

zdolność utrzymania równowagi,

Rozwój fizyczny (54%)

-motoryka małą rozwija się, dziecko podczas

rysowania przyzwyczaja się do trzymania w

odpowiedni sposób ołówka, uodparnia się na

zmęczenie, ćwiczenie precyzyjności ruchów,

-motoryka duża: dziecko stara się koordynować

ruchy, nie wykonywać zbędnych ruchów,

Myślenie (78%)

-myślenie

przyczynowo-skutkowe,

operowanie pojęciami, zasadami

Myślenie (21%)

-posługiwanie się prostymi pojęciami, rozwijanie

u dziecka myślenia przyczynowo-skutkowego

-myślenie abstrakcyjne i operacyjne

poprzez pokazywanie na konkretnych scenkach.

Rozwój społeczny (83%)

- rozumienie zasad i norm społecznych,

poczucie przynależności do grupy,

- umiejętność współżycia w grupie,

działania prospołeczne- pomoc koledze

- zdolność do porównywania siebie z

innymi, umiejętność dokonania

samooceny

Rozwój społeczny (14%)

- przyswajanie podstawowych zasad i norm

społecznych,

- względny egocentryzm, w miarę upływu czasu

zanika,

Pomimo różnic w dojrzałości 6 i 7 latków przy określaniu gotowości szkolnej, badani

nauczyciele podkreślali, że należy zwrócić także uwagę na indywidualne możliwości każdego

dziecka, by zapewnić mu równe szanse w procesie edukacji. Na te indywidualne możliwości

wpływa wiele czynników: warunki materialne, warunki kulturalne, warunki społeczno-

psychologiczne (struktura rodziny, istotne jest, czy dziecko wychowuje się w rodzinie pełnej

czy niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej, uczęszczanie do

przedszkola). Te zmienne niezależne staną się jednak przedmiotem odrębnego artykułu i

zawartej w niej analizie badań.

3. Następstwa braku dojrzałości: problemy emocjonalne, intelektualne i społeczne w

adaptacji 6-latków

"W badaniach Niemieckiego Instytutu Międzynarodowych Badań Pedagogicznych we

Frankfurcie nad Menem przyjęto, iż dziecko podejmujące obowiązki szkolne powinno z

zainteresowaniem i wytrwałością wykonać zadanie przeznaczone dla jego wieku,

podporządkować się panującym w grupie zasadom współżycia i współdziałania oraz umieć

dostrzegać i odtwarzać znaki graficzne, a także wykazać się znajomością pojęcia zbioru

obejmującego co najmniej do pięciu jednostek. w toku badań zaobserwowano, że dzieci

niedojrzałe do podjęcia obowiązków szkolnych mają trudności w analizie, syntezie i

odtwarzaniu znaków graficznych.(...) Zdaniem badaczy niemieckich, owe trudności wynikały

z tego, że dziecko nie potrafiło we właściwy sposób widzieć obrazu jako całości, a

jednocześnie dostrzegać jego części.”

B. Wilgocka -Okoń, Gotowość..., dz. cyt., s.14.

Następstwami takiej niedojrzałości szkolnej mogą być:

1) dysgrafia, dysleksja, dyskalkulia (w badaniach zaobserwowano u 31%);

2) lęki przed szkołą (nerwica szkolna):

-strach przed klasówką (w badaniach zaobserwowano u 53%);

-strach przed rodzicami za nie spełnienie ich oczekiwań - złe oceny (w badaniach

zaobserwowano u 78%);

-strach przed kolegami, ich oceną (w badaniach zaobserwowano u 83%);

-niechęć do nauki (w badaniach zaobserwowano u 31%).

Uczniowie, u których występują braki w zakresie umiejętności percepcyjnych, mogą

mieć problemy w uczeniu się pisania, czytania i matematyki. Te dzieci mogą być narażone na

dysleksję, dysgrafię lub dyskalkulię. Ci uczniowie z wysokim ryzykiem dysleksji nie są

gotowi do podjęcia nauki w szkole. Ważnymi symptomami dysleksji, dysgrafii które mogą

sprawiać poważne problemy w późniejszej nauce są:

* trudności w nauce pisania: zwierciadłowe odwracanie liter, deformowanie ich kształtu

(w badaniach zaobserwowano u 33%);

*słabe postępy w uczeniu się czytania ,zarówno metodą fonetyczną jak i globalną (w

badaniach zaobserwowano u 46%);

* trudność w przypomnieniu sobie głoski odpowiadającej odczytywanej literze (w

badaniach zaobserwowano u 63%);

* mylenie liter o podobnym kształcie (w badaniach zaobserwowano u 27%);

* gubienie miejsc, w których czytają (w badaniach zaobserwowano u 48%);

* mają problemy ze zrozumieniem przeczytanego tekstu (w badaniach zaobserwowano u

72%);

*mylenie podobnych do siebie liter np. p- b, d- g itp. (w badaniach zaobserwowano u

23%).

Następstwem takiej niedojrzałości mogą być późniejsze problemy w czytaniu i

pisaniu czyli w konsekwencji w każdej sferze nauki szkolnej. Zakładając, że dziecko

osiągnęło dojrzałość fizyczną czyli ogólny stan zdrowia, sprawność narządów zmysłu i

artykulacyjnych oraz sprawność ruchową i manualną (dobrą orientację w terenie,

koordynację) oznacza to iż ma doskonałe zaplecze do tego aby nauka nie sprawiała mu

większych kłopotów. Jeśli jednak któryś z tych procesów zostanie zakłócony a dojrzałość

Przytaczane są tu badania 6-latków. Są to problemy jakie zauważyli i zgłaszali nauczyciele nauczania

wczesnoszkolnego.

Przytaczane są tu badania 6-latków. Są to problemy jakie zauważyli i zgłaszali nauczyciele nauczania

wczesnoszkolnego.

fizyczna nie zostanie osiągnięta dziecko może doświadczyć wyśmiewania ze strony kolegów

np. gdy nie będzie w stanie wymówić wszystkich głosek lub gdy w trakcie zabaw ruchowych

nie będzie tak sprawny jak rówieśnicy. Takie mogą być następstwa niedojrzałości fizycznej.

Innym rodzajem może być niedojrzałość emocjonalno-społeczna. Dziecko w klasie

pierwszej powinno być samodzielne, mieć chęć do nawiązywania nowych znajomości,

powinno potrafić pohamować swoją agresję. Konsekwencją tej niedojrzałości może objawiać

się w sposób wieloraki:

-dziecko może być apatyczne, wycofujące się z zabawy z rówieśnikami, niechętne do

wyrażania swych uczuć, (w badaniach zaobserwowano u 41%);

-bądź zachowywać się agresywnie czyli inicjować bójki, zaczepiać inne dzieci (w badaniach

zaobserwowano u 71%);

-jego emocje mogą przekształcić się w strach przed sprawieniem zawodu rodzicom czyli

każda klasówka to stres, że zakończy się ona niepowodzeniem (w badaniach zaobserwowano

u 76%);

- dziecko może nie potrafić odseparować się od rodziców (w badaniach zaobserwowano u

41%).

Konsekwencje niedojrzałości w którejś ze sfer mogą mieć duży wpływ na

przystosowanie się do nowej rzeczywistości oraz do wymagań szkolnych. Nie tylko dziecko

wrażliwe oraz ciche może mieć kłopoty z dostosowaniem się do otaczającej go

rzeczywistości, ale także to agresywne i zbuntowane. Niezmiernie ważne jest by osiągnąć

złoty środek jeśli chodzi o emocjonalność dziecka.

Na dojrzałość szkolną składają się nie tylko konkretne umiejętności jak np. pierwsze

próby czytania, pisania, mycia zębów czy owoców przed jedzeniem, świadczą o niej także:

umiejętność koncentracji, skupienie uwagi, rozmawiania i odpowiadania na pytania,

reagowania na nakazy i zakazy. Dziecko dojrzałe do szkoły powinno rozumieć obowiązujące

normy oraz zasady w niej panujące. Nie można określić która z dojrzałości jest najważniejsza,

każda z nich jest jednakowo ważna. Potrzeba równowagi w każdej z nich by dziecko

osiągnęło pełną dojrzałość i nie wykazywało zbyt wielkich braków, które mogłyby

uniemożliwiać funkcjonowanie w grupie rówieśniczej.

Zakończenie

Przytaczane są tu badania 6-latków. Są to problemy jakie zauważyli i zgłaszali nauczyciele nauczania

wczesnoszkolnego.

W swoim artykule ukazałam istotę problemu jakim jest zmiana reformy szkolnictwa

niższego. Jest to problem, który przez najbliższe kilka lat na pewno nie będzie dawał spokoju

ani rodzicom, którzy chcą by ich dzieci w sposób łagodny i w odpowiednim czasie rozpoczęły

naukę, nie musiały męczyć się siedząc w ławkach, przyswajając ogrom materiału; ani

pedagogom, którzy znając pojęcie dojrzałości szkolnej, doskonale wiedzą, że nie należy

przyspieszać obowiązku szkolnego wszystkim dzieciom.

Głównym celem mojego artykułu było przedstawienie jak wpłynie na dzieci

najmłodsze zmiana reformy szkolnictwa niższego. Myślę, iż w swojej pracy przytoczyłam

wystarczającą ilość argumentów potwierdzających moją tezę, że dzieci sześcioletnie do

podjęcia obowiązku szkolnego gotowe nie są. Przemawia za tym nie tylko ich gotowość, a

raczej jej brak, ale także inne czynniki. Przede wszystkim jest to środowisko nie sprzyjające

tak drastycznej dla tych dzieci zmianie. Zbyt krótki okres przygotowawczy również

przemawia na niekorzyść reformy. Nie wszystkie szkoły przygotowane są na przyjęcie

sześciolatków, co może powodować trudności z adaptacją do środowiska szkolnego i brakiem

chęci do nauki. To tylko niektóre z głównych zarzutów wobec reformy. Ponieważ zmiana

dopiero od niedawna weszła w życie, dlatego też ciężko jest doszukiwać się konkretnych

danych na temat szkolnych niepowodzeń sześciolatków.

Tak naprawdę to czas pokaże czy zmiana, która została wprowadzona jest słusznym

posunięciem ze strony MEN. Potrzeba kilku lat by móc przeprowadzić badania dostarczające

nam odpowiedniej wiedzy na temat powodzenia w szkole dzieci sześcioletnich. Dopiero

wtedy jednoznacznie będzie można stwierdzić, posługując się badaniami, czy reforma

sprawdziła się czy też nie. Do tego czasu możemy jedynie przyglądać się wprowadzanym

zmianom, licząc że mylimy się tak surowo oceniając reformę, a „nasze” dzieci poradzą sobie

podejmując szkolny obowiązek o rok wcześniej. Szkoda, tylko że musimy „testować”

trafność zmiany reformy na dzieciach, które za błędne decyzje zapłacą własnym życiem

edukacyjnym. Jak wykazują badania niemieckie, cena może być bardzo wysoka.

Zdaję sobie sprawę z tego, że badania moje prezentują diametralnie inne wyniki niż

badania przeprowadzone przez Instytut Badań Edukacyjnych na zlecenie Ministerstwa

Edukacji Narodowej. Fakt ten mogę wytłumaczyć jedynie odmiennością narzędzi

badawczych lub inną interpretacją danych.

Bibliografia

Dmochowska M., Zanim dziecko zacznie pisać, Warszawa 1991.

Kopik A., Akceleracja rozwoju dzieci siedmioletnich rozpoczynających naukę

szkolną, Kielce 1996.

Michalak R., Misiorna E., Konteksty gotowości szkolnej (w:) Doradca nauczyciela

sześciolatków. Materiały metodyczne dla nauczycieli, Warszawa 2006, s. 5-41.

Przetacznik-Gierowska

M., Makiełło-Jarża G., Psychologia rozwojowa i

wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa 1985.

Radziłowiczowa M., Morawska Z., Metodyka nauczania początkowego, Warszawa

1990.

Szczyrba D., Czynniki wpływające na poziom dojrzałości szkolnej, Tychy 2003.

Szuman S., O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, Nowa Szkoła 1962, nr 6,

s. 24-25.

Wilgocka- Okoń B., Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, Warszawa 1972.

Wilgocka- Okoń B., Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, Warszawa 2003.

STRESZCZENIE