nabywanie i doskonalenie umiejętności ruchowych zachodzi w uporządkowany sposób. teoria Conollye'go, sugerująca
nabywanie najpierw umiejętności częściowych (podsprawności) ktore później wbudowywane są w bardziej ogólny
program ruchowy, stanowiący zestaw tych podsprawności. ruchy proste wbudowywane są w ruchy bardziej zlożone

nabywanie umiejetnosci wymagaja najpierw wyeliminowania bledow, czyli ich doskonalenia, czemu sluza wielokrotnie
powtarzane proby. dalsze powtarzanie sluzy juz do utrwalenia i podtrzymania sprawnosci wykonywania danej sprawnosci
ruchowej. nie wszystkie czynnosci wymagaja takiego nieustannego treningu. wiele z nich jest wbudowane w czynnosci dnia
codziennego i w ten sposob sa wykorzystywane i podswiadomie podtrzymywane

pod wzgledem metodycznym rozroznia sie dwa podstawowe sposoby nauczania ruchu w calosci od poczatku(metoda syntetyczna)
albo tez dzielenia

podzial metod ze wzgledu na sposob realizacji zadan

-zadania problemowe (np. doskonalenie wlasnej sprawnosci czy wydolnosci w ramach zajec rekreacyjnych, wymagaja
zastosowania metod tworczych-kreatywnych. oparte sa one na dazeniu do zdobycia pewnej wiedzy poznawania rzeczywistosci
i poszukiwania sposobu rozwiazania problemu)

druga grupe tworcza stanowia metody USAMODZIELNIAJĄCE (proaktywne), w ktorych chodzi o zwiekszenie efektywnosci
ksztalcenia ruchowego poprzez zaktywizowanie cwiczacych - motywacja do cwiczen
-zadania ruchowe i przewidywane efekty powinny byc zgodne z potrzebami i oczekiwaniami cwiczacego
-atrakcyjne cwiczenia
-dostosowanie do potrzeb i mozliwosci

w metodach tych cwiczacy nie ma pelnej swobody dzialania gdyz zadania ruchowe sa czesciowo okreslone przez prowadzacego
cwiczenia (nauczyciela, fizjoterapeute) w grupie tej znajduja sie metody zabawowe, bezposredniej celowosci ruchu i
programowego usprawniania sie

metody REPRODUKTYWNE (odtwórcze) w ktorych zadania sa scisle okreslone- wielokrotne powtarzanie przez cwiczacego
pokazanego mu lub opisanego ruchu

w rehabilitacji wykorzystywane sa glownie metody reproduktywne. ze wzgledu na ograniczenie mozliwosci
usprawnianych osob oraz potrzeba sterowania kompensacja celu unikniecia negatywnych skutkow kompensacji samoistnej.
dopiero pozniej wprowadza sie metody proaktywne, metody kreatywne wprowadza sie na poziomie adaptacji, kiedy osoby
niepelnosprawne szukaja mozliwosci poprawy swych mozliwosci ruchowych aby lepiej radzic sobie z czynnosciami dnia codziennego


podtawowymi ogniwami procesu ksztalcenia ruchowego jest:
-diagnoza (polega na okresleniu tego co dana osoba potrafi w porownaniu z tym co powinna potrafic,
w trakcie diagnozy ustalamy przyczyny danego stanu rzeczy i przeszkody ktore uniemozliwiaja osiagniecie danych
umiejetnosci ruchowych i moga utrudniac nabywanie tych umiejetnosci(diagnoza daje nam mozliwosc oceny tego co
chcemy osiagnac))
-prognoza (okrelismy mozliwe do osiagniecia rezultaty, podstawą prognozy jest znajomosc przebiegu i rozwoju okreslonych
dysfunkcji, zwiazanych z nimi mozliwosci regenerayjnych, kompensacyjnych i adaptacyjnych)
-ordynacja (dobor najwlasciwszych srodkow dzieki ktorym mozemy osiagnac zalozone efekty, rezultaty ksztalcenia ruchowego
stosujac okreslone srodki wychowania trzeba wziac pod uwaga osobnicze cechy pacjenta, mozliwosci wykonania
przez niego procedur, zalezy rowniez od zaplecza sprzetowego)
-realizacja (stosowanie odpowiednich srodkow zgodnie z przyjetym planem, zalezy od doswiadczenia fizjoterapeuty i od
stopnia wspolpracy miedzy fizjoterapeuta a pacjentem)
-kontrola uzyskanych wynikow (powtarzane co jakis czas badania, pomiary i testy te same ktore byly wykonywane na poczatku
przy diagnostyce, na podstawie tych kontroli mozemy stwierdzic czy zalozone przez nas
cele zostaly przez nas uzyskane)


ZADANIA fizjoterapeuty w procesie usprawniania

-ustalenie rodzaju i stopnia dysfunkcji
-okreslenie blizszego i dalszego celu usprawniania
-dobor form, srodkow, metod usprawniania oraz przeprowadzenie odpowiednich cwiczen
-okresowe kontrole stanu usprawnianego
-modyfikowanie na podstawie rezultatu wspomnianej kontroli blizszego i dalszego celu usprawniania
-zmiane form, metod i srodkow
-prowadzenie odpowiedniej dokumentacji


ZASADY stanowia swego rodzaju regulator postepowania osoby zajmujacej sie edukacja i reedukacja ruchowa
w procesie rehabilitacji

1-zasada nieszkodzenia: oznacza koniecznosci unikania cwiczen, ktore u danej osoby moga spowodowac niekorzystne skutki.
wiaze sie to ze znajomoscia przeciwwskazan do stosowania pewnych zabiegow a takze z poprawnym wykonywaniem cwiczen
(unikanie zbednych przeciazen, cwiczen w nieprawidlowych pozycjach)

2-zasada wczesnosci dotyczy z jednej strony kontrolowania przebiegu rozwoju, a z drugiej mozliwie jak najwczesniej
ingerencji w razie stwierdzenia jakiejś nieprawidlowosci lub stanu zwiazanego z urazem lub choroba

3-zasada kompleksowosci zaklada koniecznosc wszechstronnego oddzialywania. chodzi tu o czlowieka jako calosc a nie tylko
odcinek ciala, ale takze o oddzialywanie na sfere psychiczna (motywacja, wychowanie oraz o laczenie roznych sposobow
oddzialywania. to ostanie jest szczegolnie istotne w rehabilitacji, gdyz czesto niezbedne jest laczenie dzialan z
fizykoterapii, cw. leczniczych, przedmiotow ortopedycznych)

4-zasada systematycznosci, zwana tez zasadą ciaglosci- w procesie ksztalcenia wazna jest duza ilosc powtórzen danej
czynnosci oraz nadbudowywanie jednej sprawnosci na poprzednia, przerwy powoduja swego rodzaju wyjscie z wprawy.
przerwy w usprawnianiu powoduja tez uruchomienie niekorzystnych mechanizmow samoitnej kompensacji, stad negatywne
skutki tych przerw sa nieraz trudne do przewidzenia

5-zasada podmiotowego traktowania osoby usprawnianej - pacjent musi w sposob swiadomy i aktywny uczestniczyc w procesie
usprawniania

6-zasada dostepnosci(przystepnosci) zwana tez zasada stopniowania trudnosci okresla koniecznosc dostosowania caloksztaltu
postepowania do mozliwosci cwiczacej osoby. punktem wyjscia jest zawsze aktualny poziom rozwoju motorycznego,
sprawnosci i wydolnosci danej osoby. w miare postepu (efektow), cwiczenia musza byc stopniowo utrudniane bo inaczej
nie maja juz wartosci dla dalszego usprawniania. odwrotnie jesli cw sa zbyt trudne, czy zbyt intensywne, to powoduja
zniechecenie cwiczacego i prowadza zwykle do powstawania i utrwalenia sie nieprawidlowych, czesto niefunkcjonalnych
wzorcow ruchowych

7-zasada pogladowosci oznacza przede wszystkim dzialania zmierzajace do wyrobienia odpowiednich wyobrazen ruchowych.
podstawa jest pokaz cwiczenia i chec nasladowania, ale wykorzystuje sie rowniez pewne pomoce techniczne- od luster po
biofeedback

8-zasada kolektywnosci oznacza koniecznosc przeprowadzenia cwiczen zbiorowych w przypadkach kiedy jest to mozliwe
-indywidualne podejscie do kazdego cwiczacego- w kontekscie jego potrzeb, mozliwosci, czynionych postepow
-ksztaltuja pozytywne postawy(mobilizacja do dalszego wysilku w ramach wpolzawodnictwa, chec niesienia pomocy
innym, akceptacja roznych czlonkow grupy)

9-zasada indywidualizacji



ruch nie jest postrzegany wylacznie mechanicznie. zdolnosc do wykonywania danej czynnosci jest zalezna od
wewnetrznych wlasciwosci organizmu, ktore ja warunkuja, natiomiast jej wykonanie(efekt) jest ich zewnetrznym przejawem

okreslone predyspozycje zwiazane sa z czynnikami biologicznymi (budowa i funkcja organizmu) oraz psychospolecznymi
(zachowania i potrzeby ruchowe)


wazne sa zatem UMIEJETNOSCI RUCHOWE



-zdolnosci energetyczne (kondycyjne) zaliczamy maksymalna sile i wytrzymalosc aerobowa (tlenowa)

sila to maksymalne momenty sil rozwijane przez kurczace sie miesnie. przekroj miesnia, liczba aktywizowanych
jednostek motorycznych i sprawnosc mechanizmow uwalniania energii, mozna ksztaltowac przez odpowiednie cwiczenia

wytrzymalosc zalezy od funkcjonowania ukladu oddechowego czyli od sprawnej wymiany gazowej i krazenia, a wsrod
predyspozycji od maksymalnego pochlaniania tlenu i tolerancji na zakwaszanie

-zdolnosci kompleksowe (gr zdolnosci szybkosciowych) zaleza one od szybkosci kurczenia sie miesni i od beztlenowych
zrodel energii

sprawnosc uwalniania energii i potrzebna do tego koordynacja nerwowo-miesniowa moga byc ksztaltowane za pomoca
cwiczen
zwinnosc, dotyczaca harmonijnych ruchow dokladnych wykonywanyh w okreslonym czasie

-zdolnosci koordynacyjne dotycza mozliwosci wykonywania precyzyjnych ruchow w zmieniajacych sie warunkach w trakcie
wykonywania danego aktu ruchowego (zmiany kierunku ruchu, plaszczyzn, osi) w jakich ruch sie odbywa.

w roznych momentach zmienia sie charakter pracy wielu roznych miesni bioracych udzial w ruchu

u podloza koordynacji lezy wlasciwa regulacja (sterowanie) czynnosci tych miesni oparta na doplywie informacji
z roznych receptorow, glownie czucia glebokiego i wzroku

cynnosciowym podlozem koordynacji jest wlasciwe funkcjonowanie systemu nerwowego- wlasciwego odbioru informacji
i ich interpretacji oraz zwiazana z tym zdolnosc tworzenia programow ruchowych

zwinnosc-wyczucie przestrzeni i czasu

zrecznosc(w wykonywaniu zdolnosci manualnych)

zdolnosc róznicowania kinestetycznego - od niej zalezy wyczucie ukladu ciala i dzialajacych czynnikow zewnetrznych
umozliwiajacych wlasciwe dozowanie impulsow sterujacych i zapewniajace optymalny przebieg czynnosci ruchowej
wazny jest wlasciwy odbior, ocena i przetwarzanie informacji o kątowych ustawieniach w stawach, wielkosci nacisku
na pewne partie aparatu ruchu, o stanie napiecia i zaangazowania miesni. parametry te sa postrzegane w czasie
i przestrzeni w trakcie wykonywania danej czynnosci

-zdolnosc poczucia rownowagi dotyczy zarowno mozliwosci utrzymania zrownowazonego ukladu ciala (rownowaga statyczna)
jak i zachowania i odzyskiwania rownowagi podczas roznych czynnosci ruchowych-lokomocyjnych. obrotowych
(rownowaga dynamiczna). podstawa sa doznania kinestetyczne oraz dotykowe, optyczne i błędnikowe

-zdolnosc do szybkiej reakcji dotyczy reagowania na bodzce akustyczne, dzwiekowe i kinestetyczne, umozliwiajace wlasciwe
reagowanie na dzialajaca w danym momencie sile zewnetrzna

-zdolnosc orientacji czasowo-przestrzennej oznacza zdolnosc wyczuwania pozycji ciala i jej zmian podczas wykonywania
ruchow calego ciala w przestrzeni i czasie

-zdolnosc rytmizacji oznacza mozliwosc do dostosowania sie do narzuconego rytmu oraz inicjowania i zmian wlasnego
rytmu ruchu




w edukacji i reedukacji ruchowej poszczegolne zdolnosi motoryczne moga byc ksztaltowane w rozny sposob

w rehabilitacji dominuje metoda analityczna

w diagnostyce funkcjonalnej ropoznaje sie dana dysfunkcje i okresla co lezy u jej podloza i na tej podstawie dobiera
sie cwiczenia wplywajace na przyczyne czyli czesto ksztaltuje sie dana zdolnosc motoryczna

w przypadku zdolnosci koordynacyjnych chodzi o wyrobienie umiejetnosci wykonania kompleksowego ruchu jako calosci,
dlatego przewaza tu podejscie syntetyczne

czasem potrzebna jest metoda mieszana, gdyz trzeba doskonalic slaba skladowa wzorca ruchowego lub eliminowac bledy
przez doskonalenie wzorca w zmieniajacych sie warunkach (stopniowanie trudnosci)

_______________________________________________________________________________________________________________________