SPECYFICZNE ZASADY I METODY
SPECYFICZNE ZASADY I METODY
STOSOWANE W PEDAGOGICE
STOSOWANE W PEDAGOGICE
SPECJALNEJ
SPECJALNEJ
Zasady stosowane w pedagogice
Zasady stosowane w pedagogice
specjalnej
specjalnej
1. Zasada akceptacji dziecka - takim, jakim
1. Zasada akceptacji dziecka - takim, jakim
ono jest.
ono jest.
2. Zasada podmiotowości i indywidualności
2. Zasada podmiotowości i indywidualności
łącząca się ściśle z poszanowaniem praw dziecka
łącząca się ściśle z poszanowaniem praw dziecka
upośledzonego i jego możliwościami, potrzebami
upośledzonego i jego możliwościami, potrzebami
oczekiwaniami oraz z partnerskim podejściem do
oczekiwaniami oraz z partnerskim podejściem do
niego we wszelkich działaniach rewalidacyjnych.
niego we wszelkich działaniach rewalidacyjnych.
3. Zasada refleksyjności polegająca na
3. Zasada refleksyjności polegająca na
systematycznym analizowaniu podjętych
systematycznym analizowaniu podjętych
działań i twórczym modyfikowaniu ich w
działań i twórczym modyfikowaniu ich w
zależności od postępów w rozwoju dziecka.
zależności od postępów w rozwoju dziecka.
4. Zasada systematyczności i konsekwencji
4. Zasada systematyczności i konsekwencji
dająca swym  uporządkowaniem działań poczucie
dająca swym  uporządkowaniem działań poczucie
bezpieczeństwa, przewidywalność zdarzeń, a
bezpieczeństwa, przewidywalność zdarzeń, a
przez to szansę na przygotowanie się do nich
przez to szansę na przygotowanie się do nich
oraz poczucie niezależności i wzmocnienie poczucia
oraz poczucie niezależności i wzmocnienie poczucia
własnej wartości.
własnej wartości.
5. Zasada komfortu psychicznego
5. Zasada komfortu psychicznego
wymagająca pozytywnych stosunków między
wymagająca pozytywnych stosunków między
dzieckiem upośledzonym a pedagogiem,
dzieckiem upośledzonym a pedagogiem,
terapeutą, odpowiedniego czasu prowadzenia
terapeutą, odpowiedniego czasu prowadzenia
zajęć i wykorzystywania optymalnych
zajęć i wykorzystywania optymalnych
momentów jako istotnych wyznaczników
momentów jako istotnych wyznaczników
efektywności pracy rewalidacyjnej.
efektywności pracy rewalidacyjnej.
6. Zasada liczenia się z innymi osobami
6. Zasada liczenia się z innymi osobami
uczestniczącymi w realizacji programu
uczestniczącymi w realizacji programu
wychowawczego (uwzględnienie potrzeb,
wychowawczego (uwzględnienie potrzeb,
możliwości i oczekiwań rodziny
możliwości i oczekiwań rodziny
oraz najbliższego dziecku kręgu osób).
oraz najbliższego dziecku kręgu osób).
 zasada akceptacji
zasada akceptacji
zasada
zasada
indywidualizacji, zasada pomocy
indywidualizacji, zasada pomocy
zasada poglądowości zasada
zasada poglądowości zasada
indywidualizacji
indywidualizacji
zasada kompensacji
zasada kompensacji
zaburzeń zasada terapii
zaburzeń zasada terapii
pedagogicznej
pedagogicznej
zasada
zasada
maksymalnego zasada współpracy z
maksymalnego zasada współpracy z
wyćwiczenia funkcji rodziną
wyćwiczenia funkcji rodziną
opóz
nionych w
opóz
nionych w
rozwoju
rozwoju
zasada stopniowania
zasada stopniowania
trudności
trudności
zasada
zasada
systematyczności
systematyczności
zasada utrwalania
zasada utrwalania
METODY STOSOWANE
METODY STOSOWANE
W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
Metoda ośrodków pracy  jedną z metod
Metoda ośrodków pracy  jedną z metod
nauczania całościowego.
nauczania całościowego.
Podstawowe założenia teoretyczne metody:
Podstawowe założenia teoretyczne metody:
zasada wychowania do życia przez życie.
zasada wychowania do życia przez życie.
uznanie zainteresowań dzieci za podstawowy
uznanie zainteresowań dzieci za podstawowy
czynnik doboru materiału nauczania dla
czynnik doboru materiału nauczania dla
poszczególnych klas.
poszczególnych klas.
całościowe ujmowanie materiału nauczania bez
całościowe ujmowanie materiału nauczania bez
rozbijania go na oddzielne przedmioty w czasie
rozbijania go na oddzielne przedmioty w czasie
opracowywania zjawisk występujących w życiu.
opracowywania zjawisk występujących w życiu.
W dziennym ośrodku pracy wyróżniamy
W dziennym ośrodku pracy wyróżniamy
następujące etapy:
następujące etapy:
1. zajęcia wstępne,
1. zajęcia wstępne,
2. praca poznawcza  obserwacja, kojarzenie,
2. praca poznawcza  obserwacja, kojarzenie,
3. ekspresja,
3. ekspresja,
4. zajęcia końcowe.
4. zajęcia końcowe.
Dziecko poznaje zagadnienia od najprostszych
Dziecko poznaje zagadnienia od najprostszych
do coraz bardziej skomplikowanych, co pozwala
do coraz bardziej skomplikowanych, co pozwala
na opieranie się na doświadczeniach już
na opieranie się na doświadczeniach już
zdobytych i sprawia, że poznanie jest
zdobytych i sprawia, że poznanie jest
kontrolowane i wzbogacane.
kontrolowane i wzbogacane.
 Metoda dobrego startu - metoda
Metoda dobrego startu - metoda
wspierania rozwoju psychomotorycznego
wspierania rozwoju psychomotorycznego
dziecka, rehabilitacji psychomotorycznej i
dziecka, rehabilitacji psychomotorycznej i
edukacji z zastosowaniem
edukacji z zastosowaniem
polisensorycznego uczenia się. Celem tej
polisensorycznego uczenia się. Celem tej
metody jest aktywizowanie rozwoju funkcji
metody jest aktywizowanie rozwoju funkcji
psychomotorycznych i ich integracji oraz
psychomotorycznych i ich integracji oraz
korygowanie zaburzeń tego rozwoju.
korygowanie zaburzeń tego rozwoju.
 Podstawowe założenia metody:
Podstawowe założenia metody:
rozwijanie funkcji językowych
rozwijanie funkcji językowych
funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych,
funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych,
słuchowych, dotykowych, kinestetycznych
słuchowych, dotykowych, kinestetycznych
i motorycznych
i motorycznych
usprawnianie czynności analizatorów:
usprawnianie czynności analizatorów:
słuchowego, wzrokowego, kinestetyczno 
słuchowego, wzrokowego, kinestetyczno 
ruchowego,
ruchowego,
kształcenie lateralizacji
kształcenie lateralizacji
orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
Struktura zajęć
Struktura zajęć
ćwiczenia ruchowe,
ćwiczenia ruchowe,
Zabawy nawiązujące do treści piosenki lub wierszyka. Ćwiczenia utrzymywania
Zabawy nawiązujące do treści piosenki lub wierszyka. Ćwiczenia utrzymywania
równowagi i sprawności ruchowej całego ciała.
równowagi i sprawności ruchowej całego ciała.
ćwiczenia ruchowo  słuchowe,
ćwiczenia ruchowo  słuchowe,
Śpiewanie i wystukiwanie rytmu piosenki na instrumentach perkusyjnych, na
Śpiewanie i wystukiwanie rytmu piosenki na instrumentach perkusyjnych, na
woreczkach z grochem, kasza itp.
woreczkach z grochem, kasza itp.
ćwiczenia ruchowo  słuchowo  wzrokowe.
ćwiczenia ruchowo  słuchowo  wzrokowe.
Wykonywanie wzorów figur lub liter w rytm śpiewanej piosenki.
Wykonywanie wzorów figur lub liter w rytm śpiewanej piosenki.
Reprodukowanie wzoru (figury lub litery) palcem  na stole, na tacy z
Reprodukowanie wzoru (figury lub litery) palcem  na stole, na tacy z
piaskiem.
piaskiem.
Ruch rozwijający  Weroniki Sherborne,
Ruch rozwijający  Weroniki Sherborne,
który wspomaga terapię dzieci zahamowanych i
który wspomaga terapię dzieci zahamowanych i
nadpobudliwych psychoruchowo.
nadpobudliwych psychoruchowo.
Podstawowe założenia metody to
Podstawowe założenia metody to
rozwijanie przez ruch :
rozwijanie przez ruch :
świadomości własnego ciała i
świadomości własnego ciała i
usprawniania ruchowego
usprawniania ruchowego
świadomość przestrzeni i działania w niej
świadomość przestrzeni i działania w niej
dzielenia przestrzeni z innymi ludz
mi i
dzielenia przestrzeni z innymi ludz
mi i
nawiązywania z nimi bliższego kontaktu.
nawiązywania z nimi bliższego kontaktu.
 Charakterystyczne dla metody W. Sherborne są następujące zasady:
ćwiczenia muszą być radosną zabawą dla dziecka
początek zajęć, to ćwiczenia, które dają poczucie bezpieczeństwa i oparcia
koniec zajęć - zawsze ćwiczenia relaksacyjne
uczenie używania siły i delikatności
naprzemienność ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne
naprzemienność roli dziecka (uległa, dominująca) uczciwość w użyciu siły
utrzymywanie z dzieckiem kontaktu wzrokowego
stymulacja aktywności dziecka (większość ćwiczeń na poziomie podłogi)
stopniowe rozszerzanie kręgów doświadczeń społecznych.
 W czasie trwania zajęć osoby prowadzące obowiązuje:
poczucie humoru
stosowanie pochwał
bez oceny i krytyki
stopniowanie trudności
bazowanie na mocnych stronach dziecka
spontaniczność
zawsze podejmowanie prób nawiązania kontaktu z dzieckiem.
Kinezjologia edukacyjna
Kinezjologia edukacyjna
wspierająca i stymulująca rozwój
wspierająca i stymulująca rozwój
umysłowy ucznia
umysłowy ucznia
Metoda oparta jest na trzech prostych
Metoda oparta jest na trzech prostych
założeniach:
założeniach:
Nauka jest naturalną, przyjemną sferą
Nauka jest naturalną, przyjemną sferą
działalności kontynuowaną przez całe życie.
działalności kontynuowaną przez całe życie.
W naszym ciele ukryte są blokady, które
W naszym ciele ukryte są blokady, które
utrudniają nam naukę, uniemożliwiają także
utrudniają nam naukę, uniemożliwiają także
łagodne przejście przez stresy.
łagodne przejście przez stresy.
Wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w
Wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w
uczeniu się, lecz do tej pory nie czyniliśmy
uczeniu się, lecz do tej pory nie czyniliśmy
żadnych starań, aby je usunąć.
żadnych starań, aby je usunąć.
 Zestaw ćwiczeń gimnastyki mózgu można
Zestaw ćwiczeń gimnastyki mózgu można
podzielić na:
podzielić na:
o Podstawowy schemat ćwiczeń
o Podstawowy schemat ćwiczeń
wprowadzających
wprowadzających
o Ćwiczenia na przekraczanie linii środka
o Ćwiczenia na przekraczanie linii środka
o Ćwiczenia wydłużające (rozciągające)
o Ćwiczenia wydłużające (rozciągające)
o Ćwiczenia energetyzujące.
o Ćwiczenia energetyzujące.
SALA DOŚWIADCZANIA
SALA DOŚWIADCZANIA
ŚWIATA
ŚWIATA
Pobudzanie zmysłów, oddziaływanie na nie przy
Pobudzanie zmysłów, oddziaływanie na nie przy
pomocy odpowiednio dobranych bodz
ców
pomocy odpowiednio dobranych bodz
ców
To pobudzanie dotyczy wybranego zmysłu.
To pobudzanie dotyczy wybranego zmysłu.
Oddziałuje się nań podając osobie upośledzonej
Oddziałuje się nań podając osobie upośledzonej
ściśle uporządkowane proste bodz
ce, np.
ściśle uporządkowane proste bodz
ce, np.
dz
więki, barwne plamy w specjalnie do tego celu
dz
więki, barwne plamy w specjalnie do tego celu
przygotowanych salach.
przygotowanych salach.
TERAPIA INTEGRACJI
TERAPIA INTEGRACJI
SENSORYCZNEJ
SENSORYCZNEJ
Integracja sensoryczna - metoda
Integracja sensoryczna - metoda
polegająca na integracji czynności
polegająca na integracji czynności
zmysłów z właściwą reakcją ruchową.
zmysłów z właściwą reakcją ruchową.
Na podstawie przeprowadzonych badań i
Na podstawie przeprowadzonych badań i
wyników testów, opracowuje się zasady
wyników testów, opracowuje się zasady
rehabilitacji dla dzieci z dysfunkcjami
rehabilitacji dla dzieci z dysfunkcjami
psychoruchowymi.
psychoruchowymi.
HIPOTERAPIA
HIPOTERAPIA
W tej metodzie aktywizowana jest sfera
W tej metodzie aktywizowana jest sfera
sensomotoryczna - odczuwanie ciepła,
sensomotoryczna - odczuwanie ciepła,
zapachów, świadomość swego ciała, jego
zapachów, świadomość swego ciała, jego
położenia w przestrzeni, planowania
położenia w przestrzeni, planowania
ruchów.
ruchów.
 Specyficzne możliwości, jakie

Specyficzne możliwości, jakie
daje hipoterapia:
daje hipoterapia:
Wrażenie chodu ludzkiego
Wrażenie chodu ludzkiego
Zmniejszenie spastyczności mięśni
Zmniejszenie spastyczności mięśni
Korekcja postawy ciała i symetrii mięśni
Korekcja postawy ciała i symetrii mięśni
Zwiększenie możliwości lokomocyjnych
Zwiększenie możliwości lokomocyjnych
Stymulacja zmysłów
Stymulacja zmysłów
Poprawa równowagi
Poprawa równowagi
Relaksacja
Relaksacja
Motywowanie do wysiłku
Motywowanie do wysiłku
Metoda Knill a  pogramy
Metoda Knill a  pogramy
aktywności  świadomości ciała,
aktywności  świadomości ciała,
kontakt i komunikacja
kontakt i komunikacja
Zaletą jest zabawowa forma muzyczno-ruchowa.
Zaletą jest zabawowa forma muzyczno-ruchowa.
W zabawie takiej każdy wykonywany ruch jest
W zabawie takiej każdy wykonywany ruch jest
prosty, ma określony cel, wyznaczona jest jego
prosty, ma określony cel, wyznaczona jest jego
długość i charakter. Dziecko uczy się
długość i charakter. Dziecko uczy się
rozpoznawać muzykę, kojarzy ja z ruchem
rozpoznawać muzykę, kojarzy ja z ruchem
fizycznym i ma satysfakcję z prawidłowego
fizycznym i ma satysfakcję z prawidłowego
wykonania ruchu adekwatnie skojarzonego z
wykonania ruchu adekwatnie skojarzonego z
muzyką. Sukces wpływa pozytywnie na
muzyką. Sukces wpływa pozytywnie na
samopoczucie dziecka i zwiększa poziom
samopoczucie dziecka i zwiększa poziom
spontaniczności jego zachowań.
spontaniczności jego zachowań.
Arteterapia
Arteterapia
Podstawowym celem arteterapii jest ujawnienie
Podstawowym celem arteterapii jest ujawnienie
zahamowań blokujących poznanie, uczenie się,
zahamowań blokujących poznanie, uczenie się,
rozwój zdolności, kształtowanie osobowości. Jej
rozwój zdolności, kształtowanie osobowości. Jej
założeniem jest odkrycie nowych możliwości i
założeniem jest odkrycie nowych możliwości i
osiągnięcie zmian w zachowaniu.
osiągnięcie zmian w zachowaniu.
Arteterapia może być realizowana
Arteterapia może być realizowana
poprzez:
poprzez:
- muzykoterapię,
- muzykoterapię,
- choreoterapię,
- choreoterapię,
- teatroterapię,
- teatroterapię,
- biblioterapię,
- biblioterapię,
- sztuki plastyczne.
- sztuki plastyczne.
Zabawa przy muzyce:
Zabawa przy muzyce:
- Sprzyja równowadze emocjonalnej
- Sprzyja równowadze emocjonalnej
- Odblokowuje zahamowania
- Odblokowuje zahamowania
- Rozładowuje napięcie
- Rozładowuje napięcie
- Wyzwala radość
- Wyzwala radość
- Daje poczucie dowartościowania
- Daje poczucie dowartościowania
- Przełamuje bariery w kontaktach z innymi
- Przełamuje bariery w kontaktach z innymi
- Umożliwia odniesienie sukcesu
- Umożliwia odniesienie sukcesu
- Usuwa kompleksy
- Usuwa kompleksy
- A
agodzi stresy
- A
agodzi stresy
- Rozwija aktywność
- Rozwija aktywność
 Działalność plastyczna:
Działalność plastyczna:
- Rozwija inteligencję, wrażliwość plastyczną
- Rozwija inteligencję, wrażliwość plastyczną
- Usprawnia percepcję
- Usprawnia percepcję
- Sprzyja rozwijaniu nowych umiejętności
- Sprzyja rozwijaniu nowych umiejętności
- Przyczynia się do zmiany niepożądanych
- Przyczynia się do zmiany niepożądanych
zachowań
zachowań
- Prowadzi do większej otwartości
- Prowadzi do większej otwartości
- Redukuje niskie poczucie własnej wartości
- Redukuje niskie poczucie własnej wartości
- Spełnia rolę kompensacyjną
- Spełnia rolę kompensacyjną
 Inscenizacje, teatrzyki, dramy:
Inscenizacje, teatrzyki, dramy:
- Umożliwiają przeżywanie
- Umożliwiają przeżywanie
- Zaspokajanie skrytych potrzeb (np.
- Zaspokajanie skrytych potrzeb (np.
osiągnięcie sukcesu, przełamanie lęków)
osiągnięcie sukcesu, przełamanie lęków)
- Rozwijają wyobraz
nię, otwartość, odwagę
- Rozwijają wyobraz
nię, otwartość, odwagę
- Rozbudzają emocje, ambicje i upór
- Rozbudzają emocje, ambicje i upór
 Twórczość jest podstawową zasadą
 Twórczość jest podstawową zasadą
rewalidacyjną pomagającą zharmonizować
rewalidacyjną pomagającą zharmonizować
i integrować rozregulowane procesy
i integrować rozregulowane procesy
emocjonalne, poznawcze i wykonawcze
emocjonalne, poznawcze i wykonawcze
M. Grzegorzewska
M. Grzegorzewska
W twórczym działaniu dzieci upośledzonych
W twórczym działaniu dzieci upośledzonych
najważniejszy będzie sam proces, a nie jego efekty,
najważniejszy będzie sam proces, a nie jego efekty,
ponieważ właśnie ten proces spełnia najistotniejszą rolę
ponieważ właśnie ten proces spełnia najistotniejszą rolę
rewalidacyjno  terapeutyczną.
rewalidacyjno  terapeutyczną.
 Najkorzystniejsze są metody, które
 Najkorzystniejsze są metody, które
przyczyniają się do wyrobienia aktywnej
przyczyniają się do wyrobienia aktywnej
postawy uczniów, zmuszające do
postawy uczniów, zmuszające do
poszukiwań własnych rozwiązań,
poszukiwań własnych rozwiązań,
zdobywania wiedzy własnym wysiłkiem,
zdobywania wiedzy własnym wysiłkiem,
wdrażające do samodzielnego myślenia,
wdrażające do samodzielnego myślenia,
organizowania własnej pracy,
organizowania własnej pracy,
wykorzystania wiedzy w praktyce.
wykorzystania wiedzy w praktyce.
Opracowanie: Paweł Barwiński