10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 91 • 12.11.2009 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Księgi rachunkowe zamyka się m.in. na dzień koń-

czący rok obrotowy – nie później niż w ciągu 3 miesięcy

od tego dnia. Wynika to z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy

o rachunkowości. W jednostkach, których rokiem

obrotowym jest rok kalendarzowy, zamknięcie ksiąg

rachunkowych za 2009 r. następuje na dzień 31 grudnia 2009 r. Na ten dzień należy

również sporządzić sprawozdanie finansowe nie później niż do 31 marca 2010 r.

Roczne sprawozdanie finansowe jednostek składa się z:

1) bilansu,

2) rachunku zysków i strat,

3) informacji dodatkowej.

Jednostki wymienione w art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości, których roczne sprawo-

zdanie finansowe podlega obowiązkowo badaniu i ogłaszaniu, oprócz bilansu, rachunku

zysków i strat oraz informacji dodatkowej sporządzają jeszcze:

4) zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz

5) rachunek przepływów pieniężnych.

Niektóre jednostki dołączają także do rocznego sprawozdania finansowego sprawozdanie

z działalności. Przy czym obowiązek jego sporządzenia powinien wynikać z ustawy lub

odrębnych przepisów (art. 45 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

Sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności sporządza się w języku

polskim i w walucie polskiej. Dane liczbowe można zaokrąglić do tysięcy złotych pod wa-

runkiem, że nie zniekształci to obrazu jednostki zawartego w sprawozdaniu finansowym

i w sprawozdaniu z działalności.

Sprawozdanie finansowe należy sporządzić według wzorów określonych w załącznikach

do ustawy o rachunkowości, i tak:

– jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sporządzają poszczególne części

sprawozdania finansowego według załącznika nr 1,

– banki – według załącznika nr 2,

– zakłady ubezpieczeń – według załącznika nr 3.

Wzory zawierają wykaz podstawowych (standardowych) danych podlegających ujawnie-

niu w sprawozdaniu finansowym (w poszczególnych jego elementach składowych). Zakres

informacji podlegających wykazaniu w bilansie może ulec zwiększeniu, jeżeli wynika to

z potrzeb lub specyfiki jednostki. Jeśli informacje dotyczące poszczególnych pozycji spra-

wozdania finansowego nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym, jak i za rok

poprzedzający rok obrotowy, to pozycje te pomija się.

W poszczególnych elementach sprawozdania finansowego wykazuje się dane za rok bieżący

i poprzedni (dane porównawcze). Wykazywanie danych porównawczych zwiększa ilość infor-

macji o danej jednostce i tym samym ułatwia ocenę jej sytuacji majątkowej i finansowej.

W dalszej części zostaną opisane elementy sprawozdania finansowego jednostek za-

mieszczone w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości.

Bilans

Bilans jest pierwszym podstawowym elementem rocznego sprawozdania finansowego.

W bilansie wykazuje się składniki majątku posiadanego przez jednostkę (aktywa)

oraz źródła finansowania tego majątku (pasywa). Suma aktywów musi się równać sumie

pasywów.

Aktywa = Pasywa

W bilansie składniki majątku (aktywa) zostały podzielone na dwie zasadnicze grupy

prezentowane odrębnie: aktywa trwałe w pozycji A, aktywa obrotowe w pozycji B.

Źródłem finansowania majątku mogą być środki własne (kapitał własny) oraz obce (głów-

nie kredyty, pożyczki i zobowiązania). Wykazuje się je w pasywach bilansu odrębnie, tj.: ka-

pitał (fundusz) własny w pozycji A, zobowiązania i rezerwy na zobowiązania w pozycji B.

Wycenę aktywów i pasywów na dzień bilansowy przeprowadza się następująco:

Elementy składowe rocznego

sprawozdania finansowego

Wartość poszczególnych grup składników aktywów wykazywana jest w bilansie zgod-

nie z art. 46 ust. 2 ustawy o rachunkowości, tj. w wartości księgowej skorygowanej o:

a) dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) oraz odpisy aktua-

lizujące, w tym również z tytułu utraty wartości składników aktywów trwałych

(np. wartość księgowa ujęta na koncie 01 „Środki trwałe”, koncie 02 „Wartości niema-

terialne i prawne” minus odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe ujęte na koncie 07

„Odpisy umorzeniowe środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych”

oraz minus odpisy z tytułu trwałej utraty wartości ujęte w ewidencji analitycznej

prowadzonej do konta 07),

b)

odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników obrotowych (np. wartość

księgowa ujęta na koncie 31 „Materiały”, koncie 33 „Towary”, koncie 60 „Produkty

gotowe” minus/plus odchylenia od cen ewidencyjnych wynikające z konta 34

„Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów” i konta 62 „Odchylenia

od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych”, minus odchylenia z tytułu trwałej utraty

wartości w ewidencji analitycznej prowadzonej do kont 34 i 62),

c) odpisy aktualizujące wartość należności (np. wartość księgowa należności ujęta

na koncie 20 „Rozrachunki z odbiorcami”, koncie 24 „Pozostałe rozrachunki” minus

odpisy aktualizujące ujęte na koncie 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”).

Z kolei aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wykazuje się w bilansie w sposób

określony w art. 46 ust. 2a ustawy o rachunkowości, tj. w kwocie netto po kompensacie,

jeżeli jednostka ma bezwarunkowe prawo do kompensaty aktywów i zobowiązań danego

rodzaju i zamierza je rozliczyć w kwocie netto albo jednocześnie wydać składnik aktywów

finansowych i rozliczyć zobowiązanie finansowe.

Odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego dokonywane zgodnie z od-

rębnymi przepisami wykazuje się ze znakiem ujemnym w odrębnej pozycji pasywów

„Kapitał (fundusz) własny”, w pozycji „Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

(wielkość ujemna)”.

Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat jest drugim podstawowym elementem sprawozdania finanso-

wego. Prezentuje się w nim oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty, a podatnicy

podatku dochodowego od osób prawnych wykazują także obowiązkowe obciążenia

wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Poszczególne elementy rachunku zysków i strat muszą być przedstawione w kolejności

i w sposób określony w załączniku nr 1 do ustawy. Rachunek zysków i strat może być spo-

rządzany według wariantu kalkulacyjnego lub wariantu porównawczego. Różnica między

nimi dotyczy sposobu ujęcia kosztów wytworzenia sprzedanych produktów. W wariancie

kalkulacyjnym koszt wytworzenia ustala się dla sprzedanych produktów. Odrębnie wyka-

zuje się koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu. Natomiast w wariancie porównawczym

należy wykazać wszystkie koszty według rodzajów (ujęte na kontach zespołu 4) w pozycji B

„Koszty działalności operacyjnej”. Natomiast zmiana stanu produktów wykazywana jest

przychodach w grupie A „Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi”. Zwiększenie

stanu produktów wykazuje się w pozycji A.II ze znakiem plus, a zmniejszenie stanu produk-

tów ze znakiem minus. W przychodach także wykazuje się wartość świadczeń wykonanych

na własne potrzeby jednostki. Wartość tych świadczeń wykazuje się w pozycji A.III „Koszt

wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki” na podstawie danych ujętych na

koncie 79-0 „Obroty wewnętrzne” i koncie 79-1 „Koszty obrotów wewnętrznych”.

Jednostki prowadzące ewidencję kosztów wyłącznie na kontach zespołu 5 sporządzają

kalkulacyjny rachunek zysków i strat, a prowadzące ewidencję kosztów działalności ope-

racyjnej wyłącznie na kontach zespołu 4 – porównawczy rachunek zysków i strat.

Natomiast jednostki prowadzące ewidencję kosztów na kontach zespołu 4 i 5 mogą

sporządzać zarówno kalkulacyjny, jak i porównawczy rachunek zysków i strat. Wyboru

wariantu rachunku zysków i strat dokonuje w tych jednostkach jej kierownik, zamieszcza-

jąc zapis w tej sprawie w dokumentacji opisującej przyjęte zasady (politykę)

rachunkowości.

Informacja dodatkowa

Trzecim obligatoryjnym elementem sprawozdania finansowego jest informa-

cja dodatkowa, w której wykazuje się dane nieobjęte bilansem i rachunkiem

zysków i strat, a także wyjaśnienia umożliwiające przeprowadzenie pra-

widłowej oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego.

Informacja dodatkowa składa się z dwóch części:

a) wprowadzenia do sprawozdania finansowego,

b) dodatkowych informacji i objaśnień.

We wprowadzeniu należy zamieścić m.in. opis przyjętych zasad (polityki)

rachunkowości w zakresie, w jakim ustawa o rachunkowości pozostawia jed-

nostce prawo wyboru.

Natomiast dodatkowe informacje i objaśnienia obejmują w szczególności:

– wyjaśnienia do pozycji bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia

zmian w kapitale własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych,

– proponowany podział wyniku finansowego,

– podstawowe informacje dotyczące pracowników i organów jednostki.

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

Jednostki, których sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu i ogła-

szaniu, sporządzają dodatkowo zestawienie zmian w kapitale (funduszu)

własnym. Obejmuje ono informacje o zmianach poszczególnych składników

kapitału (funduszu) własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych jest elementem sprawozdania finanso-

wego jednostek, których sprawozdanie podlega obligatoryjnemu badaniu przez

biegłego rewidenta. Rachunek ten sporządzony może być metodą bezpośrednią

albo pośrednią, zależnie od wyboru dokonanego przez kierownika jednostki.

Obejmuje dane za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

W rachunku przepływów pieniężnych należy uwzględnić wszystkie

wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej

jednostki, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu

lub sprzedaży środków pieniężnych.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152,

poz. 1223 ze zm.).

Ewa Kowalska

Art. 28

ust. 1

Rodzaj

aktywów lub pasywów

Wycena bilansowa

pkt 1 Środki trwałe oraz wartości

niematerialne i prawne

według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej

(po aktualizacji wyceny środków trwałych) pomniejszonych o odpisy amor-

tyzacyjne (umorzeniowe), a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

pkt 1a)

Nieruchomości oraz wartości

niematerialne i prawne zali-

czone do inwestycji

a) według zasad stosowanych dla środków trwałych lub wartości niemate-

rialnych i prawnych

b) według ceny rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej

pkt 2 Środki trwałe w budowie

w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich

nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej

utraty wartości

pkt 3

Udziały w innych jednostkach

oraz inne niż wymienione

w pkt 1a inwestycje zaliczone

do aktywów trwałych

według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty warto-

ści lub według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia – jeżeli

dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności; war-

tość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej,

a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4

pkt 4

Udziały w jednostkach pod-

porządkowanych zaliczone

do aktywów trwałych

według zasad określonych w pkt 3 lub metodą praw własności, pod wa-

runkiem, że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek

podporządkowanych

pkt 5 Inwestycje krótkoterminowe

według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (war-

tości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa albo według sko-

rygowanej ceny nabycia – jeżeli dla danego składnika aktywów został okre-

ślony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje, dla których

istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej

pkt 6 Rzeczowe składniki aktywów

obrotowych

według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich

sprzedaży netto na dzień bilansowy

pkt 7 Należności i udzielone po-

życzki

w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, z za-

strzeżeniem pkt 7a

pkt 7a)

Należności i udzielone po-

życzki zaliczone do aktywów

finansowych

według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do

sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub ina-

czej określonej wartości godziwej

pkt 8 Zobowiązania

w kwocie wymagającej zapłaty, z zastrzeżeniem pkt 8a)

pkt 8a) Zobowiązania finansowe

według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do

sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub ina-

czej określonej wartości godziwej

pkt 9 Rezerwy

w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości

pkt 9a) Udziały (akcie) własne

według cen nabycia

pkt 10

Kapitały (fundusze) własne,

z wyjątkiem udziałów (akcji)

własnych oraz pozostałe ak-

tywa i pasywa

w wartości nominalnej