58

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

Postępy w diagnostyce i leczeniu cukrzycy
oraz zespołu metabolicznego

Jacek Sieradzki

Cukrzyca to choroba spo³eczna. Do 2030 r. pro-

gnozowana czêstoœæ cukrzycy w populacji wzro-
œnie 2-krotnie. Problemem jest jednak nie tylko
zwiêkszenie zapadalnoœci i chorobowoœci, ale tak¿e
obni¿enie siê wieku najwiêkszego zagro¿enia cu-
krzyc¹. O ile dotychczas mo¿liwoœæ zachorowania
na cukrzycê wzrasta³a z wiekiem, to obecnie obser-
wuje siê obni¿anie wieku najwiêkszej zapadalnoœci
i czêstoœci cukrzycy. Fakt narastania epidemii cu-
krzycy znalaz³ odzwierciedlenie w rezolucji ONZ
dotycz¹cej tej choroby, pierwszej rezolucji ONZ do-
tycz¹cej niezakaŸnej choroby epidemicznej. Uwa-
runkowania te nak³adaj¹ na œrodowisko medyczne
koniecznoœæ wczesnego wykrywania cukrzycy, d¹¿e-
nia do jej zapobiegania oraz spe³niania kryteriów wy-
równania w toku leczenia.

Kryteria rozpoznawania cukrzycy

Warunkiem zapobiegania powik³aniom naczynio-

wym cukrzycy, g³ównemu wyzwaniu wspó³czesnej dia-
betologii, jest wczesne rozpoznanie choroby, które
umo¿liwi rozpoczêcie leczenia zanim rozwin¹ siê prze-
wlek³e powik³ania, przede wszystkim sercowo-naczy-
niowe, wystêpuj¹ce w cukrzycy ok. 3-krotnie czêœciej
ni¿ w populacji bez cukrzycy. Wykazuj¹ one tendencjê

do rozwijania siê przed ujawnieniem siê choroby, co
zmusza z jednej strony do obserwacji ju¿ stanów przed-
cukrzycowych (prediabetes), z drugiej zaœ nakazuje
czynne poszukiwanie schorzenia. Rozpoznanie cukrzy-
cy umo¿liwiaj¹ 3 równorzêdne metody diagnostyczne.
Naj³atwiejsze jest rozpoznanie na podstawie typowych
objawów hiperglikemii, którym towarzyszy glikemia
przekraczaj¹ca lub równa 200 mg/dl. Druga najpopu-
larniejsza metoda to 2-krotne oznaczenie glikemii
na czczo; do rozpoznania cukrzycy upowa¿nia nas war-
toœæ powy¿ej 125 mg/dl. Trzeci¹ metod¹, stosowan¹
najchêtniej w wypadku w¹tpliwoœci diagnostycznych
w odniesieniu do metod poprzednich, jest doustny test
obci¹¿enia glukoz¹. W przypadku tego testu cukrzy-
cê rozpoznaje siê przy stwierdzeniu glikemii w 2 godz.
badania >200 mg/dl. Glikemia na czczo miêdzy
100 a 125 mg/dl lub w 2 godz. testu doustnego miê-
dzy 140 a 199 mg/dl, albo te¿ oba te wyniki równocze-
œnie uznaje siê za tzw. stan przedcukrzycowy (predia-
betes). Stan ten wymaga monitorowania oraz postêpo-
wania w zakresie zmiany stylu ¿ycia [1].

Prawie co drugi przypadek cukrzycy to tzw. cu-

krzyca nieznana, a wiêc niezdiagnozowana, w zwi¹zku
z czym niemaj¹ca szans na leczenie. Wynika to z fak-
tu niewystêpowania u tych osób powszechnie znanych
objawów hiperglikemii. Wobec braku objawów jedy-
nym rozwi¹zaniem szybszego wykrywania cukrzycy
jest czynne jej poszukiwanie. Diagnostykê cukrzycy
powinno siê prowadziæ przede wszystkim w tzw. gru-
pach ryzyka. Nale¿¹ do nich osoby powy¿ej 45. roku
¿ycia oraz osoby, wœród których cukrzyca z ró¿nych
wzglêdów wystêpuje czêœciej (tab. 1.).

Osoby po 45. roku ¿ycia powinny wykonywaæ ba-

dania w kierunku cukrzycy co 3 lata, natomiast oso-
by z pozosta³ych grup raz w roku.

Kryteria wyrównania cukrzycy

Doœwiadczenia du¿ych wielooœrodkowych rando-

mizowanych prospektywnych badañ (DCCT,
UKPDS, Kumamoto Study, Steno-2 Study) wskazu-
j¹, ¿e wyrównanie cukrzycy nie sprowadza siê tylko
do oceny normalizacji gospodarki wêglowodanowej.
Aby uznaæ cukrzycê za wyrównan¹, musz¹ byæ te¿
zrealizowane kryteria gospodarki lipidowej i ciœnienia
têtniczego [2–5]. W tab. 2. przedstawiono kryteria
wyrównania cukrzycy wg zaleceñ Polskiego Towarzy-
stwa Diabetologicznego z 2007 r. [6].

T

Taab

b.. 1

1.. Grupy ryzyka cukrzycy

osoby po 45. roku życia

osoby z nadwagą (BMI

≥25 kg/m

2

)

osoby z cukrzycą w rodzinie

osoby mało aktywne fizycznie

grupy środowiskowe lub etniczne częściej narażone
na cukrzycę

osoby ze stwierdzonym wcześniej stanem
przedcukrzycowym

kobiety po przebytej cukrzycy ciężarnych

kobiety, które urodziły dziecko o masie ciała >4 kg

osoby z nadciśnieniem tętniczym

osoby z hiperlipidemią

kobiety z zespołem policystycznych jajników

osoby z chorobą układu krążenia

60

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

Najwiêcej kontrowersji budz¹ kryteria dotycz¹ce

gospodarki wêglowodanowej. Interesuj¹ce jest porów-
nanie tych kryteriów w ró¿nych krajach. W USA wg
Amerykañskiego Towarzystwa Diabetologicznego
(ADA) celem powinna byæ HbA

1c

<7,0%, choæ i tu-

taj wymienia siê mo¿liwoœæ d¹¿enia do wartoœci pra-
wid³owych, tj. <6,0%, ale tylko u chorych bez ryzyka
hipoglikemii [7]. Inne kryteria amerykañskie, zale-
cane np. przez Kolegium Endokrynologów Klinicz-
nych [8], podaj¹ bardziej restrykcyjne wartoœci HbA-

1c

<6,5%, zgodnie zreszt¹ z zaleceniami Miêdzyna-

rodowej Federacji Diabetologicznej (IDF) [9]. Warto
wspomnieæ, ¿e w zaleceniach duñskich podana jest
wartoœæ <6,1%, a w szwedzkich nawet 5–6%.

Brak jest równie¿ zgodnoœci w zakresie oceny gli-

kemii poposi³kowej. ADA podaje poziom <180
mg/dl, Szwecja <144 mg/dl, natomiast wartoϾ zale-
can¹ w Polsce (<135 mg/dl) rekomenduje Europej-
ska Grupa Polityki Cukrzycy (IDF-Europe), podob-
nie jak Wêgry i Czechy [10].

Zasady leczenia cukrzycy typu 2

Kluczowym za³o¿eniem i podstaw¹ wspó³czesnej te-

rapii cukrzycy typu 2 jest oparte na badaniu UKPDS
stwierdzenie progresywnego charakteru tego schorze-
nia. Stopniowe zmniejszanie siê rezerw komórki B
przy istniej¹cej insulinoopornoœci powoduje koniecz-
noœæ stopniowej modyfikacji leczenia w zwi¹zku z wy-
czerpywaniem siê zdolnoœci sekrecyjnych tej komórki.
Dlatego klasyczny model leczenia cukrzycy typu 2 za-
k³ada najpierw modyfikacjê stylu ¿ycia (dieta i aktyw-
noœæ fizyczna), nastêpnie monoterapiê farmakologicz-
n¹, póŸniej kojarzenie leków doustnych, wreszcie le-
czenie ³¹czone lekami doustnymi i insulin¹, a w koñcu
monoterapiê insulin¹. Pewne zamieszanie wprowadzi³

konsensus ADA i EASD, sugeruj¹cy od pocz¹tku
w ka¿dym przypadku obok modyfikacji stylu ¿ycia sto-
sowanie metforminy, a nastêpnie alternatywnie sulfo-
nylomoczników, glitazonów lub insuliny [11]. Inne le-
ki pozostawiono jako postêpowanie uzupe³niaj¹ce. Pro-
jekt ten wywo³a³ wiele krytycznych opinii. PTD
w zaleceniach 2007 r. przyjê³o bardziej kompromisowe
rozwi¹zanie, wskazuj¹c na celowoœæ rozpoczêcia tera-
pii zmian¹ stylu ¿ycia, a w przypadku braku efektu te-
go postêpowania u osób oty³ych wprowadzenie met-
forminy, akarbozy lub glitazonów, a u niezbyt oty³ych
lub szczup³ych – w³¹czenie pochodnych sulfonylo-
mocznika lub glinidów. Przy terapii doustnej, jako
wskazanie do w³¹czenia leczenia insulin¹ zalecono ry-
gorystyczny poziom HbA

1c

powy¿ej 7,0%.

Nowe leki i nowe formy leków

Oprócz klasycznych grup leków wykorzystywa-

nych w cukrzycy typu 2, a wiêc pochodnych sulfony-
lomocznika, tak¿e w formach o powolnym uwalnia-
niu, biguanidów, blokerów alfa-glukozydazy czy tia-
zolidinedionów, w ostatnim czasie zastosowanie
kliniczne zyskuj¹ preparaty o wp³ywie na oœ jelitowo-
-trzustkow¹. Mechanizm insulinotropowego dzia³a-
nia hormonów przewodu pokarmowego, czyli tzw.
efekt inkretynowy, poznano dziêki odkryciu dzia³ania
peptydu glukogonopodobnego 1 (GLP-1), stymulu-
j¹cego wydzielanie insuliny [12]. Ten krótkotrwa³y
efekt mo¿na by³o wyd³u¿yæ i zastosowaæ do celów kli-
nicznych poprzez stworzenie analogów GLP-1 nie-
podlegaj¹cych dzia³aniu enzymu rozk³adaj¹cego ten
peptyd, czyli dipeptydyl-peptydazy IV (DPP IV). Ta-
kie preparaty, jak exenatide czy liraglutid, dzia³aj¹ sty-
muluj¹co na wydzielanie insuliny, a tak¿e zmniejszaj¹
motorykê ¿o³¹dka. Warto wspomnieæ, ¿e w badaniach
doœwiadczalnych wykazuj¹ w³aœciwoœci regeneruj¹ce
komórki B wysp Langerhansa, a nawet s¹ w stanie sty-
mulowaæ komórki macierzyste przewodów trzustko-
wych do przekszta³cania siê w wysoko zró¿nicowane
komórki wysp Langerhansa.

Drugim kierunkiem klinicznego wykorzystania osi

inkretynowej jest syntetyzowanie doustnych prepara-
tów hamuj¹cych dzia³anie wspomnianej DPP IV,
dziêki czemu mo¿e przed³u¿yæ siê efekt dzia³ania en-
dogennego GLP-1. Poprawê wyrównania cukrzycy
w przypadku braku skutecznoœci innych leków doust-
nych uzyskano dziêki takim preparatom, jak sitaglip-
tyna czy widagliptyna. Do grupy nowych leków mo¿-
na te¿ zaliczyæ analogi amyliny, np. pramlintydynê sty-
muluj¹c¹ wydzielanie peptydu glukagonopodobnego.
KoniecznoϾ podawania tego preparatu w iniekcjach,
podobnie jak analogów GLP-1, nie poprawia jednak
jakoœci ¿ycia chorych na cukrzycê.

T

Taab

b.. 2

2.. Kryteria wyrównania cukrzycy wg Polskiego Towarzystwa

Diabetologicznego z 2007 r. [6]

Kryteria dotyczące gospodarki węglowodanowej

HbA

1c

w zakresie celów od

≤6,1% do ≤6,5%

glikemia na czczo w osoczu żylnym

≤110 mg/dl

glikemia na czczo przy samokontroli 70–90 mg/dl

glikemia po posiłku przy samokontroli 70–135 mg/dl

Kryteria dotyczące gospodarki lipidowej

cholesterol całkowity <175 mg/dl

cholesterol frakcji LDL <100 mg/dl

cholesterol frakcji LDL <100 mg/dl, przy chorobie
niedokrwiennej serca <70 mg/dl

cholesterol frakcji HDL >40 mg/dl (mężczyźni), >50 mg/dl
(kobiety)

– triglicerydy <150 mg/dl

Kryteria dotyczące ciśnienia tętniczego

ciśnienie skurczowe <130/80 mmHg

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

61

Poprawê jakoœci ¿ycia – poprzez stosowanie jed-

norazowego preparatu doustnego przy lepszym wy-
równaniu cukrzycy – umo¿liwia forma XR metfor-
miny. Ta metformina o zmodyfikowanym uwalnia-
niu okaza³a siê w jednorazowej dawce bardziej
skuteczna od tradycyjnych preparatów metfrominy
o typowym szybkim uwalnianiu, a tak¿e dawa³a
mniej objawów ze strony przewodu pokarmowego
spotykanych przy stosowaniu tego biguanidu [13].

Analogi insuliny i preparaty inhalowane

W intensywnej terapii analogi insuliny wykorzystu-

je siê nadal w niewystarczaj¹cym stopniu. O ile prepa-
raty szybko dzia³aj¹ce (lispro i aspart, mniej glulizy-
na) s¹ ju¿ doœæ szeroko stosowane, o tyle zbyt ma³o
wykorzystuje siê analogi d³ugo dzia³aj¹ce i bezszczyto-
we. Te preparaty, tak wa¿ne jako tzw. insuliny bazal-
ne, nie mog¹ byæ odpowiednio stosowane z powodu
wysokich kosztów wynikaj¹cych z niekorzystnej poli-
tyki refundacyjnej.

Poprawê jakoœci ¿ycia chorych, obok d¹¿enia

do wyrównania cukrzycy, ma na celu stosowanie insu-
liny inhalowanej (wziewnej). Zagadnienie to po reje-
stracji w USA preparatu Exubera nabiera ju¿ znacze-
nia praktyczno-klinicznego. W ostatnim roku ukaza-
³y siê publikacje dotycz¹ce badañ nad insulin¹
inhalowan¹ opart¹ o ró¿ne technologie. Obecnie w ba-
daniach znajduje siê preparat oparty o technologiê tzw.
Technosphere, jednak najbardziej zaawansowane dane
kliniczne dotycz¹ Exubery. W du¿ym badaniu
z udzia³em 427 zrandomizowanych pacjentów z cu-
krzyc¹ typu 2 i Ÿle kontrolowanych pochodn¹ sulfo-
nylomocznika (HbA

1c

>9,5%) przez dodanie przed-

posi³kowych inhalacji insuliny ludzkiej uzyskano staty-
styczn¹ poprawê wyrównania glikemii. Skutecznoœæ
kontroli glikemii by³a lepsza po dodaniu Exubery ni¿
po dodaniu metforminy do wczeœniejszego leczenia
sulfonylomocznikiem [24]. Podobny efekt insuliny
inhalowanej uzyskano u 476 pacjentów leczonych pier-
wotnie metformin¹ i by³ on wyraŸnie lepszy ni¿ przez
dodanie do metforminy stosowania sulfonylomoczni-
ka. Dla przyk³adu poziom HbA

1c

poni¿ej 7% uzyska-

³o po dodaniu do metforminy Exubery a¿ 72,5% pa-
cjentów bardzo Ÿle wyrównanych (HbA

1c

>9,5%),

a tylko 56,3% tej grupy chorych po dodaniu gliben-
klamidu [25]. Warto tak¿e dodaæ, ¿e w obu tych ba-
daniach odnotowano bardzo korzystny profil bezpie-
czeñstwa. Kaszel np. wyst¹pi³ u leczonych insulin¹ in-
halowan¹ w jednym badaniu u 2 (0,8%), a w drugim
u 20 chorych (9%), co jednak nie by³o przyczyn¹ prze-
rwania 24-tygodniowego badania u ¿adnego z pacjen-
tów. Zaobserwowano nieznaczne obni¿enie wartoœci
FEV

1

, co dotyczy³o wszystkich badanych grup pacjen-

tów w obu cytowanych badaniach.

Diagnostyka i kontrowersje dotyczące
zespołu metabolicznego

Ostatnio ¿yw¹ dyskusjê wzbudzi³o szeroko spopu-

laryzowane pojêcie zespo³u metabolicznego [14].
Kontrowersje wynikaj¹ g³ównie z ró¿nych definicji te-
go zespo³u. Pierwsz¹ formaln¹ definicjê wyg³osi³a
WHO, wskazuj¹c w niej jako kluczowy warunek roz-
poznania zespo³u metabolicznego stwierdzenie insu-
linoopornoœci [15]. Podobny warunek zawiera³a de-
finicja Europejskiej Grupy ds. Insulinoopornoœci
[16], upraszczaj¹c oznaczenie insulinoopornoœci
do pomiaru poziomu insuliny na czczo. Kolejne defi-
nicje, np. amerykañska ATP III [17] o IDF [18],
nie stawia³y jako warunku rozpoznania zespo³u meta-
bolicznego okreœlenia insulinoopornoœci, a tylko m.in.
wykazanie oty³oœci trzewnej jako klinicznego ekwiwa-
lentu tego stanu. Drugim elementem pojêcia zespo³u
metabolicznego, poddanym znacz¹cej krytyce, by³o
pytanie, czy suma elementów sk³adowych tego zespo-
³u nie jest równoznaczna w stopniu ryzyka choroby
niedokrwiennej do sytuacji rozpoznania zespo³u me-
tabolicznego. Innymi s³owy, czy potrzebne jest stawia-
nie tego rozpoznania, jeœli poszczególne czynniki ryzy-
ka mo¿na identyfikowaæ i leczyæ niezale¿nie od tego,
czy bêd¹ opisane jako zespó³ metaboliczny, czy tylko
jako suma czynników ryzyka. Dyskusja na ten temat
trwa nadal i kieruje uwagê na koniecznoœæ bardziej
precyzyjnej iloœciowej diagnozy zespo³u metabolicz-
nego, zw³aszcza stworzenia rankingu poszczególnych
jego sk³adowych oraz skali ich znaczenia zale¿nie
od wielkoœci poszczególnych parametrów.

Zespó³ metaboliczny, zw³aszcza jeœli towarzysz¹ mu

cechy zaburzeñ gospodarki wêglowodanowej, mo¿na
traktowaæ jako stan prediabetes. Leczenie zespo³u me-
tabolicznego jest wiêc w pewnym sensie postêpowa-
niem prewencyjnym w odniesieniu do cukrzycy ty-
pu 2. W ostatnim czasie opublikowano badania, które
wykaza³y du¿¹ skutecznoœæ w zakresie prewencji cu-
krzycy typu 2. W badaniu fiñskim wykazano np., ¿e
zmiana stylu ¿ycia polegaj¹ca na wdro¿eniu diety re-
dukuj¹cej oraz zwiêkszeniu aktywnoœci fizycznej mo-
¿e byæ skuteczna w redukcji ryzyka wzglêdnego cu-
krzycy a¿ o 58% [19]. Identyczny wynik wp³ywu
zmian stylu ¿ycia na prewencjê cukrzycy otrzymano
w badaniu amerykañskim DPP [20]. W badaniu tym
wykazano tak¿e, ¿e prewencyjne stosowanie metfor-
miny zmniejsza ryzyko cukrzycy o 35%, a u osób m³o-
dych i oty³ych to zmniejszenie ryzyka jest równe wyni-
kom osi¹gniêtym przy zmianie stylu ¿ycia. W bada-
niach z zastosowaniem innych leków w prewencji
cukrzycy typu 2 równie¿ udowodniono redukcjê ry-
zyka jej wyst¹pienia, np. w badaniu STOP-NIDDM
zastosowanie akarbozy zmniejszy³o ryzyko wyst¹pie-
nia cukrzycy o 25% [21], a w badaniu XENDOS

62

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

podawanie orlistatu zmniejszy³o to ryzyko o 37%
[22]. Ostatnio opublikowane badanie DREAM
z prewencyjnym zastosowaniem rosiglitazonu wyka-
za³o prewencyjny efekt tego leku nawet wiêkszy ni¿
zmiany stylu ¿ycia, wzglêdna redukcja ryzyka cukrzy-
cy typu 2 w toku tego badania wynios³a bowiem
a¿ 59% [23]. Te mo¿liwoœci prewencyjne ró¿nych le-
ków nie mog¹ byæ jednak jeszcze wykorzystane, gdy¿
preparaty przeciwcukrzycowe nie s¹ zarejestrowane
do celów zapobiegania cukrzycy.

Reasumuj¹c, mo¿liwoœci terapeutyczne w odniesie-

niu do zespo³u metabolicznego sprowadzaj¹ siê obec-
nie do modyfikacji stylu ¿ycia oraz leczenia farmakolo-
gicznego innych jego sk³adowych, jak nadciœnienie têt-
nicze czy dyslipidemia. Jest to jeden z argumentów
przeciwników pojêcia zespo³u metabolicznego, wska-
zuj¹cych, ¿e w³aœciwie nie istniej¹ specyficzne metody
jego leczenia, gdy¿ zwalcza siê tylko poszczególne
czynniki ryzyka wchodz¹ce w jego sk³ad. Nale¿y jed-
nak stwierdziæ, ¿e umiejêtna diagnostyka zespo³u me-
tabolicznego, szczególnie uwzglêdniaj¹ca jego pato-
genezê wywodz¹c¹ siê z insulinoopornoœci, oraz wdro-
¿enie dostêpnych metod terapeutycznych mog¹
istotnie przyczyniæ siê do zmniejszenia ryzyka wyst¹-
pienia takich jego powik³añ, jak cukrzyca typu 2 i cho-
roba niedokrwienna serca.

Piśmiennictwo

1. Sieradzki J. Podzia³ i diagnostyka cukrzycy. W: Cukrzyca.

T. 1, 2. Sieradzki J (red.). Via Medica, Gdañsk 2006; 142-50.

2. The effect of intensive treatment of diabetes on the

development and progression of long-term complications in
insulin-dependent diabetes mellitus. The Diabetes Control
and Complication Trial Research Group. N Engl J Med
1993; 329: 977-86.

3. Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or

insulin compared with conventional treatment and risk of
complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS 33).
UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group.
Lancet 1998; 352: 837-53.

4. Ohkubo Y, Kishikawa H, Araki E, et al. Intensive insulin

therapy prevents the progression of diabetic microvascular
complications in Japanese patients with non-insulin-
-dependent diabetes mellitus: a randomized prospective 6-
year study. Diabetes Res Clin Pract 1995; 28: 103-17.

5. Gaede P, Vedel P, Larsen N, et al. Multifactorial

intervention and cardiovascular disease in patients with
type 2 diabetes. N Engl J Med 2003; 348: 383-93.

6. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne

dotycz¹ce postêpowania u chorych na cukrzycê 2007.
Diabetol Prakt 2007; 8 (supl. A).

7.

American Diabetes Association. Clinical practice
recommendations. Diabetes Care 2006; 29 (suppl. 1).

8. American Association of Clinical Endocrinologists. The

American Association of Clinical Endocrinologists Medical
Guidelines for the Management of Diabetes Mellitus: the
AACE system of intensive diabetes self-management
– 2000 update. Endocr Pract 2000; 6: 43-84.

9. International Diabetes Federation. Global guidelines for

type 2 diabetes. IDF, Brussels 2005.

10. A desktop guide to Type 2 diabetes mellitus. European

Diabetes Policy Group 1999. Diabet Med 1999; 16: 716-30.

11. Nathan DM, Buse JB, Davidson MB, et al. Management

of hyperglycaemia in type 2 diabetes: a consensus algorithm
for the initiation and adjustment of therapy. A consensus
statement from the American Diabetes Association and the
European Association for the Study of Diabetes.
Diabetologia 2006; 49: 1711-21.

12. Sieradzki J. Alternatywne i eksperymentalne metody

leczenia cukrzycy. W: Cukrzyca. T. 1, 2. Sieradzki J (red.).
Via Medica, Gdañsk 2006; 503-516.

13. Sieradzki J. Metformina MR – zastosowanie kliniczne.

Diabetol Prakt 2003; 4: 207-11.

14. Kahn R, Buse J, Ferrannini E, Stern M. The metabolic

syndrome: time for critical appraisal. Joint statement from
American Diabetes Association and European Association
for the Study of Diabetes. Diabetologia 2005; 48: 1684-99.

15. Definition, Diagnosis and Classification of Diabetes

Mellitus and its Complications. Report of a WHO
Consultation. WHO, Geneva 1999; 31-3.

16. The European Group for the Study of Insulin Resistance

(EGIR). Frequency of the WHO metabolic syndrome in
European cohorts, and an alternative definition of an insulin
resistance syndrome. Diabetes Metab 2002; 28: 364-76.

17. Expert Panel on the Detection, Evaluation, and Treatment

of High Blood Cholesterol in Adults. Executive summary of
the Third Report of the National Cholesterol Education
Program (NCEP) Expert Panel on the Detection,
Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in
Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA 2001;
285: 2486-97.

18. International Diabetes Federation. The IDF consensus

worldwide definition of the metabolic syndrome. 14
kwietnia 2005, ss. 1-7, http://www.idf.org/webdata/docs
/Metac_syndrome _def.pdf [cytowane 16 lutego 2006].

19. Tuomilehto J, Lindstrom J, Eriksson JG, et al. Finnish

Diabetes Prevention Study Group. Prevention of type 2
diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with
impaired glucose tolerance. N Engl J Med 2001;
344: 1343-50.

20. Knowler WC, Barrett-Connor E, Fowler SE, et al. Diabetes

Prevention Program Research Group. Reduction in the
incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or
metformin. N Engl J Med 2002; 346: 393-403.

21. Chiasson JL, Josse RG, Gomis R, et al. STOP-NIDDM

Trail Research Group. Acarbose for prevention of type 2
diabetes mellitus: the STOP-NIDDM randomised trial.
Lancet 2002; 359: 2072-7.

22. Torgerson JS, Hauptman J, Boldrin MN, Sjostrom L.

XENical in the prevention of diabetes in obese subjects
(XENDOS) study: a randomized study of orlistat as an
adjunct to lifestyle changes for the prevention of type 2
diabetes in obese patients. Diabetes Care 2004; 27: 155-61.

23. DREAM Trial Investigators. Effect of rosiglitazone on the

frequency of diabetes in patients with impaired glucose
tolerance or impaired fasting glucose: a randomised
controlled trial. Lancet 2006; 368: 1096-105.

prof. dr hab. med. Jacek Sieradzki

kierownik Katedry i Kliniki Chorób Metabolicznych

Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie