1

DOBRE MANIERY CZYLI SZTUKA śYCIA SPRZYJAJĄCA POZYTYWNYM

ZACHOWANIOM SPOŁECZNYM WŚRÓD DZIECI KLAS I – III

1. Wstęp

Dzieci potrzebują starań mających ich ukształtować pod względem fizycznym,

moralnym i umysłowym. Ten szlachetny proces dzisiaj ginie w powodzi rozpasania
obyczajów, cynizmu, samowoli, lekceważenia dobra i źle pojętej wolności człowieka.
Nowoczesna rodzina w wielu przypadkach nie spełnia swej roli. W niektórych domach
przestano młodych wychowywać, wpajać dzieciom ogładę towarzyską, dobre maniery.
Uwagi, że czegoś nie wypada robić, że coś jest nietaktowne, są teraz odebrane jako
staromodne i nudne. Dzisiaj wszystko jakby się zmówiło, aby utrudniać wychowanie
młodego człowieka.
Szkoła ma duże szanse, aby dobrze wychowywać, zapobiegać, by nie rosła nam młodzież
seryjna szczególnie w swej podatności na zło. Umiejętności właściwego zachowania się
w każdej sytuacji należy rozpocząć już od najmłodszych lat dziecka ,aby kształtować w nim
pozytywne zachowania społeczne, bez których nie sposób wyobrazić sobie życia.
Dobre maniery to nie tyle nakazy i zakazy, których celem jest ograniczanie norm
i przepisów oraz usztywnianie zasad i reguł, to nie sztuczny rytuał pozostawiony nam
w spadku przez epoki celebrujące konwenanse lecz wywodząca się z tradycji praktyczna
i bardzo przydatna umiejętność właściwego zachowania się, to sztuka elastycznego
stosowania zasad, akcentowania własnej indywidualności i osobowości. Dobre maniery
nie krępują, nie usztywniają, ale zapewniają swobodę i poczucie bezpieczeństwa,
pozwalają na luksus bycia sobą. Nie sposób sobie wyobrazić takiej sytuacji, w której
wszystko jest dozwolone i nic nie jest zabronione, a każdy może robić co chce, jak chce
i kiedy chce. Czy nam się podoba, czy nie, żyjąc wśród ludzi musimy przestrzegać praw
i zwyczajów. Kto je bowiem lekceważy, szybko zostaje zepchnięty na margines życia i muszą
sobie z tego zdawać sprawę już najmłodsze dzieci w klasach I – III.
Wiele sytuacji w codziennym życiu szkolnym stwarza okazje do praktycznego przyswajania
savoir vivre. Szkoła bowiem ma uczyć umiejętności wzajemnego respektowania potrzeb
uczniów, umiejętności okazywania sobie szacunku, taktownego i życzliwego zachowania się.
Pozwoli to bowiem dzieciom żyć piękniej i lepiej, w zgodzie ze sobą i innymi ludźmi.

2. Magiczne słowa

Dzień dobry, do widzenia, proszę, przepraszam, dziękuję – to są właśnie słowa, które

nic nie kosztują, a przynoszą wiele korzyści, pozwalają nawiązać pozytywny kontakt,
stwarzają życzliwą atmosferę. Dzięki nim dzieci nawiązują właściwe relacje między sobą
i uczą się panowania nad złymi emocjami. Może im towarzyszyć gest podawania ręki.

3. Uśmiech i pogoda ducha

Poprawne maniery muszą być wsparte życzliwym stosunkiem do ludzi i pozytywnym

nastawieniem do świata. Należy więc uczyć dzieci „programowej życzliwości”. O ile dzieci
na ogół są pogodne i uśmiechnięte, o tyle należy je uczyć osiągania stanu wewnętrznej
równowagi i odporności nawet na przeciwności, by umiały sobie radzić w przyszłości
w dorosłym życiu, nie pozbawionym problemów.

4. Atmosfera domu rodzinnego

Zależy ona od wszystkich domowników, od ich kultury osobistej, stylu życia,

umiejętności okazywania sobie uczuć. Należy dzieciom uświadomić, że jako członkowie
rodzin są również odpowiedzialne za tworzenie i podtrzymywanie dobrej, rodzinnej
atmosfery, chociażby przez życzliwe i uprzejme zwracanie się do siebie w domu, mówienie
czułych słów, okazywanie czułych gestów, co uczy je empatii, wrażliwości na drugiego
człowieka. Taką przyjazną atmosferę można również stworzyć w klasie, jako społeczności

2

uczniowskiej, co pozwoli przenieść dzieciom pozytywne zachowania do ich domów, nawet
wtedy, gdy w ich domach brakuje codziennej życzliwości.

5. Tolerancja

To niezbędny element życia szkolnego, rodzinnego. Dzięki niej, dziecko będzie

umiało zaakceptować upodobania, nawyki, zainteresowania innych dzieci, czy członków
rodziny. Szanując kolegę, koleżankę będzie doświadczać też szacunku od nich.

6. Podział obowiązków, dbałość o porządek

Bardzo istotne jest wdrażanie dzieci do szkolnych obowiązków czy domowych zajęć.

Nawet maluchy są na ogół bardzo dumne z powierzenia im takich obowiązków i jeśli nawet
wykonują je nieporadnie, to na pewno z ochotą. Starsze dzieci czasami usiłują się wymigiwać
od szkolnych, domowych prac związanych z dbałością o porządek. W takiej sytuacji trzeba
po prostu nakazać ich wykonania, nie tylko ze względów praktycznych, ale także
wychowawczych, bowiem porządek zewnętrzny sprzyja tworzeniu ładu wewnętrznego,
uspokaja, wycisza, łagodzi obyczaje. Ponadto wiadomo przecież, że czego Jaś się nie nauczy,
Jan nie będzie umiał.

7. Rytuały

Pielęgnowanie świątecznych zwyczajów jest doskonałą okazją do integracji. Klasowa

wigilia lub klasowy poczęstunek mogą być bowiem wzorem właściwego zachowania się
przy stole w domu, a więc mają ogromny walor wychowawczy. Kto w dzieciństwie przyswoi
sobie odpowiednie wzorce zachowania przy stole, w dorosłym życiu nigdy nie będzie się czuł
skrępowany czy zdezorientowany nawet na najbardziej wytwornych przyjęciach.

8. Ubiór

Zgodnie z powiedzeniem: jak cię widzą, tak cię piszą, należy dzieciom

od najmłodszych lat uświadamiać potrzebę schludnego, wyglądu, bowiem niechlujny strój to
oznaka lekceważenia innych i braku szacunku wobec samego siebie. Strój w szkole powinien
być również skromny, nie wyzywający i nauczyciel powinien zwracać uwagę rodzicom,
których dzieci ubierają się niewłaściwie, a zdarza się to w coraz młodszych klasach.

9. Urodziny, imieniny

Uroczystości te są świetną okazją do sprawienia bliskim drobnych przyjemności.

Składają się na urodę życia, są kolorowymi przerywnikami w szarzyźnie powszednich dni.
Warto więc obchodzić urodziny lub imieniny w społeczności klasy szkolnej, co bardzo
integruje uczniów, ucząc wzajemnego sprawiania przyjemności. Bowiem solenizant czy
jubilat przygotowuje dla dzieci słodki poczęstunek, a rówieśnicy odwdzięczają się
upominkami, życzeniami. W takiej atmosferze rodzi się pożądana życzliwość, uprzejmość,
troska, radość wynikająca z dawania i otrzymywania podarków. Często praktykowane jest
urządzanie specjalnych przyjęć dla kolegów i koleżanek poza szkołą z różnymi atrakcjami
i zabawami sprawiającymi dzieciom wiele radości.

10. Obchody świąt

Stwarzają

okazję

do

przekazywania

i

zachowania

tradycji,

zwyczajów

pielęgnowanych od pokoleń i stanowiących skarbnicę trwałych wartości wpływających
na uspołecznienie dziecka. Uczniowie poznają zwyczaje związane ze świętami Bożego
Narodzenia, Wielkiej Nocy. W szkołach uczestniczą w klasowych wigiliach, jasełkach .
Uczą się pielęgnowania rytuałów świątecznych, poznając ich znaczenie. Doświadczają więzi
międzyludzkiej, uczą się właściwego zachowania związanego z obchodami świąt.

11. Przyjmowanie gości oraz bycie gościem

Nie sposób wyobrazić sobie życia towarzyskiego bez kontaktów międzyludzkich.

Dzieci często bywają zapraszane do domów rówieśników lub pełnią rolę gospodarza w swoim

3

domu zapraszając inne dzieci. W społeczności szkolnej ma to również miejsce, kiedy
uczniowie goszczą dzieci z innych szkół, przedszkoli i sami są zapraszani do innych
placówek. Mogą uczyć się w ten sposób odpowiedzialności, umiejętności organizatorskich,
kulturalnego zachowania się, dbałości o miłą atmosferę, umiejętności nawiązywania
kontaktów towarzyskich, nie skupiając się jedynie na konsumpcji.

12. Wokół stołu

Odkąd istnieje cywilizacja, wspólne spożywanie posiłków było i jest zwyczajem

szczególnie celebrowanym, wykraczającym poza samo zaspokajanie głodu. Sposób nakrycia
stołu, odpowiednie zachowanie przy nim, sztuka podawania potraw, kultura jedzenia i picia,
umiejętność dekoracji stołu, zasady układania i posługiwania się sztućcami są nieodzownymi
umiejętnościami w życiu każdego człowieka. Stół zbliża ludzi, ułatwia zrozumienie, jest
wyrazem przyjaźni i wzajemnej życzliwości. W trakcie edukacji szkolnej dziecko poznaje
wszystkie tajniki związane z zasiadaniem wokół stołu w zależności od wieku, co stanowi
dla nich niejednokrotnie źródło radości i wspaniałej zabawy.

13. Dobra atmosfera w szkole

Dziecko przebywa w szkole dużą część swojego życia. Dobrze więc jest, gdy

uczniowie umieją być dla siebie mili, uczynni i życzliwi, a wychowawca powinien
wykorzystywać codzienne sytuacje życia szkolnego do tworzenia dobrej, życzliwej atmosfery
oraz uczyć dzieci społecznych zachowań pozbawionych agresji, egocentryzmu, braku
szacunku dla innych.

14. O kulturze wypoczynku i rekreacji

Kultura wypoczynku polega na tym, aby relaksując się samemu, nie zakłócać

wypoczynku innym. Wycieczki szkolne i wyjścia są dobrą okazją do zdobywania dobrych
manier. W plenerze uczniowie uczą się, że nie wolno hałasować bez potrzeby, ani zostawiać
kompromitujących śladów swojej obecności. Wędrując pieszo na łonie natury muszą
dostosować tempo marszu i czas odpoczynku do możliwości i potrzeb najsłabszych . Na plaży
nie mogą być rozbrykane, aby nie zakłócać spokoju wszystkim dookoła. W środkach
lokomocji, muzeach, miastach również muszą poprawnie funkcjonować w przypadkowej
zbiorowości ludzi.




Opracowała: Aneta Szymerowska


Literatura:
Lady Perfect, „Sztuka życia czyli encyklopedia dobrych manier”, Wydawnictwo „Elew”,
Warszawa 1993.