1

ZARZ

ZARZ

Ą

Ą

DZANIE FINANSAMI

DZANIE FINANSAMI

RYZYKO

Ryzyko

•

S

ł

owo ryzyko pochodzi od staro w

ł

oskiego, risicare, co oznacza

odwa

ż

y

ć

si

ę

. W tym znaczeniu ryzyko nale

ż

y uto

ż

samia

ć

z wolnym

wyborem.

•

Za ryzyko zwyk

ł

o si

ę

uwa

ż

a

ć

mo

ż

liwo

ść

zaj

ś

cia takiej sytuacji,

ż

e

oczekiwane efekty podj

ę

tych dzia

ł

a

ń

nie zostan

ą

osi

ą

gni

ę

te

- ż

e uzyska si

ę

gorsze wyniki ni

ż

sobie wcze

ś

niej

za

ł

o

ż

ono.

Podobnie rozumiane jest ryzyko w teorii finansów - na

przykład jako prawdopodobie

ń

stwo zaj

ś

cia takiej sytuacji,

ż

e w wyniku podj

ę

tych decyzji finansowych, nie zarobi si

ę

tyle ile zało

ż

ono lub,

ż

e wr

ę

cz poniesiono straty.

Ryzyko uto

ż

samiane jest z:

• niepewno

ś

ci

ą

,

• niebezpiecze

ń

stwem,

• mo

ż

liwo

ś

ci

ą

niezrealizowania celu,

spodziewanych efektów zało

ż

onych w

chwili podejmowania decyzji
inwestycyjnej.

Ilo

ś

ciowa ocena ryzyka

(pomiar ryzyka)

Jako

ś

ciowa ocena ryzyka

(kategoria ryzyka)

Implementacja niepewno

ś

ci i ryzyka w ocenie inwestowania

Gdy istnieje mo

ż

liwo

ść

ustalenia

prawdopodobie

ń

stw ka

ż

dej mo

ż

liwej

sytuacji i wyniku działania.

Gdy identyfikowane s

ą

wszystkie

mo

ż

liwo

ś

ci, ale nie mo

ż

na okre

ś

li

ć

prawdopodobie

ń

stwa ich wyst

ą

pienia.

Ryzyko

Niepewno

ść

Autor

Definicja niepewno

ś

ci:

F. Knigt

możliwość odchyleń od stanu oczekiwanego, której nie daje się zmierzyć,
ponieważ nie można zastosować rachunku prawdopodobieństwa

O. Lange

niepewność

niemierzalna, do której

nie można

zastosować

miar

statystycznych

I. Pfeffer

stan umysłu, mierzony stopniem wiary

K. i T. Jajuga

immanentna cecha rzeczywistości, wynikająca z: dużej liczby, złożonych i
zmieniających się podmiotów; istniejących zależności pomiędzy nimi a
otoczeniem; ograniczonej możliwości kontrolowania przez ludzi czynników
kształtujących rzeczywistość

E. Kulwicki

stan-sytuacja

nacechowana

brakiem

pełnej

znajomości

parametrów

zamierzonego

przedsięwzięcia

oraz

ich

rozkładów

w

zespole

alternatywnych zdarzeń

E. Hołowska

niepewność przejawia się w popełnionych błędach i ocenach przyszłych
zdarzeń; jest niemierzalna; jej rezultatów nie można przewidzieć; występuje
w długich okresach

Cz. Nosal

jej źródłem jest złożoność i dynamizm sytuacji oraz procesy umysłowe
decydenta

Ryzyko nale

ż

y rozpatrywa

ć

uwzgl

ę

dniaj

ą

c

jego

ź

ródła. Mo

ż

na je podzieli

ć

na te, które

wi

ążą

si

ę

z dalszym lub bli

ż

szym

otoczeniem oraz z sam

ą

organizacj

ą

.

2

Ź

ródła ryzyka wyst

ę

puj

ą

ce w organizacji

R y zy k o o to cz en ia b ilż sze g o

O dbiorcy

D o staw cy

S tosunki

przem ysłow e

R yw alizacja

pom iędzy

oferentam i

P otencjalni

oferenci

R y z y ko o rg a n iz a cji

R y z y ko instrum ne tu

fin a nso w e g o

R y zy k o o to cze nia da lsz eg o

R yzyko

otoczenia

m akroekono-

m icznego

R yzyko

otoczenia

polityczno-

-praw nego

R yzyko

otoczenia
technolo-

gicznego

R yzyko

otoczenia socjo-

kulturow ego

R yzyko

otoczenia

naturalnego

PODZIAŁ RYZYKA ZE WZGL

Ę

DU NA

CZYNNIKI KSZTAŁTUJ

Ą

CE:

1. Ryzyko systematyczne (zewn

ę

trzne,

niedywersyfikowalne) –
determinowane przez siły zewn

ę

trzne,

nie podlega kontroli podmiotu
b

ę

d

ą

cego w jego zasi

ę

gu,

ź

ródłem

jest otoczenie dalsze.

2. Ryzyko specyficzne (bli

ż

sze,

niesystematyczne, dywersyfikowalne)
– przynale

ż

ne jest tylko do danej

kategorii działania, instrumentu
finansowego,

ś

ci

ś

le okre

ś

lonego

Elementy otoczenia dalszego.

Sytuacja

makroekonomiczna

Inflacja

Cykl

koniunkturalny

Polityka Banku

Centralnego

Polityka rz

ą

du

Rynek kapitałowy

Bezrobocie

RODZAJE RYZYKA

SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

• RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

• RYZYKO WALUTOWE

• RYZYKO RYNKU

• RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

• RYZYKO WYDARZE

Ń

• RYZYKO POLITYCZNE

RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

• RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

zmiany stóp procentowych

wahania poziomu dochodów uczestników rynku

zmiany cen

•

RYZYKO WALUTOWE

•

RYZYKO RYNKU

•

RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

•

RYZYKO WYDARZE

Ń

•

RYZYKO POLITYCZNE

RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

• RYZYKO WALUTOWE

instrument finansowy denominowany w obcej walucie

ró

ż

ne stopy zwroty dla ró

ż

nych walut

•

RYZYKO RYNKU

•

RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

•

RYZYKO WYDARZE

Ń

•

RYZYKO POLITYCZNE

3

RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

•

RYZYKO WALUTOWE

• RYZYKO RYNKU

ceny pojedynczych instrumentów finansowych zale

żą

w pewnym

stopniu od ogólnej sytuacji na rynku

Rynek byka: wzrost stopy zwrotu wi

ę

kszo

ś

ci akcji

Rynek nied

ź

wiedzia: spadek stopy zwrotu wi

ę

kszo

ś

ci akcji

•

RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

•

RYZYKO WYDARZE

Ń

•

RYZYKO POLITYCZNE

RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

•

RYZYKO WALUTOWE

•

RYZYKO RYNKU

• RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

inflacja (zmiana siły nabywczej w okre

ś

lonym przedziale czasu)

utrata warto

ś

ci pieni

ą

dza w czasie

zmiany proporcji w stopie zwrotu ró

ż

nych instrumentów finansowych

•

RYZYKO WYDARZE

Ń

•

RYZYKO POLITYCZNE

RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

•

RYZYKO WALUTOWE

•

RYZYKO RYNKU

•

RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

• RYZYKO WYDARZE

Ń

mo

ż

liwo

ść

wyst

ą

pienia nieoczekiwanych, nieprzewidzianych

wydarze

ń

, które mog

ą

mie

ć

negatywny wpływ na cen

ę

instrumentu

b

ą

d

ź

emitenta, ale nie maj

ą

cych wpływu na ogóln

ą

sytuacj

ę

na

rynkach finansowych i giełdzie

•

RYZYKO POLITYCZNE

RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO

(ZEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

•

RYZYKO WALUTOWE

•

RYZYKO RYNKU

•

RYZYKO SIŁY NABYWCZEJ

•

RYZYKO WYDARZE

Ń

• RYZYKO POLITYCZNE

powstaje na skutek decyzji władz rz

ą

dz

ą

cych i ma wpływ na

sytuacj

ę

podmiotów gospodarczych

Elementy otoczenia bli

ż

szego.

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

• RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW
• RYZYKO BIZNESU
• RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

• RYZYKO FINANSOWE
• RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

• RYZYKO ZMIANY CENY
• RYZYKO REINWESTOWANIA
• RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

• RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

4

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

• RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

emitent instrumentu finansowego np. akcji lub obligacji nie

dotrzymuje warunków kontraktu

• RYZYKO BIZNESU
• RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

• RYZYKO FINANSOWE
• RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

• RYZYKO ZMIANY CENY
• RYZYKO REINWESTOWANIA
• RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

• RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

zmienno

ść

dochodów emitenta

warto

ść

zakupionego instrumentu i dochody inwestora

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

•

RYZYKO ZMIANY CENY

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

• RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW
• RYZYKO BIZNESU
• RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

wynika ze złego zarz

ą

dzania spółk

ą

emituj

ą

c

ą

akcje lub obligacje,

co wpływa ujemnie na ceny instrumentów finansowych

• RYZYKO FINANSOWE
• RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

• RYZYKO ZMIANY CENY
• RYZYKO REINWESTOWANIA
• RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

• RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

finansowanie działalno

ś

ci kapitałem obcym

niekorzystne działanie d

ź

wigni finansowej

zobowi

ą

zania

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

•

RYZYKO ZMIANY CENY

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

wyst

ę

puje w przypadku instrumentów finansowych o niewielkim

rynku, które stosunkowo trudno jest sprzeda

ć

po spodziewanej

cenie

•

RYZYKO ZMIANY CENY

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

•

RYZYKO ZMIANY CENY

wyst

ę

puje w przypadku obligacji i jest szczególnym

przypadkiem ryzyka stopy procentowej

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

5

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

•

RYZYKO ZMIANY CENY

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

dochody inwestora z tytułu posiadania instrumentu finansowego

s

ą

reinwestowane przy innej stopie procentowej

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

•

RYZYKO ZMIANY CENY

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

żą

danie wykupu instrumentu finansowego nast

ą

pi w momencie

spadku stóp procentowych

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

RODZAJE RYZYKA SPECYFICZNEGO

(WEWN

Ę

TRZNEGO)

•

RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW

•

RYZYKO BIZNESU

•

RYZYKO ZARZ

Ą

DZANIA

•

RYZYKO FINANSOWE

•

RYZYKO PŁYNNO

Ś

CI

•

RYZYKO ZMIANY CENY

•

RYZYKO REINWESTOWANIA

•

RYZYKO WYKUPU NA

śĄ

DANIE

•

RYZYKO ZAMIENNO

Ś

CI

mo

ż

liwo

ść

zamiany instrumentu finansowego na inny jednak w
warunkach niekorzystnych dla inwestora

systematyczne; niedywersyfikowalne

ryzyko,

którego

ź

ródłem jest zmienno

ść

wielko

ś

ci

charakteryzuj

ą

cych cały rynek:

- zmiany stopy oprocentowania,

- zmiany siły nabywczej pieni

ę

dzy,

- zmiany oczekiwa

ń

inwestora co do sytuacji gospodarczej,

- wahania stopy inflacji,

- zmiany polityczne,

- konflikty mi

ę

dzynarodowe.

•

niesystematyczne; dywersyfikowalne ryzyko niepowtarzalne; jest inne dla ka

ż

dej

działalno

ś

ci, jest to zmienno

ść

stopy zwrotu, której przyczyn

ą

s

ą

uwarunkowania

wewn

ę

trzne firmy, na przykład:

•

- zdolno

ś

ci i poziom wiedzy mened

ż

erskiej kadry kierowniczej,

•

- podejmowane decyzje mened

ż

erskie,

•

- mo

ż

liwo

ść

strajków załogi,

•

- stosowane w firmie systemy motywacyjne,

•

- dost

ę

pno

ść

surowców,

•

- siła wpływu rz

ą

dowych ustaw na wydatki niebezpo

ś

rednio produkcyjne (na

przykład z tytułu kontroli zanieczyszcze

ń

),

•

- siła wpływu konkurencji,

•

- poziom jako

ś

ci wyrobów i usług,

•

- poziomy d

ź

wigni finansowej i operacyjnej,

•

- wielko

ść

firmy,

•

- maj

ą

tek firmy,

•

- itp.

Ź

ródła ryzyka wewn

ą

trz

przedsi

ę

biorstwa.

Atrakcyjno

ść

inwestycyjna

przedsi

ę

biorstwa

Polityka

marketingowa

Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju

firmy

Zdolno

ść

do

generowania

przychodów

Pozycja

konkurencyjna

firmy

Zarz

ą

dzanie

zasobami

własnymi

Ź

ródłem ryzyka działalności organizacji jest również ona sama.

Wewnętrzne źródła ryzyka są ściśle powiązane z realizowanymi
funkcjami rzeczowymi i funkcjami zarządzania.

6

Ryzyko całkowite

Ryzyko specyficzne

(dywersyfikowane)

Ryzyko systematyczne

(niedywersyfikowane)

Ryzyko zwi

ą

zane z

działalno

ś

ci

ą

gospodarcz

ą

Ryzyko finansowe

Ryzyko

rynkowe

Ryzyko stopy

procentowej

Ryzyko stopy

reinwestycyjnej

Ryzyko siły
nabywczej

Ryzyko

kursowe

Mierniki ryzyka

Miara ryzyka inwestowania

– odchylenie standardowe,

– wariancja,

– d

ź

wignia operacyjna

– d

ź

wignia finansowa

– niemierzalne oraz subiektywne miary

ryzyka

Operacyjne i finansowe czynniki ryzyka inwestowania

(

)

DOL

DFL

•

Czynniki wpływające na wielkość

ryzyka finansowego

Struktura kapitału

Możliwość obsługi długu

Ryzyko finansowe

DFL

EPS

EPS

EBIT

EBIT

=

∆

∆

/

/

Ryzyko operacyjne

DOL

EBIT

EBIT

x

x

=

∆

∆

/

/

Czynniki wpływające na wielkość

ryzyka operacyjnego

Cena jednostkowa

Jednostkowy koszt zmienny

Struktura kosztów operacyjnych

Zmienność wielkości produkcji

Ryzyko inwestowania w akcje

przedsiębiorstwa

DTL

EPS

EPS

x

x

=

∆

∆

/

/

Czynniki b

ę

d

ą

ce

ź

ródłem ryzyka decyzji

inwestycyjnych

•

makrogospodarcze, np. ogólny stan gospodarki

(recesja, koniunktura), inflacja, polityka
monetarna, celna, legislacyjna pa

ń

stwa etc.,

•

mezogospodarcze np. stopie

ń

innowacyjno

ś

ci

sektora, jego energochłonno

ść

oraz

mobilno

ść

(szansa wyj

ś

cia z sektora,

dywersyfikacja

produkcji ),

•

mikrogospodarcze - okre

ś

lane na podstawie

analizy sytuacyjno – finansowej
przedsi

ę

biorstwa.

Makroekonomiczne czynniki ryzyka

• Koniunktura w gospodarce

• Stopa procentowa

• Inflacja

• Kurs walutowy

Rodzaje ryzyka

• ryzyko projektu inwestycyjnego,

• ryzyko przedsi

ę

biorstwa,

• ryzyko wła

ś

cicieli.

7

Mikroekonomiczne czynniki ryzyka

• Informacje

• Przewidywania

Wybory decyzyjne w

warunkach niepewno

ś

ci i

ryzyka

Czym jest zarz

ą

dzanie

ryzykiem?

System metod i działa

ń

zmierzaj

ą

cych do

obni

ż

enia stopnia oddziaływania ryzyka

na funkcjonowanie podmiotu

gospodarczego i podejmowania w tym

celu optymalnych decyzji

Koncepcje zarz

ą

dzania ryzykiem

• Risk management: zarz

ą

dzanie ryzykiem

= pokrycie ryzyka przez ubezpieczenie

• Risiko management: ryzyko

towarzysz

ą

ce procesom decyzyjnym w

przedsi

ę

biorstwie integraln

ą

cz

ęś

ci

ą

zarz

ą

dzania

Czy istnieje panaceum na

ograniczenie ryzyka?

• Nie ma niezawodnej, uniwersalnej metody

zapobiegania ryzyka

• Metody zarz

ą

dzania ryzykiem powinny

zale

ż

e

ć

od celów jakie sobie stawiamy

Dzia

ł

ania decyzyjne w

zarz

ą

dzaniu ryzykiem

W zarz

ą

dzaniu ryzykiem wyst

ę

puje wiele opcji

decyzyjnych. Zalicza si

ę

do nich:

1. dzia

ł

ania zapobiegawcze

2. transfer ryzyka
3. redukcj

ę

ryzyka

4. kompensacj

ę

ryzyka

5. racjonalizacj

ę

ryzyka

6. retencj

ę

ryzyka

7. podzia

ł

ryzyka

8. unikanie ryzyka

8

1. Dzia

ł

ania zapobiegawcze

W

W

W

W zakresie stosunk

zakresie stosunk

zakresie stosunk

zakresie stosunkó

óó

ów handlowych z innymi podmiotami

w handlowych z innymi podmiotami

w handlowych z innymi podmiotami

w handlowych z innymi podmiotami::::

—

w

ł

a

ś

ciwym doborze partner

ó

w rynkowych. Powinno si

ę

w nim

wykorzystywa

ć

rozpoznanie ich sytuacji finansowej, sytuacji

maj

ą

tkowej, powi

ą

za

ń

prawno-organizacyjnych z innymi

przedsi

ę

biorstwami i grupami finansowymi

—

ustaleniu niezb

ę

dnych klauzul kontraktowych

—

zabezpieczeniu zap

ł

aty

W procesach inwestycyjnych dla ograniczenia ryzyka mo

ż

na

zastosowa

ć

dwie opcje:

—

poszukiwanie sposob

ó

w zabezpieczenia si

ę

od r

óż

nego rodzaju

ryzyka zidentyfikowanego dla projektu. G

łó

wnym elementem

strategii zabezpieczenia si

ę

przed ryzykiem jest inwestowanie tylko

wtedy, gdy oczekiwana stopa zwrotu jest wy

ż

sza od kosztu kapita

ł

u

powi

ę

kszonego o narzut zwi

ą

zany z ryzykiem

—

okre

ś

lenie sposobu aktywnej kontroli ryzyka

2. Transfer ryzyka

Transfer ryzyka polega na przeniesieniu

bezpo

ś

rednich skutk

ó

w wyst

ą

pienia szkody

lub jej konsekwencji finansowych na inny

podmiot

Transfer ryzyka wyra

ż

a si

ę

równie

ż

w tym,

ż

e

odpowiedzialno

ść

:

— za dostarczane surowce przejmowana jest dopiero na terenie

przedsi

ę

biorstwa

— za wysy

ł

ane z przedsi

ę

biorstwa towary przejmuje klient

— za przewo

ż

ony towar przyjmuje spedytor lub przewo

ź

nik

3. Redukcja ryzyka

Przez redukcj

ę

ryzyka nale

ż

y rozumie

ć

cało

ść

działa

ń

maj

ą

cych na celu nie tylko zapobie

ż

enie

wyst

ą

pienia zdarzenia losowego, ale te

ż

i

ograniczenie jego skutków

4

4

.

.

Kompensacja ryzyka

Kompensacja ryzyka

Polega

Polega

r

r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

na:

na:

—

—

takim zestawieniu dzia

takim zestawieniu dzia

ł

ł

a

a

ń

ń

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwa, by podczas

biorstwa, by podczas

ewentualnej mo

ewentualnej mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci powstania straty istnia

ci powstania straty istnia

ł

ł

o r

o r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

relatywne

relatywne

prawdopodobie

prawdopodobie

ń

ń

stwo zysku, kt

stwo zysku, kt

ó

ó

ry pokryje owe straty

ry pokryje owe straty

—

—

tworzeniu rezerw finansowych na wypadek zaistnienia

tworzeniu rezerw finansowych na wypadek zaistnienia

niekorzystnych zdarze

niekorzystnych zdarze

ń

ń

losowych

losowych

—

—

wyr

wyr

ó

ó

wnywaniu ryzyka przez r

wnywaniu ryzyka przez r

ó

ó

wnoleg

wnoleg

łą

łą

realizacje; r

realizacje; r

ó

ó

ż

ż

nych

nych

projekt

projekt

ó

ó

w badawczych. Im wi

w badawczych. Im wi

ę

ę

kszy jest program badawczy, im

kszy jest program badawczy, im

wi

wi

ę

ę

ksza ilo

ksza ilo

ść

ść

projekt

projekt

ó

ó

w, rym mniej ryzykowne s

w, rym mniej ryzykowne s

ą

ą

badania

badania

5. Retencja ryzyka

C

C

C

Czyli zatrzymanie ryzyka, jest

zyli zatrzymanie ryzyka, jest

zyli zatrzymanie ryzyka, jest

zyli zatrzymanie ryzyka, jest

ś

wiadom

wiadom

wiadom

wiadom

ą

decyzj

decyzj

decyzj

decyzj

ą

organizacji o

organizacji o

organizacji o

organizacji o

wzi

wzi

wzi

wzi

ę

ciu na siebie konsekwencji zdarze

ciu na siebie konsekwencji zdarze

ciu na siebie konsekwencji zdarze

ciu na siebie konsekwencji zdarze

ń

losowych w

losowych w

losowych w

losowych w

przypadku ich realizacji

przypadku ich realizacji

przypadku ich realizacji

przypadku ich realizacji

Retencja ryzyka oznacza:

— stworzenie specjalnego, wewnętrznego funduszu na
pokrycie szkód lub innego, własnego zabezpieczenia w
wypadku zaistnienia szkody (aktywna retencja)

— oczekiwanie na szkodę bez tworzenia szczególnego
systemu zabezpieczenia przy możliwości jej pokrycia z
bieżących, wolnych zasobów (pasywna retencja

7. Podział ryzyka

8. Unikanie ryzyka.

8. Unikanie ryzyka.

Na przykład - w przypadku ryzyka kursowego działania w tym
zakresie mogą polegać na:

— zamieszczania klauzul waloryzacyjnych kontraktach. Polegają one na
wprowadzeniu do kontraktu odpowiednio uzgodnionej zasady przeliczenia
zobowiązania jeżeli kurs waluty, w której jest ono wyrażone ulegnie zmianie w
stosunku do waluty bazowej, którą powinna być wal uznana za stabilną (mocną)
o stosunkowo niezmiennej sile nabywczej

— transakcji sprzedaży lub kupna określonych walut na termin, w którym
nastąpi inkaso lub niezbędna bidzie spłata zobowiązania wyraża go w innych
walutach

— przejęcia znacznej części ryzyka kursowego przez firmę
ubezpieczeniową

RYZYKO

Unikanie

Ponoszenie

Przenoszenie

Zapobieganie

9

Unikanie ryzyka

• mo

ż

e prowadzi

ć

do hamowania inicjatyw i

przedsi

ę

biorczo

ś

ci ludzi

Zapobieganie

• zmniejszenie prawdopodobie

ń

stwa

powstania ryzyka i złagodzenie jego
negatywnych skutków

Przykład DOBÓR PARTNERA HANDLOWEGO

RYZKO

w przyszło

ś

ci oka

ż

e si

ę

niewypłacalny

ZAPOBIEGANIE

Przed spisaniem umowy:

• dokładnie sprecyzowa

ć

klauzury kontraktowe,

• rozpozna

ć

stosunki potencjalnego partnera z innymi

podmiotami na rynku,

• zapozna

ć

si

ę

z sytuacj

ą

finansow

ą

podmiotu, jego

powi

ą

zaniami prawnymi i organizacyjnymi z innymi

spółkami i grupami kapitałowymi.

Zapobiegaj

ą

c wyst

ą

pieniu ryzyka nale

ż

y

wzi

ąć

pod uwag

ę

:

• prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia ryzyka,

• konsekwencje ryzyka,

• kosztowno

ść

działa

ń

zapobiegaj

ą

cych

wyst

ą

pieniu ryzyka,

Ponoszenie kosztów ryzyka

Decydent mo

ż

e podj

ąć

decyzj

ę

o ponoszeniu

kosztów ryzyka w takich sytuacjach, gdy

prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia ryzyka jest

znikome, a koszty jakie si

ę

w wyniku jego

wyst

ą

pienia poniesie mo

ż

na wł

ą

czy

ć

w koszty

przedsi

ę

wzi

ę

cia.

Przenoszenie ryzyka

• Prowadzenie działalno

ś

ci w pełnym zakresie, zgodnie

z celami przedsi

ę

biorstwa przy jednoczesnym

przesuni

ę

ciu problemów zwi

ą

zanych z ocen

ą

i

kosztami ryzyka na kogo

ś

innego.

• Przenoszenie ryzyka mo

ż

e mie

ć

miejsce przy

rozł

ą

czno

ś

ci ryzyka i działa

ń

, których ono dotyczy.

10

Przenoszenie ryzyka

Ubezpieczenia,

Hedging,

Forma prawno – organizacyjna,

Porozumienie kontraktowe,

Ubezpieczenie od ryzyka

„Poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia z

towarzystwem ubezpieczeniowym nast

ę

puje

roz

ł

o

ż

enie ci

ęż

aru ekonomicznego potencjalnych

strat, na jakie nara

ż

eni s

ą

cz

ł

onkowie grupy o

podobnym stopniu zagro

ż

enia identycznym

ryzykiem, dzi

ę

ki wykorzystaniu wniesionych przez

nich sk

ł

adek w celu utworzenia specjalnego

funduszu”

[Kaczmarek Tadeusz, Teofil Zarz

ą

dzanie ryzykiem handlowym, finansowym i produkcyjnym,

2002, s. 78].

Ryzyko, które obejmuj

ą

ubezpieczenia

powinno charakteryzowa

ć

si

ę

tym,

ż

e:

istnieje odpowiednio du

ż

a liczba homogenicznych

jednostek poddaj

ą

cych si

ę

ubezpieczeniu,

strata wywołana przez zaistnienie zjawiska jest

definitywna, ostateczna i mierzalna,

fakt wyst

ą

pienia ryzyka jest przypadkowy lub

nadzwyczajny,

Przykłady ubezpiecze

ń

Ubezpieczenie all risk,

Ubezpieczenie finansowe,

Reasekuracja,

Hedging

„Operacja handlowa podejmowana przez firm

ę

działaj

ą

c

ą

na rynku mi

ę

dzynarodowym w celu

zabezpieczenia si

ę

przed zmianami cen, na które

nie ma ona wpływu ani których nie jest w stanie

przewidzie

ć

”

[ Kaczmarek Tadeusz, Teofil Zarz

ą

dzanie ryzykiem handlowym, finansowym i produkcyjnym, 2002,

s. 77].

Forma prawno - organizacyjna

Zmniejszenie ryzyka z działalno

ś

ci gospodarczej

W odr

ę

bnej jednostce prawnej (spółki akcyjne,

spółki z.o.o. , spółki komandytowe)
odpowiedzialno

ść

jest ograniczona do

wysoko

ś

ci zainwestowanego kapitału,

Tworzeniu w obr

ę

bie tej samej organizacji

odr

ę

bnych przedsi

ę

biorstw, które zajmuj

ą

si

ę

ró

ż

nymi fragmentami działalno

ś

ci firmy. Ryzyko

du

ż

ej firmy jest cz

ęś

ciowo przenoszone na

mniejsze, odr

ę

bne firmy.

11

Porozumienie kontraktowe

Mo

ż

e by

ć

to:

przeniesienie ryzyka od odbiorcy, z powrotem do
sprzedawcy np. gwarancje, umowy serwisowe,

leasing z zastrze

ż

eniem,

ż

e po okre

ś

lonym czasie

przedmiot ma by

ć

zwrócony w dobrym stanie, poza

zniszczeniem wynikaj

ą

cym z normalnego zu

ż

ycia,

por

ę

czenie (awal), przeniesienie (cedowanie)

ryzyka, wynikaj

ą

cego z niezapłacenia

zobowi

ą

zania dłu

ż

nika na por

ę

czyciela,

Metody po

ś

rednio i

bezpo

ś

rednio uwzgl

ę

dniaj

ą

ce

ryzyko

Sposób ujmowania ryzyka w procesie decyzyjnym

Pośrednie

Bezpośrednie

- analiza wrażliwości

- graniczny okres zwrotu

- analiza scenariuszy

- równoważnik pewności

- analiza statystyczna (metody
probabilistyczne): odchylenie
standardowe i współczynnik
zmienności

- stopa dyskonta uwzględniająca
ryzyko

- analiza symulacyjna jako sposób
szacowania wartości oczekiwanej i
odchylenia standardowego

Kryterium klasyfikacji – sposób

ujmowania ryzyka w procesie

decyzyjnym:

• METODY BEZPO

Ś

REDNIE, w kt

ó

rych ryzyko

ujmowane jest bezpo

ś

rednio w kryterium

decyzyjnym zwi

ą

zanym z okre

ś

lon

ą

metod

ą

oceny

op

ł

acalno

ś

ci

• METODY PO

Ś

REDNIE, kt

ó

re umo

ż

liwiaj

ą

pozyskanie dodatkowych informacji o poziomie
ryzyka projektu inwestycyjnego. Informacja ta
pozwala zmniejszy

ć

stan niepewno

ś

ci

Dobór metody analizy ryzyka zale

ż

y

od wielu ró

ż

norodnych czynników:

1. stosunku decydenta do ryzyka
2. rodzaju warunk

ó

w podejmowania decyzji

3. zakresu ryzyka
4. dost

ę

pno

ś

ci i zakresu informacji

5. warunk

ó

w inwestowania, w tym d

ł

ugo

ś

ci okresu

ż

ycia

projektu inwestycyjnego (d

ł

ugookresowa i kr

ó

tkookresowa

analiza ryzyka)

6. znajomo

ś

ci metod analizy ryzyka i umiej

ę

tno

ść

ich

zastosowania w praktyce inwestycyjnej

7. wiedzy i do

ś

wiadczenia w zakresie szacowania poziomu

ryzyka i prawdopodobie

ń

stwa zdarze

ń

maj

ą

cych wp

ł

yw na

ryzyko

8.

ś

wiadomo

ś

ci decydenta dotycz

ą

cego poziomu

pracoch

ł

onno

ś

ci i kosztowno

ś

ci zastosowanych metod

Metody bezpo

ś

rednio

uwzgl

ę

dniaj

ą

ce ryzyko

Współczynnik
zmienno

ś

ci CV

Modyfikacja kryterium
decyzyjnego:

• Metoda równowa

ż

nika

pewno

ś

ci,

• Metoda stopy dyskonta

uwzgl

ę

dniaj

ą

cej ryzyko.

12

Modyfikacja kryterium

decyzyjnego

∑

=

+

=

n

t

t

t

k

CF

NPV

0

)

1

(

Praktyczne stosowanie

równowa

ż

nika pewno

ś

ci

Zastosowanie współczynników równowa

ż

nika

pewno

ś

ci:

a

t

- wspó

ł

czynniki równowa

ż

nika pewno

ś

ci,

k

RF

- stopa dyskonta wolna od ryzyka.

∑

=

+

=

n

t

t

RF

t

t

k

CF

a

NPV

0

)

1

(

Metoda ekwiwalentu – równowa

ż

nika

pewno

ś

ci

U podstaw teoretycznych tej metody le

ż

y za

ł

o

ż

enie,

ż

e je

ś

li modyfikacja stopy dyskontowej natrafia na

trudno

ś

ci, modyfikacji mo

ż

na podda

ć

strumie

ń

przep

ł

ywów pieni

ęż

nych netto

Modyfikacja polega na zast

ą

pieniu prognozowanych

strumieni „ryzykownych” przep

ł

ywami pieni

ęż

nymi

netto, których wielko

ś

ci b

ę

d

ą

osi

ą

gane z pewno

ś

ci

ą

, a

wi

ę

c wielko

ś

ci bez ryzyka

Metoda stopy dyskonta

uwzgl

ę

dniaj

ą

cej ryzyko

RYZYKO

OCZEKIWANA

PREMIA ZA

RYZYKO

AWERSJA

DECYDENTA

DO RYZYKA

Metody stopy dyskonta

Przes

ł

anki teoretyczne metody stopy dyskonta z

ryzykiem mog

ą

by

ć

uzasadnione na gruncie teorii

u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowej i stosunku decydenta do

ryzyka

Wy

ż

szy poziom ryzyka mo

ż

e by

ć

, bowiem

zaakceptowany przez decydenta jedynie pod
warunkiem osi

ą

gni

ę

cia odpowiedniej rekompensaty w

postaci dodatkowego zarobku

Rekompensata ta jest uwzgl

ę

dniana w premii za

ryzyko

Metoda granicznego okresu zwrotu

Ryzyko jest uwzgl

ę

dniane poprzez

arbitralne ustalenie krótkiego okresu
zwrotu ca

ł

kowitych nak

ł

adów

inwestycyjnych dla przedsi

ę

wzi

ęć

inwestycyjnych o wysokim poziomie
ryzyka

13

Metoda granicznego okresu zwrotu

Trzy podstawowe przes

ł

anki teoretyczne:

1. przyj

ę

te szacunki d

ł

ugo

ś

ci okresu

ż

ycia

przedsi

ę

wzi

ę

cia inwestycyjnego a

szczególnie fazy operacyjnej, s

ą

cz

ę

sto

wynikiem ma

ł

o obiektywnych decyzji

2. im wcze

ś

niej zostan

ą

wycofane

zainwestowane kapita

ł

y, tym mniejsze

ryzyko zwi

ą

zane z danym przedsi

ę

wzi

ę

ciem

3. korzy

ś

ci netto w bliskiej przysz

ł

o

ś

ci s

ą

bardziej pewne ni

ż

korzy

ś

ci netto w dalszej

przysz

ł

o

ś

ci

NPV ze skorygowan

ą

stop

ą

ryzyka

∑

=

+

=

n

t

t

t

RADR

CF

NPV

0

)

1

(

Analiza wra

ż

liwo

ś

ci

Polega na badaniu zachowania si

ę

zmiennej

wyj

ś

ciowej (np. wyniku finansowego) w wyniku

przyjmowania ró

ż

nych warto

ś

ci przez zmienn

ą

wej

ś

ciow

ą

(np. wielko

ś

ci produkcji)

Analiza wra

ż

liwo

ś

ci mo

ż

e by

ć

przeprowadzana je

ś

li:

• - zbuduje si

ę

odpowiedni model ekonomiczny

• - ustali si

ę

zmienne wej

ś

ciowe

• - zdefiniuje si

ę

wska

ź

nik wra

ż

liwo

ś

ci

Metoda scenariuszy

W dzisiejszych czasach d

ąż

y si

ę

do stworzenia

wielu mo

ż

liwych przysz

ł

o

ś

ci – scenariuszy, na

podstawie których s

ą

podejmowane decyzje

determinuj

ą

ce stworzon

ą

struktur

ę

systemu planów

alternatywnych

Scenariusz jest obrazem jednego z mo

ż

liwych

przysz

ł

ych stanów danej organizacji i jej otoczenia

Metoda scenariuszy

Etapy budowy scenariuszy:

- rozpoznanie zmiennych zale

ż

nych

- identyfikacja zmiennych niezale

ż

nych

- okre

ś

lenie stanu wyj

ś

ciowego systemu i jego

otoczenia

- wykrycie tendencji rozwojowych
- sporz

ą

dzenia proscenariuszy

- projekcja przysz

ł

ych decyzji systemu

- identyfikacja czynników zak

ł

ócaj

ą

cych

- konstrukcja scenariuszy

Metody probabilistyczno –

statystyczne

S

ą

one zwi

ą

zane z rachunkiem prawdopodobie

ń

stwa

(ustalaniem oczekiwanych warto

ś

ci) i statystycznymi

technikami pomiaru ryzyka

Podstawowymi narz

ę

dziami tych metod s

ą

:

- rozk

ł

ad normalny

- wska

ź

niki prawdopodobie

ń

stwa wyst

ą

pienia okre

ś

lonych

zmiennych

- wariancja
- odchylenie standardowe
- wspó

ł

czynnik zmienno

ś

ci

14

Metody symulacyjne

Daj

ą

mo

ż

liwo

ść

zbadania wp

ł

ywu wielu

wspó

ł

zale

ż

nych zmiennych na efektywno

ść

inwestycji

oraz mo

ż

liwo

ść

symulacji ryzyka

W odró

ż

nieniu od analizy wra

ż

liwo

ś

ci projektu

inwestycyjnego w tej grupie metod badany jest
wp

ł

yw wszystkich mniej i bardziej skomplikowanych

kombinacji zmiennych na efektywno

ść

projektu, a nie

tylko ka

ż

dej zmiennej z osobna

Metody wykorzystywane do analizy ryzyka

projektów inwestycyjnych przez krajowe

firmy:

Metody pośrednie (analiza wrażliwości, analiza

scenariuszowa, analiza symulacyjna)

47%

Metody bezpośrednie (stopa dyskonta z ryzykiem,

ekwiwalent pewności)

30%

Nie są wykorzystywane żadne metody oceny ryzyka

22%

Inne metody (podaj jakie)

1%

Razem

100%

W gospodarce wolnorynkowej rynek wycenia każdy walor

i przypisuje mu ekwiwalent pieniężny. W przypadku

zwiększonego ryzyka należy oczekiwać, że inwestorzy

zażądają ekwiwalentu w postaci zwiększonej stopy zwrotu.

stopa zwrotu z inwestycji R = stopa zwrotu z inwestycji

wolnej od ryzyka + ekwiwalent za ryzyko,

R = Rf + Rprem,

gdzie:

R - stopa zwrotu

z inwestycji (dowolnej, a więc obarczonej ryzykiem),

Rf - stopa zwrotu

z inwestycji wolnej od ryzyka (ang. risk free rate),

Rprem - premia za

ryzyko (ang. risk premium).

STOPA ZWROTU

Składowe

żą

danej stopy zwrotu z inwestycji

R

pr

R - premia za ryzyko

i

R - stopa inflacji

pr

R - realna stopa dochodu

czas inwestowania

R - premia za płynno

ść

pł

Zatem mo

ż

na zapisa

ć

:

R = R

f

+ R

i

+ R

pł

+ R

pr

gdzie
•

R

f

– realna stopa zwrotu ,

•

R

i

- stopa inflacji,

•

R

pł

– premia za płynno

ść

,

•

R

pr

– premia za ryzyko.

Istnieje silny, bezpo

ś

redni zwi

ą

zek pomi

ę

dzy stop

ą

zwrotu a ryzykiem.

Ogóln

ą

zale

ż

no

ść

mo

ż

na przedstawi

ć

nast

ę

puj

ą

co:

Ryzyko

bonu skarbowego

< Ryzyko

obligacji

< Ryzyko

akcji uprzywilejowanej

< Ryzykoa

kcji zwykłej

z czego wynika,

ż

e podobna zale

ż

no

ść

ł

ą

czy stopy zwrotu:

R

bonu skarbowego

< R

obligacji

< R

akcji uprzywilejowanej

< R

akcji zwykłej

STOPA ZWROTU

STOPA ZWROTU

Stop

ę

zwrotu, stop

ę

zysku rozumie si

ę

jako:

zwrot, zysk jako:

zwrot R = cena ko

ń

cowa - cena pocz

ą

tkowa + dochód dodatkowy

gdzie dochód dodatkowy to:

- dywidenda, w przypadku akcji,
- kupon (oprocentowanie), w przypadku obligacji,
- inne (na przykład zwolnienia podatkowe).

stopa zwrotu R

cena końcowa

cena pocz tkowa

dochód dodatkowy

cena pocz tkowa

=

−

+

ą

ą

15

STOPA ZWROTU

Obaj panowie zainwestowali taki sam kapitał 80zł*150 = 120zł*100,

obaj

otrzymali

wypłat

ę

identycznych

dywidend:

DPS

a

= 5zł/akcj

ę

= DPS

b

, gdzie DPS - dywidenda na akcj

ę

(ang.

dividend per share).

Stopa dywidendy (ang. Dividend Yield), któr

ą

otrzymał pan Simi

ń

ski

była wy

ż

sza od

stopy dywidendy otrzymanej przez pana

Kowalskiego:

R

z

z

z

z

R

b dyw

a dyw

,

,

ł

ł

*

.

.

ł

ł

*

=

=

>

=

=

5

80

100%

6 25%

4 17%

5

120

100%

A mimo to pan Kowalski zarobił na swojej inwestycji 96% warto

ś

ci

lokaty, a pan Simi

ń

ski stracił 6%.

STOPA ZWROTU

Zwroty, które otrzymali obaj panowie, zwane s

ą

zrealizowanymi,

obliczanymi ex post (po fakcie), po wypłaceniu dywidend i po
sprzeda

ż

y posiadanych walorów.

Zwroty zrealizowane ró

ż

ni

ą

si

ę

od zwrotów oczekiwanych, obliczanych

ex ante (przed zaj

ś

ciem zdarzenia). Aczkolwiek oblicza si

ę

je

zgodnie z t

ą

sam

ą

formuł

ą

, ko

ń

cowe warto

ś

ci oczekiwanych

zwrotów s

ą

obliczane na podstawie szacowanych, estymowanych

przyszłych cen walorów i dywidend.

STOPA ZWROTU

Przykład 2

Pan Simi

ń

ski zagrał z koleg

ą

w orła i reszk

ę

. Je

ś

li wyrzucona moneta

upadnie orłem do góry, to kolega zapłaci panu Simi

ń

skiemu 10zł.

Je

ś

li upadnie odwrotnie, to pan Simi

ń

ski płaci 10zł koledze. Rzucili

monet

ą

, upadła reszk

ą

do góry i pan Simi

ń

ski był zmuszony

zapłaci

ć

10zł koledze.

Natomiast pan Kowalski zagrał z koleg

ą

ko

ś

ci

ą

do gry. Je

ś

li wypadnie

6 oczek, to pan kolega zapłaci panu Kowalskiemu 10zł, je

ś

li

wypadnie inna liczba oczek, pan Kowalski zapłaci koledze 10zł.
Rzucili kostk

ą

i wypadło 6 oczek. Pan Kowalski wygrał i dostał

od kolegi po g

ę

bie.

Metody po

ś

rednio

uwzgl

ę

dniaj

ą

ce ryzyko

•

otrzymuje si

ę

warto

ś

ci oczekiwane E(NPV) i ryzyko

mierzone odchyleniem standardowym s(NPV),

•

lub informacje o dopuszczalnych zmianach
czynników wpływaj

ą

cych na warto

ść

NPV,

•

nie prowadz

ą

do wyeliminowania ryzyka i nie s

ą

kryteriami decyzyjnymi.
Dopiero uzyskane informacje pozwalaj

ą

na

zastosowanie odpowiednich kryteriów decyzyjnych.

Rodzaje

• Analiza scenariuszy,

• Analiza wra

ż

liwo

ś

ci,

• Analiza drzew decyzyjnych,

• Analiza symulacyjna,

Analiza scenariuszy

•

dla poszczególnych projektów s

ą

sporz

ą

dzane

prognozy dotycz

ą

ce kształtowania si

ę

poszczególnych wielko

ś

ci decyduj

ą

cych o

warto

ś

ci NPV projektu w przypadku ró

ż

nych

mo

ż

liwych scenariuszy rozwoju sytuacji w

przyszło

ś

ci.

(np. wielko

ść

nakładów inwestycyjnych, produkcji,

sprzeda

ż

y, koszty produkcji, cena, okres

ż

ycia,

koszt kapitału)

16

Rodzaje scenariuszy

•

B (best) najbardziej prawdopodobny,

•

O (optimistic) optymistyczny,

•

P (pessimistic) pesymistyczny,

B O P

Je

ż

eli b

ę

d

ą

znane prawdopodobie

ń

stwa scenariuszy, to:

E(NPV) = NPV

B

* p

B

+ NPV

O

* p

O

+ NPV

P

* p

P

s(NPV)= [ p

B

(NPV

B

– E(NPV))

2

+ p

O

(NPV

O

- E(NPV))

2

+

p

P

(NPV

P

- E(NPV))

2

] ½

p

B

– prawdopodobie

ń

stwo scenariusza najbardziej

prawdopodobnego,

p

O

– prawdopodobie

ń

stwo scenariusza optymistycznego,

p

P

– prawdopodobie

ń

stwo scenariusza pesymistycznego,

Gdy znane s

ą

ju

ż

E(NPV) i s(NPV), mo

ż

liwe jest

zastosowanie odpowiednich kryteriów decyzyjnych.

Gdy niewiadome s

ą

prawdopodobie

ń

stwa analizowanych

scenariuszy, to decyzja musi by

ć

podj

ę

ta w oparciu o

uzyskane warto

ś

ci NPV

B

, NPV

O

i NPV

P

.

NPV

P

> 0, to, nawet w najgorszych warunkach projekt

nale

ż

y realizowa

ć

(w warunkach lepszych warto

ść

NPV

równie

ż

b

ę

dzie dodatnia).

NPV

O

< 0, to projekt nale

ż

y odrzuci

ć

, poniewa

ż

jego

warto

ść

dla scenariuszy gorszych równie

ż

b

ę

dzie ujemna.

Analiza wra

ż

liwo

ś

ci

• umo

ż

liwia zbadanie wra

ż

liwo

ś

ci NPV projektu na

zmiany warto

ś

ci ró

ż

nych czynników wpływaj

ą

cych na

efektywno

ść

projektów.

• ograniczeniem jest badanie wpływu zmian

poszczególnych zmiennych, przy zało

ż

eniu,

ż

e

pozostałe si

ę

nie zmieniaj

ą

.

• stosowana jest tak

ż

e przy próbie porównania dwóch

projektów inwestycyjnych. Preferowany jest wówczas
ten, który charakteryzuje si

ę

mniejsz

ą

wra

ż

liwo

ś

ci

ą

na

potencjalne i nieprzewidywalne zmiany.

Warianty analizy wra

ż

liwo

ś

ci

1. sprawdzamy jak si

ę

zmieni warto

ść

NPV projektu,

je

ż

eli warto

ść

konkretnej zmiennej (strumienia

pieni

ę

dzy lub kosztu kapitału) zmieni si

ę

o ustalon

ą

warto

ść

(np. ± 10%).

2. ustalenie warto

ś

ci progowych poszczególnych

zmiennych, dla których warto

ść

NPV projektu jest

dopuszczalna (nie jest równa 0).

Wykres wra

ż

liwo

ś

ci warto

ś

ci NPV projektu na zmian

ę

przepływów pieni

ęż

nych (CF) i kosztu kapitału (k).

Ź

ród

ł

o: Bud

ż

etowanie kapita

ł

ów, praca zbiorowa pod red. W. Pluty,

Warszawa 2000

Warto

ść

zmiennej

Warto

ść

bazowa

+ 10%

NPV

NPV

CF

NPV

B

NPV

k

CF

k

17

Analiza drzew decyzyjnych

• stosowana jest do analizy skomplikowanych

projektów inwestycyjnych np. w przypadku
ła

ń

cuchów decyzji,

• istotna jest tak

ż

e zale

ż

no

ść

kolejnych decyzji od

poprzednich rezultatów (chronologia zdarze

ń

),

• wymaga okre

ś

lenia wielko

ś

ci nakładów

inwestycyjnych zwi

ą

zanych z ka

ż

d

ą

decyzj

ą

,

wielko

ś

ci i rozkładu w czasie mo

ż

liwych do uzyskania

przepływów pieni

ęż

nych oraz prawdopodobie

ń

stw

ich uzyskania.

Strukturalizacja problemów

prawdopodobie

ń

stwo realizacji okre

ś

lonego ła

ń

cucha działa

ń

jest iloczynem prawdopodobie

ń

stw wyst

ą

pienia

poszczególnych sytuacji

1

2

2

Du

ż

y zakład

Mały zakład

Du

ż

y popyt

Mały popyt

P1

P2

Wykorzysta

ć

cz

ęść

zakładu na

inne cele

Pozostawi

ć

cz

ęść

niewykorzystan

ą

Nie rozbudowywa

ć

zakładu

Rozbudowa

ć

zakład

Przykładowe drzewo decyzyjne dotycz

ą

ce budowy nowego zakładu produkcyjnego

Analiza symulacyjna

• Zastosowanie modeli matematycznych w postaci

układów równa

ń

opisuj

ą

cych:

– dany projekt,

– zale

ż

no

ś

ci ekonomiczne mi

ę

dzy zmiennymi,

– rozkłady prawdopodobie

ń

stwa dla warto

ś

ci modelowych

zmiennych.

• Dokładniejsze oszacowanie E(NPV) i ryzyka

s(NPV) ka

ż

dego analizowanego projektu, b

ę

d

ą

cymi

wielko

ś

ciami niezb

ę

dnymi do prawidłowego

podejmowania decyzji w warunkach niepewno

ś

ci.

Procedura analizy symulacyjnej

1. dla ka

ż

dej zmiennej w modelu jest generowana

liczba losowa, która wskazuje warto

ść

ka

ż

dej

zmiennej u

ż

ytej do obliczenia warto

ś

ci NPV w

pierwszym losowaniu (pierwsza hipotetyczna
realizacja projektu),

2. procedura losowania mo

ż

liwych wielko

ś

ci jest

powtarzana wielokrotnie (500, 1000 powtórze

ń

),

3. na wyj

ś

ciu modelu otrzymywany jest rozkład

prawdopodobie

ń

stwa mo

ż

liwych do uzyskiwania

warto

ś

ci NPV projektu,

Organizacja zarz

Organizacja zarz

Organizacja zarz

Organizacja zarządzania ryzykiem

dzania ryzykiem

dzania ryzykiem

dzania ryzykiem

Mened

ż

er ryzyka

powinien zajmować

się takimi zagadnieniami jak:

— identyfikacja ryzyka występującego w

przedsiębiorstwie, czyli odpowiedzią na
pytanie na co organizacja jest narażona

— ocena zagrożeń na jakie jest narażone
przedsiębiorstwo

— podjęcie ryzyka, które zostały w
przedsiębiorstwie zidentyfikowane i o ile to
tylko możliwe zmierzone, czyli po prostu
zapobieganiem przyczynom a jeśli to nie
zawsze jest wykonalne ewentualnie skutkom
niebezpiecznych dla organizacji zdarzeń

Menedżerowie ryzyka powinni zajmować
się zagadnieniami ekonomicznymi,
prawnymi jak i technicznymi. Powinni oni
dysponować szerokim zakresem informacji
dotyczących uwarunkowań zewnętrznych
jak i wewnętrznych funkcjonowania
przedsiębiorstwa