Opracowała Małgorzata Nowak

Obraz siebie, jako odbicie obrazu rodziny

Jak powstaje obraz Siebie (warunkuj

ą

cy samoocen

ę

)?

Obraz siebie ,to nasze wyobrażenie na temat tego jacy jesteśmy,

co potrafimy, co myślą o nas inni ludzie.

Obraz siebie (szczególnie samoocena) determinuje obraz świata .

Jeśli mamy niską samoocenę świat jawi nam się , jako pełen

niebezpieczeństw -jest źródłem lęku.

System przekonań wewnętrznych (wyobrażenia na temat świata

zewnętrznego oraz własnej osoby zakodowane w pamięci) warunkuje

sposób interpretowania rzeczywistości zewnętrznej.

Obraz siebie powstaje w efekcie interakcji z otoczeniem (zwierciadło

społeczne), w szczególności z rodzicami innymi dorosłymi osobami

znaczącymi.

Podstawowe czynniki systemu rodzinnego:

oczekiwania (wymagania) wobec dzieci

stosunek emocjonalny do dziecka

system kar i nagród

Typy rodzin i ich wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka

Rodzina władzy -wewnętrzny strażnik i policjant

Oczekiwania rodziców: bezwzględne posłuszeństwo, przestrzeganie norm

i realizowanie poleceń rodziców; wymagania przekraczające możliwości

dziecka.

Kary: wymierzane rygorystycznie (fizyczne, poniżanie, straszenie utratą

miłości ,a nawet porzuceniem)

Uczucia i emocje dziecka (osamotnienie, poczucie bycia gorszym

„niezasługiwania na miłość” złość i jednoczenie strach przed karą.

Wpływ na kształtowanie się osobowości: rezygnowanie z siebie, bierne

podporządkowywanie się i zależność emocjonalna lub buntowanie się

przeciwko wszelkim autorytetom i zasadom. Osobowość zależna, biernie-

agresywna lub despotyczna

Rodzina sukcesu- wewnętrzny krytyk

Oczekiwania rodziców: odnoszenie sukcesów, bycie najlepszym-

wygrywanie z innymi, doskonalenie siebie; nieliczenie się z realnymi

możliwościami dziecka zgodnie z zasadą: ”Musisz się bardziej starać, a na

pewno ci się uda”

Kary (i nagrody) za sukces (miłości warunkowa)-głównie krytykowanie,

poniżanie, porównywanie z innymi (emocjonalne odrzucenie przy porażkach

i/lub braku sukcesu).

Uczucia i emocje: lęk przed niepowodzeniem, unikanie sytuacji oceny i

rywalizacji, frustracja i rozpacz (mimo ogromnych wysiłków dziecko nie jest

w stanie zasłużyć na uznanie, akceptację i miłość, gdyż nigdy nie jest dość

dobre)

Wpływ na kształtowanie się osobowości: poczucie bycia gorszym,

poczucie, że na miłość trzeba zasłużyć (zapracować)-pracoholizm,

perfekcjonizm zdobywanie prestiżu za wszelką cenę.

Rodzina bezstresowa (obojętna)- lęk wynikający z braku oparcia

Oczekiwania rodziców: na ogół brak oczekiwań, a wręcz spełnianie

zachcianek dziecka i pozostawianie mu dużej swobody.

Kary: brak kar, gdyż nie ma zasad.

Uczucia i emocje: lęk wynikający z braku oparcia (brak wymagań i brak

pomocy), osamotnienie, poczucie bycia niekochanym i nieakceptowanym

(brak zainteresowania ze strony rodziców).

Wpływ na kształtowanie się osobowości: Wysoki poziom lęku, nadmierna

zależność od innych ( w efekcie deprywacji potrzeb emocjonalnych oraz w

efekcie deficytów społecznych i emocjonalnych) lub chłód i agresja

Rodzina nadopiekuńcza- wewnętrzny strażnik

Oczekiwania wobec dziecka

:

nie ma oczekiwań, rodzice z powodu lęku

ochraniają dziecko utrudniając mu rozwój. Nadmierne ochranianie może być

nieświadomym maskowaniem negatywnych uczuć w stosunku do dziecka.

Kary

:

brak kar, trudności dziecka są tłumaczone przyczynami niezależnymi

od niego (to za trudne, jest za mały, to przez innych..)

Uczucia i emocje: lęk i frustracja z powodu deficytów społecznych

emocjonalnych, bezradność, poczucie bycia gorszym od rówieśników-wstyd,

złość.

Wpływ na kształtowanie się osobowości: brak wiary w siebie, mała

odporność na stres, lękowość, infantylność, uzależnienie od innych, deficyty

w doświadczeniach społecznych powodują trudności w nawiązywaniu

kontaktów z rówieśnikami (lęk i złość, frustracja, przy braku spełniania

zachcianek przez otoczenie).

Rodzina chaosu-wewnętrzny policjant

Oczekiwanie wobec dziecka: zmienne- w zależności od nastroju rodziców.

Kary: chwiejny system możliwe rożne kary w tym derywujące potrzeby

emocjonalne dziecka (fizyczne, poniżanie, wyśmiewanie, presja)

Uczucia i emocje: lęk i życie w ciągłym napięciu, ambiwalentne uczucia

wobec rodziców (agresja i jednocześnie lęk przed karą)

Wpływ na kształtowanie się osobowości: osobowość lękowa –

perfekcjonizm, nerwica natręctw, sztywność i dogmatyzm, brak ufności,

postawa manipulacyjna, obawa przed bliskością w efekcie doświadczenia

ambiwalentnego stylu przywiązania, nieumiejętność radzenia sobie z

emocjami (modelowanie)-chwiejność emocjonalna.

Rodzina współuzależniona (rodzina z problemem alkoholowym)-jw.

Oczekiwania : rodzice oczekują przede wszystkim, że dziecko dochowa

rodzinnej tajemnicy, nadmierne obciążenie obowiązkami.

Stosunek emocjonalny do dziecka: brak zainteresowania sprawami dziecka

i jego emocjami; odreagowywanie (przez oboje rodziców )frustracji na

dziecku- obarczanie dziecka winą za swoje problemy; uzależnianie

emocjonalne przez rodzica niepijącego, który szuka w dzieciach wsparcia;

Kary: niestabilny system kar i nagród

Emocje dziecka : ciągłe poczucie zagrożenia; stan ciągłego oczekiwania i

lęku; zaprzeczanie silnym ,negatywnym emocjom, poczucie winy (w efekcie

obwiniania oraz jako efekt złości odczuwanej w stosunku do rodzica), silne

lęki przed zagrożeniem fizycznym i emocjonalnym (wstydem), poczucie

niepełnowartościowości, brak wsparcia i utrata zaufania do wszystkich

dorosłych.

Wpływ na kształtowanie się osobowości

Tendencja do wchodzenia w relacje współuzależnienia (przymus

pomagania), nieufność, zamrożenie emocjonalne, pracoholizm, uzależnienia

od środków zmieniających świadomość, ucieczka w fantazję.

Rodzina niepełna ( w efekcie śmierci lub rozwodu )

Oczekiwania: pomocy i wsparcia emocjonalnego dla rodzica (rodzeństwa)-

często bycie zastępczym partnerem lub przyjacielem.

Kary- trudności w wyznaczaniu zasad i ich egzekwowaniu ze względu na

obsadzenie dziecka w roli partnera i zależność emocjonalną rodzica, lub z

powody chęci wynagrodzenia dziecku straty.

Emocje i uczucia dziecka: wstyd i poczucie bycia gorszym, złość i zazdrość

w stosunku do rówieśników (agresja) , lęk przed stratą drugiego rodzica,

samotność- z powodu niedostępności emocjonalnej i braku czasu drugiego

rodzica, często poczucie winy z powodu śmierci i/lub odejścia.

Wpływ na kształtowanie się osobowości : pesymizm, poczucie bezradności,

patologiczne formy zachowania (wesołkowatość, ucieczka w chorobę, lub

fantazje, nieprzygotowanie do pełnienia ról społecznych w efekcie braku

wzorca) niepokój wynikający z braku doświadczeń społecznych.

Zdrowy system rodzinny (według Virginii Satir)

•

Wolność do postrzegania tego, co jest tutaj i teraz, a nie tego,

co powinno być.

•

Wolność do myślenia, co się myśli, a nie co powinno się myśleć.

•

Wolność do czucia tego, co się czuje ,a nie tego, co powinno się czuć.

•

Wolność do pragnienia i wybierania tego, co się chce a nie tego czego

powinno się chcieć.

•

Wolność do wyobrażania sobie własnej samorealizacji ,a nie grania

sztywnej roli, czy ciągłe troszczenie się o bezpieczeństwo.

Reguły funkcjonowania zdrowej rodziny:

•

Problemy są zauważane i rozwiązywane.

•

Promowanych jest pięć wolności wg V. Satir.

•

Wszystkie relacje oparte są na dialogu i równości, każdy jest ważny

i ceniony.

•

Komunikacja jest bezpośrednia i oparta na faktach.

•

Członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby.

•

Członkowie rodziny mogą być indywidualnościami.

•

Słowa mają pokrycie w czynach.

•

Rodzice dbają o samodyscyplinę.

•

Role w rodzinie są ustalone ale mogą się zmieniać.

•

Wprowadzane zasady są jawne i uzasadniane.

•

Naruszanie wartości jest omawiane i korygowane.

•

Błędy są wybaczane i stają się bazą do uczenia się.

•

System służy wszystkim członkom rodziny.

•

Rodzice nie przenoszą swego wstydu na dzieci, uczą poszanowania.

•

granic (każdy odpowiada za swoje czyny i słowa, a nie innych osób).

•

Atmosfera jest radosna a zachowania spontaniczne.