PRAWO
MIĘDZYNARODOWE
PRAWO
WSPÓLNOTOWE
PRAWO
WEWN
Ę
TRZNE
KONSTYTUCJA
PRAWO
MIĘDZYNARODOWE
AKTY PRAWA
KONWENCJE
MIĘDZYNARODOWE
AKTY PRAWA
MI
Ę
KKIEGO
•
UMOWY
UMOWY
UMOWY
UMOWY
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
DWUSTRONNE
•
UMOWY
UMOWY
UMOWY
UMOWY
REGIONALNE
REGIONALNE
REGIONALNE
REGIONALNE
•
UMOWY
UMOWY
UMOWY
UMOWY
GLOBALNE
GLOBALNE
GLOBALNE
GLOBALNE
••
Raport u
Raport u thanta
thanta -- 1969
1969
••
Deklaracja Sztokholmska
Deklaracja Sztokholmska
z czerwca 1972 r.
z czerwca 1972 r.
••
Deklaracja
Deklaracja
z Rio de Janeiro
z Rio de Janeiro
z czerwca 1992 r.
z czerwca 1992 r.
z czerwca 1992 r.
z czerwca 1992 r.
Globalny
Globalny
Program
Program
Działań
Działań
„„
Agenda 21
Agenda 21
””
Konferencja w
Konferencja w
Johannesbourgu
Johannesbourgu 2002
2002
Podstawowe zasady soft law
Deklaracja Sztokholmska
•• Zasada 1.
Zasada 1.
Ka
ż
dy człowiek ma podstawowe prawo
Ka
ż
dy człowiek ma podstawowe prawo
do wolno
ś
ci, równo
ś
ci i
do wolno
ś
ci, równo
ś
ci i
odpowiednich
odpowiednich
warunków
warunków
ż
ycia
ż
ycia w takim
ś
rodowisku,
w takim
ś
rodowisku,
warunków
warunków
ż
ycia
ż
ycia w takim
ś
rodowisku,
w takim
ś
rodowisku,
które pozwalałoby na przyzwoite
ż
ycie w
które pozwalałoby na przyzwoite
ż
ycie w
dobrobycie.
dobrobycie.
Ka
ż
dy ponosi
Ka
ż
dy ponosi
solenn
ą
odpowiedzialno
ść
solenn
ą
odpowiedzialno
ść
za ochron
ę
i popraw
ę
ś
rodowiska
za ochron
ę
i popraw
ę
ś
rodowiska
naturalnego dla obecnych i przyszłych
naturalnego dla obecnych i przyszłych
pokole
ń
.
pokole
ń
.
Deklaracja Sztokholmska
• Zasada 21
Pa
ń
stwa maj
ą
, w zgodzie z Kart
ą
Narodów Zjednoczonych i zasadami
prawa mi
ę
dzynarodowego –
• suwerenne prawo do wykorzystywania swych
• suwerenne prawo do wykorzystywania swych
zasobów przy prowadzeniu własnej polityki
ochrony
ś
rodowiska, jak równie
ż
• ponosz
ą
odpowiedzialno
ść
za zapewnienie, i
ż
działalno
ść
prowadzona w granicach ich władzy
suwerennej lub kontroli nie wyrz
ą
dzi szkody
innym pa
ń
stwom.
Deklaracja
z Rio de Janeiro
•• Zasada 1
Zasada 1
W procesie
W procesie
zrównowa
ż
onego rozwoju
zrównowa
ż
onego rozwoju
w
w
centrum zainteresowania znajduj
ą
si
ę
ludzie.
centrum zainteresowania znajduj
ą
si
ę
ludzie.
Maj
ą
oni prawo do zdrowego i twórczego
ż
ycia w
Maj
ą
oni prawo do zdrowego i twórczego
ż
ycia w
Maj
ą
oni prawo do zdrowego i twórczego
ż
ycia w
Maj
ą
oni prawo do zdrowego i twórczego
ż
ycia w
harmonii z przyrod
ą
.
harmonii z przyrod
ą
.
•• Zasada 3
Zasada 3
Prawo do rozwoju musi by
ć
tak realizowane, by
Prawo do rozwoju musi by
ć
tak realizowane, by
sprawiedliwie poł
ą
czy
ć
rozwojowe i
sprawiedliwie poł
ą
czy
ć
rozwojowe i
ś
rodowiskowe potrzeby
ś
rodowiskowe potrzeby generacji obecnych i
generacji obecnych i
przyszłych
przyszłych..
Deklaracja z Rio de Janeiro
•• Zasada 2
Zasada 2
Pa
ń
stwa, zgodnie z kart
ą
Pa
ń
stwa, zgodnie z kart
ą
NZ
NZ i zasadami prawa
i zasadami prawa
mi
ę
dzynarodowego, maj
ą
mi
ę
dzynarodowego, maj
ą
suwerenne prawo
suwerenne prawo
do korzystania
do korzystania
ze swoich zasobów
ze swoich zasobów natural
natural--
nych
nych stosownie do ich własnej polityki w
stosownie do ich własnej polityki w
zakresie
ś
rodowiska i rozwoju
zakresie
ś
rodowiska i rozwoju
zakresie
ś
rodowiska i rozwoju
zakresie
ś
rodowiska i rozwoju
oraz s
ą
odpowiedzialne za to,
ż
e działalno
ść
oraz s
ą
odpowiedzialne za to,
ż
e działalno
ść
prowadzona w ramach ich prawa lub pod ich
prowadzona w ramach ich prawa lub pod ich
kontrol
ą
nie spowoduje zniszcze
ń
ś
rodowiska
kontrol
ą
nie spowoduje zniszcze
ń
ś
rodowiska
naturalnego innych pa
ń
stw lub obszarów
naturalnego innych pa
ń
stw lub obszarów
znajduj
ą
cych si
ę
poza granicami pa
ń
stwowych
znajduj
ą
cych si
ę
poza granicami pa
ń
stwowych
uregulowa
ń
prawnych.
uregulowa
ń
prawnych.
Deklaracja
z Rio de Janeiro
•• Zasada 11
Zasada 11
Pa
ń
stwa powinny wprowadzi
ć
Pa
ń
stwa powinny wprowadzi
ć
efektywne
efektywne
prawo
ś
rodowiskowe
prawo
ś
rodowiskowe
. Standardy
. Standardy
prawo
ś
rodowiskowe
prawo
ś
rodowiskowe
. Standardy
. Standardy
ś
rodowiskowe, cele i priorytety
ś
rodowiskowe, cele i priorytety
zarz
ą
dzania powinny odzwierciedla
ć
zarz
ą
dzania powinny odzwierciedla
ć
ś
rodowiskowe i rozwojowe cele, dla
ś
rodowiskowe i rozwojowe cele, dla
których s
ą
stosowane.
których s
ą
stosowane.
Deklaracja
z Rio de Janeiro
•• Zasada 15
Zasada 15
Maj
ą
c na uwadze własne mo
ż
liwo
ś
ci pa
ń
stwa
Maj
ą
c na uwadze własne mo
ż
liwo
ś
ci pa
ń
stwa
powinny szeroko stosowa
ć
w ochronie
powinny szeroko stosowa
ć
w ochronie
ś
rodowiska
ś
rodowiska
podej
ś
cie zapobiegawcze
podej
ś
cie zapobiegawcze
..
ś
rodowiska
ś
rodowiska
podej
ś
cie zapobiegawcze
podej
ś
cie zapobiegawcze
..
•• Tam, gdzie wyst
ę
puj
ą
zagro
ż
enia powa
ż
nymi lub
Tam, gdzie wyst
ę
puj
ą
zagro
ż
enia powa
ż
nymi lub
nieodwracalnymi zmianami, brak całkowitej
nieodwracalnymi zmianami, brak całkowitej
naukowej pewno
ś
ci nie mo
ż
e by
ć
powodem
naukowej pewno
ś
ci nie mo
ż
e by
ć
powodem
opó
ź
niania działa
ń
efektywnych, których
opó
ź
niania działa
ń
efektywnych, których
realizacja prowadziłaby do zapobie
ż
enia
realizacja prowadziłaby do zapobie
ż
enia
degradacji
ś
rodowiska.
degradacji
ś
rodowiska.
Deklaracja
z Rio de Janeiro
•• Zasada16
Zasada16
Władze narodowe musz
ą
doło
ż
y
ć
wszelkich
Władze narodowe musz
ą
doło
ż
y
ć
wszelkich
stara
ń
, by promowa
ć
wewn
ą
trzpa
ń
stwowe
stara
ń
, by promowa
ć
wewn
ą
trzpa
ń
stwowe
pokrycie kosztów naprawy
ś
rodowiska
pokrycie kosztów naprawy
ś
rodowiska
oraz
oraz
pokrycie kosztów naprawy
ś
rodowiska
pokrycie kosztów naprawy
ś
rodowiska
oraz
oraz
u
ż
ycie instrumentów ekonomicznych bior
ą
c pod
u
ż
ycie instrumentów ekonomicznych bior
ą
c pod
uwag
ę
reguł
ę
,
ż
e zanieczyszczaj
ą
cy maj
ą
c na
uwag
ę
reguł
ę
,
ż
e zanieczyszczaj
ą
cy maj
ą
c na
uwadze interes publiczny oraz niezakłócony
uwadze interes publiczny oraz niezakłócony
mi
ę
dzynarodowy handel i proces inwestowania
mi
ę
dzynarodowy handel i proces inwestowania –
–
generalnie
generalnie –
– winien ponosi
ć
wszelkie koszty
winien ponosi
ć
wszelkie koszty
zanieczyszcze
ń
.
zanieczyszcze
ń
.
Deklaracja
z Rio de Janeiro
•• Zasada 17
Zasada 17
Ocena oddziaływania na
ś
rodowisko
Ocena oddziaływania na
ś
rodowisko
, jako
, jako
narodowy instrument, musi by
ć
stosowana
narodowy instrument, musi by
ć
stosowana
narodowy instrument, musi by
ć
stosowana
narodowy instrument, musi by
ć
stosowana
wobec tych zamierzonych działa
ń
, co do
wobec tych zamierzonych działa
ń
, co do
których mo
ż
na si
ę
spodziewa
ć
,
ż
e b
ę
d
ą
miały
których mo
ż
na si
ę
spodziewa
ć
,
ż
e b
ę
d
ą
miały
znacz
ą
co niekorzystny wpływ na
ś
rodowisko i
znacz
ą
co niekorzystny wpływ na
ś
rodowisko i
które s
ą
przedmiotem decyzji
które s
ą
przedmiotem decyzji podejmowa
podejmowa--
nych
nych przez kompetentne władze krajowe.
przez kompetentne władze krajowe.
Deklaracja
z Rio de Janeiro
•• Zasada 10
Zasada 10
Zagadnienia
ś
rodowiskowe s
ą
najlepiej
Zagadnienia
ś
rodowiskowe s
ą
najlepiej
rozwi
ą
zywane na wła
ś
ciwym poziomie z udziałem
rozwi
ą
zywane na wła
ś
ciwym poziomie z udziałem
wszystkich zainteresowanych obywateli. Na
wszystkich zainteresowanych obywateli. Na
poziomie narodowym ka
ż
da zainteresowana
poziomie narodowym ka
ż
da zainteresowana
poziomie narodowym ka
ż
da zainteresowana
poziomie narodowym ka
ż
da zainteresowana
jednostka powinna mie
ć
zapewniony
jednostka powinna mie
ć
zapewniony
dost
ę
p do tej
dost
ę
p do tej
informacji
informacji
, w której posiadaniu jest władza
, w której posiadaniu jest władza
publiczna. …
publiczna. …
Powinien zosta
ć
zapewniony efektywny i rzeczy
Powinien zosta
ć
zapewniony efektywny i rzeczy--
wisty dost
ę
p do prawnych i administracyjnych
wisty dost
ę
p do prawnych i administracyjnych
ś
rodków, w tak
ż
e
ś
rodków kompensuj
ą
cych i
ś
rodków, w tak
ż
e
ś
rodków kompensuj
ą
cych i
zaradczych.
zaradczych.
TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ (TUE)
TRAKTAT O FUNKCJONOWANIU UE (TFUE
)
Stosowanie prawa
Stosowanie prawa
Stosowanie prawa
Stosowanie prawa
wspólnotowego
wspólnotowego
wspólnotowego
wspólnotowego
Stosowanie prawa
Stosowanie prawa
Stosowanie prawa
Stosowanie prawa
wspólnotowego
wspólnotowego
wspólnotowego
wspólnotowego
•• Rozporządzenia
Rozporządzenia –
– stosowanie
stosowanie
bezpośrednie
bezpośrednie
•• Dyrektywy
Dyrektywy –
–
© Marek Górski
•• Dyrektywy
Dyrektywy –
–
–
– transpozycja
transpozycja
–
– implementacja
implementacja
•• Decyzje
Decyzje –
– stosowanie
stosowanie
bezpośrednie przez adresatów
bezpośrednie przez adresatów
Art. 3.3
Ogólne
zadania
3. Unia ustanawia rynek
wewn
ę
trzny. Działa na rzecz
trwałego rozwoju Europy, którego
podstaw
ą
jest zrównowa
ż
ony wzrost
gospodarczy oraz stabilno
ść
cen,
społeczna gospodarka rynkowa o
zadania
UE
społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjno
ś
ci zmierza-
j
ą
ca do pełnego zatrudnienia i
post
ę
pu społecznego oraz
wysoki
wysoki
poziom ochrony i poprawy
poziom ochrony i poprawy
jako
ś
ci
ś
rodowiska naturalnego
jako
ś
ci
ś
rodowiska naturalnego
.
Wspiera post
ę
p naukowo-
techniczny.
1. Granice kompetencji Unii
wyznacza zasada przyznania.
Wykonywanie tych kompetencji
podlega zasadom pomocniczo
ś
ci
i proporcjonalno
ś
ci.
Art.5
Granice
kompe-
i proporcjonalno
ś
ci.
2. Zgodnie z zasad
ą
przyznania
Unia działa wył
ą
cznie w granicach
kompetencji przyznanych jej przez
Pa
ń
stwa Członkowskie w
Traktatach do osi
ą
gni
ę
cia
okre
ś
lonych w nich celów.
kompe-
tencji UE
dopuszczenie mo
ż
liwo
ś
ci interwencji wy
ż
szego
szczebla okre
ś
lonej struktury społecznej tylko
wówczas, kiedy szczeble ni
ż
sze nie s
ą
w stanie
okre
ś
lonego problemu skutecznie rozwi
ą
za
ć
3. Zgodnie z zasad
ą
pomocniczo
ś
ci, w
dziedzinach, które nie nale
żą
do jej
wył
ą
cznej kompetencji, Unia podejmuje
działania tylko wówczas i tylko w takim
zakresie, w jakim cele zamierzonego
działania nie mog
ą
zosta
ć
osi
ą
gni
ę
te w
Art.5
Zasada
subsy-
działania nie mog
ą
zosta
ć
osi
ą
gni
ę
te w
sposób wystarczaj
ą
cy przez Pa
ń
stwa
Członkowskie, zarówno na poziomie
centralnym, jak i regionalnym oraz
lokalnym, i je
ś
li ze wzgl
ę
du na rozmiary
lub skutki proponowanego działania
mo
ż
liwe jest lepsze ich osi
ą
gni
ę
cie na
poziomie Unii.
subsy-
diarności
Art. 3
kompe-
tencje
1. pkt. d) zachowanie
morskich zasobów
biologicznych w ramach
wspólnej polityki
rybołówstwa
,
tencje
wył
ą
czne
UE
rybołówstwa
,
2.
Unia ma tak
ż
e wył
ą
czn
ą
kompetencj
ę
do zawierania
umów mi
ę
dzynarodowych,
je
ż
eli ich zawarcie … jest
niezb
ę
dne do umo
ż
liwienia
Unii wykonywania jej
wewn
ę
trznych kompetencji …
Art.2
3. Je
ż
eli Traktaty przyznaj
ą
Unii w
okre
ś
lonej dziedzinie kompetencj
ę
dzie-
lon
ą
z Pa
ń
stwami Członkowskimi, Unia i
Pa
ń
stwa Członkowskie mog
ą
stanowi
ć
prawo i przyjmowa
ć
akty prawnie wi
ążą
-
Art.2
kompe-
tencje
dzielone
UE
prawo i przyjmowa
ć
akty prawnie wi
ążą
-
ce w tej dziedzinie. Pa
ń
stwa Człon-
kowskie wykonuj
ą
swoj
ą
kompetencj
ę
w zakresie, w jakim Unia nie wykonała
swojej kompetencji. Pa
ń
stwa
Członkowskie ponownie wykonuj
ą
swoj
ą
kompetencj
ę
w zakresie, w jakim Unia
postanowiła zaprzesta
ć
wykonywania
swojej kompetencji.
Art.4
2. Kompetencje dzielone
mi
ę
dzy Uni
ą
a Pa
ń
stwami
Członkowskimi stosuj
ą
si
ę
Art.4
kompe-
tencje
dzielone
UE
Członkowskimi stosuj
ą
si
ę
do nast
ę
puj
ą
cych głównych
dziedzin:
…
e)
ś
rodowisko naturalne;
Art. 11
Przy ustalaniu i realizacji
polityk i działa
ń
Unii, w
szczególno
ś
ci w celu
Art. 11
Zasada
integracji
szczególno
ś
ci w celu
wspierania stałego rozwoju,
musz
ą
by
ć
brane pod uwag
ę
wymogi ochrony
wymogi ochrony
ś
rodowiska naturalnego.
ś
rodowiska naturalnego.
Art.
191.1
Polityka Wspólnoty w dziedzinie środowiska
naturalnego przyczynia się do osiągania
następujących celów:
- zachowania, ochrony i poprawy jego jakości;
- zachowania, ochrony i poprawy jego jakości;
- ochrony zdrowia ludzkiego;
- ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania
zasobów naturalnych;
- promowania na płaszczyźnie międzynarodowej
środków, zmierzających do rozwiązywania regio-
nalnych lub światowych problemów środowiska.
Polityka Wspólnoty w dziedzinie
ś
rodowiska
naturalnego stawia sobie za cel wysoki
Art.
191.2
naturalnego stawia sobie za cel wysoki
poziom ochrony, z uwzgl
ę
dnieniem
ró
ż
norodno
ś
ci sytuacji w ró
ż
nych regionach
Wspólnoty.
Opiera si
ę
na zasadzie
ostro
ż
no
ś
ci oraz na zasadach działania
zapobiegawczego, naprawiania szkody w
pierwszym rz
ę
dzie u
ź
ródła i na zasadzie
„zanieczyszczaj
ą
cy płaci”.
Przy opracowywaniu polityki w dziedzinie
środowiska naturalnego Wspólnota uwzględnia:
Art.
191.3
środowiska naturalnego Wspólnota uwzględnia:
- dostępne dane naukowo-techniczne;
- warunki środowiska naturalnego w różnych
regionach Wspólnoty;
- potencjalne korzyści i koszty, które mogą wynikać
z działania lub zaniechania działania;
- gospodarczy i społeczny rozwój Wspólnoty jako
całości i zrównoważony rozwój jej regionów.
Parlament Europejski i Rada, stanowi
ą
c zgodnie
Art.
192.1
Parlament Europejski i Rada, stanowi
ą
c zgodnie
ze zwykł
ą
procedur
ą
prawodawcz
ą
i po
konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-
Społecznym oraz Komitetem Regionów,
decyduj
ą
o działaniu słu
żą
cym osi
ą
gni
ę
ciu celów
okre
ś
lonych w artykule 174, które ma by
ć
podj
ę
te
przez Uni
ę
.
Art.
192.2
Na zasadzie odstępstwa od procedury
Na zasadzie odstępstwa od procedury
decyzyjnej przewidzianej w ustępie 1 i bez
uszczerbku dla artykułu 95 Rada, stanowiąc
jednomyślnie na wniosek Komisji i po
konsultacji z Parlamentem Europejskim,
Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i
Komitetem Regionów, uchwala
:
Wysoki poziom ochrony
ś
rodowiska i poprawa jego
Tytuł VI
Solidarno
ść
Art. 37
ś
rodowiska i poprawa jego
jako
ś
ci musz
ą
by
ć
zintegrowane z politykami
Unii i zapewnione zgodnie z
zasad
ą
zrównowa
ż
onego
rozwoju.
Zasady tworzenia i stosowania
prawa wspólnotowego
Zasady tworzenia i stosowania
prawa wspólnotowego
•• Zasada proporcjonalno
ś
ci
Zasada proporcjonalno
ś
ci
–
– zastosowany
ś
rodek musi by
ć
odpowiedni, konieczny
zastosowany
ś
rodek musi by
ć
odpowiedni, konieczny
i stosowny
i stosowny
•• Zasada subsydiarno
ś
ci
Zasada subsydiarno
ś
ci
–
– działania na szczeblu Wspólnoty podejmowane s
ą
działania na szczeblu Wspólnoty podejmowane s
ą
wówczas, gdy mog
ą
by
ć
wykonane lepiej (
wówczas, gdy mog
ą
by
ć
wykonane lepiej (art.6
art.6))
•• Zasada wykonania zobowi
ą
za
ń
Zasada wykonania zobowi
ą
za
ń
–
– Pa
ń
stwa podejmuj
ą
wszelkie wła
ś
ciwe
ś
rodki w celu
Pa
ń
stwa podejmuj
ą
wszelkie wła
ś
ciwe
ś
rodki w celu
zapewnienia wykonania zobowi
ą
za
ń
wynikaj
ą
cych z
zapewnienia wykonania zobowi
ą
za
ń
wynikaj
ą
cych z
Traktatu lub
Traktatu lub z działa
ń
instytucji Wspólnoty (
z działa
ń
instytucji Wspólnoty (art.10
art.10)
)
–
– wyj
ą
tek tylko wyra
ź
nie dopuszczony
wyj
ą
tek tylko wyra
ź
nie dopuszczony
Zasady stosowania prawa
Zasady stosowania prawa
wspólnotowego
wspólnotowego –
–
podstawy prawne
podstawy prawne
Zasady stosowania prawa
Zasady stosowania prawa
wspólnotowego
wspólnotowego –
–
podstawy prawne
podstawy prawne
Podstawy wspólnotowe
Podstawy wspólnotowe –
–
art. 4.3 Traktatu o
art. 4.3 Traktatu o UE
UE
(zasada lojalności)
(zasada lojalności)
Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki
Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki
Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki
Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki
ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia
ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia
wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów
wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów
lub aktów instytucji Unii.
lub aktów instytucji Unii.
Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez
Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez
Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania
Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania
wszelkich środków, które mogłyby zagrażać
wszelkich środków, które mogłyby zagrażać
urzeczywistnieniu celów Unii.
urzeczywistnieniu celów Unii.
WDROŻENIE PRAWA EU W
PRAWIE WEWNĘTRZNYM
WDROŻENIE PRAWA EU W
PRAWIE WEWNĘTRZNYM
•• przyj
ę
cie lub zmiana krajowych przepisów (tzw.
przyj
ę
cie lub zmiana krajowych przepisów (tzw.
transpozycja
transpozycja
prawa)
prawa)
–
– umo
ż
liwienie bezpo
ś
redniego stosowania
umo
ż
liwienie bezpo
ś
redniego stosowania
rozporz
ą
dze
ń
rozporz
ą
dze
ń
–
– transpozycja dyrektyw
transpozycja dyrektyw
–
– transpozycja dyrektyw
transpozycja dyrektyw
•• zapewnienie instytucji i bud
ż
etów koniecznych
zapewnienie instytucji i bud
ż
etów koniecznych
do wykonania ustaw i innych przepisów
do wykonania ustaw i innych przepisów
("wdra
ż
anie", "
("wdra
ż
anie", "
implementacja
implementacja
" lub "praktyczne
" lub "praktyczne
zastosowanie" prawa EU);
zastosowanie" prawa EU);
•• zapewnienie koniecznych
ś
rodków kontroli i kar
zapewnienie koniecznych
ś
rodków kontroli i kar
w celu zapewnienia pełnego i wła
ś
ciwego
w celu zapewnienia pełnego i wła
ś
ciwego
przestrzegania prawa (
przestrzegania prawa (
egzekwowanie
egzekwowanie
).
).
Zasady stosowania
Zasady stosowania
prawa międzynarodowego
prawa międzynarodowego
Zgodnie z art. 91 Konstytucji:
Zgodnie z art. 91 Konstytucji:
ratyfikowane umowy międzynarodowe są w Polsce
ratyfikowane umowy międzynarodowe są w Polsce
stosowane
stosowane bezpośrednio
bezpośrednio (o ile przyznają
(o ile przyznają
jednostkom lub społeczeństwu jasno określone
jednostkom lub społeczeństwu jasno określone
35
35
jednostkom lub społeczeństwu jasno określone
jednostkom lub społeczeństwu jasno określone
uprawnienia lub nakładają obowiązki na organy
uprawnienia lub nakładają obowiązki na organy
administracji)
administracji)
umowy, których ratyfikacja wymaga uprzedniej
umowy, których ratyfikacja wymaga uprzedniej
zgody wyrażonej w ustawie
zgody wyrażonej w ustawie mają pierwszeństwo
mają pierwszeństwo
przed ustawami polskim (w razie konfliktu z
przed ustawami polskim (w razie konfliktu z
prawem polskim muszą być stosowane
prawem polskim muszą być stosowane
zamiast niego)
zamiast niego)
© Marek Górski
© Marek Górski
Art. 91 Konstytucji RP
Art. 91 Konstytucji RP
„„
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po
jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw
jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część
Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część
krajowego porządku prawnego i jest
krajowego porządku prawnego i jest
36
36
krajowego porządku prawnego i jest
krajowego porządku prawnego i jest
bezpośrednio stosowana, chyba że jej
bezpośrednio stosowana, chyba że jej
stosowanie jest uzależnione od wydania
stosowanie jest uzależnione od wydania
ustawy.
ustawy.
2.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za
uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej
nie da się pogodzić z umową.”
nie da się pogodzić z umową.”
© Marek Górski
© Marek Górski
Zasady stosowania prawa
Zasady stosowania prawa
wspólnotowego
wspólnotowego –
–
podstawy prawne
podstawy prawne
Art. 91 ust. 3 Konstytucji RP
Art. 91 ust. 3 Konstytucji RP
3.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez
37
37
3.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej
Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej
organizację międzynarodową, prawo przez
organizację międzynarodową, prawo przez
nią stanowione jest stosowane bezpośred
nią stanowione jest stosowane bezpośred--
nio, mając pierwszeństwo w przypadku
nio, mając pierwszeństwo w przypadku
kolizji z ustawami.
kolizji z ustawami.
© Marek Górski
© Marek Górski
Zasady stosowania prawa
Zasady stosowania prawa
wspólnotowego
wspólnotowego –
–
prowspólnotowa interpretacja
prowspólnotowa interpretacja
Zasady stosowania prawa
Zasady stosowania prawa
wspólnotowego
wspólnotowego –
–
prowspólnotowa interpretacja
prowspólnotowa interpretacja
Obowiązek
Obowiązek prowspólnotowej
prowspólnotowej interpretacji
interpretacji
prawa krajowego
prawa krajowego
–
– tak dalece jak to możliwe
tak dalece jak to możliwe -- interpretacja
interpretacja
prawa krajowego mającego na celu
prawa krajowego mającego na celu
transpozycję dyrektywy w zgodzie z tą
transpozycję dyrektywy w zgodzie z tą
dyrektywą
dyrektywą
–
– obowiązek wszystkich organów państwa,
obowiązek wszystkich organów państwa,
także organów administracji
także organów administracji
Wyrok
Wyrok WSA
WSA z 27 kwietnia 2005
z 27 kwietnia 2005
(III SA/
(III SA/Wa
Wa 163/05)
163/05)
Wyrok
Wyrok WSA
WSA z 27 kwietnia 2005
z 27 kwietnia 2005
(III SA/
(III SA/Wa
Wa 163/05)
163/05)
„
W przypadku stwierdzenia niezgodności normy prawa
W przypadku stwierdzenia niezgodności normy prawa
krajowego z normą prawa wspólnotowego sąd krajowy
krajowego z normą prawa wspólnotowego sąd krajowy
zobowiązany jest do niestosowania sprzecznej ze
zobowiązany jest do niestosowania sprzecznej ze
wspólnotowym porządkiem prawnym normy prawa
wspólnotowym porządkiem prawnym normy prawa
krajowego
krajowego.
.
Obowiązek ten dotyczy również innych
Obowiązek ten dotyczy również innych
organów Państwa Członkowskiego, w tym organów
organów Państwa Członkowskiego, w tym organów
organów Państwa Członkowskiego, w tym organów
organów Państwa Członkowskiego, w tym organów
administracyjnych.
administracyjnych.
Dokonywanie oceny przepisów
Dokonywanie oceny przepisów
prawa krajowego w świetle postanowień prawa
prawa krajowego w świetle postanowień prawa
wspólnotowego przez organy administracyjne jest ich
wspólnotowego przez organy administracyjne jest ich
obowiązkiem
obowiązkiem, a uchybienie temu obowiązkowi stanowi
, a uchybienie temu obowiązkowi stanowi
poważne naruszenie prawa wspólnotowego, traktowane
poważne naruszenie prawa wspólnotowego, traktowane
jako działanie sprzeczne z zasadą lojalności wyrażoną
jako działanie sprzeczne z zasadą lojalności wyrażoną
w art. 10 TWE i może stanowić przesłankę
w art. 10 TWE i może stanowić przesłankę
odpowiedzialności odszkodowawczej państwa."
odpowiedzialności odszkodowawczej państwa."
Zasady stosowania prawa wspólnotowego
Zasady stosowania prawa wspólnotowego –
–
bezpośrednie stosowanie
bezpośrednie stosowanie
Zasady stosowania prawa wspólnotowego
Zasady stosowania prawa wspólnotowego –
–
bezpośrednie stosowanie
bezpośrednie stosowanie
Obowiązek bezpośredniego stosowania dyrektywy:
gdy nie da się zastosować prowspólnotowej
interpretacji (byłaby w sprzeczności z prawem
krajowym)
gdy spełnione są określone warunki:
upłynął termin na transpozycję, a państwo
upłynął termin na transpozycję, a państwo
członkowskie jej nie dokonało lub dokonało w sposób
niepełny
przepis dyrektywy jest dostatecznie jasny i konkretny,
by można było z niego wywodzić uprawnienia (można
"iść z nim do sądu")
przepis przyznaje podmiotom uprawnienia, które mogą
być egzekwowane od państwa
obowiązek wszystkich organów państwa, także
administracji
WARUNKI ODEJŚCIA OD WYMAGAŃ
PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
WARUNKI ODEJŚCIA OD WYMAGAŃ
PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
•• ART.191.2
ART.191.2 TRAKTATU o
TRAKTATU o f.ue
f.ue
–
– w przyjmowanych aktach prawa pochodnego
w przyjmowanych aktach prawa pochodnego
dopuszczalna „klauzula zabezpieczająca”
dopuszczalna „klauzula zabezpieczająca”
dopuszczalna „klauzula zabezpieczająca”
dopuszczalna „klauzula zabezpieczająca”
(państwo może podjąć ze względów
(państwo może podjąć ze względów
pozagospodarczych, związanych ze
pozagospodarczych, związanych ze
środowiskiem, środki tymczasowe, podlegające
środowiskiem, środki tymczasowe, podlegające
notyfikacji)
notyfikacji)
•• ART.193
ART.193 TRAKTATU o
TRAKTATU o f.ue
f.ue
–
– możliwość przyjęcia bardziej
możliwość przyjęcia bardziej
rygorystycznych środków ochronnych,
rygorystycznych środków ochronnych,
zgodnych z Traktatem, podlegających
zgodnych z Traktatem, podlegających
notyfikacji
notyfikacji
•• ART.114.4
ART.114.4 ,5 TRAKTATU o
,5 TRAKTATU o f.ue
f.ue
–
– możliwość odejścia od środków
możliwość odejścia od środków
–
– możliwość odejścia od środków
możliwość odejścia od środków
harmonizujących w zakresie
harmonizujących w zakresie
ustanawiania i funkcjonowania
ustanawiania i funkcjonowania
wspólnego rynku
wspólnego rynku –
– ze względu na
ze względu na
wymagania ochrony środowiska, po
wymagania ochrony środowiska, po
notyfikacji
notyfikacji
•• Okre
ś
lanie celów
Okre
ś
lanie celów
•• Ustalanie obowi
ą
zków
Ustalanie obowi
ą
zków
•• Ustalanie obowi
ą
zków
Ustalanie obowi
ą
zków
–
– podmioty korzystaj
ą
ce
podmioty korzystaj
ą
ce
–
– organy administracji
organy administracji
•• Ustalanie zasad
Ustalanie zasad
egzekwowania
egzekwowania
•• Dookre
ś
lanie celów
Dookre
ś
lanie celów
•• Ustalanie obowi
ą
zków
Ustalanie obowi
ą
zków
–
– podmioty korzystaj
ą
ce
podmioty korzystaj
ą
ce
–
– organy administracji
organy administracji
•• Ustalanie zasad
Ustalanie zasad
egzekwowania
egzekwowania
Ochrona Srodowiska
Ochrona Srodowiska
Ochrona Srodowiska
Ochrona Srodowiska
w normach
w normach
w normach
w normach
Konstytucji RP
Konstytucji RP
Konstytucji RP
Konstytucji RP
Ochrona Srodowiska
Ochrona Srodowiska
Ochrona Srodowiska
Ochrona Srodowiska
w normach
w normach
w normach
w normach
Konstytucji RP
Konstytucji RP
Konstytucji RP
Konstytucji RP
• Ochrona środowiska jako
zadanie państwa (art.5,
art.74, art.68.4, art.232)
art.74, art.68.4, art.232)
• Ochrona środowiska jako
obowiązek o charakterze
powszechnym (art.86)
• Ochrona środowiska jako
podstawa do ograniczania
praw i wolności (art.31.3)
Art.5
Konstytucji RP
Art.5
Konstytucji RP
Rzeczpospolita Polska strzeże
niepodległości i nienaruszalności
swojego terytorium, zapewnia
wolności i prawa człowieka i
wolności i prawa człowieka i
obywatela oraz bezpieczeństwo
obywateli, strzeże dziedzictwa
narodowego oraz
zapewnia ochronę środowiska,
kierując się
zasadą zrównoważonego
rozwoju
.
Zrównowa
ż
ony rozwój
(art.3.pkt.50 ustawy P.o.s.)
Zrównowa
ż
ony rozwój
(art.3.pkt.50 ustawy P.o.s.)
taki rozwój społeczno
taki rozwój społeczno--gospodarczy, w
gospodarczy, w
którym
którym --
•• nast
ę
puje
nast
ę
puje proces integrowania
proces integrowania działa
ń
działa
ń
politycznych, gospodarczych i społecznych,
politycznych, gospodarczych i społecznych,
z zachowaniem równowagi przyrodniczej
z zachowaniem równowagi przyrodniczej
z zachowaniem równowagi przyrodniczej
z zachowaniem równowagi przyrodniczej
oraz trwało
ś
ci podstawowych procesów
oraz trwało
ś
ci podstawowych procesów
przyrodniczych,
przyrodniczych,
•• w celu zagwarantowania mo
ż
liwo
ś
ci
w celu zagwarantowania mo
ż
liwo
ś
ci
zaspokajania podstawowych potrzeb
zaspokajania podstawowych potrzeb
poszczególnych s
poszczególnych społeczno
ś
ci lub obywateli
zarówno współczesnego pokolenia, jak i
przyszłych pokole
ń
Art.74
Konstytucji RP
Art.74
Konstytucji RP
•
1. Władze publiczne prowadzą politykę
zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
•
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem
•
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem
władz publicznych.
•
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie
i ochronie środowiska.
•
4. Władze publiczne wspierają działania
obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu
środowiska.
Art.86
Konstytucji
RP
Art.86
Konstytucji
RP
Każdy jest obowiązany do
dbałości o stan środowiska i
ponosi odpowiedzialność za
ponosi odpowiedzialność za
spowodowane przez siebie
jego pogorszenie.
Zasady tej odpowiedzialności
określa ustawa.
Art.31.3
Konstytucji
RP
Art.31.3
Konstytucji
RP
3. Ograniczenia w zakresie korzystania z
konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy,
gdy są konieczne w demokratycznym państwie
gdy są konieczne w demokratycznym państwie
dla jego bezpieczeństwa lub porządku
publicznego, bądź dla ochrony środowiska,
zdrowia i moralności publicznej, albo wolności
i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą
naruszać istoty wolności i praw.
Konstytucja RP
Konstytucja RP
Art.
Art.
Art.
Art. 21.
21.
21.
21.
1. Rzeczpospolita Polska chroni
własność i prawo dziedziczenia.
2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie
wówczas, gdy jest dokonywane na cele
wówczas, gdy jest dokonywane na cele
publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Art.
Art.
Art.
Art. 22.
22.
22.
22.
Ograniczenie wolności działalności
gospodarczej jest dopuszczalne tylko w
drodze ustawy i tylko ze względu na ważny
interes publiczny.
Ustawa z 13 kwietnia 2007 r.
o zapobieganiu szkodom w
ś
rodowisku i ich naprawie
Ustawa z 3 pa
ź
dziernika 2008 r.
o udost
ę
pnianiu informacji o
ś
rodowisku i jego ochronie, udziale społecze
ń
stwa
w ochronie
ś
rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na
ś
rodowisko
Ustawa z 3 pa
ź
dziernika 2008 r.
o udost
ę
pnianiu informacji o
ś
rodowisku i jego ochronie, udziale społecze
ń
stwa
w ochronie
ś
rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na
ś
rodowisko
w ochronie
ś
rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na
ś
rodowisko
w ochronie
ś
rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na
ś
rodowisko
GMO
PRAWO EMISYJNE
GMO
Dostarczanie wody i usuwanie
ś
cieków